1
00:00:01,087 --> 00:00:09,246
Pewne zagadnienie w fizyce nie daje mi
spokoju już od wczesnego dzieciństwa.

2
00:00:11,010 --> 00:00:15,599
Ma związek z pytaniem, które naukowcy
stawiają sobie od niemal stu lat

3
00:00:15,801 --> 00:00:17,840
i wciąż nie znają odpowiedzi.

4
00:00:19,058 --> 00:00:21,888
Co łączy najmniejsze elementy przyrody,

5
00:00:22,092 --> 00:00:24,085
cząstki świata kwantowego,

6
00:00:24,319 --> 00:00:26,970
z największymi obiektami w przyrodzie,

7
00:00:27,194 --> 00:00:30,621
planetami, gwiazdami i galaktykami, 
związanymi siłą grawitacji?

8
00:00:31,250 --> 00:00:33,753
Jako dziecko
nieustannie się nad tym głowiłem.

9
00:00:33,937 --> 00:00:36,819
Majstrowałem przy mikroskopie,
bawiłem się elektromagnesami,

10
00:00:36,963 --> 00:00:40,288
czytałem o siłach w mikroskali
i o mechanice kwantowej,

11
00:00:40,540 --> 00:00:45,824
zachwycałem się opisem naukowym,
który tak dokładnie odpowiada obserwacjom.

12
00:00:46,220 --> 00:00:50,283
Potem spoglądałem w gwiazdy,
czytałem o tym, jak rozumiemy grawitację,

13
00:00:50,415 --> 00:00:56,395
i myślałem, że z pewnością jest jakiś
elegancki sposób, aby połączyć te systemy.

14
00:00:57,021 --> 00:00:58,422
Ale takiego sposobu nie ma.

15
00:00:59,673 --> 00:01:03,153
Książki mówią, że, owszem, wiemy wiele
o każdej z tych dziedzin z osobna,

16
00:01:03,444 --> 00:01:06,758
ale gdy tylko próbujemy połączyć je
za pomocą matematycznych równań,

17
00:01:06,758 --> 00:01:08,398
wszystko się rozlatuje.

18
00:01:08,674 --> 00:01:14,874
Przez 100 lat żadna hipoteza proponująca
rozwiązanie tej fizycznej katastrofy

19
00:01:15,060 --> 00:01:16,874
nie została poparta dowodami.

20
00:01:18,271 --> 00:01:21,615
Dla małego, dociekliwego, sceptycznego
Jamesa, jakim wtedy byłem,

21
00:01:21,783 --> 00:01:24,651
to była wysoce niezadowalająca odpowiedź.

22
00:01:26,011 --> 00:01:28,194
Nadal jestem sceptycznym dzieciakiem.

23
00:01:28,438 --> 00:01:32,078
Przenieśmy się błyskawicznie
do grudnia 2015 roku,

24
00:01:32,299 --> 00:01:36,473
gdy trafiłem w sam środek świata fizyki,

25
00:01:36,667 --> 00:01:39,067
który właśnie został
wywrócony do góry nogami.

26
00:01:39,839 --> 00:01:41,191
Wszystko zaczęło się w CERN,

27
00:01:41,191 --> 00:01:43,641
gdy w naszych danych
pojawiło się coś intrygującego:

28
00:01:43,641 --> 00:01:49,857
ślad nowej cząstki, podejrzenie istnienia
niezwykłej odpowiedzi na to pytanie.

29
00:01:51,777 --> 00:01:55,565
Nadal jestem sceptycznym dzieciakiem,
ale jestem również łowcą cząstek.

30
00:01:55,565 --> 00:01:59,102
Jestem fizykiem, pracuję w CERN
przy Wielkim Zderzaczu Hadronów (LHC),

31
00:01:59,102 --> 00:02:02,753
naukowym eksperymencie
o największej skali w dziejach świata.

