WEBVTT

00:00:01.054 --> 00:00:05.113
Velen van jullie hebben waarschijnlijk
de film 'The Martian' gezien.

00:00:05.141 --> 00:00:08.958
Maar voor wie dat niet het geval is:
het is een film over een astronaut

00:00:08.982 --> 00:00:13.525
die gestrand is op Mars
en zijn pogingen om in leven te blijven

00:00:13.549 --> 00:00:18.495
tot de aarde een reddingsmissie kan sturen
om hem terug te brengen naar de aarde.

00:00:19.205 --> 00:00:22.344
Gelukkig herstellen zij de communicatie

00:00:22.368 --> 00:00:24.906
met astronaut Watney, op zeker moment,

00:00:24.930 --> 00:00:30.691
zodat hij niet meer zo alleen op Mars is
totdat hij gered kan worden.

00:00:30.726 --> 00:00:33.488
Terwijl je naar de film kijkt,
of zelfs zonder dat,

00:00:33.512 --> 00:00:35.060
als je aan Mars denkt,

00:00:35.084 --> 00:00:39.884
dan denk je waarschijnlijk aan
hoe ver het is en hoe afgelegen.

NOTE Paragraph

00:00:39.908 --> 00:00:42.487
En misschien is niet bij je opgekomen

00:00:42.511 --> 00:00:46.408
hoe de logistiek eigenlijk is
van het werken op een andere planeet --

00:00:46.432 --> 00:00:48.678
van het wonen op twee planeten

00:00:48.702 --> 00:00:54.536
als er mensen zijn op aarde en
er zijn wagentjes of mensen op Mars.

00:00:54.560 --> 00:00:58.718
Stel, je hebt vrienden,
familieleden en collega's

00:00:58.742 --> 00:01:02.150
in Californië, aan de westkust,
of elders in de wereld.

00:01:02.180 --> 00:01:04.278
Als je probeert met hen te communiceren

00:01:04.302 --> 00:01:06.740
dan is het eerste waar je soms aan denkt:

00:01:06.764 --> 00:01:08.860
wacht even, hoe laat is het in Californië?

00:01:08.884 --> 00:01:11.889
Bel ik ze uit bed? Is het OK om te bellen?

00:01:11.889 --> 00:01:15.234
Zelfs als je met collega's overlegt
die in Europa zitten,

00:01:15.258 --> 00:01:17.300
dan denk je onmiddellijk:

00:01:17.324 --> 00:01:24.424
wat betekent het om de communicatie
te coördineren als mensen ver weg zijn?

00:01:24.973 --> 00:01:30.557
We hebben nog geen mensen op Mars
maar wel Marswagentjes.

00:01:30.581 --> 00:01:35.686
En op dit moment
is het bij Curiosity 6:10 in de ochtend.

00:01:35.710 --> 00:01:38.481
Dus 6:10 in de ochtend op Mars.

00:01:38.876 --> 00:01:40.877
We hebben vier wagentjes op Mars.

00:01:40.901 --> 00:01:44.908
Amerika heeft vier wagentjes op Mars
sinds het midden van de jaren 90

00:01:44.932 --> 00:01:48.871
en ik heb het voorrecht
om met drie ervan te mogen werken.

00:01:48.895 --> 00:01:53.416
Ik ben dus ruimtevaartingenieur,
een ingenieur bij ruimtevaartoperaties

00:01:53.440 --> 00:01:58.287
van NASA's Straalaandrijvingslaboratorium
in Los Angeles in Californië.

00:01:58.856 --> 00:02:03.017
En deze wagentjes zijn onze
robotvertegenwoordigers.

00:02:03.041 --> 00:02:09.109
Ze zijn dus onze ogen en oren
en ze bekijken de planeet voor ons

00:02:09.133 --> 00:02:11.176
tot we mensen kunnen sturen.

