0:00:06.542,0:00:10.402
Sonder λοιπόν ο σημερινός τίτλος.[br]Είναι μια καταπληκτική ιδέα.

0:00:11.042,0:00:15.355
Η συνειδητοποίηση ότι [br]ο κάθε τυχαίος περαστικός που συναντάς

0:00:15.685,0:00:20.390
έχει περίπου τις ίδιες σκέψεις, [br]τα ίδια συναισθήματα,

0:00:20.390,0:00:22.120
τις ίδιες εικόνες με σένα.

0:00:22.896,0:00:25.416
Ένα λεπτό. Πώς μπορώ να το ξέρω αυτό;

0:00:25.466,0:00:27.964
Πώς μπορώ να ξέρω [br]ότι ένας τυχαίος άνθρωπος

0:00:27.964,0:00:29.884
έχει τις ίδιες σκέψεις, τις ίδιες ιδέες,

0:00:29.884,0:00:33.794
ή, τέλος πάντων, παρόμοιες ιδέες,[br]τα ίδια συναισθήματα με μένα;

0:00:35.349,0:00:39.525
Θα πρέπει, καταρχήν, να ξέρω ότι εγώ μπορώ[br]να συνειδητοποιήσω πράγματα.

0:00:39.525,0:00:41.559
Θα πρέπει δηλαδή να έχω εγώ νου.

0:00:41.559,0:00:45.579
Επίσης θα πρέπει να ξέρω [br]ότι και ο άλλος απέναντί μου έχει νου.

0:00:46.030,0:00:48.300
Και ότι εμείς οι δύο [br]είμαστε δύο διαφορετικοί.

0:00:49.375,0:00:52.355
Θα μου πείτε: «Αυτά είναι αυτονόητα».

0:00:52.490,0:00:54.630
Αυτο-νόητα.

0:00:55.996,0:00:57.787
Κι εδώ έχουμε μια προϋπόθεση

0:00:57.787,0:01:01.567
η οποία δεν είναι [br]καθόλου αυτονόητη: τη νόηση.

0:01:02.367,0:01:05.607
Θεωρούμε ότι όλοι[br]οι άνθρωποι έχουμε νόηση

0:01:06.476,0:01:09.596
και πρέπει να δούμε [br]πώς την έχουμε και γιατί την έχουμε.

0:01:11.485,0:01:14.635
Γι' αυτόν τον λόγο την έχουμε. [br]Γι' αυτό που βλέπετε εδώ πίσω μου.

0:01:15.310,0:01:22.144
Μια μάζα γύρω στο ενάμισι κιλό [br]από περίπου 86 δισεκατομμύρια υπολογιστές,

0:01:22.144,0:01:25.394
μικρούς επεξεργαστές - [br]τους λέμε νευρώνες -

0:01:25.604,0:01:29.104
οι οποίοι είναι καλωδιωμένοι [br]μεταξύ τους κάπως έτσι,

0:01:29.864,0:01:32.214
όπως αυτά εδώ τα καλώδια [br]που βλέπετε κανονικά.

0:01:32.334,0:01:34.724
Το τελικό αποτέλεσμα [br]που παίρνουμε είναι αυτό.

0:01:37.269,0:01:39.219
Αρκετά πολύπλοκο φαίνεται, έτσι;

0:01:40.049,0:01:41.079
Τι κάνει αυτό;

0:01:41.079,0:01:44.359
Αυτό, όπως σας είπα και προηγουμένως,[br]έχει 86 δισεκατομμύρια νευρώνες.

0:01:44.359,0:01:48.319
Αυτοί επικοινωνούν μεταξύ τους, [br]ο κάθε ένας με περίπου χίλιους άλλους

0:01:48.355,0:01:50.775
κάνοντας επαφές, συνάψεις.

0:01:50.775,0:01:53.205
Εκεί, σε αυτές τις συνάψεις [br]γίνεται όλη η δουλειά.

0:01:53.205,0:01:55.111
Ό,τι κάνουμε γίνεται εκεί.

0:01:55.111,0:01:56.731
Ο έλεγχος του σώματός μας,

0:01:56.731,0:01:59.011
από τις πιο απλές [br]και αντανακλαστικές κινήσεις

0:01:59.011,0:02:04.051
όπως η αναπνοή, μέχρι τις πιο σύνθετες: [br]το γράψιμο, γίνεται εκεί.

0:02:04.561,0:02:07.111
Η σκέψη μας, τα συναισθήματά μας,

0:02:07.111,0:02:10.241
οι ιδέες μας, η μνήμη μας, [br]η αντίληψή μας -

0:02:10.241,0:02:13.495
που θα δείτε στο επόμενο workshop [br]που θα κάνουμε όσοι έρθετε

0:02:13.495,0:02:16.875
ότι δεν είναι και τόσο δυνατή [br]όσο νομίζουμε -

0:02:17.765,0:02:21.731
η ελεύθερη βούληση που έχουμε [br]βρίσκεται εκεί μέσα,

0:02:21.731,0:02:23.972
η ίδια η προσωπικότητά μας.