32
00:02:03,877 --> 00:02:08,842
To 27-kilometrowy tunel zakopany 100 m
pod granicą francusko-szwajcarską,

33
00:02:09,118 --> 00:02:11,805
W tunelu używamy
nadprzewodzących magnesów

34
00:02:11,805 --> 00:02:14,235
zimniejszych od przestrzeni kosmicznej

35
00:02:14,235 --> 00:02:17,676
do przyspieszania protonów do prędkości
równej niemal prędkości światła

36
00:02:17,920 --> 00:02:20,727
i zderzamy je ze sobą
miliony razy na sekundę,

37
00:02:21,301 --> 00:02:23,731
aby zebrać szczątki tych zderzeń

38
00:02:23,951 --> 00:02:25,547
i na ich podstawie szukać

39
00:02:25,547 --> 00:02:28,257
nowych, dotąd nieodkrytych
cząstek fundamentalnych.

40
00:02:28,257 --> 00:02:31,351
Projekt i konstrukcja LHC
kosztowały dziesiątki lat pracy

41
00:02:31,585 --> 00:02:34,077
tysięcy fizyków
ze wszystkich krańców Ziemi.

42
00:02:34,271 --> 00:02:39,862
W lecie 2015 roku pracowaliśmy
bez wytchnienia nad rozruchem LHC

43
00:02:40,284 --> 00:02:44,751
na najwyższej energii, z jaką kiedykolwiek
przeprowadzano eksperymenty tego typu.

44
00:02:45,735 --> 00:02:48,138
Wysoka energia jest istotna,

45
00:02:48,282 --> 00:02:52,229
ponieważ istnieje równoważność
między masą a energią cząstek.

46
00:02:52,548 --> 00:02:54,979
Masa jest tylko liczbą
nadaną cząstkom przez naturę.

47
00:02:56,068 --> 00:02:59,156
Aby znaleźć nowe cząstki,
musimy sięgać tych większych liczb.

48
00:02:59,276 --> 00:03:02,360
Aby to zrobić trzeba budować
większe zderzacze o większej mocy,

49
00:03:02,434 --> 00:03:07,349
a największym i najpotężniejszym z nich
jest Wielki Zderzacz Hadronów.

50
00:03:08,511 --> 00:03:12,790
Potem zderzamy protony kwadryliony razy

51
00:03:13,194 --> 00:03:17,818
i miesiącami gromadzimy dane.

52
00:03:18,813 --> 00:03:22,888
Nowe cząstki mogą się pojawić
na wykresach jako garbki,

53
00:03:23,172 --> 00:03:25,247
niewielkie odstępstwa od oczekiwań,

54
00:03:25,641 --> 00:03:29,608
małe grupy punktów, przez które
gładka linia nie jest już taka gładka.

55
00:03:30,379 --> 00:03:32,100
Na przykład ten garbek

56
00:03:33,010 --> 00:03:35,567
po miesiącach gromadzenia
danych w 2012 roku

57
00:03:35,567 --> 00:03:38,556
doprowadził do odkrycia bozonu Higgsa

58
00:03:38,979 --> 00:03:42,724
i Nagrody Nobla przyznanej
za potwierdzenie jego istnienia.

59
00:03:43,972 --> 00:03:45,772
Ten skok energetyczny

60
00:03:45,772 --> 00:03:49,943
w 2015 roku dawał największe szanse,

61
00:03:49,943 --> 00:03:52,302
jakie kiedykolwiek
trafiły się naszemu gatunkowi,

62
00:03:52,302 --> 00:03:53,855
na odkrycie nowych cząstek

63
00:03:53,855 --> 00:03:55,912
i nowych odpowiedzi na odwieczne pytania,

64
00:03:55,912 --> 00:03:58,702
bo użyto niemal dwa razy tyle energii

65
00:03:58,702 --> 00:04:00,624
niż wtedy, gdy odkryliśmy bozon Higgsa.

66
00:04:00,778 --> 00:04:04,389
Wielu moich kolegów pracowało
na ten moment przez całe życie zawodowe,

67
00:04:04,573 --> 00:04:09,229
i, szczerze mówiąc, ja również
czekałem na ten moment całe życie.