00:02:11.200 --> 00:02:16.493
We leren hoe we op andere planeten
te werk kunnen gaan door deze wagentjes.

00:02:16.517 --> 00:02:20.823
Voor we mensen sturen, sturen we robots.

00:02:21.326 --> 00:02:24.937
Dat er op Mars een tijdsverschil is

00:02:24.951 --> 00:02:26.603
ten opzichte van onze tijd,

00:02:26.627 --> 00:02:30.601
komt omdat de Marsdag
langer is dan de aarddag.

00:02:30.954 --> 00:02:33.751
Onze aarddag is 24 uur

00:02:33.775 --> 00:02:37.149
want zo lang duurt
één rotatie van de aarde,

00:02:37.173 --> 00:02:39.174
één keer ronddraaien.

00:02:39.198 --> 00:02:41.110
Onze dag telt dus 24 uur.

00:02:41.486 --> 00:02:48.306
Op Mars duurt het 24 uur en ongeveer
40 minuten om rond te draaien.

00:02:48.330 --> 00:02:55.107
Dat betekent dus dat de Marsdag
40 minuten langer is dan de aarddag.

00:02:55.207 --> 00:03:00.362
Teams besturen de wagentjes 
op Mars, zoals dit team.

00:03:00.386 --> 00:03:05.798
Wij wonen op aarde,
maar we werken op Mars.

00:03:05.822 --> 00:03:11.287
We moeten doen alsof we eigenlijk
met het wagentje op Mars zijn.

00:03:11.654 --> 00:03:15.233
Ons werk, het werk van het team
waar ik deel van uitmaak,

00:03:15.257 --> 00:03:21.186
is commando's sturen naar het wagentje,
die bepalen wat het de volgende dag doet.

00:03:21.210 --> 00:03:25.239
Opdragen om te rijden of te boren
of wat het ook maar moet doen.

00:03:25.553 --> 00:03:30.019
Terwijl het slaapt --
want het wagentje slaapt echt 's nachts,

00:03:30.043 --> 00:03:32.413
omdat het zijn accu's weer moet opladen

00:03:32.437 --> 00:03:36.333
en het moet de koude nachten op Mars
zien te doorstaan.

00:03:36.357 --> 00:03:37.719
En dus slaapt het.

00:03:37.743 --> 00:03:42.511
Terwijl het slaapt, werken wij aan
zijn programma voor de volgende dag.

00:03:42.857 --> 00:03:45.839
Ik werk dus in nachtdienst op Mars.

00:03:45.863 --> 00:03:47.454
(Gelach)

00:03:47.478 --> 00:03:54.106
Om op aarde dagelijks
op dezelfde Marstijd te gaan werken --

00:03:54.130 --> 00:03:56.534
stel, ik moet aan het werk
om 5 uur 's middags,

00:03:56.558 --> 00:04:02.127
dit team moet elke dag aan het werk
om 5 uur 's middags Marstijd,

00:04:02.151 --> 00:04:10.011
dan moeten we op aarde
elke dag 40 minuten later beginnen

00:04:10.142 --> 00:04:12.321
om zo synchroon te blijven met Mars.

00:04:12.345 --> 00:04:15.297
Dat is elke dag een tijdzone verschuiven.

00:04:15.321 --> 00:04:20.776
De ene dag kom je om 8:00 uur binnen,
de volgende dag 40 minuten later om 8:40,

00:04:20.800 --> 00:04:24.069
de volgende dag 40 minuten later om 9:20,

00:04:24.093 --> 00:04:25.682
de volgende dag om 10:00 uur.

00:04:25.706 --> 00:04:29.284
Elke dag blijf je 40 minuten verschuiven

00:04:29.308 --> 00:04:32.297
tot je al gauw begint te werken
in het midden van de nacht --

00:04:32.321 --> 00:04:34.138
het midden van de aardnacht.

00:04:34.162 --> 00:04:37.780
Je kunt je dus voorstellen
hoe verwarrend dat is.

