WEBVTT

00:00:06.975 --> 00:00:11.745
Haiti'nin kraliyet çifti,
sağır edici alkışlarla taç giydi.

00:00:11.745 --> 00:00:14.341
Süslü tacını ve asasını aldıktan sonra,

00:00:14.341 --> 00:00:19.401
Henry Christophe,
20 metre yüksekte olan tahtına geçti.

00:00:19.401 --> 00:00:23.249
Ancak tezahürat yapanlar,
Haiti'nin ilk kralının

00:00:23.249 --> 00:00:25.976
sonuncusu olacağını bilmiyorlardı.

NOTE Paragraph

00:00:25.976 --> 00:00:29.961
Grenada adasında doğumunda
köleleştirilmiş olan Christophe,

00:00:29.961 --> 00:00:33.517
çocukluğunu Karayip adalarının
çoğuna taşınarak geçirdi.

00:00:33.517 --> 00:00:36.239
1779 yılında sadece 12 yaşındayken,

00:00:36.239 --> 00:00:39.828
Amerikalı devrimcilere Savannah Savaşı'nda
yardımcı olmak için

00:00:39.828 --> 00:00:41.677
efendisine eşlik etti.

00:00:41.677 --> 00:00:47.207
Bu uzun süreli kuşatma, Christophe’un
şiddetli bir devrimle ilk karşılaşmasıdır.

NOTE Paragraph

00:00:47.837 --> 00:00:50.477
Savaştan hemen sonra
Christophe’un hayatı hakkında

00:00:50.477 --> 00:00:52.840
günümüze ulaşan
az sayıda yazılı kayıt var.

00:00:52.840 --> 00:00:54.500
Önümüzdeki on yıl boyunca,

00:00:54.500 --> 00:00:57.365
Fransız Saint-Domingue
kolonisindeki bir otelde bir duvarcı

00:00:57.365 --> 00:01:00.732
ve garson olarak çalıştığını biliyoruz
ve Haiti daha sonra biliniyordu.

00:01:00.732 --> 00:01:05.076
1791 yılında,
koloninin köleleri isyan çıkarınca,

00:01:05.076 --> 00:01:08.841
Christophe özgürlük için
savaşmak için başka bir fırsat buldu.

00:01:08.841 --> 00:01:13.111
Toussaint Louverture liderliğindeki
isyancılar, ada sahiplerinin yanı sıra

00:01:13.111 --> 00:01:17.079
adanın kontrolünü isteyen İngiliz
ve İspanyol güçlerine karşı savaştı.

00:01:17.079 --> 00:01:20.588
Christophe hızla,
kendisinin daha deneyimli generallere

00:01:20.588 --> 00:01:23.296
eşit olduğunu kanıtlayarak yükseldi.

NOTE Paragraph

00:01:23.296 --> 00:01:25.514
1793'te Louverture,

00:01:25.514 --> 00:01:29.354
tüm Saint-Domingue köleleştirilmiş
insanlarını başarıyla kurtarmıştı

00:01:29.354 --> 00:01:34.362
ve 1801'de adayı yarı özerk bir
sömürge olarak kurmuştu.

00:01:34.362 --> 00:01:38.600
Fakat bu süre zarfında, Napolyon Bonaparte
Fransa'da iktidara gelmiş

00:01:38.600 --> 00:01:42.313
ve imparatorlukta köleliği
ve Fransız otoritesini

00:01:42.313 --> 00:01:44.453
restore etme görevini yerine getirmişti.

00:01:44.453 --> 00:01:48.195
Fransız köleliğini eski hâline getirme
girişimi şiddetli direnişle karşılaştı,

00:01:48.195 --> 00:01:50.754
General Christophe
askeri işgali önlemek için

00:01:50.754 --> 00:01:53.278
başkenti bile yaktı.

00:01:53.278 --> 00:01:56.530
Sonunda, isyan ve sarı ateş salgını,

00:01:56.530 --> 00:02:01.830
Fransız askerleri geri çekmeye zorladı
ama çatışmada zayiat verilmedi.

00:02:01.830 --> 00:02:05.700
Louverture yakalandı ve bir Fransız
hapishanesinde ölüme terk edildi;

00:02:05.700 --> 00:02:10.950
Christophe’un dokuz yaşındaki oğlunun 
birkaç yıl sonra paylaşacağı bir kader.

NOTE Paragraph

00:02:10.950 --> 00:02:13.426
Devrimin ardından
Christophe ve generaller,

00:02:13.426 --> 00:02:16.706
Jean-Jacques Dessalines
ve Alexandre Pétion

00:02:16.706 --> 00:02:19.604
yeni hükûmette
öne çıkan pozisyonlara yükseldi.

00:02:19.604 --> 00:02:24.424
1804 yılında, Dessalines
bağımsız Haiti imparatoru ilan edildi.