68
00:04:09,447 --> 00:04:11,178
2015 rok to był ten czas.

69
00:04:12,654 --> 00:04:14,864
W czerwcu 2015 roku

70
00:04:15,722 --> 00:04:18,381
LHC ponownie włączono.

71
00:04:19,040 --> 00:04:21,757
Razem z kolegami wstrzymaliśmy oddech

72
00:04:21,941 --> 00:04:26,432
i ujrzeliśmy pierwsze zderzenie protonów
o niespotykanie wysokiej energii.

73
00:04:26,606 --> 00:04:28,772
Brawa, szampan, świętowanie.


74
00:04:28,926 --> 00:04:31,542
To był milowy krok w nauce.

75
00:04:31,776 --> 00:04:36,798
Nie mieliśmy pojęcia, co znajdziemy
w naszych najświeższych danych.

76
00:04:39,990 --> 00:04:42,168
Po kilku tygodniach znaleźliśmy garbek.

77
00:04:44,192 --> 00:04:45,868
Garbek był niewielki.

78
00:04:46,952 --> 00:04:49,238
Ale na tyle duży, by unieść kilka brwi.

79
00:04:49,238 --> 00:04:53,707
Na skali uniesień brwi od 1 do 10,
gdzie 10 oznacza odkrycie nowej cząstki,

80
00:04:53,707 --> 00:04:55,784
zdobył może 4.

81
00:04:55,848 --> 00:04:57,298
(Śmiech)

82
00:04:58,432 --> 00:05:03,507
Spędziłem godziny, dni, tygodnie
na tajnych spotkaniach

83
00:05:03,507 --> 00:05:06,027
spierając się o niego z kolegami,

84
00:05:06,051 --> 00:05:07,267
trącając go i szturchając

85
00:05:07,267 --> 00:05:09,597
najbezwzględniejszymi
kijami eksperymentów,

86
00:05:09,597 --> 00:05:11,978
patrząc uważnie czy wytrzyma badanie.

87
00:05:12,128 --> 00:05:15,349
Mimo miesięcy gorączkowej pracy,

88
00:05:15,473 --> 00:05:17,815
spania w biurze,

89
00:05:17,929 --> 00:05:19,866
batoników na kolację

90
00:05:20,030 --> 00:05:21,600
i hektolitrów kawy

91
00:05:21,624 --> 00:05:25,677
- fizycy to maszyny
do zamieniania kawy w wykresy -

92
00:05:25,891 --> 00:05:27,170
(Śmiech)

93
00:05:27,314 --> 00:05:29,850
garbek nie chciał zniknąć.

94
00:05:30,704 --> 00:05:34,202
Po kilku miesiącach
przedstawiliśmy go światu

95
00:05:34,296 --> 00:05:36,696
z bardzo jasnym przekazem:

96
00:05:37,147 --> 00:05:39,838
jest interesujący, ale nie jednoznaczny,

97
00:05:40,192 --> 00:05:43,521
miejmy go na oku i zbierzmy więcej danych.

98
00:05:43,872 --> 00:05:46,163
Staraliśmy się zachować spokój.

99
00:05:47,463 --> 00:05:49,651
Ale machina i tak ruszyła.

100
00:05:50,383 --> 00:05:52,435
Brzuszek stał się medialnym hitem.

101
00:05:52,735 --> 00:05:55,120
Mówiono, że przypomina ten garbek,

102
00:05:55,314 --> 00:05:58,227
który doprowadził
do odkrycia bozonu Higgsa.

103
00:05:58,761 --> 00:06:01,889
Co więcej, moi koledzy-teoretycy

104
00:06:02,548 --> 00:06:04,475
- kocham moich kolegów-teoretyków -

105
00:06:04,889 --> 00:06:08,291
koledzy-teoretycy napisali
500 artykułów na temat garbka.