00:04:37.804 --> 00:04:39.956
Vandaar het Marshorloge.

00:04:39.980 --> 00:04:40.981
(Gelach)

00:04:41.005 --> 00:04:44.523
In dit horloge zijn de gewichtjes
mechanisch aangepast

00:04:44.547 --> 00:04:47.075
zodat het langzamer loopt.

00:04:47.099 --> 00:04:48.988
Maar aanvankelijk --

00:04:49.012 --> 00:04:51.238
ik kreeg dit horloge in 2004

00:04:51.262 --> 00:04:54.496
toen Spirit en Opportunity
de Marswagentjes waren.

00:04:54.520 --> 00:04:56.296
We dachten vooraf niet:

00:04:56.320 --> 00:04:58.651
we hebben Marshorloges nodig.

00:04:58.675 --> 00:05:03.106
We dachten, we hebben de tijd
gewoon op onze computers

00:05:03.130 --> 00:05:06.778
en op de schermen van het controlecentrum
en dat zou genoeg zijn.

00:05:06.802 --> 00:05:08.183
Ja, maar niet heus.

00:05:08.207 --> 00:05:11.056
Want we werkten
niet alleen volgens Marstijd,

00:05:11.080 --> 00:05:14.239
we leefden ook echt volgens Marstijd.

00:05:14.263 --> 00:05:18.546
Meteen raakten we in de war
over hoe laat het was.

00:05:18.570 --> 00:05:22.363
Je had dus iets om je pols nodig
om je te kunnen vertellen:

00:05:22.387 --> 00:05:25.678
hoe laat is het op aarde?
Hoe laat is het op Mars?

00:05:26.107 --> 00:05:32.001
Het was niet alleen de tijd op Mars
die verwarrend was;

00:05:32.025 --> 00:05:36.794
we moesten ook in staat zijn
om er met elkaar over te praten.

00:05:37.337 --> 00:05:42.964
Dus een "sol" is een Marsdag --
nogmaals: 24 uur en 40 minuten.

00:05:42.988 --> 00:05:46.183
Als we praten over iets
dat op aarde gebeurt,

00:05:46.207 --> 00:05:47.516
dan zeggen we 'today'.

00:05:48.228 --> 00:05:51.060
Voor Mars zeggen we 'tosol'.

00:05:51.084 --> 00:05:52.922
(Gelach)

00:05:53.992 --> 00:05:58.509
Gisteren werd 'yestersol' voor Mars.

00:05:58.837 --> 00:06:03.344
Ook nu weer dachten we vooraf niet
"O, laten we een taal uitvinden."

00:06:03.368 --> 00:06:04.658
Maar het was verwarrend.

00:06:04.682 --> 00:06:06.863
Ik herinner me iemand
die op me af kwam en zei:

00:06:06.887 --> 00:06:10.320
"Ik wil deze activiteit morgen doen
met het voertuig, met het wagentje."

00:06:10.344 --> 00:06:15.455
En ik zei: "Morgen, morgen,
of Marsmorgen?"

00:06:15.987 --> 00:06:21.039
We begonnen met deze terminologie omdat we
een manier nodig hadden om te praten.

00:06:21.063 --> 00:06:22.191
(Gelach)

00:06:22.215 --> 00:06:26.491
Morgen werd 'nextersol' of 'solorrow'.

00:06:27.216 --> 00:06:30.831
Omdat mensen andere voorkeuren hebben
voor de woorden die ze gebruiken.

00:06:30.855 --> 00:06:34.231
Sommigen zeggen misschien 'tonic''
en anderen zeggen misschien 'fris'.

00:06:34.829 --> 00:06:38.035
Wij hebben dus mensen die zeggen
'nextersol' of 'solorrow'.

