Son química mariña. Estudo as propiedades químicas actuais dos océanos. E as propiedades químicas dos océanos no pasado. Para observar o pasado, utilizo restos fósiles de corais de augas profundas. Detrás de min tedes unha imaxe dun destes corais. Foi recollido cerca da Antártida, a miles de metros de profundidade. Moi distinto, polo tanto, do tipo de corais que se cadra tivestes a sorte de atopar se fostes de vacacións ao trópico. Con esta charla espero ofrecervos unha visión do océano en catro dimensións. Dúas dimensións, como as desta fermosa imaxe, que representa a temperatura superficial do mar. Tomouse vía satélite, polo que ten unha resolución espacial altísima. Os trazos xerais son moi doados de entender. As rexións ecuatoriais están máis quentes porque reciben máis luz solar. As rexións polares están frías porque reciben menos luz. Iso permite que se formen grandes capas de xeo na Antártida e no extremo do hemisferio norte. Se nos mergullamos no mar a gran profundidade, ou só metemos o pé, notamos máis frío canto máis descendemos, e iso ocorre sobre todo porque as augas profundas do abismo oceánico proceden das frías rexións polares onde a densidade da auga é alta. Se retrocedésemos no tempo uns 20.000 anos, a Terra tería un aspecto moi distinto. Este debuxo representa unha das diferenzas máis importantes que veríamos se retrocedésemos todo ese tempo. As capas de xeo eran moito maiores. Cubrían gran parte do continente e estendíanse polo océano. O nivel do mar era 120 metros máis baixo. Os niveis de dióxido de carbono eran moi inferiores aos actuais. Así que a temperatura media da Terra era entre tres e cinco graos máis baixa, e moitísimo máis baixa nas rexións polares. O que trato de entender, coma outros colegas meus, é como pasamos daquelas condicións climáticas frías ás condicións máis cálidas das que gozamos hoxe. Sabemos pola análise de mostras de xeo que a transición destas condicións frías a outras máis cálidas non foi gradual, como cabería predicir polo lento aumento da radiación solar. Sabémolo polas mostras de xeo, porque, ao perforar o xeo, atopamos bandas anuais, como podedes observar neste iceberg. Son esas capas azuis e brancas. Os gases quedan atrapados no xeo, polo que podemos medir o CO2 -- por iso sabemos que había menos CO2 no pasado-- e a composición química do xeo dinos a temperatura das rexións polares. Se avanzamos dende hai 20.000 anos ata hoxe, vemos que a temperatura aumentou. Non aumentou de xeito gradual. Ás veces aumentaba moi rápido, logo estabilizábase, logo aumentaba rápido. Era distinta nas dúas rexións polares, e o CO2 tamén aumentou a tiróns. Así que estamos convencidos de que o océano ten moito que ver. O océano almacena cantidades enormes de carbono, 60 veces máis do que hai na atmosfera. Tamén intervén no transporte de calor dun lado ao outro do ecuador, e está cheo de nutrientes e controla a produtividade primaria. Así que se queremos saber o que pasa nas profundidades do mar, temos que baixar alí, ver o que hai e comezar a explorar. Estas son imaxes espectaculares obtidas nun monte submarino a un quilómetro de profundidade en augas internacionais na zona ecuatorial do Atlántico, lonxe de terra firme. Sodes dos primeiros en ver este anaco de fondo mariño, xunto co meu equipo. Igual estades vendo especies novas. Non o sabemos. Habería que recoller as mostras e facer unha análise taxonómica rigorosa. Aquí vedes o fermoso Paragorgia arborea. Nestes corais viven ofiuras. Son esas cousas con forma de tentáculo que saen dos corais. Corais de distintas formas de carbonato de calcio viven no basalto deste enorme monte submarino, e o material escuro que se ve son corais fosilizados, dos que imos falar un pouco máis ao retrocedermos no tempo. Para iso temos que fretar un barco de investigación. Este é o James Cook, un buque oceánico de investigación atracado en Tenerife. Precioso, non si? Fantástico, se un non é un gran mariño. En ocasións ten máis ben estoutro aspecto. Estes somos nós tratando de non perder mostras moi valiosas. Todos á carreira, e eu maréome moitísimo, así que non sempre é divertido, aínda que en xeral, si. Para dedicarse a isto hai que ser moi bos cartógrafos. Non se atopa en calquera sitio esa espectacular abundancia de coral. É global e está a gran profundidade, pero hai que buscala nos lugares adecuados. Acabamos de ver un mapamundi, no que sinalamos a travesía do ano pasado. Foron sete semanas de viaxe, e este é o mapa que nós fixemos en sete semanas duns 75.000 quilómetros cadrados de fondo mariño, unha porción diminuta do fondo do mar. Desprazámonos de oeste a leste, sobre unha zona da que un mapa a gran escala non mostraría nada, aínda que algúns destes montes teñen o tamaño do Everest. Cos mapas que facemos a bordo, obtemos unha resolución duns 100 metros, o que abonda para decidir onde despregar o equipo, pero non permite ver gran cousa. Para facer isto precisamos dispositivos con control remoto que se desprazan a uns cinco metros do fondo. Dese xeito podemos obter mapas cunha resolución dun metro a miles de metros de profundidade. Este é un deses dispositivos remotos, un vehículo de máxima precisión. Dispón de grandes focos na parte superior, cámaras de alta definición, brazos robóticos, e múltiples caixiñas e cousas para gardar as mostras. Esta era a nosa primeira inmersión nesta expedición concreta. Estámonos mergullando. Imos rápido para que outros barcos non afecten aos nosos dispositivos con control remoto. Imos descendendo, e estas son as cousas que se ven. Estas son esponxas de augas profundas, a escala dun metro. Aquí vemos unha holoturia