0:00:01.054,0:00:05.113
Velen van jullie hebben waarschijnlijk[br]de film 'The Martian' gezien.

0:00:05.141,0:00:08.958
Maar voor wie dat niet het geval is:[br]het is een film over een astronaut

0:00:08.982,0:00:13.525
die gestrand is op Mars[br]en zijn pogingen om in leven te blijven

0:00:13.549,0:00:18.495
tot de aarde een reddingsmissie kan sturen[br]om hem terug te brengen naar de aarde.

0:00:19.205,0:00:22.344
Gelukkig herstellen zij de communicatie

0:00:22.368,0:00:24.906
met astronaut Watney, op zeker moment,

0:00:24.930,0:00:30.691
zodat hij niet meer zo alleen op Mars is[br]totdat hij gered kan worden.

0:00:30.726,0:00:33.488
Terwijl je naar de film kijkt,[br]of zelfs zonder dat,

0:00:33.512,0:00:35.060
als je aan Mars denkt,

0:00:35.084,0:00:39.884
dan denk je waarschijnlijk aan[br]hoe ver het is en hoe afgelegen.

0:00:39.908,0:00:42.487
En misschien is niet bij je opgekomen

0:00:42.511,0:00:46.408
hoe de logistiek eigenlijk is[br]van het werken op een andere planeet --

0:00:46.432,0:00:48.678
van het wonen op twee planeten

0:00:48.702,0:00:54.536
als er mensen zijn op aarde en[br]er zijn wagentjes of mensen op Mars.

0:00:54.560,0:00:58.718
Stel, je hebt vrienden,[br]familieleden en collega's

0:00:58.742,0:01:02.150
in Californië, aan de westkust,[br]of elders in de wereld.

0:01:02.180,0:01:04.278
Als je probeert met hen te communiceren

0:01:04.302,0:01:06.740
dan is het eerste waar je soms aan denkt:

0:01:06.764,0:01:08.860
wacht even, hoe laat is het in Californië?

0:01:08.884,0:01:11.889
Bel ik ze uit bed? Is het OK om te bellen?

0:01:11.889,0:01:15.234
Zelfs als je met collega's overlegt[br]die in Europa zitten,

0:01:15.258,0:01:17.300
dan denk je onmiddellijk:

0:01:17.324,0:01:24.424
wat betekent het om de communicatie[br]te coördineren als mensen ver weg zijn?

0:01:24.973,0:01:30.557
We hebben nog geen mensen op Mars[br]maar wel Marswagentjes.

0:01:30.581,0:01:35.686
En op dit moment[br]is het bij Curiosity 6:10 in de ochtend.

0:01:35.710,0:01:38.481
Dus 6:10 in de ochtend op Mars.

0:01:38.876,0:01:40.877
We hebben vier wagentjes op Mars.

0:01:40.901,0:01:44.908
Amerika heeft vier wagentjes op Mars[br]sinds het midden van de jaren 90

0:01:44.932,0:01:48.871
en ik heb het voorrecht[br]om met drie ervan te mogen werken.

0:01:48.895,0:01:53.416
Ik ben dus ruimtevaartingenieur,[br]een ingenieur bij ruimtevaartoperaties

0:01:53.440,0:01:58.287
van NASA's Straalaandrijvingslaboratorium[br]in Los Angeles in Californië.

0:01:58.856,0:02:03.017
En deze wagentjes zijn onze[br]robotvertegenwoordigers.

0:02:03.041,0:02:09.109
Ze zijn dus onze ogen en oren[br]en ze bekijken de planeet voor ons

0:02:09.133,0:02:11.176
tot we mensen kunnen sturen.

0:02:11.200,0:02:16.493
We leren hoe we op andere planeten[br]te werk kunnen gaan door deze wagentjes.

0:02:16.517,0:02:20.823
Voor we mensen sturen, sturen we robots.

0:02:21.326,0:02:24.937
Dat er op Mars een tijdsverschil is

0:02:24.951,0:02:26.603
ten opzichte van onze tijd,

0:02:26.627,0:02:30.601
komt omdat de Marsdag[br]langer is dan de aarddag.

0:02:30.954,0:02:33.751
Onze aarddag is 24 uur

0:02:33.775,0:02:37.149
want zo lang duurt[br]één rotatie van de aarde,

0:02:37.173,0:02:39.174
één keer ronddraaien.

0:02:39.198,0:02:41.110
Onze dag telt dus 24 uur.

