Trong toàn bộ
những nhân vật của Disney,

tôi thích nhất là Dế Jiminy
trong phim "Pinocchio".

Cảnh tôi thích nhất trong phim

là khi cô tiên xanh
nói với Pinocchio,

"Hãy luôn để lương tâm dẫn đường".

Pinocchio liền hỏi,
"Lương tâm là gì?"

và câu hỏi đó
đã khiến Dế Jiminy thất kinh.

"Lương tâm là gì?

Lương tâm là gì ư!

Lương tâm là tiếng nói nhỏ bên trong
mà người ta sẽ không nghe theo.

Đó là vấn đề của thế giới ngày nay."

Tôi rất thích cách mà
Dế Jiminy luôn có mặt

giảng giải đạo đức

mỗi khi Pinocchio vừa nghĩ ra
kế hoạch hay ho nào đó.

Tôi thích cách cậu ấy
nói thật với một con rối.

Tôi luôn tự hỏi điều gì ở Dế Jiminy

làm tôi yêu cậu ta đến vậy,

rồi một ngày tôi nghĩ ra.

Đó là vì cậu nói chuyện
hệt như ông nội tôi.

Nội tôi là một người
rất ngọt ngào và dễ mến,

và tôi thương ông nhiều lắm.

Nhưng tôi phải chia sẻ ông
với cả một thế giới rộng lớn.

Ông là Roy O. Disney,

và cùng với em trai mình, Walt Disney,

từ người có xuất thân
bình thường ở Kansas,

ông đã lập và điều hành một trong
những tượng đài doanh nghiệp thế giới.

Có hai điều tôi nhớ nhất
khi đến Disneyland

cùng với ông nội.

Một là, ông luôn nghiêm khắc dặn tôi

rằng nếu tôi hỗn hào
với bất kì ai làm việc ở đó,

thì về nhà tôi sẽ gặp rắc rối to.

Ông nói, "Họ làm việc rất vất vả,

cực khổ ngoài sức tưởng tượng,

và họ xứng đáng được con tôn trọng."

Hai là, ông không bao giờ
đi ngang một mảnh rác

trong Disneyland hoặc bất cứ đâu,

mà không cúi xuống nhặt lên.

Ông bảo, "Chẳng có ai thanh cao
đến nỗi không thể cúi xuống nhặt rác".

Vào thời của ông tôi,

công việc ở Disneyland
không phải tạm bợ.

Một người có thể có nhà cửa,

nuôi sống gia đình,

được chăm sóc y tế đàng hoàng,

an tâm về hưu mà không cần lo lắng

chỉ nhờ vào tiền lương
kiếm được tại công viên.

Tiết lộ luôn, ông tôi đấu với công đoàn,

và đấu rất căng.

Ông nói ông không thích bị ép buộc

làm điều mà ông muốn tự nguyện làm.

Đó rõ ràng là tính gia trưởng và
có lẽ hơi nhảm nhí một chút.

Ông không phải thiên thần,

và không phải ai cũng được đối xử
tốt và công bằng trong công ty,

điều mà ai cũng biết.

Nhưng tôi nghĩ, trong tâm khảm,
ông có một cam kết sâu sắc

với ý nghĩ rằng ông có nghĩa vụ đạo đức
với mọi cá nhân đang làm việc cho ông.

Đó không phải là thái độ gì đó hiếm thấy
ở các giám đốc điều hành (CEO) thời đó.

Nhưng khi nội mất vào năm 1971,

một tư duy mới đã bắt đầu ngự trị

trong trí tưởng tượng của người Mỹ
và sau này là cả thế giới.

Dế Jiminy đã bị cho ra rìa
bởi kinh tế gia Milton Friedman

và những người khác,

những người phổ biến ý tưởng
quyền ưu tiên của cổ đông.

Suy nghĩ thì ta thấy quyền ưu tiên
của cổ đông là một ý tưởng khá hợp lý.

Cổ đông làm chủ công ty,

cổ đông muốn lợi nhuận và tăng trưởng,

do đó bạn phải ưu tiên
lợi nhuận và tăng trưởng.

Rất hợp lý.

Nhưng tiếc là, quyền ưu tiên của cổ đông
là một ý tưởng trở thành tư duy

và tư duy đó đã đi trật đường ray,

và nó cơ bản đã thay đổi mọi thứ

liên quan đến
cách điều hành và quản lý

của doanh nghiệp
và ngay cả chính phủ.

Bài xã luận quan trọng của
Milton Friedman trên tờ "New York Times"

được theo sau bởi hàng chục năm
tổ chức và vận động hành lang phối hợp

của các nhà hoạt động kinh doanh

cùng sự công kích liên tục
vào mọi quy tắc và luật lệ

đã từng giúp kiềm chế những bốc đồng
nguy hiểm cho doanh nghiệp.