106
00:06:08,385 --> 00:06:09,980
(Śmiech)

107
00:06:10,574 --> 00:06:14,540
Świat fizyki cząstek stanął na głowie.

108
00:06:15,745 --> 00:06:24,047
Co sprawiło, że tysiące fizyków
kolektywnie straciło dla niego głowę?

109
00:06:25,596 --> 00:06:27,032
Garbek był wyjątkowy.

110
00:06:28,198 --> 00:06:31,977
Jego obecność oznaczała widok
niespodziewanie wielkiej liczby zderzeń,

111
00:06:32,637 --> 00:06:37,260
których szczątki składały się tylko
z dwóch fotonów, dwóch cząstek światła.

112
00:06:37,260 --> 00:06:38,497
A to rzadko spotykane.

113
00:06:39,069 --> 00:06:41,713
Zderzenia cząstek
nie przypominają kolizji drogowych;

114
00:06:41,713 --> 00:06:42,842
podlegają innym prawom.

115
00:06:43,256 --> 00:06:45,810
Gdy cząstki zderzają się
niemal z prędkości światła,

116
00:06:45,810 --> 00:06:47,671
prawa mechaniki kwantowej biorą górę.

117
00:06:47,671 --> 00:06:51,705
W świecie kwantów te dwie cząstki
mogą na chwilę utworzyć nową cząstkę,

118
00:06:51,876 --> 00:06:56,264
która istnieje przez ułamki sekund,
a zaraz potem rozpada się na inne cząstki,

119
00:06:56,264 --> 00:06:57,765
które uderzają w nasz detektor.

120
00:06:57,765 --> 00:07:01,200
Wyobraźcie sobie kolizję drogową:
w momencie zderzenia auta znikają,

121
00:07:01,200 --> 00:07:03,283
a zamiast nich zjawia się rower,

122
00:07:03,283 --> 00:07:04,048
(Śmiech)

123
00:07:04,048 --> 00:07:07,123
który zaraz potem eksploduje
i rozpada się na dwie deskorolki,

124
00:07:07,123 --> 00:07:08,528
uderzające w nasz detektor.

125
00:07:08,542 --> 00:07:09,371
(Śmiech)

126
00:07:09,495 --> 00:07:12,578
Nie dosłownie, mam nadzieję;
nasze detektory są bardzo drogie.

127
00:07:13,831 --> 00:07:17,539
Przypadki, kiedy tylko dwa fotony
uderzają w detektor są bardzo rzadkie.

128
00:07:17,963 --> 00:07:21,275
Ze względu na specjalne
własności kwantowe fotonów

129
00:07:21,709 --> 00:07:25,237
istnieje bardzo niewiele
hipotetycznych cząstek,

130
00:07:25,521 --> 00:07:27,018
- tych mitycznych rowerów -

131
00:07:27,182 --> 00:07:29,285
które mogą zrodzić tylko dwa fotony.

132
00:07:29,812 --> 00:07:32,508
Jedna z opcji ma kolosalne znaczenie

133
00:07:32,672 --> 00:07:37,588
i związek z tymi odwiecznymi pytaniami,
które nie dają mi spokoju od dzieciństwa,

134
00:07:38,078 --> 00:07:39,878
z pytaniami o naturę grawitacji.

135
00:07:41,946 --> 00:07:44,438
Siła grawitacji może się wam wydawać duża,

136
00:07:44,642 --> 00:07:48,422
ale tak naprawdę jest szalenie słaba
w porównaniu z innymi siłami natury.

137
00:07:48,766 --> 00:07:51,847
Mogę chwilowo pokonać
grawitację jednym skokiem,

138
00:07:52,390 --> 00:07:55,233
ale nie mogę wyjąć protonu z własnej ręki.

139
00:07:56,253 --> 00:07:59,169
Jaka jest siła grawitacji
w porównaniu z innymi siłami natury?

140
00:08:00,480 --> 00:08:02,320
10 do minus 39.

141
00:08:02,694 --> 00:08:05,101
To jest ułamek dziesiętny z 39 zerami.