nadando -- en esencia, unha pequena lesma mariña. Esta está a cámara lenta. A maioría das imaxes que amoso están aceleradas, porque todo isto leva moito tempo. Esta é outra fermosa holoturia. E o animal que ides ver agora foi unha gran sorpresa. Nunca vira algo así e colleunos a todos un pouco por sorpresa. Levabamos unhas 15 horas traballando e estabamos algo sobreexcitados e de repente este monstro pasou a rolos por diante de nós Chámase pirosoma, ou tamén tunicado colonial. Non era isto o que buscabamos. Nós andabamos á procura de corais de augas profundas. Ides ver deseguida unha imaxe dun destes. É pequeno, duns cinco centímetros de alto. Está composto de carbonato de calcio e vemos os seus tentáculos, que se moven coa corrente. Un organismo coma este vive probablemente uns cen anos. Ao medrar, vai tomando substancias químicas do océano. E a cantidade destas substancias depende da temperatura, do pH e dos nutrientes. Se logramos entender como se integran estas substancias no esqueleto, podemos voltar, recoller espécimes fósiles e reconstruír como era o océano no pasado. Aquí estamos recollendo ese coral cun sistema de baleiro, para poñelo nun recipiente de mostras. Debo engadir que o facemos con moitísimo coidado. Algúns destes organismos viven aínda máis tempo. Esta é unha foto dun coral negro chamado leiopathes. Foi tomada por un colega, Brendan Roark, en Hawaii, a 500 metros de profundidade. Catro mil anos é moito tempo. Se collemos unha póla dun destes corais e a pulimos, isto son uns 100 microns. Brendan analizou varias seccións deste coral --pódense ver as marcas-- e puido demostrar que en realidade se trata de franxas anuais, de modo que mesmo a 500 metros de profundidade os corais poden rexistrar cambios estacionais. o cal é bastante espectacular. Pero 4.000 anos non abonda para chegar ao punto máximo da última glaciación. Que facemos entón? Pois imos por estes espécimes fósiles. Por isto non lle caio moi ben ao meu equipo. Cando nos mergullamos, vemos moitos tiburóns xigantes, pirosomas, holoturias nadando, esponxas xigantes, pero eu obrígoos a baixar ás zonas mortas dos fósiles, onde pasan horas remexendo o fondo mariño. Recollemos todos estes corais, subímolos e clasificámolos. Son de distintas idades, e se logramos determinar a de cada espécime e medir eses sinais químicos, iso axúdanos a saber que aconteceu no océano en épocas pasadas. Para obter a imaxe da esquerda, collín unha sección de coral, pulina con moito coidado e fotografeina. Para a imaxe da dereita puxemos o mesmo anaco de coral nun reactor nuclear, inducimos a fisión e cada vez que hai desintegración queda unha marca no coral, e así podemos ver a distribución do uranio. Por que facemos isto? O uranio é un elemento con moi mala reputación, pero a min encántame. A desintegración axúdanos a coñecer os ritmos e as datas do que acontece no océano. Se lembrades o que dixen ao comezo, iso é o que queremos saber cando pensamos no clima. Así que aplicamos un láser a estes corais para analizar o uranio e un dos seus produtos fillos, o torio, e iso dinos con exactitude a idade dos fósiles. Esta fermosa animación do Océano Antártico servirame para ilustrar como empregamos estes corais para obter información sobre o océano arcaico. Podedes ver a densidade das augas superficiais nesta imaxe animada creada por Ryan Abernathey. Mostra os datos dun só ano pero pódese ver o dinámico que é o Océano Antártico. A intensa mestura, sobre todo o Paso de Drake, sinalado cun recadro, é de feito unha das correntes máis fortes do mundo a que flúe por aquí de oeste a leste. A mestura é moi turbulenta, porque circula sobre eses enormes montes submarinos, o cal permite o intercambio de calor e CO2 coa atmosfera. En esencia, os océanos respiran a través do Océano Antártico. Recollimos corais ao longo de todo este paso antártico, e descubrimos algo bastante sorprendente grazas á datación do uranio: os corais migraron de sur a norte durante esta transición da glaciación ao período interglaciar. Non sabemos ben por que, pero pensamos que ten que ver coas fontes de alimento e se cadra coa concentración de osíxeno na auga. Neste punto nos atopamos. Vou ilustrar o que penso que levamos descuberto sobre o clima grazas aos corais do Océano Antártico. Subimos e baixamos montes submarinos. Recollimos pequenos fósiles de coral. Así o represento eu. Pensamos que durante a glaciación, segundo as nosas análises dos corais, a zona profunda do Océano Antártico era moi rica en carbono e había unha capa de baixa densidade xusto encima que impedía que o carbono saíse do océano. Entón atopamos corais dunha idade intermedia que demostran que o océano se mesturou no medio desa transición climática. Iso permite ao carbono saír da zona máis profunda. E se analizamos corais máis próximos á época moderna, ou se baixamos hoxe mesmo alí e medimos as propiedades químicas dos corais, vemos que pasamos a unha situación na que pode haber intercambio de carbono. Este é o modo en que os corais fósiles nos axudan a aprender cousas sobre o medio. Déixovos cunha última diapositiva. É unha imaxe fixa tirada da primeira gravación que mostrei. É un xardín de corais espectacular. Non esperabamos atopar algo tan fermoso. Está a miles de metros de profundidade. Hai especies novas. É simplemente un lugar fermoso. Tamén hai fósiles, e veño de prepararvos para valorar os fósiles de coral que se atopan aló abaixo. A próxima vez que teñades a sorte de voar sobre o océano ou de navegar por el, lembrade que aló abaixo hai enormes montes submarinos que ninguén viu aínda, e fermosos corais. Grazas. (Aplausos)