1
00:00:23,700 --> 00:00:27,260
Goleme ajkule su neverovatna stvorenja.
One su prosto božanstvene.

2
00:00:27,278 --> 00:00:29,375
Mogu da dosegnu dužinu od 10 metara,

3
00:00:29,400 --> 00:00:30,900
neki smatraju i više.

4
00:00:30,900 --> 00:00:32,900
Mogu da budu teške i do dve tone,

5
00:00:32,900 --> 00:00:34,501
neki smatraju i do pet.

6
00:00:34,526 --> 00:00:36,526
One su druga najveća vrsta ribe na svetu.

7
00:00:37,600 --> 00:00:40,600
U pitanju je bezopasna vrsta
koja se hrani planktonom.

8
00:00:41,000 --> 00:00:42,307
Smatra se da mogu

9
00:00:42,332 --> 00:00:45,665
da filtriraju jedan
kubni kilometar vode na sat

10
00:00:45,690 --> 00:00:50,632
i da opstanu sa 30 kg zooplanktona na dan.

11
00:00:50,958 --> 00:00:52,121
To su neverovatna bića.

12
00:00:52,146 --> 00:00:54,971
I mi, u Irskoj, imamo sreće
jer postoji puno golemih ajkula,

13
00:00:54,996 --> 00:00:56,448
kao i prilika da ih izučavamo.

14
00:00:56,473 --> 00:00:58,903
One su bile i veoma
značajne za priobalne zajednice

15
00:00:58,928 --> 00:01:01,455
stotinama godina unazad,

16
00:01:01,480 --> 00:01:05,619
pre svega u oblastima Kladag,
Daf i Konemara,

17
00:01:05,644 --> 00:01:08,225
gde su mali zemljoradnici
imali običaj da otplove

18
00:01:08,250 --> 00:01:09,975
na jedrenjacima i čamcima,

19
00:01:10,000 --> 00:01:12,850
katkad daleko od obale,
katkad do mesta zvanog Sanfiš Benk,

20
00:01:12,850 --> 00:01:15,491
koje se nalazi oko 48 kilometara
zapadno od ostrva Akil,

21
00:01:15,516 --> 00:01:16,930
kako bi lovili goleme ajkule.

22
00:01:16,930 --> 00:01:19,195
Ovo je stari drvorez iz 1800-ih.

23
00:01:19,220 --> 00:01:20,397
Veoma su važne,

24
00:01:20,422 --> 00:01:22,357
pre svega zbog ulja u njihovim jetrama.

25
00:01:22,382 --> 00:01:24,472
Trećinu dužine ajkulinog tela čini jetra,

26
00:01:24,497 --> 00:01:26,419
koja sadrži velike količine ulja.

27
00:01:26,502 --> 00:01:28,622
To ulje se koristilo pre svega za rasvetu,

28
00:01:28,647 --> 00:01:30,555
ali i za lečenje rana i u druge svrhe.

29
00:01:30,580 --> 00:01:32,725
Godine 1742. za uličnu rasvetu

30
00:01:32,750 --> 00:01:34,390
u Galveju, Dablinu i Vaterfordu,

31
00:01:34,390 --> 00:01:35,910
koristilo se ulje ribe-sunce.

32
00:01:35,910 --> 00:01:38,380
"Riba sunce" je jedan od naziva
za golemu ajkulu.

33
00:01:38,520 --> 00:01:42,029
Prisutne su u morima od pamtiveka,
veoma su bitne za priobalne zajednice.

34
00:01:42,054 --> 00:01:45,236
Verovatno najbolje dokumentovani lov
na golemu ajkulu na svetu

35
00:01:45,261 --> 00:01:46,481
je onaj sa ostrva Akil.

36
00:01:46,902 --> 00:01:48,107
Malo je odsečeno.

37
00:01:48,140 --> 00:01:50,180
Ovo je zaliv Kim na Akilovom ostrvu.

38
00:01:50,205 --> 00:01:52,347
Ajkule su imale običaj da posećuju zaliv.

39
00:01:52,372 --> 00:01:55,402
Ribari su vezivali mrežu
na sam kraj litice,

40
00:01:55,427 --> 00:01:57,427
i razapinjali je do sledeće mreže.

41
00:01:57,500 --> 00:02:00,295
Ajkula koja bi se našla u blizini
bi udarila u mrežu

42
00:02:00,320 --> 00:02:01,910
i mreža bi pala pravo na nju,

43
00:02:01,910 --> 00:02:06,132
usled čega bi ajkula najčešće
potonula i udavila se.

44
00:02:06,260 --> 00:02:09,345
Ili bi povremeno odveslali u malim čamcima

45
00:02:09,370 --> 00:02:12,859
i usmrtili ajkulu zabadajući joj koplje
u predeo vrata.

46
00:02:13,040 --> 00:02:15,805
Zatim bi se vratili sa plenom
u luku Purten Harbor,

47
00:02:15,830 --> 00:02:18,985
gde bi skuvali ajkule u kjlučaloj vodi
i upotrebili jetreno ulje.

48
00:02:19,010 --> 00:02:21,515
Takođe su koristili ajkulino meso
kao đubrivo

49
00:02:21,540 --> 00:02:24,314
i neretko su im odsecali peraja.

50
00:02:24,531 --> 00:02:27,335
Verovatno najveća pretnja za ajkule
u svetu danas jeste

51
00:02:27,360 --> 00:02:29,235
odsecanje njihovih peraja.

52
00:02:29,972 --> 00:02:32,970
Ljudi se uglavnom plaše ovih životinja
zbog filma "Ajkula".