142
00:08:05,255 --> 00:08:11,548
Co gorsza, wszystkie pozostałe siły
idealnie opisuje Model Standardowy,

143
00:08:11,548 --> 00:08:14,863
nasz obowiązujący, najdokładniejszy
opis świata w najmniejszej skali,

144
00:08:15,007 --> 00:08:19,433
stanowiący jedno z największych
osiągnięć gatunku ludzkiego,

145
00:08:20,388 --> 00:08:24,050
z wyjątkiem grawitacji,
którą Model Standardowy pomija.

146
00:08:24,424 --> 00:08:25,574
To jakiś obłęd!

147
00:08:26,046 --> 00:08:29,146
To prawie tak,
jakby większość grawitacji zaginęła.

148
00:08:30,394 --> 00:08:33,501
Czujemy jej niewielką część,
ale gdzie jest reszta?

149
00:08:33,785 --> 00:08:35,067
Nie wiadomo.

150
00:08:36,003 --> 00:08:40,406
Jedno z teoretycznych wyjaśnień
stawia kuriozalną hipotezę.

151
00:08:42,120 --> 00:08:43,379
Wy i ja,

152
00:08:43,483 --> 00:08:44,961
nawet ty, tam, z tyłu,

153
00:08:45,085 --> 00:08:47,170
żyjemy w przestrzeni trójwymiarowej.

154
00:08:47,254 --> 00:08:49,931
Mam nadzieję, że to zdanie
nie budzi kontrowersji.

155
00:08:50,125 --> 00:08:51,534
(Śmiech)

156
00:08:51,788 --> 00:08:55,196
Wszystkie znane nam cząstki
również żyją w przestrzeni trójwymiarowej.

157
00:08:55,420 --> 00:09:00,200
"Cząstka" to tak właściwie inna nazwa
pobudzenia w polu trójwymiarowym,

158
00:09:00,397 --> 00:09:02,317
miejscowego kołysania w przestrzeni.

159
00:09:03,288 --> 00:09:06,707
Co ważniejsze, cała matematyka,
której używamy do opisu tych zjawisk,

160
00:09:06,841 --> 00:09:09,794
zakłada, że istnieją tylko
trzy wymiary przestrzeni.

161
00:09:09,938 --> 00:09:13,009
Ale matma to matma,
można się nią dowolnie bawić.

162
00:09:13,153 --> 00:09:17,129
Ludzie od wieków eksperymentują
z dodatkowymi wymiarami,

163
00:09:17,262 --> 00:09:19,797
ale to zawsze były
abstrakcyjne matematyczne idee.

164
00:09:20,211 --> 00:09:23,073
Spójrzcie dookoła,
ty z tyłu - rozejrzyj się,

165
00:09:23,327 --> 00:09:25,798
naturalnie istnieją tylko trzy wymiary.

166
00:09:26,954 --> 00:09:28,513
A co jeśli to nieprawda?

167
00:09:30,109 --> 00:09:36,184
Co, jeśli brakująca grawitacja
wycieka do innego wymiaru,

168
00:09:36,388 --> 00:09:38,344
który jest dla nas niewidoczny?

169
00:09:39,355 --> 00:09:42,339
Co, jeśli siła grawitacji jest
równa innym siłom przyrody,

170
00:09:42,563 --> 00:09:45,488
jeśli spojrzeć na nią
w tym dodatkowym wymiarze,

171
00:09:45,488 --> 00:09:48,398
a to, czego doświadczamy tutaj,
to tylko jej niewielki kawałek

172
00:09:48,412 --> 00:09:50,459
i dlatego wydaje się taka słaba?

173
00:09:52,158 --> 00:09:57,823
Jeśli to prawda, trzeba by rozszerzyć
Model Standardowy o nową cząstkę,

174
00:09:57,829 --> 00:10:03,025
hiperwymiarową cząstkę grawitacji,
grawiton żyjący w dodatkowym wymiarze.