0:02:41.486,0:02:48.306
Op Mars duurt het 24 uur en ongeveer[br]40 minuten om rond te draaien.

0:02:48.330,0:02:55.107
Dat betekent dus dat de Marsdag[br]40 minuten langer is dan de aarddag.

0:02:55.207,0:03:00.362
Teams besturen de wagentjes [br]op Mars, zoals dit team.

0:03:00.386,0:03:05.798
Wij wonen op aarde,[br]maar we werken op Mars.

0:03:05.822,0:03:11.287
We moeten doen alsof we eigenlijk[br]met het wagentje op Mars zijn.

0:03:11.654,0:03:15.233
Ons werk, het werk van het team[br]waar ik deel van uitmaak,

0:03:15.257,0:03:21.186
is commando's sturen naar het wagentje,[br]die bepalen wat het de volgende dag doet.

0:03:21.210,0:03:25.239
Opdragen om te rijden of te boren[br]of wat het ook maar moet doen.

0:03:25.553,0:03:30.019
Terwijl het slaapt --[br]want het wagentje slaapt echt 's nachts,

0:03:30.043,0:03:32.413
omdat het zijn accu's weer moet opladen

0:03:32.437,0:03:36.333
en het moet de koude nachten op Mars[br]zien te doorstaan.

0:03:36.357,0:03:37.719
En dus slaapt het.

0:03:37.743,0:03:42.511
Terwijl het slaapt, werken wij aan[br]zijn programma voor de volgende dag.

0:03:42.857,0:03:45.839
Ik werk dus in nachtdienst op Mars.

0:03:45.863,0:03:47.454
(Gelach)

0:03:47.478,0:03:54.106
Om op aarde dagelijks[br]op dezelfde Marstijd te gaan werken --

0:03:54.130,0:03:56.534
stel, ik moet aan het werk[br]om 5 uur 's middags,

0:03:56.558,0:04:02.127
dit team moet elke dag aan het werk[br]om 5 uur 's middags Marstijd,

0:04:02.151,0:04:10.011
dan moeten we op aarde[br]elke dag 40 minuten later beginnen

0:04:10.142,0:04:12.321
om zo synchroon te blijven met Mars.

0:04:12.345,0:04:15.297
Dat is elke dag een tijdzone verschuiven.

0:04:15.321,0:04:20.776
De ene dag kom je om 8:00 uur binnen,[br]de volgende dag 40 minuten later om 8:40,

0:04:20.800,0:04:24.069
de volgende dag 40 minuten later om 9:20,

0:04:24.093,0:04:25.682
de volgende dag om 10:00 uur.

0:04:25.706,0:04:29.284
Elke dag blijf je 40 minuten verschuiven

0:04:29.308,0:04:32.297
tot je al gauw begint te werken[br]in het midden van de nacht --

0:04:32.321,0:04:34.138
het midden van de aardnacht.

0:04:34.162,0:04:37.780
Je kunt je dus voorstellen[br]hoe verwarrend dat is.

0:04:37.804,0:04:39.956
Vandaar het Marshorloge.

0:04:39.980,0:04:40.981
(Gelach)

0:04:41.005,0:04:44.523
In dit horloge zijn de gewichtjes[br]mechanisch aangepast

0:04:44.547,0:04:47.075
zodat het langzamer loopt.

0:04:47.099,0:04:48.988
Maar aanvankelijk --

0:04:49.012,0:04:51.238
ik kreeg dit horloge in 2004

0:04:51.262,0:04:54.496
toen Spirit en Opportunity[br]de Marswagentjes waren.

0:04:54.520,0:04:56.296
We dachten vooraf niet:

0:04:56.320,0:04:58.651
we hebben Marshorloges nodig.

0:04:58.675,0:05:03.106
We dachten, we hebben de tijd[br]gewoon op onze computers

0:05:03.130,0:05:06.778
en op de schermen van het controlecentrum[br]en dat zou genoeg zijn.

0:05:06.802,0:05:08.183
Ja, maar niet heus.

0:05:08.207,0:05:11.056
Want we werkten[br]niet alleen volgens Marstijd,

0:05:11.080,0:05:14.239
we leefden ook echt volgens Marstijd.

0:05:14.263,0:05:18.546
Meteen raakten we in de war[br]over hoe laat het was.

0:05:18.570,0:05:22.363
Je had dus iets om je pols nodig[br]om je te kunnen vertellen:

0:05:22.387,0:05:25.678
hoe laat is het op aarde?[br]Hoe laat is het op Mars?