Và không lâu sau,

tư duy mới này đã bắt đầu ngự trị
khắp các trường kinh tế

và trên mọi lĩnh vực.

Phải chạy theo lợi nhuận bằng mọi cách,

bẻ gãy công đoàn,

cắt giảm thuế,

và cũng con dao đó,

rạch đứt lưới bảo hộ.

Không cần nói bạn cũng biết
về bất bình đẳng

gây ra bởi những thay đổi này.

Chúng ta đều hiểu rõ.

Ý chính là mọi thứ giúp biến
một công việc tạm bợ thành sinh kế

đã bị tước khỏi dân lao động Mỹ.

Công việc bảo đảm,

nghỉ bệnh có lương,

nghỉ phép,

tất cả đã biến mất

ngay cả người giàu cũng thấy giá trị
tài sản ròng của mình cũng phình to

đến mức chưa từng có
và không xài tới.

Tuy vậy, nếu là tỷ phú Scrooge McDuck
bạn có thể đổi tất cả thành xu vàng

và bơi tung tăng trong đó.

Cho phép tôi đi vào vấn đề chính.

Đúng, tôi đang chỉ trích công ty
mang tên gia đình tôi.

Đúng vậy, tôi tin Disney
có thể làm tốt hơn.

Và tôi tin rằng rất nhiều trong số
hàng ngàn con người tuyệt vời

đang làm tại công ty Walt Disney

cũng như tôi,
ước rằng công ty có thể làm tốt hơn.

Trong gần một thế kỉ,

Disney đã thu về lợi nhuận kha khá

từ ý tưởng cho rằng gia đình
là một loại phép màu,

rằng tình yêu rất quan trọng,

rằng trí tưởng tượng quan trọng.

Đó là lí do vì sao
bạn sẽ khó chịu một chút

nếu tôi nói với bạn là Cinderella
có thể đang ngủ trong xe của mình.

Nhưng chúng ta hãy rõ ràng:
vấn đề này không chỉ riêng Disney.

Nó là cả một kết cấu và hệ thống.

Không riêng một CEO nào có lỗi

và không riêng một công ty nào
có đủ tài chính để xử lý nó.

Giới phân tích, giới phê bình,

giới chính trị gia,

chương trình học ở trường kinh tế
và các chuẩn mực xã hội

vốn định hình cho nền kinh tế đương đại.

Disney chỉ đang làm những thứ
như bao công ty khác,

và họ thậm chí chưa phải là kẻ tệ nhất.

Nếu kể cho bạn biết nhân viên khổ thế nào
ở Amazon hay McDonald's hay Walmart,

hay bất kì chỗ nào trong số
hàng ngàn cái tên bạn chưa từng biết,

bạn sẽ không bị tác động mạnh
bằng việc nói với bạn rằng 73%

hoặc 3 trên 4 người tươi cười
chào đón khi bạn bước vào,

giúp bạn dỗ dành
em bé đang quấy khóc,

giúp bạn có một kì nghỉ
tuyệt vời chưa từng có,

không thể kiếm đủ ăn mỗi ngày.

Đáng lẽ đây phải là
nơi hạnh phúc nhất thế giới.

Và nhân viên ở đây cực kì tự hào

rằng họ đang theo đuổi
một mục tiêu cao cả hơn.

Mục tiêu cao cả

mà cả ông nội và bác tôi
đã quyết tâm xây dựng

khi họ biến nó thành một nơi
tôn vinh sự tương tác hơn tiền bạc.

Tôi biết là từ ngữ như "phép màu"
sẽ làm bạn tự hỏi

liệu tôi có còn tỉnh táo không.

Tôi biết khó mà tưởng tượng
rằng một thứ phù du như tình yêu

lại có thể đứng đằng sau
một cái tên lớn như Disney,

và tôi hiểu khó mà tưởng tượng được

những thứ khó cân đo đong đếm
như nghĩa vụ đạo đức

lại có thể tác động đến chúng ta

trong quá trình đem đến giá trị 
tới các nhà đầu tư.

Nhưng kế toán và tài chính
không làm chủ thế giới.

Niềm tin,

tư duy,

đó mới là những thứ thúc đẩy
đạo đức kinh doanh.

Và nếu muốn thay đổi hệ thống
tư duy và niềm tin này,

ta sẽ phải dùng nhiều nhất có thể
siêu năng lực Disney ngoài kia.

Ta sẽ phải vận dụng trí tưởng tượng.

Bạn sẽ phải mời Dế Jiminy
quay lại cuộc chơi.