175
00:10:03,025 --> 00:10:04,740
Widzę wasze zdumione spojrzenia.

176
00:10:04,740 --> 00:10:06,220
Powinniście zapytać:

177
00:10:06,220 --> 00:10:10,168
"Jak, u licha, mamy zweryfikować
ten szalony pomysł rodem z sci-fi

178
00:10:10,168 --> 00:10:12,799
skoro tkwimy
w przestrzeni trójwymiarowej?".

179
00:10:12,803 --> 00:10:15,855
Tak jak zawsze:
zderzając ze sobą dwa protony,

180
00:10:16,342 --> 00:10:17,414
(Śmiech)

181
00:10:17,458 --> 00:10:22,292
z taką siłą, żeby zderzenie rozniosło się
w ten domniemany dodatkowy wymiar,

182
00:10:22,721 --> 00:10:25,160
tworząc hiperwymiarowy grawiton,

183
00:10:25,404 --> 00:10:28,954
który momentalnie wróciłby
do trzech wymiarów LHC

184
00:10:29,748 --> 00:10:31,870
i rozpadł się na dwa fotony,

185
00:10:32,278 --> 00:10:33,616
dwie cząstki światła.

186
00:10:35,417 --> 00:10:38,257
Ten hipotetyczny, hiperwymiarowy grawiton

187
00:10:38,431 --> 00:10:43,878
jest jedyną nową hipotetyczną cząstką
o takich własnościach kwantowych,

188
00:10:44,241 --> 00:10:48,477
która mogłaby zrodzić nasz
mały, dwu-fotonowy garbek.

189
00:10:50,000 --> 00:10:55,844
Zatem możliwość wyjaśnienia
tajemnic grawitacji

190
00:10:55,844 --> 00:10:58,982
i odkrycie dodatkowych
wymiarów przestrzeni...

191
00:10:59,206 --> 00:11:00,982
Być może już rozumiecie,

192
00:11:00,982 --> 00:11:03,516
dlaczego tysiące maniaków fizyki

193
00:11:03,516 --> 00:11:07,036
potraciło naraz głowy
dla dwu-fotonowego garbka.

194
00:11:07,036 --> 00:11:10,526
Odkrycie tego rodzaju zmuszałoby
do pisania od nowa podręczników.

195
00:11:10,699 --> 00:11:13,406
Ale pamiętajcie, że my,
fizycy eksperymentalni,

196
00:11:13,406 --> 00:11:17,080
którzy prowadzili te badania,
mówiliśmy jasno: "Potrzeba więcej danych".

197
00:11:18,472 --> 00:11:23,351
Większa ilość danych przekształciłaby
garbek albo w nowiuteńką Nagrodę Nobla,

198
00:11:23,723 --> 00:11:25,173
(Śmiech)

199
00:11:25,677 --> 00:11:30,301
albo wypełniła przestrzeń
i przekształciła go w gładką linię.

200
00:11:31,009 --> 00:11:36,325
Zebraliśmy pięć razy więcej danych
i po kilku miesiącach garbek...

201
00:11:37,072 --> 00:11:39,420
stał się gładką linią.

202
00:11:43,217 --> 00:11:46,561
Media donosiły o "wielkim rozczarowaniu",
"zawiedzionych nadziejach"

203
00:11:46,725 --> 00:11:49,015
i "smutnych fizykach cząstek".

204
00:11:49,259 --> 00:11:52,000
Z tonu tych doniesień
można by wywnioskować,

205
00:11:52,000 --> 00:11:54,582
że zamknęliśmy LHC
i poszliśmy do domu.

206
00:11:54,766 --> 00:11:55,916
(Śmiech)

207
00:11:56,628 --> 00:11:58,231
Ale nie zrobiliśmy tego.

208
00:12:01,057 --> 00:12:03,071
Ale dlaczego nie?

