Η κρίση που βιώνουμε σήμερα,
είναι κρίση κυρίως
και πρωτίστως ηθικών αξιών.
Οι αξίες ξεκινούν από την παιδεία.
Είναι η παιδεία που έχει ο καθένας μας.
Η παιδεία καλλιεργείται
πρωτίστως από την οικογένεια.
Σε δεύτερο ρόλο με την εκπαίδευση
και τελικά περνάει στην κοινωνία μας.
Πιστέψτε με, αν έχουμε αυτή την αίσθηση,
ότι η παιδεία είναι πιο σημαντικό,
ακόμα και σε καιρούς αντιξοοτήτων,
θα γίνουν θαύματα.
Και πιστέψτε με,
ποτέ δεν είναι αργά για θαύματα.
Πιστεύω πολύ στην εκπαίδευση,
μα πρέπει να σας πω
ότι πιστεύω πιο πολύ
στην παιδεία του ανθρώπου,
στην εσωτερική καλλιέργεια
και την ολόπλευρη ανάπτυξή του.
Κατά τον Πλάτωνα, η παιδεία μπορεί
να αλλάξει και να καθορίσει ζωές.
Είναι δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους.
Άρα λοιπόν, ας ξεκινήσουμε
από το πρώτο κομμάτι,
που αφορά την οικογένεια.
Είναι ο πρώτιστος πυρήνας, άλλωστε.
Τι χρειάζεται να δώσουμε σε ένα παιδί
ώστε να μεγαλώσει σωστά και ισορροπημένα;
Αγάπη;
Φροντίδα;
Προστασία; Ασφάλεια;
Ναι, φυσικά. Μα όλα αυτά
τα θεωρώ αυτονόητα.
Δεν γνωρίζω κανέναν γονιό
να μην αγαπάει το παιδί του.
Εκτός βέβαια αν μιλάμε
για κλινικές περιπτώσεις.
Αυτό που ουσιαστικά χρειάζονται τα παιδιά
για να μεγαλώσουν σωστά και ισορροπημένα
είναι ρίζες και φτερά.
Ρίζες, για να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου
και να πατάνε γερά στα πόδια τους,
αλλά και φτερά, για να νιώθουν
ότι μπορούν να πετούν.
Αυτή η έκφραση χρησιμοποιήθηκε
πρώτη φορά γύρω στο 1920.
Μετά χρονολογείται
γύρω στο 1950 από τον Κάρτερ.
Δεν έχει σημασία ποιος το πρωτοείπε
ή να πάμε όσο γίνεται πιο μακριά
να βρούμε ποιος το είπε πρώτος.
Σημασία, όμως, έχει
ότι ακόμα και κάτι τόσο παλιό
είναι σήμερα τόσο επίκαιρο
και τόσο διαχρονικό.
Ρίζες και φτερά, λοιπόν,
αρκετά αντιφατικά.
Κι έτσι περνάω στην προσωπική μου
ιστορία για να σας πείσω.
Μεγάλωσα στην Καστοριά.
Ναι, ήμουν τυχερή.
Η αυλή του σχολείου,
καθώς και το σπίτι μου
έβλεπε τη λίμνη, τους κύκνους, τις πάπιες.
Το πόση αξία είχε αυτό για τη ζωή μου
αργότερα και την αισθητική μου,
το κατάλαβα πολύ μετά.
Γιατί, ξέρετε, γράφουν
κάποια πράγματα στη ζωή μας,
αλλά τα συνειδητοποιούμε πολύ αργότερα.
Η αξία του παιδικού χώρου
που περνάμε τη ζωή μας,
είναι κάτι το οποίο
επανέρχεται ξανά και ξανά,
ακόμα και σε δύσκολες στιγμές ζωής.
Ξέρετε, έχω την τύχη
να ταξιδεύω πάρα πολύ,
αλλά κάθε φορά που μπαίνω Καστοριά,
η αίσθηση ξεπερνά όλες τις εντυπώσεις.
Επιστρέφεις για λίγο στο σπίτι σου.
Και άρα, επιστρέφεις στον εαυτό σου.
Θυμάμαι όταν ήμουν μικρή και διάβαζα,
η μητέρα μου, αθόρυβα, μου έφερνε
ένα τσάι φασκόμηλο ή έναν χυμό πορτοκάλι.
Ακόμα και σήμερα, αυτές
οι μυρωδιές, αν το πιστεύετε,
μου θυμίζουν την παιδική μου ηλικία.
Μυρίζω αυτά τα πράγματα και θυμάμαι...
Μου έρχονται συναισθήματα
ζεστασιάς, θαλπωρής, ασφάλειας, αγάπης.