00:06:38.562 --> 00:06:43.286
Iets wat ik na een paar jaar
werken aan deze missies merkte,

00:06:43.310 --> 00:06:47.972
was dat de mensen die aan de wagentjes
werken zoals wij, 'tosol' zeggen .

00:06:48.426 --> 00:06:51.960
De mensen die aan de landingsmissies
werken die niet rondrijden,

00:06:51.984 --> 00:06:53.456
die zeggen 'tosoul'.

00:06:53.958 --> 00:06:58.677
Ik kon dus eigenlijk zeggen welke missie
je had vanwege je Martiaanse accent.

00:06:58.701 --> 00:07:01.951
(Gelach)

00:07:01.975 --> 00:07:05.835
We hebben dus de horloges en de taal
-- je bespeurt een rode draad? --

00:07:05.859 --> 00:07:07.855
opdat we niet verward raken.

00:07:08.419 --> 00:07:12.226
Maar zelfs het aardse daglicht
kon ons in verwarring brengen.

00:07:12.539 --> 00:07:15.008
Als je bedenkt dat je nu op je werk zit

00:07:15.032 --> 00:07:17.127
en het is midden in de Marsnacht

00:07:17.151 --> 00:07:20.449
en er stroomt licht binnen door de ramen,

00:07:20.473 --> 00:07:22.621
dan is dat ook verwarrend.

00:07:23.081 --> 00:07:25.586
Dus kun je uit dit beeld
van de controlekamer opmaken

00:07:25.610 --> 00:07:27.879
dat alle jaloezieën omlaag zijn.

00:07:27.903 --> 00:07:30.906
Zodat er geen licht is dat ons afleidt.

00:07:30.930 --> 00:07:35.282
De jaloezieën gingen in het hele gebouw
ongeveer een week voor de landing omlaag

00:07:35.306 --> 00:07:38.573
en ze gingen niet meer omhoog
tot we van Marstijd afgingen.

00:07:39.027 --> 00:07:42.208
Dit geldt dus ook voor thuis.

00:07:42.232 --> 00:07:45.005
Ik heb drie keer met Marstijd gewerkt
en mijn man zegt dan:

00:07:45.029 --> 00:07:46.844
we bereiden ons voor op Marstijd.

00:07:46.868 --> 00:07:53.070
Hij doet dan overal folie op de ramen
en donkere gordijnen en zonwering

00:07:53.094 --> 00:07:56.241
omdat het ook je gezin raakt.

00:07:56.265 --> 00:08:01.144
Daar zat ik dan in die
verduisterde omgeving, maar hij ook.

00:08:01.705 --> 00:08:03.001
En hij raakte eraan gewend.

00:08:03.025 --> 00:08:06.667
Maar dan kreeg ik die klaag-e-mails
van hem als hij op zijn werk was.

00:08:07.257 --> 00:08:10.549
Zal ik naar huis komen? Ben je wakker?

00:08:10.573 --> 00:08:13.703
Hoe laat is het op Mars?

00:08:13.727 --> 00:08:16.225
En ik besloot dat hij
een Marshorloge nodig had.

00:08:16.249 --> 00:08:17.784
(Gelach)

00:08:17.808 --> 00:08:22.242
Maar nu is het 2016
en er is natuurlijk een app voor.

00:08:22.266 --> 00:08:23.544
(Gelach)

00:08:23.568 --> 00:08:28.182
In plaats van de horloges kunnen we ook
onze smartphones gebruiken.

00:08:28.600 --> 00:08:32.740
De invloed op het gezin
gold over de hele linie;

00:08:32.764 --> 00:08:36.426
het betrof niet alleen diegenen
die met de wagentjes werkten

00:08:36.450 --> 00:08:38.664
maar ook onze gezinnen.

00:08:38.688 --> 00:08:41.167
Dit is David Oh,
een van onze vluchtleiders,

00:08:41.191 --> 00:08:45.665
aan het strand in Los Angeles
met zijn gezin om 1 uur 's nachts.