53
00:02:32,970 --> 00:02:36,040
Svake godine, možda pet ili šest osoba
strada od napada ajkula.

54
00:02:36,040 --> 00:02:38,807
Nedavno je jedna osoba poginula, zar ne?
Pre par nedelja.

55
00:02:38,832 --> 00:02:41,039
Ljudi ubijaju oko 100 miliona
ajkula godišnje.

56
00:02:41,960 --> 00:02:44,330
Zapravo ne verujem
da postoji prava ravnoteža,

57
00:02:44,330 --> 00:02:46,430
ali sam ubeđen da ajkule
imaju više razloga

58
00:02:46,430 --> 00:02:48,070
da se boje čoveka nego mi njih.

59
00:02:48,070 --> 00:02:50,590
U pitanju je zaista dobro dokumentovan
lov na ajkule,

60
00:02:50,590 --> 00:02:53,190
i kao što vidite,
sredinom XX veka je dostignut vrhunac

61
00:02:53,190 --> 00:02:55,475
kada je ubijano 1500 ajkula godišnje.

62
00:02:56,186 --> 00:02:58,175
Veoma brzo je usledio
pad u aktivnostima -

63
00:02:58,175 --> 00:03:00,753
radi se o klasičnom ubrzanom rastu
i padu aktivnosti,

64
00:03:00,753 --> 00:03:03,141
što ukazuje da su zalihe iscrpljene

65
00:03:03,166 --> 00:03:05,035
ili da je razmnožavanje vrste usporeno.

66
00:03:05,766 --> 00:03:07,963
Ubijeno je oko 12 000 ajkula
u tom periodu,

67
00:03:07,963 --> 00:03:11,209
tako što se postavljao
običan kanap od konoplje

68
00:03:11,234 --> 00:03:13,687
u zalivu Kim na Akilovom ostrvu.

69
00:03:14,341 --> 00:03:17,025
Ljudi su i dalje ubijali ajkule
sredinom '80-ih godina,

70
00:03:17,025 --> 00:03:19,990
pogotovo u mestima kao što je Danmor Ist
u okrugu Vaterford.

71
00:03:19,990 --> 00:03:22,940
I otprilike 2 500 do 3 000 ajkula
je ubijeno do 1985. godine,

72
00:03:22,940 --> 00:03:24,970
veliki broj su ubili norveški ribolovci.

73
00:03:24,970 --> 00:03:27,160
Ne vidi se najbolje,
ali crna boja označava

74
00:03:27,160 --> 00:03:29,792
norveške brodove
koji su se koristili za lov na ajkule,

75
00:03:29,792 --> 00:03:31,870
što znači da crna linija na osmatračnici

76
00:03:31,870 --> 00:03:34,040
ukazuje da je u pitanju
brod za lov na ajkule,

77
00:03:34,040 --> 00:03:35,275
a ne na kitove.

78
00:03:35,300 --> 00:03:37,740
Kroz jezik se vidi u kojoj meri
su goleme ajkule

79
00:03:37,740 --> 00:03:39,550
bile značajne za priobalne zajednice.

80
00:03:39,550 --> 00:03:41,225
Iako ne govorim tečno irski,

81
00:03:41,250 --> 00:03:45,275
znam da se u Keriju upotrebljava
izraz "Ainmhide na seolta",

82
00:03:45,300 --> 00:03:46,900
što znači neman sa dva peraja.

83
00:03:47,072 --> 00:03:50,595
Takođe se koristi izraz "Liop an da lapa",

84
00:03:50,620 --> 00:03:52,700
nepokorna zver sa dva peraja.

85
00:03:53,403 --> 00:03:56,935
Zatim imamo izraze "Liabhan mor",
u prevodu velika životnja,

86
00:03:56,960 --> 00:03:59,660
kao i moj omiljeni "Liabhan chor greine",

87
00:03:59,660 --> 00:04:00,860
velika sunčeva riba.

88
00:04:00,860 --> 00:04:02,300
To je zaista zanimljiv naziv.

89
00:04:02,800 --> 00:04:06,020
Na ostrvu Tori, koje je
jako neobično mesto, zovu ih "muldoons",

90
00:04:06,020 --> 00:04:07,967
niko ne zna da kaže zašto.

91
00:04:08,300 --> 00:04:11,320
Nadam se da niko u sali nije iz Torija;
to je predivno mesto.

92
00:04:11,320 --> 00:04:14,230
Na ostrvu su uglavnom bile poznate

93
00:04:14,230 --> 00:04:15,402
kao sunčeve ribe.

94
00:04:15,427 --> 00:04:18,527
To označava da se izležavaju
na površini vode kada je sunčan dan.

95
00:04:18,774 --> 00:04:22,889
Postoji bojazan da su goleme ajkule
postale izumiruća vrsta svuda u svetu.

96
00:04:23,200 --> 00:04:25,680
Neki smatraju da se ne radi
o padu u broju jedinki.

97
00:04:25,680 --> 00:04:28,480
Moglo bi da se radi o promenama
u distribuciji planktona.

98
00:04:28,480 --> 00:04:30,410
Smatra se da bi ove ajkule mogle da budu

99
00:04:30,410 --> 00:04:32,400
odličan pokazatelj klimatskih promena,

100
00:04:32,400 --> 00:04:34,410
jer jedu plankton u rekordnim količinama

101
00:04:34,410 --> 00:04:36,530
plivajuću unaokolo
sa otvorenim čeljustima.

102
00:04:36,530 --> 00:04:39,110
One se danas nalaze na listi
ugroženih vrsta IUCN.

103
00:04:40,012 --> 00:04:43,724
U Evropi su pokrenute inicijative
da se zaustavi lov na njih.