Ο πατέρας μου είχε δική του επιχείρηση
και δούλευε πολλές ώρες.
Αλλά δεν ξεχνάω, πως με προτροπή του,
η μητέρα μου μας κρατούσε
ένα τέταρτο παραπάνω το βράδυ,
κι εμένα και την αδερφή μου,
ώστε να προλάβει να παίξει μαζί μας,
έστω κι ένα τέταρτο κάθε μέρα.
Ακόμα και σήμερα που το σκέφτομαι αυτό,
με συγκινεί ιδιαίτερα.
Θυμάμαι όταν πέρασα στην πρώτη μου σχολή,
στο Νηπιαγωγών Ιωαννίνων,
η αντίδραση της μητέρας μου
ήταν πάρα πολύ χαρακτηριστική
και κάποιοι από εσάς,
γιατί βλέπω πολλά νέα παιδιά εδώ
και χαίρομαι,
θα την αναγνωρίσετε.
Η αντίδρασή της ήταν, «Πού φεύγεις
τόσο μακριά; Δεν θα πας πουθενά!»
Και φυσικά, η αντίδραση
του πατέρα μου ήταν,
«Στη Ρόδο, στην Αλεξανδρούπολη,
στην Κρήτη να πας,
όπου περάσεις, εκεί θα πας».
Τέσσερα χρόνια αργότερα,
έφυγα στην Αγγλία,
για να κάνω ένα μεταπτυχιακό
και η μητέρα μου, πανικόβλητη,
ήρθε να με «τακτοποιήσει», ξέρετε.
Την πρώτη μέρα μάλιστα κιόλας,
το θυμάμαι χαρακτηριστικά,
μου έκανε μια πολύ δελεαστική πρόταση.
Να ξοδέψουμε ένα μέρος
των χρημάτων από τα δίδακτρα
σε ό,τι θέλω, ψώνια, οτιδήποτε,
και την άλλη μέρα να πάμε
στο σπίτι μας στην Καστοριά.
Η αντίδραση του πατέρα μου ήταν ακαριαία
μόλις άκουσε αυτή την πρόταση.
«Πακετάρισε τη μάνα σου και στείλ' την
με το πρώτο αεροπλάνο Καστοριά».
Το οποίο, πρέπει
να σας πω, ότι και έπραξα.
Λίγα χρόνια αργότερα,
μου δόθηκε μια πλήρης υποτροφία
από πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας
για διδακτορικό, τρία χρόνια.
Ήταν Σεπτέμβρης τότε, θυμάμαι,
και δούλευα στα Γιάννενα.
Οι δικοί μου ήτανε Καστοριά, φυσικά.
Πήρα να τους ενημερώσω,
και η αντίδραση της μητέρας μου
ήταν πάρα πολύ χαρακτηριστική επίσης.
«Μα δεν είναι δυνατόν να φύγεις τώρα
για τρία χρόνια στην Αγγλία.
Την προηγούμενη βδομάδα σου φέραμε
χαλιά και φλοκάτες για τον χειμώνα».
Ακατανίκητα επιχειρήματα, όπως καταλάβατε.
Κι ο πατέρας μου φυσικά μου είπε,
«Μη χάσεις τέτοια ευκαιρία ζωής».
Όπως μπορείτε να καταλάβετε
από αυτές τις ιστορίες,
μπορείτε να καταλάβετε και ποιος
έδωσε τις ρίζες και ποιος έδωσε τα φτερά.
Και τα δύο σημαντικά όμως, έτσι;
Περίπου τρία χρόνια αργότερα,
λαμβάνοντας το διδακτορικό,
επέστρεψα στην Ελλάδα.
Άφησα θέση στο πανεπιστήμιο εκεί,
γιατί ήθελα πραγματικά
να προσφέρω στην Ελλάδα.
Περίπου για πέντε χρόνια,
πήγαινα από το ένα πανεπιστήμιο στο άλλο,
μέχρι που βρέθηκε κάποια θέση
και μπόρεσα να τη διεκδικήσω.
Θέλω να το πω αυτό,
γιατί σήμερα έχουμε πολλά νέα παιδιά
και θέλω να το ακούσουν.
Ούτε γνωριμίες είχα.
Και οι γονείς μου
δεν είναι πανεπιστημιακοί.
Συγκεκριμένα, ο πατέρας μου
είναι απόφοιτος δημοτικού.
Κι από τη θέση που βρίσκομαι τώρα,
σας λέω ότι είναι ο μεγάλος μου δάσκαλος,
κι αυτός που μου έδωσε
τα πιο δυνατά φτερά στον κόσμο.