209
00:12:04,475 --> 00:12:07,320
Jeśli nie odkryłem nowej cząstki,
a przecież nie odkryłem,

210
00:12:08,029 --> 00:12:11,032
skoro nie odkryłem nowej cząstki,
dlaczego dzisiaj do was mówię?

211
00:12:11,032 --> 00:12:14,489
Dlaczego nie spuściłem ze wstydem głowy
i nie poszedłem do domu?

212
00:12:19,169 --> 00:12:22,520
Fizycy cząstek są odkrywcami.

213
00:12:23,421 --> 00:12:26,373
Dużą część naszej pracy
stanowi kartografia.

214
00:12:27,468 --> 00:12:29,630
Albo inaczej, zapomnijcie na chwilę o LHC.

215
00:12:29,904 --> 00:12:32,366
Wyobraźcie sobie, że jako kosmonauci

216
00:12:32,554 --> 00:12:35,099
docieracie na odległą planetę
w poszukiwaniu obcych.

217
00:12:35,219 --> 00:12:37,271
Jakie jest wasze pierwsze zadanie?

218
00:12:37,931 --> 00:12:41,031
Szybko okrążyć planetę,
wylądować, pobieżnie się rozejrzeć,

219
00:12:41,031 --> 00:12:44,327
szukając oczywistych śladów życia,
i przesłać wstępny raport do bazy.

220
00:12:44,784 --> 00:12:46,408
Na takim właśnie etapie jesteśmy.

221
00:12:47,039 --> 00:12:48,886
Rzuciliśmy pierwsze spojrzenie na LHC,

222
00:12:48,886 --> 00:12:51,604
szukając nowych, dużych,
łatwych do spostrzeżenia cząstek,

223
00:12:51,604 --> 00:12:53,528
i możemy zaraportować, że takich nie ma.

224
00:12:53,528 --> 00:12:56,018
Zobaczyliśmy dziwny,
obcy garbek na odległej górze,

225
00:12:56,018 --> 00:12:58,688
ale z bliska okazało się, że to kamień,

226
00:12:58,816 --> 00:13:01,380
I co teraz robimy?
Poddajemy się i wracamy do domu?

227
00:13:01,380 --> 00:13:02,641
Kategorycznie nie.

228
00:13:02,641 --> 00:13:05,166
Tak robią koszmarni naukowcy.

229
00:13:05,166 --> 00:13:08,677
Teraz spędzamy kilka kolejnych
dziesięcioleci na badaniach,

230
00:13:08,677 --> 00:13:10,090
oznaczając terytorium,

231
00:13:10,090 --> 00:13:12,970
przeszukując piasek z pomocą
specjalistycznego sprzętu,

232
00:13:12,970 --> 00:13:15,538
zerkając pod każdy kamień,
wiercąc pod powierzchnią.

233
00:13:16,106 --> 00:13:20,880
Nowe cząstki mogą pojawić się natychmiast
jako duże i łatwe do zauważenia garby

234
00:13:20,880 --> 00:13:24,821
lub ujawnić swoją obecność
po latach gromadzenia danych.

235
00:13:26,103 --> 00:13:30,267
Ludzkość dopiero zaczęła poszukiwania
na tak dużych energiach

236
00:13:30,267 --> 00:13:32,432
i mamy mnóstwo badań do przeprowadzenia.

237
00:13:32,432 --> 00:13:38,177
Ale co, jeśli nawet po 10-20 latach
nie znajdziemy nowych cząstek?

238
00:13:39,053 --> 00:13:40,948
Zbudujemy większy sprzęt.

239
00:13:40,948 --> 00:13:42,346
(Śmiech)

240
00:13:42,370 --> 00:13:46,310
Będziemy szukać na wyższych energiach.

241
00:13:46,946 --> 00:13:49,999
Planuje się budowę tunelu
o długości 100 km, który umożliwi

242
00:13:50,612 --> 00:13:53,262
zderzanie cząstek z energią
10 razy większą niż LHC.