00:08:45.689 --> 00:08:47.112
(Gelach)

00:08:47.136 --> 00:08:50.116
Omdat we in augustus zijn geland

00:08:50.140 --> 00:08:54.586
en zijn kinderen pas weer terug 
naar school hoefden in september

00:08:54.610 --> 00:08:59.358
leefden ze met hem volgens Marstijd
gedurende een maand.

00:08:59.382 --> 00:09:04.151
Elke dag stonden ze 40 minuten later op.

00:09:04.175 --> 00:09:06.358
Ze zaten op het werkschema van hun vader.

00:09:06.382 --> 00:09:10.357
Een maand lang leefden ze volgens Marstijd
en beleefden spannende avonturen,

00:09:10.381 --> 00:09:12.478
zoals bowlen in het midden van de nacht

00:09:12.502 --> 00:09:13.820
of naar het strand gaan.

00:09:14.149 --> 00:09:17.508
Iets wat we allemaal ontdekten was

00:09:17.532 --> 00:09:21.520
dat je in Los Angeles overal terecht kunt

00:09:21.544 --> 00:09:25.097
om 3 uur 's nachts als er geen verkeer is.

00:09:25.121 --> 00:09:26.595
(Gelach)

00:09:26.619 --> 00:09:27.811
Na werktijd

00:09:27.835 --> 00:09:30.570
wilden we niet thuis
ons gezin lastig vallen,

00:09:30.594 --> 00:09:34.164
maar we hadden honger en in plaats van
in de buurt wat te eten, zeiden we:

00:09:34.188 --> 00:09:37.842
"Wacht even, we hebben toch dat geweldige
24-uurs restaurant in Long Beach.

00:09:37.866 --> 00:09:40.018
We zijn er binnen 10 minuten!"

00:09:40.042 --> 00:09:42.763
Dus reden we er heen -- 
als in de jaren 60, geen verkeer.

00:09:42.787 --> 00:09:46.542
We reden er heen en
de restauranteigenaar zei:

00:09:46.566 --> 00:09:48.728
"Wie zijn jullie ?

00:09:49.421 --> 00:09:53.594
En waarom zijn jullie in mijn restaurant
om 3 uur 's nachts?"

00:09:53.958 --> 00:09:58.848
Ze beseften dat er hordes Martianen waren

00:09:59.661 --> 00:10:04.326
die uitzwerfden over de snelwegen van LA
midden in de nacht --

00:10:05.288 --> 00:10:07.311
in het midden van de aardnacht.

00:10:07.335 --> 00:10:12.132
We gingen ons zelf Marsbewoners noemen.

00:10:12.581 --> 00:10:18.187
Als je volgens Marstijd werkte,
noemde je jezelf Marsbewoner

00:10:18.211 --> 00:10:21.064
en alle anderen waren aardbewoners.

NOTE Paragraph

00:10:21.088 --> 00:10:22.388
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:10:22.412 --> 00:10:28.107
Omdat je elke dag een tijdzone verschuift,

00:10:28.131 --> 00:10:33.944
begin je jezelf afgezonderd te voelen
van alle anderen.

00:10:33.968 --> 00:10:37.887
Je zit letterlijk in je eigen wereld.

00:10:38.704 --> 00:10:45.629
Ik heb dus deze button op die zegt:
'Ik heb Marstijd overleefd. Sol 0-90.'

00:10:45.653 --> 00:10:48.398
Er is een foto van, daar op het scherm.

00:10:48.422 --> 00:10:54.051
De reden waarom we die buttons hebben,
is dat we volgens Marstijd werken

00:10:54.075 --> 00:10:59.124
om zo efficiënt mogelijk te kunnen omgaan
met het wagentje op Mars

00:10:59.148 --> 00:11:01.438
om onze tijd optimaal te benutten.

00:11:01.462 --> 00:11:05.348
We hanteren Marstijd
niet meer dan drie of vier maanden.