Η μητέρα μου είναι κι αυτή
παρόμοιου μορφωτικού επιπέδου.
Αλλά με μεγάλωσε, όχι μόνο με γάλα,
αλλά με μέλι και γάλα,
όπως λέει ο Φρομ, καθόλου τυχαία.
Κι έτσι με τόσο δυνατές ρίζες,
όπως καταλαβαίνετε
βρίσκω πάντα τρόπους
και λόγους να επιστρέφω.
Αυτό που θέλω να σας πω, είναι ότι
αν μια οικογένεια είναι σταθερή και δυνατή
τίποτα δεν την πτοεί
και τίποτα δεν την τσακίζει.
Ένα παιδί δεν έχει από μόνο του πρόβλημα.
Αποκτάει πρόβλημα
αν δεν είναι θωρακισμένο.
Από πολύ μικρή έμαθα ότι δεν χρειάζομαι
κάποια ακριβή μάρκα ρούχων
για να αισθάνομαι κάποια, να έχω αξία,
και, προπαντός, για να είμαι ευτυχισμένη.
Έμαθα επίσης ότι παιδεία
είναι να σκέφτεσαι μόνος σου
κι όχι να ακολουθείς
τι λέει πάντα το πλήθος.
Μόνο όταν καταφέρεις
να μη σε νοιάζει τόσο πολύ
η εικόνα, η σκέψη,
κι η γνώμη των άλλων για σένα,
θα καταφέρεις να απομονώσεις τη φασαρία
και να αφουγκραστείς τη δική σου φωνή.
Δεν είναι πάντα εύκολο.
Μια γιαγιά παλιά μου έλεγε,
όσο ζούσε η γλυκιά μου,
«Δεν θα με ρωτάς εμένα
συμβουλές για το μέλλον,
παρά μόνο για το παρόν.
Γιατί έχω πολύ παρελθόν να σου δώσω.
Μα αν με ρωτάς για το μέλλον,
εσύ πρέπει να αποφασίσεις.
Γιατί ο δικός σου ήλιος
βλέπει στην ανατολή,
ενώ ο δικός μου έφυγε, είναι στη δύση».
Και κάπως έτσι, περνάμε στην εκπαίδευση.
Για να δούμε τι γίνεται εδώ.
Πολύ πρόσφατα, πριν έναν μήνα,
βγήκε η έκθεση του ΟΟΣΑ.
Η οποία προοιωνίζει ένα λαμπρό μέλλον
στην Ελλάδα για την εκπαίδευσή μας
και πραγματικά εγώ
το πιστεύω υπό προϋποθέσεις.
Μάλιστα, η μαθητική μας διαρροή
είναι αρκετά χαμηλή
σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης,
που σημαίνει ότι τα παιδιά μας
δεν εγκαταλείπουν το σχολείο.
Είμαι πολύ περήφανη γι' αυτό
κι είμαι επίσης περήφανη,
γιατί φαίνεται από την έκθεση
ότι το επίπεδο
των εκπαιδευτικών μας είναι υψηλό.
Και μάλιστα, σε καιρούς κρίσης
όπως αυτούς που ζούμε σήμερα,
το να προσφέρουμε δημόσια εκπαίδευση
αυτής της ποιότητας δωρεάν,
να υπογραμμιστεί,
δεν είναι και λίγο, ξέρετε.
Από την άλλη μεριά,
θέλω να σας πω ότι ταξιδεύοντας
σε διάφορα πανεπιστήμια
λόγω της δουλειάς μου,
αλλά και σχολεία στο εξωτερικό,
μπορώ να σας βεβαιώσω προσωπικά
ότι τα σχολεία μας,
η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχουμε,
καθώς και το επίπεδο κατάρτισης
των εκπαιδευτικών μας
τίποτα δεν έχει να ζηλέψει
από τα άλλα σχολεία του εξωτερικού.
Εκεί που βέβαια υστερούμε τρομερά
είναι οι υποδομές.
Αλλά υπάρχουν λόγοι και γι' αυτό.
Ένα άλλο κομμάτι που θα ήθελα να αναφέρω
είναι οι άπειρες ευκαιρίες
επιμόρφωσης που έχουμε σήμερα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο
κι είναι πραγματικά ασύλητο
το πόσο μεγάλη πρόοδος
έχει γίνει σε αυτόν τον χώρο.
Για παράδειγμα, με τα MOOC,
με τα εξ' αποστάσεως
εκπαίδευσης προγράμματα, και όλα αυτά,
η πρόσβαση στην εκπαίδευση
και την κατάρτιση
έχει γίνει πάρα πολύ απλή.