104
00:04:43,900 --> 00:04:46,680
Zabranjeno je da se love ajkule
i da se izvode na kopno,

105
00:04:46,680 --> 00:04:48,650
čak i one koje su slučajno ulovljene.

106
00:04:49,094 --> 00:04:50,297
U Irskoj nisu zaštićene.

107
00:04:50,600 --> 00:04:53,395
Zapravo u Irskoj one nemaju
nikakav legalan status,

108
00:04:53,420 --> 00:04:55,655
uprkos našem interesovanju za tu vrstu

109
00:04:55,680 --> 00:04:58,536
i istorijskom kontekstu
u kome goleme ajkule opstaju.

110
00:05:00,568 --> 00:05:02,775
Veoma malo znamo o njima,

111
00:05:02,800 --> 00:05:04,800
a veliki deo onoga što znamo

112
00:05:04,800 --> 00:05:07,490
proizlazi iz njihovog običaja
da izranjaju na površinu.

113
00:05:07,490 --> 00:05:09,400
I mi pokušavamo da dokučimo šta rade

114
00:05:09,400 --> 00:05:11,480
na osnovu njihovog ponašanja na površini.

115
00:05:11,480 --> 00:05:14,420
Tek sam prošle godine otkrio,
na konferenciji na ostrvu Man,

116
00:05:14,420 --> 00:05:16,609
koliko je neuobičajeno živeti na mestu

117
00:05:16,634 --> 00:05:20,213
gde goleme ajkule redovno,
učestalo i predvidivo

118
00:05:20,238 --> 00:05:22,586
izranjaju na površinu kako bi "lenčarile".

119
00:05:23,110 --> 00:05:25,220
Za naučnike je to zaista
neverovatna prilika

120
00:05:25,220 --> 00:05:27,100
da vide i upoznaju goleme ajkule,

121
00:05:27,100 --> 00:05:28,339
ta fantastična stvorenja.

122
00:05:28,364 --> 00:05:31,926
I to nam pruža neverovatnu mogućnost
da ih izučavamo, da im se približimo.

123
00:05:31,951 --> 00:05:34,997
Zato smo pre par godina -
iako je prošla bila udarna -

124
00:05:35,022 --> 00:05:37,829
počeli da obeležavamo ajkule

125
00:05:37,854 --> 00:05:39,740
kako bismo pokušali da otkrijemo

126
00:05:39,740 --> 00:05:42,400
njihova kretanja i da li se uvek
vraćaju na ista mesta.

127
00:05:42,400 --> 00:05:45,135
Koncentrisali smo se pre svega -
ne vidi se baš -

128
00:05:45,160 --> 00:05:47,410
na oblasti Severni Donegal i Zapadni Keri,

129
00:05:47,410 --> 00:05:49,400
gde sam ja inače bio najaktvniji.

130
00:05:49,742 --> 00:05:52,496
I obeležili smo ih velikim, dugim štapom.

131
00:05:52,521 --> 00:05:53,988
Ovo je štap za pecanje

132
00:05:54,013 --> 00:05:55,426
sa markerom na vrhu.

133
00:05:55,451 --> 00:05:58,451
Popnemo se na brod i obeležimo ajkulu.

134
00:05:58,900 --> 00:06:00,900
Bili smo veoma efikasni.

135
00:06:00,900 --> 00:06:03,313
Obeležili smo 105 ajkula prošlog leta,

136
00:06:03,338 --> 00:06:04,999
50 u roku od tri dana

137
00:06:05,024 --> 00:06:06,893
kod poluostrva Inišoven.

138
00:06:07,029 --> 00:06:10,214
Najteže je prići mestu,
biti tamo u pravo vreme.

139
00:06:10,239 --> 00:06:12,540
Ali je tehnika sama po sebi
jednostavna i laka.

140
00:06:12,540 --> 00:06:14,230
Pokazaću vam kako to izgleda.

141
00:06:16,526 --> 00:06:18,560
Na brodu koristimo teleskopsku kameru

142
00:06:18,560 --> 00:06:19,800
kako bismo snimili ajkule.

143
00:06:20,000 --> 00:06:22,466
Sa jedne strane pokušavamo
da utvrdimo ajkulin pol.

144
00:06:22,474 --> 00:06:27,351
Ovde ne možete da vidite jer je odsečeno,
to je zeleni beleg na ajkuli iz Kerija.

145
00:06:27,593 --> 00:06:29,750
Koristili smo
i nekoliko satelitskih markera,

146
00:06:29,750 --> 00:06:32,850
tako da smo ipak upotrebili po koja
visoko tehnološka sredstva.

147
00:06:32,850 --> 00:06:34,760
Ovo su markeri koji ujedno i snimaju.

148
00:06:34,760 --> 00:06:36,201
Oni i arhiviraju informacije.

149
00:06:36,201 --> 00:06:38,830
Satelitski marker funkcioniše
samo kada je izvan vode,

150
00:06:38,830 --> 00:06:40,450
i tada šalje signal satelitu.

151
00:06:40,450 --> 00:06:43,130
Međutim, ajkule i ostale ribe
su uglavnom ispod vode.

152
00:06:43,130 --> 00:06:46,085
Ovaj marker nam omogućava
da lokalizujemo ajkule

153
00:06:46,110 --> 00:06:49,425
na osnovu vremenskog intervala
i položaja sunca,

154
00:06:49,450 --> 00:06:51,440
kao i temperature vode i dubine.

155
00:06:51,440 --> 00:06:54,020
A onda je na nama
da rekonstruišemo njihovu putanju.

