1
00:00:01,480 --> 00:00:04,026
Trzymam coś wyjątkowo starego.

2
00:00:04,496 --> 00:00:07,505
Starszego niż jakikolwiek twór człowieka,

3
00:00:07,505 --> 00:00:09,880
starszego niż życie na Ziemi,

4
00:00:09,880 --> 00:00:12,840
starszego niż kontynenty i oceany.

5
00:00:13,480 --> 00:00:16,646
Ukształtowało się to
ponad cztery miliardy lat temu,

6
00:00:16,646 --> 00:00:18,790
na początku istnienia Układu Słonecznego,

7
00:00:18,790 --> 00:00:20,600
gdy planety wciąż się tworzyły.

8
00:00:21,160 --> 00:00:24,516
Ta zardzewiała bryłka niklu i żelaza
może nie wydawać się wyjątkowa,

9
00:00:24,520 --> 00:00:26,430
jednak gdy się ją przetnie...

10
00:00:28,320 --> 00:00:31,000
widać, że różni się od ziemskich metali.

11
00:00:31,440 --> 00:00:35,336
Ten wzór ujawnia kryształy metaliczne
zdolne utworzyć się jedynie w kosmosie,

12
00:00:35,360 --> 00:00:37,936
gdzie stopiony metal
ochładza się wyjątkowo wolno,

13
00:00:37,960 --> 00:00:40,280
o kilka stopni co milion lat.

14
00:00:40,760 --> 00:00:43,256
Ta skała była kiedyś
częścią większego obiektu,

15
00:00:43,280 --> 00:00:45,856
jednego z milionów
pozostałych po stworzeniu planet.

16
00:00:45,880 --> 00:00:47,880
Nazywamy te obiekty asteroidami.

17
00:00:49,160 --> 00:00:52,679
Asteroidy to nasze najstarsze
i najliczniejsze kosmiczne sąsiedztwo.

18
00:00:52,981 --> 00:00:55,096
Ta animacja pokazuje
asteroidy bliskie Ziemi,

19
00:00:55,096 --> 00:00:57,030
orbitujące wokół Słońca - żółte,

20
00:00:57,090 --> 00:00:58,996
i te zbliżające się do orbity ziemskiej,

21
00:00:58,996 --> 00:01:00,216
zaznaczone na niebiesko.

22
00:01:00,216 --> 00:01:03,400
Rozmiar Ziemi, Słońca i asteroid
został znacznie zwiększony,

23
00:01:03,400 --> 00:01:05,256
by były lepiej widoczne.

24
00:01:05,280 --> 00:01:07,280
Zespoły naukowców z całego świata

25
00:01:07,280 --> 00:01:08,680
szukają tych obiektów,

26
00:01:08,680 --> 00:01:10,616
odkrywając nowe każdego dnia,

27
00:01:10,640 --> 00:01:12,760
mapując przestrzeń kosmiczną bliską Ziemi.

28
00:01:13,440 --> 00:01:15,690
Większość z badań funduje NASA.

29
00:01:15,760 --> 00:01:17,520
Dla mnie poszukiwania asteroid

30
00:01:17,520 --> 00:01:19,470
to ogromny publiczny projekt,

31
00:01:19,470 --> 00:01:21,120
jednak zamiast budować drogę,

32
00:01:21,120 --> 00:01:22,840
mapujemy przestrzeń kosmiczną,

33
00:01:22,840 --> 00:01:25,816
tworząc archiwum,
które przetrwa pokolenia.

34
00:01:25,840 --> 00:01:29,930
Oto 1556 bliskich Ziemi asteroid,

35
00:01:29,940 --> 00:01:32,770
odkrytych tylko w zeszłym roku.

36
00:01:33,800 --> 00:01:37,336
A to są wszystkie znane
bliskie Ziemi asteroidy,

37
00:01:37,360 --> 00:01:41,376
których liczba ostatnio wynosiła 13 733.

38
00:01:41,400 --> 00:01:43,536
Każdą sfotografowano, skatalogowano

39
00:01:43,560 --> 00:01:45,936
oraz ustalono jej ścieżkę wokół Słońca.

40
00:01:45,960 --> 00:01:48,056
Mimo różnic między asteroidami,

41
00:01:48,080 --> 00:01:51,336
ścieżki większości z nich można 
przewidzieć na wiele lat do przodu.

42
00:01:51,360 --> 00:01:55,136
Ścieżki niektórych asteroid
można przewidzieć z niesłychaną precyzją.

43
00:01:55,160 --> 00:01:57,968
Dla przykładu, naukowcy 
z Laboratorium Napędu Odrzutowego

44
00:01:57,968 --> 00:02:00,532
przewidzieli pozycję asteroidy Toutatis

45
00:02:00,532 --> 00:02:02,006
z czteroletnim wyprzedzeniem,

46
00:02:02,006 --> 00:02:03,976
z dokładnością do 30 kilometrów.