Δηλαδή, μπορεί κάποιος
που είναι σε ένα ορεινό χωριό
της απομακρυσμένης μας Ελλάδας,
να μπει σε μια εκπαιδευτική πλατφόρμα
και εντελώς δωρεάν ή έναντι
ενός πολύ μικρού χρηματικού ποσού
να καταφέρει να παρακολουθήσει
έναν κύκλο μαθημάτων
στο Γέιλ, στο Σίδνεϊ, οπουδήποτε αλλού.
Ασύλητα αυτά στις παλιότερες εποχές, έτσι;
Οπότε, έχουμε ανοιχτή πρόσβαση
στην εκπαίδευση.
Κι εδώ να κάνω μια μικρή παρένθεση
και να πάω στον δικό μου χώρο
και να πω ότι ένας από τους λόγους
που έχουμε αυτή την ευκαιρία
είναι το γεγονός ότι γνωρίζουμε
πολύ καλά την αγγλική γλώσσα.
Η γλώσσα της πρόσβασης στον κόσμο.
Και πρόσφατα μάλιστα, επειδή προσπαθούμε
να δώσουμε έμφαση
στην εκπαίδευση της αγγλικής,
ξεκίνησε η αγγλική γλώσσα
στην πρώτη δημοτικού.
Να πω όμως ότι με μία ώρα,
δεν πρόκειται να δούμε καμία διαφορά.
Αυτά δεν είναι τομές στην εκπαίδευση,
είναι μπαλώματα.
Χρειαζόμαστε συνεχές γλωσσικό εισαγόμενο,
αν θέλουμε να πετύχουμε κάτι.
Κλείνω την παρένθεση,
απλά γιατί αφορά τον χώρο μου.
Και θέλω να ρωτήσω, αφού λοιπόν
έχουμε καλή εκπαίδευση
κι αφού οι εκπαιδευτικοί μας
είναι σε καλό επίπεδο κατάρτισης,
η παιδεία γιατί μας δυσκολεύει τόσο;
Και περνάω έτσι στο σχολείο.
Έχουμε αγάπη στα σχολεία;
Θα τη βάλουμε ποτέ στις μεταρρυθμίσεις μας
όπως έλεγε ο αείμνηστος δάσκαλος,
ο κύριος Τσολάκης;
Τα σχολεία μας, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα
αποτελούν τερέν βαθμοθηρίας.
Με οράματα εξεταστικοκεντρικά.
Ακόμα και η έκθεση του ΟΟΣΑ είπε,
λιγότερο βάρος στις εξετάσεις,
δίνετε υπερβολικό βάρος στις εξετάσεις.
Κι έτσι, λοιπόν, συνεχίζουμε
να έχουμε εμμονές.
Γραμματισμός, μαθηματικά,
πτυχία φυσικά, δεν το συζητώ.
Τεχνολογία, τώρα πρόσφατα.
Ζητάμε από το παιδί
μια στείρα απομνημόνευση
για πράγματα που μάλλον
δεν θα χρειαστεί ποτέ του.
Ζητάμε σε μια ερώτηση
μια σωστή απάντηση,
πόσο αντισωκρατικό αυτό στη μάθηση.
Και γενικώς, ζητάμε από τα παιδιά
να κάνουν πράγματα
που στην ουσία δεν θα χρειαστούν.
Και τα παιδιά χάνουν
την παιδικότητά τους, ξέρετε.
Και χάνουν μοναδικά ταλέντα στο σχολείο.
Στα σχολεία μας, τα παιδιά
ασφυκτιούν στα ταλέντα τους.
Ο Πικάσο έλεγε, «Μου πήρε τέσσερα χρόνια
να μάθω να ζωγραφίζω σαν τον Ραφαήλ
και μια ολόκληρη ζωή να μάθω
να ζωγραφίζω σαν παιδί».
Κι εμείς επιμένουμε
να υπαγορεύουμε στα παιδιά
εικόνες, σχήματα, γράμματα,
να βάλουν την ιστορία στη λογική σειρά,
μη τυχόν αλλάξουν κάτι στην ιστορία.
Καλά λέει ο κύριος Τριβιζάς, όμως.
«Αυτό που πρέπει
να καλλιεργήσουμε στα σχολεία
είναι η φαντασία και η ευρηματικότητα,
η οποία είναι ένα ταλέντο
που δυστυχώς εμείς καταπνίγουμε».
Δεν θα ξεχάσω, η βαφτιστήρα μου,
όταν ήταν τριών με τεσσάρων ετών,
ζωγραφίζαμε μαζί κι έβλεπα ότι
από τους πέντε μαρκαδόρους
χρησιμοποιούσε μόνο τους δύο,
κόκκινο μαύρο.