156
00:06:54,020 --> 00:06:57,103
Marker je podešen da se posle
izvesnog vremena otkači sa ajkule,

157
00:06:57,128 --> 00:06:59,098
u ovom slučaju je to bilo osam meseci,

158
00:06:59,123 --> 00:07:02,214
i on se zaista otkačio u pravom trenutku,
izronio je na površinu,

159
00:07:02,239 --> 00:07:03,451
pozdravio se sa satelitom

160
00:07:03,476 --> 00:07:06,321
i poslao mu, ne sve podatke,
ali dovoljno da bismo mogli

161
00:07:06,346 --> 00:07:08,266
da izvučemo nešto iz tih informacija.

162
00:07:08,291 --> 00:07:10,121
I to je jedini načini da otkrijemo

163
00:07:10,146 --> 00:07:12,305
ponašanje i pokrete ajkula
kada su ispod vode.

164
00:07:12,330 --> 00:07:14,282
Ovo su karte koje smo izradili.

165
00:07:14,307 --> 00:07:18,685
Ovde se vidi da smo obeležili obe ajkule
koje su plivale u blizini Kerija.

166
00:07:18,710 --> 00:07:21,620
Jedna je provela svo vreme,
tačnije poslednjih osam meseci,

167
00:07:21,620 --> 00:07:22,990
u irskim vodama.

168
00:07:22,990 --> 00:07:25,830
Na dan Božića bila je u blizini
kontinentalnog platoa.

169
00:07:25,830 --> 00:07:28,510
A ovo je ajkula za koju
još uvek nemamo precizne podatke,

170
00:07:28,510 --> 00:07:30,430
na osnovu temperature i dubine mora,

171
00:07:30,430 --> 00:07:32,730
ali znamo da je druga
provela većinu svog vremena

172
00:07:32,730 --> 00:07:34,280
u, ili u blizini, Irskog mora.

173
00:07:34,280 --> 00:07:36,320
Prošle godine, moje kolege sa ostrva Man,

174
00:07:36,320 --> 00:07:38,150
markirali su jednu ajkulu

175
00:07:38,150 --> 00:07:41,300
koja je, za 90 dana, prešla put
od ostrva Man do Nove Škotske.

176
00:07:41,300 --> 00:07:42,644
To je 9 500 kilometara.

177
00:07:42,669 --> 00:07:44,419
Nismo mislili da to može da se desi.

178
00:07:44,444 --> 00:07:45,614
Drugi kolega iz SAD

179
00:07:45,639 --> 00:07:48,279
je obeležio dvadesetak ajkula
u masačusetskom zalivu,

180
00:07:48,304 --> 00:07:49,914
ali markiranje nije baš uspelo.

181
00:07:49,939 --> 00:07:51,809
Jedino što zna to je gde ih je markirao

182
00:07:51,834 --> 00:07:53,324
i gde su se tagovi otkačili.

183
00:07:53,350 --> 00:07:55,785
A to je u Karipskom moru i čak u Brazilu.

184
00:07:55,810 --> 00:07:58,420
Mislili smo da goleme ajkule
radije žive u područjima

185
00:07:58,420 --> 00:08:00,000
umerene klime, kao što je naše.

186
00:08:00,000 --> 00:08:02,528
Ali one zapravo prelaze ekvator.

187
00:08:03,110 --> 00:08:05,160
Pokušavamo da otkrijemo veoma jednostavne

188
00:08:05,160 --> 00:08:06,620
stvari o golemim ajkulama.

189
00:08:06,716 --> 00:08:08,700
Ono što je za mene

190
00:08:08,700 --> 00:08:11,200
veoma čudno i iznenađujuće

191
00:08:11,225 --> 00:08:14,426
to je koliko je ograničena
genetska raznolikost ajkula.

192
00:08:14,451 --> 00:08:17,685
Ja nisam genetičar i ne umišljam
da se razumem u genetiku.

193
00:08:17,710 --> 00:08:20,470
I zato je sjajno sarađivati
sa različitim stručnjacima.

194
00:08:20,470 --> 00:08:22,000
Ja sam čovek sa terena.

195
00:08:22,000 --> 00:08:24,470
Obuzme me panika ako treba
da provedem čitave sate

196
00:08:24,470 --> 00:08:26,300
u laboratoriji sa belim mantilom.

197
00:08:26,300 --> 00:08:27,530
Nisam ja za to.

198
00:08:27,530 --> 00:08:30,890
Dobro je što možemo da radimo
sa genetičarima koji se u to razumeju.

199
00:08:30,890 --> 00:08:33,450
Izučavajući genetske karakteristike
golemih ajkula,

200
00:08:33,450 --> 00:08:37,914
otkrili su da je njihova raznovrsnost
veoma ograničena.

201
00:08:38,570 --> 00:08:40,445
Ako pogledate prvi red,

202
00:08:40,470 --> 00:08:43,860
vidite da su sve ove
različite vrste zapravo veoma slične.

203
00:08:43,860 --> 00:08:46,240
Mislim da to znači
da sve pripadaju rodu ajkula

204
00:08:46,240 --> 00:08:47,609
i da potiču od istog pretka.

205
00:08:47,634 --> 00:08:50,175
Ako uzmete nukleotidnu raznovrsnost,

206
00:08:50,200 --> 00:08:54,409
što je genetska karakteristika
koja se nasleđuje od roditelja,

207
00:08:54,434 --> 00:08:58,315
možete videti da goleme ajkule,
ako pogledale prve rezultate,

208
00:08:59,030 --> 00:09:01,600
imaju niži stepen raznovrsnosti

209
00:09:01,601 --> 00:09:03,426
od ostalih vrsta ajkula.