00:11:05.372 --> 00:11:10.280
Uiteindelijk gaan we naar een gewijzigd
Marstijd-schema, waarmee we nu werken.

00:11:10.379 --> 00:11:15.036
Omdat het zwaar voor je lichaam is
en zwaar voor je gezin.

00:11:15.060 --> 00:11:19.942
Er waren zelfs slaaponderzoekers
die ons bestudeerden,

00:11:19.966 --> 00:11:25.243
omdat het zo ongewoon was voor mensen
om hun dagen te proberen te verlengen.

00:11:25.243 --> 00:11:27.087
Op ongeveer dertig van ons

00:11:27.087 --> 00:11:30.267
voerden ze slaaptekort-experimenten uit.

00:11:30.291 --> 00:11:33.854
Dus dan kwam ik me laten testen
en viel elke keer in slaap.

00:11:33.878 --> 00:11:40.520
En dat kwam weer omdat het op den duur
zwaar voor je lichaam wordt.

00:11:40.544 --> 00:11:43.859
Maar toch was het geweldig.

00:11:43.883 --> 00:11:48.397
Het gaf een enorm saamhorigheidsgevoel
met de andere leden van het team,

00:11:48.421 --> 00:11:51.261
maar het is moeilijk vol te houden.

00:11:52.243 --> 00:11:58.428
Deze wagentjesmissies zijn onze
eerste stappen in het zonnestelsel.

00:11:58.452 --> 00:12:03.525
We leren op meer dan één planeet te leven.

00:12:03.549 --> 00:12:08.625
We wijzigen ons perspectief
om multi-planetair te worden.

00:12:08.943 --> 00:12:11.738
De volgende keer
als je een Star Wars-film ziet

00:12:11.762 --> 00:12:15.437
en er gaan mensen van het
Dagobah systeem naar Tatooine,

00:12:15.461 --> 00:12:20.951
bedenk dan wat het in feite betekent
dat mensen zo ver van je af zitten.

00:12:20.975 --> 00:12:24.037
Wat het betekent in termen van
de afstanden tussen hen,

00:12:24.061 --> 00:12:27.881
hoe ze zich van elkaar gescheiden voelen

00:12:27.905 --> 00:12:31.129
en de logistiek van andere tijdzones.

00:12:31.937 --> 00:12:36.489
We hebben nog geen mensen naar Mars
gestuurd, maar hopen dat wel te gaan doen.

00:12:36.513 --> 00:12:40.352
En met bedrijven als SpaceX en NASA

00:12:40.376 --> 00:12:43.865
en alle internationale
ruimteagentschappen van de wereld

00:12:43.889 --> 00:12:47.656
hopen we dat in de komende
paar decennia te kunnen doen.

00:12:47.680 --> 00:12:53.505
Spoedig zullen er mensen op Mars staan
en we zullen echt multi-planetair zijn.

00:12:54.000 --> 00:12:56.412
De jongen of het meisje

00:12:56.436 --> 00:13:03.436
dat straks naar Mars gaat, kan hier
in dit publiek zitten of dit beluisteren.

00:13:04.201 --> 00:13:09.573
Ik heb bij JPL aan deze missies
willen werken vanaf mijn veertiende

00:13:09.597 --> 00:13:12.049
en ik voel me bevoorrecht.

00:13:12.073 --> 00:13:16.127
Dit is een opmerkelijke periode
binnen het ruimteprogramma

00:13:16.151 --> 00:13:19.325
en we maken deze reis samen.

00:13:19.349 --> 00:13:24.560
De volgende keer dat je vindt
dat een dag te weinig uren heeft,

00:13:24.584 --> 00:13:29.362
onthoud dan dat het allemaal
een kwestie is van je aardse perspectief.

00:13:29.386 --> 00:13:30.537
Dank je wel.

00:13:30.561 --> 00:13:33.295
(Applaus)