Μπλε, γαλάζιο, πράσινο, τίποτα.
Θορυβήθηκα.
Ξέρετε, διάβασα κι άλλα πράγματα εκεί.
Μήπως υπάρχει κανένα πρόβλημα,
να το κοιτάξουμε.
Την πήρα, λοιπόν, στην άκρη
και τη ρώτησα με τρόπο
«Γλυκιά μου, γιατί δεν χρησιμοποιείς
κι άλλα χρώματα;
Γιατί μόνο μαύρο και κόκκινο;»
Και με κοίταξε με ένα ύφος
σαν να την ρωτούσα
το πιο χαζό πράγμα στον κόσμο.
Και με παιδική αφέλεια μου απάντησε,
«Μα νονά μου, μού στέγνωσαν
οι άλλοι μαρκαδόροι».
Ούτε καν σκέφτηκα το πολύ απλό.
Λοιπόν, πάμε στα πρακτικά.
Τι μπορούμε να κάνουμε
για να δώσουμε παιδεία στην εκπαίδευση.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να θωρακίσουμε
τα παιδιά μέσα στα σχολεία.
Ξέρετε, τα γνωστικά αντικείμενα
μπορεί να αλλάζουν
κι αυτό που διδάσκουμε σε πέντε
ή δέκα χρόνια να είναι παρωχημένο.
Έτσι είναι τα πράγματα,
γιατί τρέχουνε γοργά.
Η ανθρωπιστική παιδεία, όμως,
δεν απογοητεύει ποτέ.
Χρειαζόμαστε μαθήματα ζωής,
όπως χρόνια τώρα λέει ο κύριος Γιοσαφάτ
και πρέπει να ξεκινήσουν
απ' το νηπιαγωγείο.
Μαθήματα αγάπης.
Να μάθει το παιδί τι είναι ενσυναίσθηση,
τι είναι ήθος, τι είναι σεβασμός
για το διαφορετικό, τι είναι ο άλλος.
Τι είναι τελικά συναισθηματική νοημοσύνη.
Χρειαζόμαστε μαθήματα
με βασικές γνώσεις του κόσμου
που θα χρειάζονται πάντα τα παιδιά.
Από το τι να φάνε, που πιστέψτε μας,
δεκαοχτώ χρονών παιδιά
δεν ξέρουν πώς να φάνε,
μέχρι το τι γεμίζει την καρδιά τους
όταν είναι δύσκολα τα πράγματα.
Γιατί δίνουμε τόσο πολύ βάρος
σε όλα τα υπόλοιπα,
που ξεχνάμε τα βασικά.
Μουσική, χορός, πολιτισμός, τέχνες.
Αυτά είναι που δίνουν ποιότητα στη ζωή μας
και μπορούν να μας βοηθήσουν πραγματικά
σε κάποια δύσκολη στιγμή.
Και φυσικά, χρειαζόμαστε μαθήματα
ψηφιακής και διαδικτυακής αγωγής,
ειδικά σήμερα.
Κοιτάξτε.
Θα μπορούσα, αλλά δεν θέλω να αναφερθώ
στην έμφαση που δίνουμε
στην τεχνολογία σήμερα στα σχολεία.
Ελλοχεύουν πολλοί κίνδυνοι,
σας το υπόσχομαι αυτό,
αλλά εγώ είμαι ένας άνθρωπος
που δεν είμαι κατά της τεχνολογίας.
Είμαι όμως κατά της μονομανίας.
Μόνο σε μαθήματα ρομποτικής
δεν καλλιεργούνται συναισθήματα.
Και περνάω στην καρδιά
της παιδείας στην εκπαίδευση,
δηλαδή, τον δάσκαλο.
Ξέρετε, διδάσκουμε όλοι
που είμαστε σε αυτόν τον χώρο,
αλλά ξεχνούμε ότι, πρωτίστως,
είμαστε διαπαιδαγωγοί.
Όλοι οι δάσκαλοι,
όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων
και όλων των γνωστικών αντικειμένων
είναι, πρωτίστως, παιδαγωγοί,
και άρα πρότυπα.
Η επιρροή τους είναι ανεξίτηλη στον χρόνο.
Και για να σας πείσω,
κλείστε τα μάτια σας αυτήν τη στιγμή
και σκεφτείτε τον αγαπημένο σας δάσκαλο,
στα παιδικά σας χρόνια.
Σε όλους ήρθε ένας, κάποιος, ένα όνομα.
Ξέρετε γιατί συμβαίνει αυτό;
Γιατί, πολύ απλά, κανείς
δεν ξεχνά έναν καλό δάσκαλο.