0:05:26.107,0:05:32.001
Het was niet alleen de tijd op Mars[br]die verwarrend was;

0:05:32.025,0:05:36.794
we moesten ook in staat zijn[br]om er met elkaar over te praten.

0:05:37.337,0:05:42.964
Dus een "sol" is een Marsdag --[br]nogmaals: 24 uur en 40 minuten.

0:05:42.988,0:05:46.183
Als we praten over iets[br]dat op aarde gebeurt,

0:05:46.207,0:05:47.516
dan zeggen we 'today'.

0:05:48.228,0:05:51.060
Voor Mars zeggen we 'tosol'.

0:05:51.084,0:05:52.922
(Gelach)

0:05:53.992,0:05:58.509
Gisteren werd 'yestersol' voor Mars.

0:05:58.837,0:06:03.344
Ook nu weer dachten we vooraf niet[br]"O, laten we een taal uitvinden."

0:06:03.368,0:06:04.658
Maar het was verwarrend.

0:06:04.682,0:06:06.863
Ik herinner me iemand[br]die op me af kwam en zei:

0:06:06.887,0:06:10.320
"Ik wil deze activiteit morgen doen[br]met het voertuig, met het wagentje."

0:06:10.344,0:06:15.455
En ik zei: "Morgen, morgen,[br]of Marsmorgen?"

0:06:15.987,0:06:21.039
We begonnen met deze terminologie omdat we[br]een manier nodig hadden om te praten.

0:06:21.063,0:06:22.191
(Gelach)

0:06:22.215,0:06:26.491
Morgen werd 'nextersol' of 'solorrow'.

0:06:27.216,0:06:30.831
Omdat mensen andere voorkeuren hebben[br]voor de woorden die ze gebruiken.

0:06:30.855,0:06:34.231
Sommigen zeggen misschien 'tonic''[br]en anderen zeggen misschien 'fris'.

0:06:34.829,0:06:38.035
Wij hebben dus mensen die zeggen[br]'nextersol' of 'solorrow'.

0:06:38.562,0:06:43.286
Iets wat ik na een paar jaar[br]werken aan deze missies merkte,

0:06:43.310,0:06:47.972
was dat de mensen die aan de wagentjes[br]werken zoals wij, 'tosol' zeggen .

0:06:48.426,0:06:51.960
De mensen die aan de landingsmissies[br]werken die niet rondrijden,

0:06:51.984,0:06:53.456
die zeggen 'tosoul'.

0:06:53.958,0:06:58.677
Ik kon dus eigenlijk zeggen welke missie[br]je had vanwege je Martiaanse accent.

0:06:58.701,0:07:01.951
(Gelach)

0:07:01.975,0:07:05.835
We hebben dus de horloges en de taal[br]-- je bespeurt een rode draad? --

0:07:05.859,0:07:07.855
opdat we niet verward raken.

0:07:08.419,0:07:12.226
Maar zelfs het aardse daglicht[br]kon ons in verwarring brengen.

0:07:12.539,0:07:15.008
Als je bedenkt dat je nu op je werk zit

0:07:15.032,0:07:17.127
en het is midden in de Marsnacht

0:07:17.151,0:07:20.449
en er stroomt licht binnen door de ramen,

0:07:20.473,0:07:22.621
dan is dat ook verwarrend.

0:07:23.081,0:07:25.586
Dus kun je uit dit beeld[br]van de controlekamer opmaken

0:07:25.610,0:07:27.879
dat alle jaloezieën omlaag zijn.

0:07:27.903,0:07:30.906
Zodat er geen licht is dat ons afleidt.

0:07:30.930,0:07:35.282
De jaloezieën gingen in het hele gebouw[br]ongeveer een week voor de landing omlaag

0:07:35.306,0:07:38.573
en ze gingen niet meer omhoog[br]tot we van Marstijd afgingen.

0:07:39.027,0:07:42.208
Dit geldt dus ook voor thuis.

0:07:42.232,0:07:45.005
Ik heb drie keer met Marstijd gewerkt[br]en mijn man zegt dan:

0:07:45.029,0:07:46.844
we bereiden ons voor op Marstijd.

0:07:46.868,0:07:53.070
Hij doet dan overal folie op de ramen[br]en donkere gordijnen en zonwering

0:07:53.094,0:07:56.241
omdat het ook je gezin raakt.