210
00:09:03,650 --> 00:09:06,310
I vidite da je ovo istraživanje
urađeno 2006. godine.

211
00:09:06,310 --> 00:09:09,700
Pre 2006, nismo ništa znali
o genetičkoj varijabilnosti ovih ajkula.

212
00:09:09,700 --> 00:09:14,895
Nismo znali da li se dele
u različite populacije

213
00:09:14,920 --> 00:09:16,510
i da li postoje subpopulacije.

214
00:09:16,510 --> 00:09:19,140
I naravno to je veoma bitno
ukoliko želite da utvrdite

215
00:09:19,140 --> 00:09:21,340
tačnu veličinu populacije
i ugroženost vrste.

216
00:09:21,340 --> 00:09:22,800
Les Nobl iz Aberdina

217
00:09:22,800 --> 00:09:24,800
je posumnjao u ove rezultate

218
00:09:24,800 --> 00:09:27,281
i odlučio da uradi drugo istraživanje

219
00:09:27,306 --> 00:09:29,328
koristeći mikro-satelite,

220
00:09:29,353 --> 00:09:31,815
koji su mnogo skuplji,
oduzimaju mnogo više vremena,

221
00:09:31,840 --> 00:09:35,320
i koji su, na njegovo veliko iznenađenje,
dali skoro identične rezultate.

222
00:09:35,320 --> 00:09:37,430
Dakle, ispostavilo se da goleme ajkule,

223
00:09:37,430 --> 00:09:40,630
iz nekog nepoznatog razloga,
imaju veoma ograničenu raznovrsnost.

224
00:09:40,630 --> 00:09:43,095
Smatra se da je možda genetički drift,

225
00:09:43,120 --> 00:09:45,160
nastao pre 12 000 godina,

226
00:09:45,160 --> 00:09:47,486
odgovoran za ovako
ograničenu raznovrsnost.

227
00:09:47,511 --> 00:09:49,236
Međutim, raznovrsnost kit-ajkula,

228
00:09:49,261 --> 00:09:52,180
druge velike vrste ajkula
koje se hrane planktonom,

229
00:09:52,205 --> 00:09:54,205
je mnogo veća.

230
00:09:54,300 --> 00:09:56,300
Vidimo da tu zapravo nema nikakve logike.

231
00:09:56,300 --> 00:09:58,790
Dokazano je da ne postoji
genetska diferencijacija

232
00:09:58,790 --> 00:10:01,530
između golemih ajkula
koje nastanjuju različite okeane.

233
00:10:01,530 --> 00:10:04,360
To znači da, iako se goleme ajkule
mogu naći svuda u svetu,

234
00:10:04,360 --> 00:10:05,970
genetički se ne mogu razlikovati

235
00:10:05,970 --> 00:10:09,150
one iz Pacifičkog ili Atlantskog okeana,
od onih sa Novog Zelanda

236
00:10:09,150 --> 00:10:10,610
ili iz Irske ili Južne Afrike.

237
00:10:10,610 --> 00:10:11,819
Sve one izgledaju isto.

238
00:10:11,844 --> 00:10:14,244
Međutim, i to je iznenađujuće.
Donekle neočekivano.

239
00:10:14,269 --> 00:10:16,759
Ja to naprosto ne razumem
i ne trudim se da razumem.

240
00:10:16,784 --> 00:10:19,084
I čisto sumnjam
da većina genetičara to razume,

241
00:10:19,109 --> 00:10:21,219
ali to ih ne sprečava
da objavljuju brojke.

242
00:10:21,244 --> 00:10:23,184
Može se proceniti veličina stanovništva

243
00:10:23,209 --> 00:10:24,949
na osnovu genetičke raznovrsnosti.

244
00:10:24,974 --> 00:10:28,405
Rus Helzel uspeo je da utvrdi
tačan broj jedinki:

245
00:10:28,430 --> 00:10:31,145
8 200 golemih ajkula.

246
00:10:31,170 --> 00:10:32,423
To je to.

247
00:10:32,448 --> 00:10:34,078
8 000 golemih ajkula na svetu.

248
00:10:34,103 --> 00:10:36,413
Pomislićete: "Ma, to je smešno.
Nema teorije."

249
00:10:37,120 --> 00:10:40,025
Les je uradio preciznije istraživanje

250
00:10:40,050 --> 00:10:42,194
i zaključio da ih ima oko 9 000.

251
00:10:42,917 --> 00:10:46,520
Različiti rezultati se mogu pripisati
upotrebi različitih mikro-satelita.

252
00:10:46,520 --> 00:10:49,380
Ali na osnovu svih tih istraživanja
došli smo do proseka,

253
00:10:49,380 --> 00:10:50,640
a prosek je oko 5 000,

254
00:10:50,640 --> 00:10:52,610
u šta ja lično ne verujem,

255
00:10:52,625 --> 00:10:53,839
ali ja sam inače skeptik.

256
00:10:54,069 --> 00:10:56,509
Ali čak i u slučaju blagog odstupanja
u brojkama,

257
00:10:56,534 --> 00:10:59,424
efektivna populacija verovatno
broji oko 20 000 jedinki.

258
00:10:59,523 --> 00:11:02,373
Da li se sećate koliko ih je samo
ubijeno kod ostrva Akil

259
00:11:02,398 --> 00:11:04,218
'70-ih i '50-ih godina prošlog veka?

260
00:11:04,784 --> 00:11:06,257
Sve ovo ukazuje na činjenicu

261
00:11:06,282 --> 00:11:09,342
da postoji rizik od izumiranja ove vrste

262
00:11:09,367 --> 00:11:11,407
zbog ograničene veličine populacije.