Έτσι είναι. Κανείς δεν ξεχνά
έναν καλό δάσκαλο.
Και ξέρετε;
Αν ρωτήσω έναν-έναν από εσάς,
γιατί θυμάστε τον συγκεκριμένο δάσκαλο,
δεν θα μου πείτε,
γιατί μου έμαθε πολλαπλασιασμό,
διαίρεση, τα κλάσματα, ή τον ενεστώτα.
Το παιδί, βλέπετε,
δεν θυμάται τι του μάθαμε,
θυμάται όμως για πάντα
πώς το κάναμε να νιώσει.
Άρα λοιπόν, ο εμπνευστής δάσκαλος,
ο οραματιστής δάσκαλος
γνωρίζει ότι δεν διεκπεραιώνει,
διαπαιδαγωγεί.
Διευκολύνει τη μάθηση και διαπαιδαγωγεί.
Αυτός είναι ο βασικός του ρόλος.
Επίσης, δέχεται τα λάθη και τις αποτυχίες,
γιατί είναι μέρος της επόμενης επιτυχίας.
Πάρα πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν,
μέχρι να πετύχουν.
Άρα δεν αφορίζουμε τα λάθη,
τα αγκαλιάζουμε.
Και τελικά, ο δάσκαλος ο σωστός γνωρίζει
ότι η διδασκαλία ξεκινά
απ' την καρδιά κι όχι απ' το μυαλό.
Και άρα, το παράδειγμα είναι πάντα
πιο αποτελεσματικό από το δίδαγμα.
Τελικά και τελειώνοντας.
Για να αλλάξουμε γενικότερα τα πράγματα
κι έτσι και η κοινωνία,
όχι μόνο η εκπαίδευση και η οικογένεια,
αλλά τελικά και η κοινωνία,
να μπορεί να παρέχει
στο παιδί ρίζες και φτερά,
πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία
και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Αλλαγή, επανεξέταση προτύπων
με βάση ανθρωπιστικές αξίες και πολιτισμό,
για να έχουμε μια ουσιαστική παιδεία.
Ας καλλιεργήσουμε λίγο τον εαυτό μας,
φτάνει τόση εικόνα.
Μας το' πε ο Εξυπερύ χρόνια πριν.
«Το ουσιαστικό είναι αόρατο στο μάτι».
Η ερώτηση είναι,
οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί,
οι πολίτες αυτού του κόσμου, τελικά,
θέλουμε να δώσουμε
ρίζες και φτερά στα παιδιά μας;
Σας ρωτάω.
Θέλουμε;
Δεν το άκουσα, πιο δυνατά.
Έτσι είναι.
Δεν ταιριάζει η μετριότητα με τη λαχτάρα.
Ας σηκώσουμε τα μανίκια,
ας ανοίξουμε τα μάτια,
ας ανοίξουμε κυρίως την καρδιά
κι ας πάρουμε τη ζωή αλλιώς.
Γιατί τίποτα μέτριο δεν αξίζει
και δεν ταιριάζει στα παιδιά.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)
Dr. Alexiou Thomai
The crisis we are experiencing nowadays
is first and foremost a crisis
of moral values.
Values stem from our education.
The cultivation we all receive.
Education and principles start
predominantly within the family.
On a second level, they stem from school
and then pass on to our society.
Believe me, if we prioritize education
even during periods of adversity,
miracles will happen.
And, believe me, it is never
too late for miracles.
I believe a lot in teaching,
but I believe even more in education.
In the morals and values of individuals
and their holistic development.
According to Plato, education
can change and define lives.
It's like a second sun for people.
So, let's start with the first part,
which has to do with the family.
It is the main core
of the society, after all.
What do we need to provide for a child
in order to ensure
a proper and balanced upbringing?
Love?
Care?
Protection?
Security?
Indeed, but these are self-evident.
I don't know of any parents
who don't love their children.
With the exception
of clinical cases, of course.
What children really need
to grow up in a proper and balanced way
is roots and wings.
Roots, to feel that they belong somewhere,
but also wings, to feel that they can fly.
This expression was first used around 1920
and was then used in 1950 by Carter,
but, really,
it doesn't matter who said it first.
What matters is that
something as old as this
is considered contemporary and timeless.
Roots and wings, quite contradictive.
From this, I will move on
to my personal story to convince you.
I grew up in Kastoria.
Yes, I was lucky.
My schoolyard and house
had a view of the lake,
the swans, and the ducks.
The value of this experience
for my life and sense of taste
is something I realized much later.
Because some things define our lives,
but we recognize them much later.
The value of our childhood environment
is something that recurs
over and over again.
Even during the difficult times
in our lives.