00:02:24.424 --> 00:02:29.328
Fakat özel gücü elinde tutma arzusu,
taraftarlarını uzaklaştırdı.

00:02:29.328 --> 00:02:33.259
Sonunda, Dessalines’in yönetimi
1806’da suikastla sonuçlanan

00:02:33.259 --> 00:02:36.585
siyasi bir komployu teşvik etti.

00:02:36.585 --> 00:02:41.905
Ardından gelen güç mücadelesi,
ülkeyi bölen bir iç savaşa yol açtı.

00:02:41.905 --> 00:02:47.331
1807'de Christophe Cap-Haitien'de
kuzey başkanlığını yönetiyordu

00:02:47.331 --> 00:02:50.616
ve Pétion güneyi
Port-au-Prince'den yönetiyordu.

NOTE Paragraph

00:02:50.616 --> 00:02:54.264
Pétion, cumhuriyetini
ABD’den modelleyerek

00:02:54.264 --> 00:02:57.248
devrimin demokratik
köklerine sadık kalmaya çalıştı.

00:02:57.248 --> 00:03:01.319
Hatta diğer ülkelerdeki sömürge karşıtı
devrimcileri bile destekledi.

00:03:01.319 --> 00:03:03.695
Bu politikalar onu halkına sevdirdi,


00:03:03.695 --> 00:03:07.076
ancak ticareti 
ve ekonomik büyümeyi yavaşlattı.

NOTE Paragraph

00:03:07.076 --> 00:03:11.281
Christophe ise, bağımsız bir Haiti için
daha saldırgan planlar yaptı.

00:03:11.281 --> 00:03:15.891
Devletin tarım kontrolünü korurken
toprakları halka dağıttı.

00:03:15.891 --> 00:03:18.433
Ayrıca, İngiltere
ve Amerika Birleşik Devletleri de

00:03:18.433 --> 00:03:21.039
dahil olmak üzere birçok
yabancı ülkeyle ticaret kurdu

00:03:21.039 --> 00:03:24.083
ve dış politikalarına
müdahale etmeme sözü verdi.

00:03:24.083 --> 00:03:28.733
Fransızlar yeniden istila etmeyi
dener diye büyük bir kale inşa etti.

00:03:28.733 --> 00:03:32.413
Tüm bunları başarmak için
Christophe zorunlu çalışma başlattı

00:03:32.413 --> 00:03:37.263
ve otoritesini güçlendirmek için 1811'de
kendisini kral olarak taçlandırdı.

00:03:37.263 --> 00:03:41.282
Saltanatı boyunca, eşi
ve kalan üç çocuğuyla birlikte

00:03:41.282 --> 00:03:44.667
Sans Souci adında
görkemli bir sarayda yaşadı.

NOTE Paragraph

00:03:44.667 --> 00:03:48.117
Christophe’un krallığı,
ticaretin, endüstrinin, kültürün

00:03:48.117 --> 00:03:50.605
ve eğitimin hızlı gelişmesine
nezaret etti.

00:03:50.605 --> 00:03:54.404
Halk eğitimini sağlamak için
ünlü Avrupalı sanatçıları

00:03:54.404 --> 00:03:58.878
ve Avrupalı öğretmenleri
Haiti’nin kültürel dünyasına getirtti.

00:03:58.878 --> 00:04:01.942
Ancak, kral başlangıçta
vatandaşları arasında popüler olmuşken

00:04:01.942 --> 00:04:05.182
emirleri, Haitililerin yok etmek için
mücadele ettikleri köleliğin

00:04:05.182 --> 00:04:07.605
rahatsız edici bir hatırlatmasıydı.

00:04:07.605 --> 00:04:12.006
Zaman geçtikçe, giderek artan
otoriter politikaları destek kaybetti

00:04:12.006 --> 00:04:14.956
ve güneye karşı olan rakipleri güçlendi.

00:04:14.956 --> 00:04:20.383
1820 Ekim'inde saltanatı
trajik bir şekilde son buldu.

00:04:20.383 --> 00:04:24.040
Zayıflatıcı bir inme aylar sonra ülkeyi
yönetememesine neden oldu,

00:04:24.040 --> 00:04:27.619
ordusunun kilit üyeleri
güney güçlerine gitti.

00:04:27.619 --> 00:04:32.359
İhanete uğramış
ve umutsuz kral intihar etti.

NOTE Paragraph

00:04:32.359 --> 00:04:35.767
Bugün, Christophe’un 
karmaşık tarihinin izleri hâlâ

00:04:35.767 --> 00:04:39.082
saraylarının un ufak kalıntılarında 
ve Haiti’nin

00:04:39.082 --> 00:04:44.782
köleliği kalıcı olarak kaldıran
ilk ulus olma mirasında bulunabilir.