263
00:11:11,559 --> 00:11:14,555
Od ukupno 20 000 ajkula,
procenjuje se da su 8 000 ženke.

264
00:11:14,892 --> 00:11:17,900
To znači da postoji samo 8 000 ženki
golemih ajkula na svetu?

265
00:11:17,900 --> 00:11:19,730
Ne znam. Ne verujem u to.

266
00:11:19,830 --> 00:11:21,480
Problem sa ovim istraživanjima

267
00:11:21,480 --> 00:11:23,465
jeste ograničen broj uzoraka.

268
00:11:23,490 --> 00:11:25,391
Nisu dobili dovoljno uzoraka kako bi

269
00:11:25,416 --> 00:11:28,830
zaista detaljno izučili
sve genetske karakteristike.

270
00:11:29,985 --> 00:11:32,300
Odakle potiču uzorci

271
00:11:32,300 --> 00:11:34,300
koji se koriste za genetska istraživanja?

272
00:11:34,370 --> 00:11:37,846
Pa jedan od očiglednih izvora
jesu mrtve ajkule nađene na plaži.

273
00:11:37,916 --> 00:11:41,813
U Irskoj godišnje nađemo dve ili tri
mrtve ajkule na kopnu,

274
00:11:41,838 --> 00:11:43,092
uz malo sreće.

275
00:11:43,141 --> 00:11:46,240
Drugi izvor jeste prilov kao posledica
ribolovnih aktivnosti.

276
00:11:46,240 --> 00:11:50,090
Tako su do nas dospevale ajkule koje su se
upetljale u mrežu na površini vode.

277
00:11:50,090 --> 00:11:52,700
To je sada zabranjeno,
što je dobra vest za ajkule.

278
00:11:52,700 --> 00:11:54,570
Neke se upetljaju u mreže, u alov.

279
00:11:54,570 --> 00:11:57,320
Ovo je ajkula koja je izneta na kopno
malo pre Božića,

280
00:11:57,320 --> 00:12:00,055
nezakonito jer je to zabranjeno
po evropskom zakonu.

281
00:12:00,080 --> 00:12:04,820
Prodavali su je po ceni od osam evra
po kilogramu kao stek od ajkule.

282
00:12:04,845 --> 00:12:08,275
Čak su okačili recept na zid
dok im nije naznačeno da je to zabranjeno.

283
00:12:08,300 --> 00:12:09,990
Na kraju su zaista dobili kaznu.

284
00:12:10,191 --> 00:12:11,858
Da li je neko probao, ne?

285
00:12:14,790 --> 00:12:16,920
Za sva istraživanja koja sam vam pokazao,

286
00:12:16,920 --> 00:12:19,650
do sada je upotrebljeno ukupno 86 uzoraka

287
00:12:19,650 --> 00:12:21,037
u svetu.

288
00:12:22,977 --> 00:12:24,940
U pitanju je izuzetno ozbiljan posao,

289
00:12:24,940 --> 00:12:27,340
sva ta istraživanja pokreću
veoma bitna pitanja,

290
00:12:27,340 --> 00:12:29,553
i govore nam dosta toga
o veličini populacije,

291
00:12:29,578 --> 00:12:31,980
kao i o subpopulacijama
i strukturi stanovništva,

292
00:12:31,980 --> 00:12:34,011
ali su ona ograničena nedostatkom uzoraka.

293
00:12:34,036 --> 00:12:38,466
Za markiranje ajkula -
a ovako smo ih markirali, brzo -

294
00:12:38,491 --> 00:12:42,036
ponekad ajkule ponekad mogu da reaguju.

295
00:12:42,290 --> 00:12:45,860
Jednom prilikom, kada smo bili na severu,
u Malin Hedu u oblasti Donegal,

296
00:12:45,860 --> 00:12:48,445
ajkula je repom udarila čamac

297
00:12:48,470 --> 00:12:53,403
jer ju je iznenadila blizina čamca
više nego postavljanje markera,

298
00:12:53,576 --> 00:12:55,140
Kasnije, kada smo se Emet i ja

299
00:12:55,140 --> 00:12:57,775
vratili u luku Malin Hed,

300
00:12:57,800 --> 00:13:01,290
video sam da su na prednjoj strani broda
ostali tamni viskozni tragovi.

301
00:13:01,290 --> 00:13:03,963
I onda sam se setio - nekada
sam provodio dosta vremena

302
00:13:03,963 --> 00:13:05,956
na komercijalnim ribarskim brodovima -

303
00:13:05,956 --> 00:13:07,540
ribari su govorili da uvek znaju

304
00:13:07,540 --> 00:13:09,710
kada im se golema ajkula upetljala u mrežu

305
00:13:09,710 --> 00:13:11,800
na osnovu tragova koje ostavlja za sobom.

306
00:13:11,800 --> 00:13:14,510
Pomislio sam da je verovatno
ajkula ostavila te tragove.

307
00:13:14,535 --> 00:13:17,484
Želeli smo da dođemo do uzoraka tkiva
za genetska istraživanja

308
00:13:17,509 --> 00:13:18,976
jer smo znali da su dragocena.

309
00:13:19,001 --> 00:13:20,961
I koristili smo konvencionalne metode -

310
00:13:20,986 --> 00:13:22,956
samostrel, vidite da ga držim u ruci -

311
00:13:22,981 --> 00:13:26,881
koristimo za uzimanje uzoraka sa kitova
i delfina za genetska istraživanja takođe.