I am lucky enough to travel a lot.
But every time I go back to Kastoria,
this sense of "coming home"
is beyond all other feelings.
You go home for a while.
Therefore, you go back to your self.
I remember when I was young,
while studying
my mother would quietly bring me
some sage tea or orange juice.
Even today, these smells
remind me of my childhood.
They bring back feelings of
warmth, comfort, security, love.
My father had his own business
and worked long hours.
Still, I can't forget
that he asked our mother
to keep both me and my sister up at night
for fifteen minutes
so that he could play with us,
at least for fifteen minutes every day.
Even today, thinking about this
moves me deeply.
I remember
when I entered university,
the Department
of Early Childhood Education in Ioannina,
my mother had
a very typical "mum" reaction.
Some of you, especially the younger ones,
will recognize this reaction.
She said "It's so far away,
you aren't going anywhere!".
Of course, my father's reaction was
"No matter how far it is,
you are going there to study."
Four years later, I went to England
to do my master's degree.
My panic-stricken mother
came to help me "settle in".
The very first day, I remember,
she made a tempting suggestion
to spend some tuition money
on shopping or whatever I wanted
and go back home to Kastoria the next day.
My father's instant reaction
to this suggestion was
"Send your mother back home packing
on the first available flight."
Which is what I did.
A few years later, I received
a full scholarship at a U.K. university
for a three-year PhD.
It was September
and I was working in Ioannina.
My parents lived in Kastoria.
I called to let them know
and my mom had again a typical reaction.
"You can't leave for three years now,
we just brought you winter rugs."
Unbeatable arguments, as you can see.
My father told me not to miss
this once-in-a-lifetime opportunity.
From these stories, you can tell
who gave me roots and who gave me wings.
Both of which are important, however.
About three years later,
I returned to Greece with my PhD.
I gave up a university position there,
because I wanted to contribute here.
For about five years, I was working in different universities in Greece.
Until I found a full-time position.
I want to say this
for all the young people to hear.
I had no contacts
or parents in the academic world.
In fact, my father only finished
primary school.
From the place that I am now,
I can say he's my greatest teacher.
He gave me
the strongest wings in the world.
My mother comes from a similar
educational background.
But she raised me not only with milk,
but with "milk and honey",
as Fromm rightly says.
With roots so strong, I always find
ways and reasons to go back home.
What I want to say is,
if a family is solid and strong,
nothing can shatter it.
No child has a problem on its own.
A child develops a problem,
if not properly guarded.
From a very young age, I learned
that I don't need expensive brands
to feel that I am of value
and, above all, to be happy.
I also learned that education
means thinking on your own
and not always following the crowd.
Only when you manage
not to care about the image, thoughts,
and opinions of others,
will you manage to isolate the noise
and listen to your own voice.
It's not always easy.
As my grandma used to tell me,
when she was alive,
"Don't ask me for advice about the future,
but only about the present,
because I have a lot
to offer you from the past."
"But if you ask me about the future,
it is you who must decide."
"Because your sun looks to the east,
while mine to the west."
So, let's move on to school education.
Let's see what's going on here.
A month ago, we received
an official report.
It foreshadows a bright future
for education in Greece.
I really believe that this can happen
under certain conditions.
Indeed, our school drop-out rates are low
compared to other European countries.
This means
that our children don't leave school.
I am very proud of this,
as well as of the fact that,
according to the report,
our educators are highly qualified.
Especially in this time of crisis
that we are going through today,
offering high-quality public education,
for free,
as I would like to highlight,
is something actually quite significant.
On the other hand, having travelled
to multiple universities and schools
across the world,
I can personally assure you
that our schools,
the education quality we offer,
as well as the qualification level
of our educators,
are by no means of lesser value
compared to schools abroad.
We are vastly inferior though
with regard to infrastructure.
But there are reasons behind that.
What I would also like to mention
are the countless opportunities we offer
for further education.
It is by no means incidental,
and it is indeed inconcievable,
how much progress
has been done in this section.
For instance, with MOOCs,
distance learning programmes, and so on,
access to education and training
has been simplified.
Namely, someone living in a remote village
on a Greek mountain
can enter an educational platform
and without any charge, or for very little
attend courses from Yale, Sydney,
or anywhere else.
These were inconceivable in the past.
So, we have open access to education.
To make a comment
based on my field of studies,
I'd like to say that
one of the reasons for such opportunities
is the fact that we have a high level
of English language knowledge.
The language of access to the world.
Recently, since we are trying to emphasize
English language teaching,
English is now being taught
from the first grade of primary school.
I need to say, though,
that with one teaching hour
we will see no difference.
These are not breakthroughs.
They are half-measures.