243
00:13:53,262 --> 00:13:55,949
Nie mamy wpływu na to,
gdzie natura umieszcza cząstki,

244
00:13:56,016 --> 00:13:58,162
mamy wpływ tylko
na kontynuowanie poszukiwań.

245
00:13:58,162 --> 00:14:02,094
A co, jeśli 100-kilometrowy tunel,
albo 500-kilometrowy,

246
00:14:02,502 --> 00:14:06,773
albo 10 000-kilometrowy zderzacz
unoszący się między Ziemią a Księżycem

247
00:14:06,969 --> 00:14:10,031
nie doprowadzi do odkrycia nowych cząstek?

248
00:14:11,417 --> 00:14:14,401
Wówczas być może okaże się,
że źle uprawiamy fizykę.

249
00:14:14,401 --> 00:14:16,080
(Śmiech)

250
00:14:16,080 --> 00:14:18,667
Być może trzeba wszystko
jeszcze raz przemyśleć.

251
00:14:19,127 --> 00:14:23,839
Być może potrzeba więcej środków,
technologii, ekspertyz niż te, które mamy.

252
00:14:24,610 --> 00:14:25,972
Częściowo korzystamy już

253
00:14:25,972 --> 00:14:29,152
ze sztucznej inteligencji
i samouczenia maszyn w LHC,

254
00:14:29,152 --> 00:14:33,155
ale wyobraźcie sobie eksperyment
z użyciem tak złożonego algorytmu,

255
00:14:33,155 --> 00:14:36,443
że mógłby sam uczyć się szukać
hiperwymiarowego grawitonu.

256
00:14:36,978 --> 00:14:38,377
Ostateczne pytanie:

257
00:14:38,377 --> 00:14:41,974
co, jeśli sztuczna inteligencja nie pomoże
odpowiedzieć na te pytania?

258
00:14:41,974 --> 00:14:44,579
Co, jeśli te otwarte od wieków pytania

259
00:14:44,579 --> 00:14:47,448
są skazane na brak odpowiedzi
w najbliższej przyszłości?

260
00:14:47,448 --> 00:14:48,365
Co, jeśli pytania,

261
00:14:48,365 --> 00:14:50,395
które nie dają mi spokoju od dzieciństwa,

262
00:14:50,395 --> 00:14:52,918
nie znajdą odpowiedzi za mojego życia?

263
00:14:54,395 --> 00:14:55,551
Wówczas to wszystko...

264
00:14:56,282 --> 00:14:58,376
... okaże się tym bardziej fascynujące.

265
00:15:00,144 --> 00:15:03,369
Zmusi nas do myślenia
w zupełnie inny sposób.

266
00:15:04,361 --> 00:15:06,393
Będziemy musieli zrewidować założenia

267
00:15:06,393 --> 00:15:08,882
i zastanowić się, czy gdzieś nie ma błędu.

268
00:15:09,321 --> 00:15:12,836
Będziemy musieli zachęcić więcej osób
do studiowania nauk ścisłych,

269
00:15:12,836 --> 00:15:16,022
bo będzie potrzebne świeże spojrzenie
na odwieczne problemy.

270
00:15:16,022 --> 00:15:19,040
Ja nie znam odpowiedzi i wciąż ich szukam.

271
00:15:19,064 --> 00:15:21,393
Ale być może ktoś,
kto jeszcze chodzi do szkoły

272
00:15:21,417 --> 00:15:23,513
albo jeszcze się nawet nie urodził,

273
00:15:23,513 --> 00:15:26,916
mógłby nas kiedyś poprowadzić
w kierunki innego spojrzenia na fizykę,

274
00:15:26,940 --> 00:15:31,208
i zwrócić uwagę, że być może
zadajemy niewłaściwe pytania.

275
00:15:32,112 --> 00:15:34,156
To nie byłby koniec fizyki,

276
00:15:34,156 --> 00:15:35,952
tylko jej obiecujący początek.

277
00:15:37,204 --> 00:15:38,354
Dziękuję.

278
00:15:38,378 --> 00:15:40,919
(Brawa)