312
00:13:26,906 --> 00:13:28,516
Probao sam i razne druge metode.

313
00:13:28,541 --> 00:13:30,291
Međutim, strele su se stalno lomile

314
00:13:30,316 --> 00:13:32,056
jer je ajkulina koža izuzetno tvrda.

315
00:13:32,230 --> 00:13:34,098
Nema šanse doći do uzorka na taj način.

316
00:13:35,630 --> 00:13:37,592
Znali smo da to neće uspeti.

317
00:13:37,740 --> 00:13:40,260
Kada sam video crni trag
na prednjoj strani broda,

318
00:13:40,260 --> 00:13:43,410
pomislio sam, treba iskoristiti ono
što ti je dato na ovom svetu.

319
00:13:43,410 --> 00:13:45,300
I tako sam skinuo crnu sluz sa broda.

320
00:13:45,300 --> 00:13:47,655
Imao sam malu epruvetu sa alkoholom,

321
00:13:47,680 --> 00:13:50,270
sve što je potrebno
da pošaljem uzorak genetičarima.

322
00:13:50,270 --> 00:13:52,660
Prikupio sam supstancu
i poslao uzorak u Aberdin,

323
00:13:52,660 --> 00:13:54,084
sa napomenom "Proverite ovo".

324
00:13:54,084 --> 00:13:56,390
Mesecima nisu ništa preduzeli
po tom pitanju.

325
00:13:56,390 --> 00:13:58,778
Samo kada smo imali
konferenciju na ostrvu Man,

326
00:13:58,778 --> 00:14:00,784
ja sam mu redovno slao mejlove pitajući:

327
00:14:00,784 --> 00:14:02,860
"Da li ste slučajno
pogledali moji uzorak?"

328
00:14:02,860 --> 00:14:04,909
On je odgovarao: "Ma da.
Kasnije, kasnije."

329
00:14:04,909 --> 00:14:07,470
Na kraju je zaključio
da je bolje da to stvarno uradi

330
00:14:07,470 --> 00:14:09,170
jer se do tada nikada nismo sreli

331
00:14:09,177 --> 00:14:11,183
i mogao bi da se osramoti što nije uradio.

332
00:14:11,183 --> 00:14:14,090
I na njegovo veliko iznenađenje,
našli su DNK u sluzi.

333
00:14:14,090 --> 00:14:15,544
Uvećali su ga i testirali

334
00:14:15,544 --> 00:14:17,730
i otkrili su da se radi
o DNK goleme ajkule,

335
00:14:17,730 --> 00:14:19,205
dobijenom iz sluzi.

336
00:14:20,652 --> 00:14:22,550
Bio je veoma uzbuđen zbog tog otkrića.

337
00:14:22,550 --> 00:14:25,105
Od tada sluz nosi naziv
"sluz Simonove ajkule".

338
00:14:25,130 --> 00:14:28,330
I pomislio sam: "Hej, znate šta,
ja ovo mogu dodatno da produbim".

339
00:14:28,330 --> 00:14:30,180
Odlučili smo da pokušamo da nađemo još

340
00:14:30,180 --> 00:14:31,543
sluzi u moru.

341
00:14:31,828 --> 00:14:35,424
Pošto smo već potrošili
tri i po hiljade za satelitske markere,

342
00:14:38,467 --> 00:14:41,955
odlučio sam da uložim još 7,95 -
cena je još uvek okačena -

343
00:14:41,980 --> 00:14:44,360
i kupim u maloj lokalnoj
prodavnici u Kilrušu

344
00:14:44,360 --> 00:14:46,000
dršku za podni brisač

345
00:14:46,000 --> 00:14:49,000
i nekoliko sunđera za čišćenje rerne
za još manje novca.

346
00:14:49,000 --> 00:14:52,235
Umotao sam sunđer oko držača

347
00:14:52,260 --> 00:14:58,243
i očajnički sam priželjkivao
da mi se ukaže prilika

348
00:14:58,268 --> 00:14:59,940
da dođem u kontakt sa ajkulama.

349
00:14:59,940 --> 00:15:01,500
Sve ovo se desilo u avgustu,

350
00:15:01,500 --> 00:15:03,980
a ajkule se uglavnom
mogu videti u junu ili julu.

351
00:15:04,005 --> 00:15:07,969
Veoma je mala verovatnoća
da budete na pravom mestu

352
00:15:08,290 --> 00:15:09,471
Bili smo očajni.

353
00:15:09,496 --> 00:15:12,530
Pohrlili smo ka ostrvima Blasket
čim smo čuli da tamo ima ajkula

354
00:15:12,530 --> 00:15:14,160
i naišli smo na nekoliko njih.

355
00:15:14,660 --> 00:15:18,488
Dovoljno je bilo da držačem
pređemo preko ajkulinih leđa,

356
00:15:18,513 --> 00:15:20,205
dok prolazi ispod čamca -

357
00:15:20,230 --> 00:15:23,504
ovde možete videti
kako ajkula prolazi ispod čamca -

358
00:15:23,529 --> 00:15:25,025
uspeli smo da prikupimo sluz.

359
00:15:25,050 --> 00:15:26,400
I evo kako ona izgleda.

360
00:15:26,400 --> 00:15:29,559
Pogledajte tu predivnu,
crnu ajkulinu sluz.

361
00:15:30,356 --> 00:15:32,675
U roku od pola sata,

362
00:15:32,700 --> 00:15:36,175
prikupili smo pet uzoraka
od pet različitih ajkula,

363
00:15:36,200 --> 00:15:39,200
zahvaljujući metodi uzorkovanja
na osnovu sluzi Simonove ajkule.