0:07:56.265,0:08:01.144
Daar zat ik dan in die[br]verduisterde omgeving, maar hij ook.

0:08:01.705,0:08:03.001
En hij raakte eraan gewend.

0:08:03.025,0:08:06.667
Maar dan kreeg ik die klaag-e-mails[br]van hem als hij op zijn werk was.

0:08:07.257,0:08:10.549
Zal ik naar huis komen? Ben je wakker?

0:08:10.573,0:08:13.703
Hoe laat is het op Mars?

0:08:13.727,0:08:16.225
En ik besloot dat hij[br]een Marshorloge nodig had.

0:08:16.249,0:08:17.784
(Gelach)

0:08:17.808,0:08:22.242
Maar nu is het 2016[br]en er is natuurlijk een app voor.

0:08:22.266,0:08:23.544
(Gelach)

0:08:23.568,0:08:28.182
In plaats van de horloges kunnen we ook[br]onze smartphones gebruiken.

0:08:28.600,0:08:32.740
De invloed op het gezin[br]gold over de hele linie;

0:08:32.764,0:08:36.426
het betrof niet alleen diegenen[br]die met de wagentjes werkten

0:08:36.450,0:08:38.664
maar ook onze gezinnen.

0:08:38.688,0:08:41.167
Dit is David Oh,[br]een van onze vluchtleiders,

0:08:41.191,0:08:45.665
aan het strand in Los Angeles[br]met zijn gezin om 1 uur 's nachts.

0:08:45.689,0:08:47.112
(Gelach)

0:08:47.136,0:08:50.116
Omdat we in augustus zijn geland

0:08:50.140,0:08:54.586
en zijn kinderen pas weer terug [br]naar school hoefden in september

0:08:54.610,0:08:59.358
leefden ze met hem volgens Marstijd[br]gedurende een maand.

0:08:59.382,0:09:04.151
Elke dag stonden ze 40 minuten later op.

0:09:04.175,0:09:06.358
Ze zaten op het werkschema van hun vader.

0:09:06.382,0:09:10.357
Een maand lang leefden ze volgens Marstijd[br]en beleefden spannende avonturen,

0:09:10.381,0:09:12.478
zoals bowlen in het midden van de nacht

0:09:12.502,0:09:13.820
of naar het strand gaan.

0:09:14.149,0:09:17.508
Iets wat we allemaal ontdekten was

0:09:17.532,0:09:21.520
dat je in Los Angeles overal terecht kunt

0:09:21.544,0:09:25.097
om 3 uur 's nachts als er geen verkeer is.

0:09:25.121,0:09:26.595
(Gelach)

0:09:26.619,0:09:27.811
Na werktijd

0:09:27.835,0:09:30.570
wilden we niet thuis[br]ons gezin lastig vallen,

0:09:30.594,0:09:34.164
maar we hadden honger en in plaats van[br]in de buurt wat te eten, zeiden we:

0:09:34.188,0:09:37.842
"Wacht even, we hebben toch dat geweldige[br]24-uurs restaurant in Long Beach.

0:09:37.866,0:09:40.018
We zijn er binnen 10 minuten!"

0:09:40.042,0:09:42.763
Dus reden we er heen -- [br]als in de jaren 60, geen verkeer.

0:09:42.787,0:09:46.542
We reden er heen en[br]de restauranteigenaar zei:

0:09:46.566,0:09:48.728
"Wie zijn jullie ?

0:09:49.421,0:09:53.594
En waarom zijn jullie in mijn restaurant[br]om 3 uur 's nachts?"

0:09:53.958,0:09:58.848
Ze beseften dat er hordes Martianen waren

0:09:59.661,0:10:04.326
die uitzwerfden over de snelwegen van LA[br]midden in de nacht --

0:10:05.288,0:10:07.311
in het midden van de aardnacht.

0:10:07.335,0:10:12.132
We gingen ons zelf Marsbewoners noemen.

0:10:12.581,0:10:18.187
Als je volgens Marstijd werkte,[br]noemde je jezelf Marsbewoner

0:10:18.211,0:10:21.064
en alle anderen waren aardbewoners.

0:10:21.088,0:10:22.388
(Gelach)

0:10:22.412,0:10:28.107
Omdat je elke dag een tijdzone verschuift,

0:10:28.131,0:10:33.944
begin je jezelf afgezonderd te voelen[br]van alle anderen.

0:10:33.968,0:10:37.887
Je zit letterlijk in je eigen wereld.