47
00:02:04,000 --> 00:02:05,296
W ciągu tych czterech lat

48
00:02:05,320 --> 00:02:09,136
Toutatis przeleciał 
8,5 miliarda kilometrów.

49
00:02:09,160 --> 00:02:10,735
Oznacza to dokładność obliczeń

50
00:02:10,759 --> 00:02:19,560
na poziomie 0,000000004.

51
00:02:19,960 --> 00:02:21,840
(Śmiech)

52
00:02:22,480 --> 00:02:25,030
Mogę trzymać ten fragment asteroidy,

53
00:02:25,030 --> 00:02:26,946
ponieważ, jak na sąsiadów przystało,

54
00:02:26,946 --> 00:02:29,420
asteroidy czasami wpadają bez zapowiedzi.

55
00:02:29,420 --> 00:02:31,120
(Śmiech)

56
00:02:32,520 --> 00:02:34,136
Tego dnia, trzy lata temu,

57
00:02:34,160 --> 00:02:37,816
niewielka asteroida wybuchła
nad miastem Czelabińsk w Rosji.

58
00:02:37,840 --> 00:02:40,136
Obiekt ten miał 19 metrów średnicy,

59
00:02:40,160 --> 00:02:42,740
inaczej mówiąc, był wielkości sklepu.

60
00:02:42,960 --> 00:02:44,990
Obiekty takiej wielkości uderzają w Ziemię

61
00:02:44,990 --> 00:02:47,720
mniej więcej raz na 50 lat.

62
00:02:47,720 --> 00:02:49,576
66 milionów lat temu,

63
00:02:49,600 --> 00:02:51,536
dużo większy obiekt uderzył w Ziemię,

64
00:02:51,560 --> 00:02:53,336
powodując masowe wymieranie.

65
00:02:53,360 --> 00:02:56,576
75 procent gatunków roślin
i zwierząt zostało zniszczone,

66
00:02:56,600 --> 00:02:58,800
wliczając, niestety, dinozaury.

67
00:02:59,320 --> 00:03:02,010
Ten obiekt miał około 
10 kilometrów średnicy,

68
00:03:02,010 --> 00:03:03,056
a 10 kilometrów,

69
00:03:03,056 --> 00:03:06,246
to mniej więcej pułap lotu
samolotu pasażerskiego 747.

70
00:03:06,246 --> 00:03:07,984
Następnym razem w samolocie

71
00:03:07,984 --> 00:03:09,410
zajmijcie miejsce przy oknie,

72
00:03:09,410 --> 00:03:11,298
wyjrzyjcie i wyobraźcie sobie głaz

73
00:03:11,298 --> 00:03:12,574
tak ogromny,

74
00:03:12,574 --> 00:03:14,117
że leżąc na ziemi,

75
00:03:14,190 --> 00:03:16,757
niemal muska skrzydła samolotu.

76
00:03:16,967 --> 00:03:18,107
Jest tak szeroki,

77
00:03:18,107 --> 00:03:21,168
że na ominięcie go
potrzeba całej minuty lotu.

78
00:03:21,278 --> 00:03:23,678
Taki był rozmiar asteroidy,
która uderzyła Ziemię.

79
00:03:24,298 --> 00:03:26,294
Dopiero od kilkudziesięciu lat

80
00:03:26,358 --> 00:03:27,598
asteroidy uważa się

81
00:03:27,598 --> 00:03:29,558
za poważne zagrożenie dla naszej planety.

82
00:03:29,558 --> 00:03:31,878
Od tamtej pory skoncentrowano się

83
00:03:31,878 --> 00:03:34,208
na ich odkrywaniu i katalogowaniu.

84
00:03:35,088 --> 00:03:37,184
Na szczęście mogę brać w tym udział.

85
00:03:37,184 --> 00:03:38,821
Jestem członkiem grupy naukowców

86
00:03:38,821 --> 00:03:41,106
używających teleskopu NASA NEOWISE.

87
00:03:41,106 --> 00:03:42,585
NEOWISE nie stworzono

88
00:03:42,585 --> 00:03:43,884
do szukania asteroid.

89
00:03:43,884 --> 00:03:45,763
Powstał, żeby krążyć wokół Ziemi

90
00:03:45,801 --> 00:03:47,790
i zaglądać poza nasz Układ Słoneczny,

91
00:03:47,790 --> 00:03:49,598
żeby znajdować najzimniejsze gwiazdy

92
00:03:49,598 --> 00:03:51,438
i najjaśniejsze galaktyki.

93
00:03:51,438 --> 00:03:52,948
Robił to świetnie

94
00:03:52,948 --> 00:03:55,518
w czasie zaplanowanych siedmiu miesięcy.

95
00:03:55,518 --> 00:03:58,738
Dziś, po sześciu latach, wciąż działa.