364
00:15:39,225 --> 00:15:41,175
(Smeh)

365
00:15:41,200 --> 00:15:46,200
(Aplauz)

366
00:15:46,368 --> 00:15:48,929
Izučavam kitove i delfine
u Irskoj već 20 godina,

367
00:15:48,970 --> 00:15:51,265
i oni su u neku ruku spektakularniji.

368
00:15:51,290 --> 00:15:53,380
Verovatno ste videli flim o grbavom kitu

369
00:15:53,380 --> 00:15:56,120
koji smo snimili pre mesec ili dva
u oblasti Veksford.

370
00:15:56,120 --> 00:15:58,990
Uvek imamo na umu nasleđe
koje želimo da ostavimo za sobom.

371
00:15:58,990 --> 00:16:02,383
Ja sam mislio da će to biti grbavi kit
koji iskače iz vode ili delfini.

372
00:16:02,408 --> 00:16:04,568
Ali ponekad takve stvari
same dolaze do nas

373
00:16:04,593 --> 00:16:06,543
i treba znati iskoristiti takvu priliku.

374
00:16:06,580 --> 00:16:08,660
Moguće je da će ovo
biti moja zaostavština -

375
00:16:08,660 --> 00:16:10,567
Simonova ajkulina sluz.

376
00:16:10,818 --> 00:16:12,480
Ove godine smo dobili novac

377
00:16:12,480 --> 00:16:16,344
da nastavimo da prikupljamo uzorke.

378
00:16:17,054 --> 00:16:18,650
I ono što je veoma korisno

379
00:16:18,650 --> 00:16:21,340
to su teleskopske kamere -
ovo je moja koleginica Džoan

380
00:16:21,340 --> 00:16:22,590
sa teleskopskom kamerom -

381
00:16:22,590 --> 00:16:24,671
koje vam omogućuju
da gledate ispod ajkule.

382
00:16:24,696 --> 00:16:27,605
Pokušavamo da vidimo
da li mužjaci imaju bodlje,

383
00:16:27,630 --> 00:16:30,171
koje kao da vise iza njihovih leđa.

384
00:16:30,500 --> 00:16:32,885
Dakle, lako je utvrditi pol ajkule.

385
00:16:33,084 --> 00:16:35,870
To znači da, ako smo u mogućnosti
da odredimo ajkulin pol

386
00:16:35,870 --> 00:16:37,510
pre nego što uzmemo uzorak,

387
00:16:37,510 --> 00:16:40,990
onda možemo reći genetičaru
da li je uzorak uzet sa ženke ili mužjaka.

388
00:16:40,990 --> 00:16:43,460
To je veoma bitno jer trenutno
ne postoji mogućnost

389
00:16:43,460 --> 00:16:46,100
da se genetski napravi razlika
između mužjaka i ženke,

390
00:16:46,100 --> 00:16:48,210
što je meni delovalo zaista neverovatno,

391
00:16:48,210 --> 00:16:50,360
jer jednostavno ne znaju odakle da počnu.

392
00:16:50,360 --> 00:16:52,140
Međutim, određivanje ajkulinog pola

393
00:16:52,140 --> 00:16:53,570
veoma je značajno

394
00:16:53,570 --> 00:16:55,500
zbog, na primer, kontrolisanja trgovine

395
00:16:55,500 --> 00:16:59,457
golemim ajkulama i drugim vrstama

396
00:16:59,482 --> 00:17:02,610
jer je zabranjeno baviti se trgovinom
ajkulama bilo koje vrste.

397
00:17:02,610 --> 00:17:04,849
One se i dalje love
i mogu se naći na tržištu.

398
00:17:05,750 --> 00:17:07,329
Kao biolog sa terena,

399
00:17:07,329 --> 00:17:09,690
jedino što želim jeste
da upoznam te životinje.

400
00:17:09,690 --> 00:17:11,359
Želim da naučim što više o njima.

401
00:17:11,359 --> 00:17:12,589
Prilike su retke.

402
00:17:12,589 --> 00:17:15,410
Sezona kada se ajkule mogu videti
često je veoma kratka.

403
00:17:15,410 --> 00:17:18,970
Mi jednostavno želimo da naučimo
što je više moguće za što kraće vreme.

404
00:17:18,970 --> 00:17:20,400
Zar nije fantastično

405
00:17:20,400 --> 00:17:22,359
što možemo te uzorke nekome da damo

406
00:17:22,359 --> 00:17:24,829
i da na taj način otvorimo
nova polja istraživanja

407
00:17:24,829 --> 00:17:26,880
u drugim oblastima, u genetici na primer,

408
00:17:26,880 --> 00:17:29,050
koja može toliko toga da izvuče iz ovoga.

409
00:17:29,050 --> 00:17:30,330
Dakle, kao što sam rekao,

410
00:17:30,330 --> 00:17:32,390
čudno je kako neke stvari
dospevaju do nas.

411
00:17:32,390 --> 00:17:33,854
Iskoristite priliku.

412
00:17:33,854 --> 00:17:36,260
Mislim da će ovo biti moje nasleđe
u oblasti nauke.

413
00:17:36,260 --> 00:17:39,083
Nadam se da će mi stići nešto
spektakularnije i romantičnije

414
00:17:39,108 --> 00:17:40,320
pre nego što umrem.

415
00:17:40,345 --> 00:17:42,000
Ali za sada, hvala vam za ovo.

416
00:17:42,200 --> 00:17:43,940
Pripazite na ajkule.

417
00:17:44,190 --> 00:17:45,783
Hvala na pažnji.

418
00:17:45,808 --> 00:17:48,553
(Aplauz)