Dế Jiminy có thể sẽ bắt đầu
bằng vài triết lý dễ hiểu

như tham lam là không tốt,

thế giới không phân chia
kẻ bán người mua,

và chưa có ai,

một mình,

tự nâng mình lên được
bằng cách kéo quai ủng,

nếu bạn biến chút kiến thức vật lý
bạn sẽ hiểu ý tôi.

Jiminy có thể sẽ nhắc nhở
rằng mọi người làm việc cho chúng ta

bất kể là ai,

từ nhân viên nhập liệu

đến nhân viên dọn phòng,

đều xứng đáng hưởng lương
ở mức tôn trọng và xứng đáng.

Chỉ đơn giản vậy thôi.

Và Jiminy chắc sẽ thắc mắc
làm sao cấp trên và nhân viên

có thể có chút
cảm thông nào đó cho nhau

khi mà không gian làm việc
của cả hai quá phân biệt

đến mức dường như
chẳng có gì lạ

nếu giám đốc muốn có
một nơi đặc biệt tốt để đậu xe,

ăn uống hay đi vệ sinh

hoặc quá thanh cao không thể
cúi xuống nhặt một cọng rác.

Suy cho cùng, tất cả chúng ta đều là
con người cùng sống trên một hành tinh.

Jiminy có thể sẽ bắt chúng ta
chất vất một số giáo điều của mình.

Liệu một CEO phải được trả lương
ngang hoặc cao hơn những CEO khác

hay điều này chỉ tạo ra
cảm giác ganh đua

để tăng mức lương này lên cao ngất ngưỡng?

Cậu chắc sẽ thắc mắc liệu ban giám đốc
có thật sự biết những điều cần biết

khi họ không bao giờ mời
nhân viên tuyến đầu dự các cuộc họp.

Cậu chắc sẽ hỏi liệu có thứ gì đó
gọi là quá nhiều tiền không.

Hoặc cậu sẽ băn khoăn không biết
chúng ta có thể tạo ra một lý tưởng chung

với khách hàng, với nhân viên,

với công ty, với cộng đồng,

để tất cả chúng ta đoàn kết lại

để định nghĩa lại khái niệm
vô cùng hạn hẹp

về mục tiêu thật sự của một công ty.

Jiminy sẽ muốn chúng ta nhớ
rằng không ai làm việc tách biệt,

rằng tất cả những người điều hành công ty

đang tích cực cùng tạo ra thực tại
mà tất cả chúng ta phải sẻ chia.

Và cũng như vấn đề nóng lên toàn cầu,

chúng ta, mỗi người, đều chịu trách nhiệm
cho hậu quả chung

từ những quyết định và hành động cá nhân.

Tôi tin rằng hệ sinh thái
kinh doanh lợi nhuận nhất

trong lịch sử thế giới

có thể làm tốt hơn nữa.

Tôi tin chúng ta có thể
giảm chút triển vọng tăng,

giảm bớt áp lực tốc độ
lên tình hình hiện nay.

Tôi tin rằng những thứ
ta mất đi trong thời gian ngắn

sẽ được đền đáp to lớn

bằng một bức tranh phồn vinh
về đạo đức, tinh thần và tài chính.

Tôi biết ai hoài nghi sẽ nghĩ rằng,
và đúng vậy,

bạn không thể sống chết với nguyên tắc.

Nhưng bạn cũng không thể sống chết
với điểm cơ bản

và con cái bạn cũng vậy.

Tôi biết có thể tôi đã quá
thần tượng ông nội.

Ông làm việc trong nhiều thời kì
rất khác nhau

và đó là những thời kì
không ai muốn trở lại

vì tất cả mọi lý do chính đáng.

Tôi biết là có nhiều CEO ngày nay
cũng thiện chí

và đàng hoàng như ông nội tôi trước đây

nhưng họ đang làm việc ở thời đại
với những kì vọng rất khác

và hoàn cảnh khốc liệt hơn nhiều.

Nhưng cũng may,

kì vọng và hoàn cảnh là thứ
được tạo ra

và chúng cũng có thể không được
tạo ra.

Có rất nhiều thứ để học
từ sự chính trực giản đơn

như cái cách ông nội tôi hiểu
về công việc của một CEO.

Đằng sau mỗi công viên giải trí
và mỗi con thú bông

là một mớ nguyên tắc
chi phối tất cả mọi thứ.

Mỗi cá nhân đều xứng đáng
được tôn trọng và phẩm giá.

Không ai quá thanh cao đến nỗi
không thể cúi xuống nhặt một cọng rác,

và hãy luôn để lương tâm
dẫn đường cho bạn.

Chúng ta có thể sai đường hơn
nếu không nghe lời dế Jiminy.

Cảm ơn.