96
00:03:58,738 --> 00:03:59,828
Ma inne przeznaczenie:

97
00:03:59,828 --> 00:04:01,558
odkrywa i bada asteroidy.

98
00:04:01,558 --> 00:04:03,894
Mimo, że jest wspaniałym
małym kosmicznym robotem,

99
00:04:03,918 --> 00:04:05,998
dziś jest trochę jak używany samochód.

100
00:04:06,518 --> 00:04:08,798
Mieszkanka kriogeniczna
do chłodzenia czujników

101
00:04:08,798 --> 00:04:09,798
dawno się skończyła,

102
00:04:09,798 --> 00:04:11,998
więc żartujemy,
że klimatyzacja się zepsuła.

103
00:04:12,478 --> 00:04:16,894
Ma prawie półtora miliarda km na liczniku,

104
00:04:16,918 --> 00:04:18,174
ale wciąż świetnie działa

105
00:04:18,198 --> 00:04:21,774
i robi zdjęcia nieba co 11 sekund.

106
00:04:21,798 --> 00:04:24,638
Zrobił 23 zdjęcia
odkąd zaczęłam do was mówić.

107
00:04:25,958 --> 00:04:26,838
Jednym z powodów

108
00:04:26,838 --> 00:04:28,458
przydatności NEOWISE jest to,

109
00:04:28,458 --> 00:04:30,784
że widzi niebo w termalnej podczerwieni.

110
00:04:30,784 --> 00:04:31,524
To znaczy,

111
00:04:31,524 --> 00:04:33,948
że zamiast światła słonecznego
odbitego od asteroid,

112
00:04:34,018 --> 00:04:36,094
NEOWISE widzi emitowane przez nie ciepło.

113
00:04:36,094 --> 00:04:37,598
Jest to ważna zdolność,

114
00:04:37,598 --> 00:04:39,918
bo niektóre asteroidy są czarne jak węgiel

115
00:04:39,918 --> 00:04:41,478
i mogą być trudne lub niemożliwe

116
00:04:41,478 --> 00:04:43,238
do wykrycia przez inne teleskopy.

117
00:04:43,238 --> 00:04:45,158
Ale wszystkie asteroidy, jasne i ciemne,

118
00:04:45,158 --> 00:04:47,848
świecą jasno dla NEOWISE.

119
00:04:48,958 --> 00:04:51,734
Astronomowie używają
wszystkich dostępnych technik,

120
00:04:51,758 --> 00:04:54,054
aby odkrywać i badać asteroidy.

121
00:04:54,078 --> 00:04:56,934
W roku 2010 osiągnięto 
historyczny przełom.

122
00:04:56,958 --> 00:05:01,014
Wspólnymi siłami odkryto
ponad 90 procent asteroid

123
00:05:01,038 --> 00:05:02,894
większych niż jeden kilometr średnicy,

124
00:05:02,918 --> 00:05:05,894
obiektów zdolnych spowodować
ogromne szkody na Ziemi.

125
00:05:05,918 --> 00:05:07,494
Ale to nie koniec pracy.

126
00:05:07,518 --> 00:05:09,948
Obiekt mający 140 metrów lub więcej,

127
00:05:09,948 --> 00:05:12,478
mógłby zniszczyć kraj średniej wielkości.

128
00:05:12,478 --> 00:05:15,678
Takich obiektów znaleźliśmy 
na razie tylko 25 procent.

129
00:05:16,238 --> 00:05:18,018
Musimy obserwować niebo

130
00:05:18,018 --> 00:05:19,678
w poszukiwaniu asteroid.

131
00:05:19,678 --> 00:05:21,018
Jesteśmy jedynym gatunkiem

132
00:05:21,018 --> 00:05:22,468
zdolnym zrozumieć różniczki

133
00:05:22,468 --> 00:05:24,094
czy budować teleskopy.

134
00:05:24,118 --> 00:05:26,094
Wiemy, jak znaleźć te obiekty.

135
00:05:26,118 --> 00:05:28,254
Jest to nasz obowiązek.

136
00:05:28,278 --> 00:05:32,054
Znajdując niebezpieczną asteroidę 
odpowiednio wcześnie,

137
00:05:32,078 --> 00:05:33,748
można zmienić jej kierunek.

138
00:05:33,748 --> 00:05:37,044
W odróżnieniu od trzęsień ziemi,
huraganów, czy erupcji wulkanicznych,

139
00:05:37,044 --> 00:05:39,774
uderzenie asteroidy można
dokładnie przewidzieć

140
00:05:39,798 --> 00:05:41,254
i mu zapobiec.

141
00:05:41,278 --> 00:05:44,414
Musimy teraz zmapować
przestrzeń bliską Ziemi.

142
00:05:44,438 --> 00:05:46,294
Musimy nieustannie przeszukiwać niebo.

143
00:05:46,318 --> 00:05:47,534
Dziękuję.

144
00:05:47,558 --> 00:05:53,129
(Brawa)