That was my field-specific comment.
Let me ask something.
Since we have a good education
and our educators are of a high level,
why is cultivation giving us
such a hard time?
So, let's move on to the school.
Do we have love in schools?
Are we ever going to add it
to our reformation,
as the dearly departed teacher,
Mr. Tsolakis, used to say?
Our schools are, unfortunately,
even today, a sports field of grades.
Their objectives are exam-based.
The recent report also pointed out
that less emphasis
is to be placed on exams.
We place too much emphasis on them.
Therefore, we keep having obsessions.
Grammar, maths, certificates of course,
and technology more recently.
We ask children to memorize information
they will probably never need.
We ask for one question
only one correct answer.
How against Socrates is this in learning?
We essentially ask children
to do things they won't need.
Children lose their childhood.
They lose unique talents in school.
In our schools,
children suffocate in their talents.
Picasso used to say:
"It took me four years to learn
how to paint like Raphael
and an entire lifetime to learn
how to paint like a child."
Yet we insist.
We dictate pictures, shapes, letters
we instruct them
on how to logically remember history.
God forbid they change
anything in history.
Mr. Trivizas is right when he says
that what we need
to cultivate in schools is imagination
and innovation.
This is a talent
that we unfortunately strangle.
I remember my godchild,
back when she was three or four years old,
we were drawing together,
and I noticed that out of five markers,
she was only using two: red and black.
No blue, light blue, or green.
Nothing.
I became alarmed.
I was looking between the lines
for any other issues.
I talked to her in person and asked:
"Sweetheart, why don't you
use more colours?"
"Why only black and red?"
She looked at me like I asked
the most stupid thing in the world.
In her childlike naivety she said:
"But my other markers
have dried out, godmother."
I didn't even think of the simplest thing.
So, let's move on to the practical part.
What can we do
to add cultivation in education?
What can we do
to guard children inside schools?
Disciplines change
and what we are teaching now
might be outmoded
in five or ten years.
This is how things are,
because everything runs fast.
Humanitarian studies, however,
never dissapoint.
We need life lessons, as Mr. Yosafat
has been saying for years,
and we must begin in Kindergarten.
Love lessons.
Teach children empathy, ethics,
respect for the other,
what is actually the other,
what is finally emotional intelligence.
We need lessons of basic world knowledge
that children will always need.
From what to eat,
because even eighteen-year-olds
don't know how to eat,
to what fills their heart
during hard times.
We emphasize all the rest so much,
that we forget about the basics.
Music, dance, culture, arts.
These add quality to our life
and can truly help us
during hard times.
Of course, we also need digital education
and Internet lessons, especially today.
I could, but I wouldn't like to mention
the emphasis we place on technology
in today's schools.
Many dangers lurk, I can confirm that,
but I am not
among those against technology.
I am, however,
against one-sided obsession.
In robotics lessons only,
emotions cannot be cultivated.
I'm moving on to the heart
of cultivation in education.
This is the teacher.
Everybody in this space teaches,
but we forget that we are educators.
All teachers,
in all levels, and of all fields,
are above all educators,
and therefore role models.
Their influence is permanent through time.
To convince you, close your eyes,
and think of your favourite teacher.
Of your childhood.
You all recalled someone, a name.
Do you know why this happens?
Because, simply,
nobody forgets a good teacher.
If I ask each one of you
why you remember this particular teacher,
you won't say you remember them
because of maths or grammar.
Children don't remember
what we taught them,
but they forever remember
how we made them feel.
Therefore, the inspiring teacher,
the one who envisions,
knows that they are don't just teach,
they educate.
They facilitate learning
and they educate.
This is their main role.
Moreover, they accept
mistakes and failures,
because they are part
of the next success.
Many people fail until they succeed.
Therefore, we don't condemn mistakes.
We embrace them.
Finally, the right teacher knows
that teaching stems from the heart,
not from the brain.
So, the example is always
more effective than the lesson.
Finally, and to conclude...
to change everything,
not just the education and family,
but also the society,
in order for it to offer the child
roots and wings,
we must change our mindset
and take on our responsibilites.
Change, re-evaluation of role models,
based on humanitarian values and culture,
to have meaningful education.
Let's cultivate ourselves,
enough with our image.
Exupéry told us this years ago.
The meaningful is invisible to the eye.
The question is...
The parents, educators,
citizens of this world...
Do we want to give our children
roots and wings?
I'm asking you.
Do we want to?
I didn't hear you, louder.
Mediocrity and desire don't go together.
Let's get pumped, open our eyes,
open our heart above all,
and let's take on life differently.
Nothing mediocre fits
or is worth it for our children.
Thank you.