0:10:38.704,0:10:45.629
Ik heb dus deze button op die zegt:[br]'Ik heb Marstijd overleefd. Sol 0-90.'

0:10:45.653,0:10:48.398
Er is een foto van, daar op het scherm.

0:10:48.422,0:10:54.051
De reden waarom we die buttons hebben,[br]is dat we volgens Marstijd werken

0:10:54.075,0:10:59.124
om zo efficiënt mogelijk te kunnen omgaan[br]met het wagentje op Mars

0:10:59.148,0:11:01.438
om onze tijd optimaal te benutten.

0:11:01.462,0:11:05.348
We hanteren Marstijd[br]niet meer dan drie of vier maanden.

0:11:05.372,0:11:10.280
Uiteindelijk gaan we naar een gewijzigd[br]Marstijd-schema, waarmee we nu werken.

0:11:10.379,0:11:15.036
Omdat het zwaar voor je lichaam is[br]en zwaar voor je gezin.

0:11:15.060,0:11:19.942
Er waren zelfs slaaponderzoekers[br]die ons bestudeerden,

0:11:19.966,0:11:25.243
omdat het zo ongewoon was voor mensen[br]om hun dagen te proberen te verlengen.

0:11:25.243,0:11:27.087
Op ongeveer dertig van ons

0:11:27.087,0:11:30.267
voerden ze slaaptekort-experimenten uit.

0:11:30.291,0:11:33.854
Dus dan kwam ik me laten testen[br]en viel elke keer in slaap.

0:11:33.878,0:11:40.520
En dat kwam weer omdat het op den duur[br]zwaar voor je lichaam wordt.

0:11:40.544,0:11:43.859
Maar toch was het geweldig.

0:11:43.883,0:11:48.397
Het gaf een enorm saamhorigheidsgevoel[br]met de andere leden van het team,

0:11:48.421,0:11:51.261
maar het is moeilijk vol te houden.

0:11:52.243,0:11:58.428
Deze wagentjesmissies zijn onze[br]eerste stappen in het zonnestelsel.

0:11:58.452,0:12:03.525
We leren op meer dan één planeet te leven.

0:12:03.549,0:12:08.625
We wijzigen ons perspectief[br]om multi-planetair te worden.

0:12:08.943,0:12:11.738
De volgende keer[br]als je een Star Wars-film ziet

0:12:11.762,0:12:15.437
en er gaan mensen van het[br]Dagobah systeem naar Tatooine,

0:12:15.461,0:12:20.951
bedenk dan wat het in feite betekent[br]dat mensen zo ver van je af zitten.

0:12:20.975,0:12:24.037
Wat het betekent in termen van[br]de afstanden tussen hen,

0:12:24.061,0:12:27.881
hoe ze zich van elkaar gescheiden voelen

0:12:27.905,0:12:31.129
en de logistiek van andere tijdzones.

0:12:31.937,0:12:36.489
We hebben nog geen mensen naar Mars[br]gestuurd, maar hopen dat wel te gaan doen.

0:12:36.513,0:12:40.352
En met bedrijven als SpaceX en NASA

0:12:40.376,0:12:43.865
en alle internationale[br]ruimteagentschappen van de wereld

0:12:43.889,0:12:47.656
hopen we dat in de komende[br]paar decennia te kunnen doen.

0:12:47.680,0:12:53.505
Spoedig zullen er mensen op Mars staan[br]en we zullen echt multi-planetair zijn.

0:12:54.000,0:12:56.412
De jongen of het meisje

0:12:56.436,0:13:03.436
dat straks naar Mars gaat, kan hier[br]in dit publiek zitten of dit beluisteren.

0:13:04.201,0:13:09.573
Ik heb bij JPL aan deze missies[br]willen werken vanaf mijn veertiende

0:13:09.597,0:13:12.049
en ik voel me bevoorrecht.

0:13:12.073,0:13:16.127
Dit is een opmerkelijke periode[br]binnen het ruimteprogramma

0:13:16.151,0:13:19.325
en we maken deze reis samen.

0:13:19.349,0:13:24.560
De volgende keer dat je vindt[br]dat een dag te weinig uren heeft,

0:13:24.584,0:13:29.362
onthoud dan dat het allemaal[br]een kwestie is van je aardse perspectief.

0:13:29.386,0:13:30.537
Dank je wel.

0:13:30.561,0:13:33.295
(Applaus)