0:02:24.502,0:02:28.923
Θα μπορούσα άνετα να υποστηρίξω [br]ότι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα παραπάνω

0:02:28.923,0:02:30.383
από τον εγκέφαλό του.

0:02:30.383,0:02:32.213
Και τίποτα λιγότερο όμως.

0:02:33.726,0:02:37.104
Από παλιά έχουμε πολλές θεωρίες [br]για το πώς δουλεύει ο εγκέφαλος.

0:02:37.104,0:02:40.534
Από τηv εποχή του Καρτέσιου ακόμα[br]θεωρούσαν ότι ο εγκέφαλος

0:02:40.534,0:02:44.251
είναι ένα είδος υδραυλικής μηχανής, [br]ένα υδραυλικό σύστημα

0:02:44.251,0:02:48.001
μέσα στο οποίο κινούνται[br]ρευστά πνεύματα, όπως έλεγαν.

0:02:48.791,0:02:53.371
Αργότερα, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας [br]και της μηχανικής φιλοσοφίας,

0:02:53.391,0:02:57.574
όταν πια είχαμε φτιάξει μηχανικά ρολόγια,[br]άρχισαν να πιστεύουν

0:02:57.574,0:03:01.904
ότι είναι ένα μηχανικό ρολόι ο εγκέφαλος, [br]ότι λειτουργεί με κάποιο τέτοιο τρόπο.

0:03:02.714,0:03:07.254
Σήμερα ακούμε συχνά ότι ο εγκέφαλος[br]είναι ένας υπολογιστής,

0:03:07.574,0:03:11.764
κάτι σαν Η/Υ ή άλλοι λένε [br]σαν κβαντικός υπολογιστής.

0:03:12.406,0:03:13.841
Παρατηρείτε εδώ κάτι;

0:03:14.171,0:03:16.323
Υπάρχει σε όλα αυτά ένα κοινό μοτίβο.

0:03:16.323,0:03:23.413
Κάθε φορά, σε κάθε εποχή οι άνθρωποι[br]πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος μοιάζει

0:03:23.413,0:03:27.223
με το καλύτερο πράγμα [br]που έχουν εφεύρει εκείνη τη στιγμή.

0:03:27.572,0:03:30.901
Αυτό μάλλον πρέπει να μας πει κάτι[br]για το τι σημαίνουν

0:03:30.901,0:03:33.011
οι παρομοιώσεις που κάνουμε[br]για τον εγκέφαλο.

0:03:33.011,0:03:35.131
Και νομίζω ότι πλέον μας έχει πει.

0:03:35.131,0:03:38.985
Το έχουμε πάρει το μάθημά μας[br]και μελετάμε τον εγκέφαλο στην επιστήμη

0:03:38.985,0:03:41.845
χωρίς να χρησιμοποιήσουμε[br]τέτοιες παρομοιώσεις.

0:03:42.185,0:03:45.205
Άρα μάλλον έχουμε κάνει[br]μια σημαντική αρχή στο να καταλάβουμε

0:03:45.205,0:03:47.039
πώς δουλεύει αυτό το όργανο.

0:03:47.809,0:03:50.559
Εύχομαι και πιστεύω[br]ότι ο αιώνας που διανύουμε

0:03:50.559,0:03:52.349
θα είναι ο αιώνας του εγκεφάλου.

0:03:52.349,0:03:55.149
Και έχουμε αρκετές πληροφορίες [br]για να το πούμε αυτό:

0:03:55.205,0:04:00.298
Από τη νευροεπιστήμη μέχρι και την τεχνητή[br]νοημοσύνη και τις εφαρμογές της.

0:04:01.721,0:04:07.921
Ωστόσο το σημαντικό δεν είναι ο εγκέφαλος,[br]αλλά αυτό που παράγει: η νόηση.

0:04:07.921,0:04:11.391
Όταν ακούτε αυτό τον όρο όλοι, πιστεύω,[br]καταλαβαίνετε για τι πράγμα μιλάμε

0:04:11.391,0:04:13.581
ακόμα και αν δεν μπορείτε[br]να το ορίσετε ακριβώς

0:04:13.581,0:04:15.426
και να μου πείτε «η νόηση είναι αυτό».

0:04:15.426,0:04:19.466
Σίγουρα η νόηση έχει να κάνει [br]με το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.

0:04:19.686,0:04:24.802
Ή για να το πω λίγο διαφορετικά,[br]η νόηση σχετίζεται οπωσδήποτε

0:04:24.802,0:04:27.004
με τις ιστορίες [br]που φτιάχνουμε για τον κόσμο,

0:04:27.004,0:04:29.774
με τις περιγραφές που φτιάχνουμε[br]για να μας βοηθήσουν

0:04:29.774,0:04:32.094
να είμαστε πιο αποτελεσματικοί[br]μέσα σε αυτόν.

0:04:32.094,0:04:36.584
Για να μπορέσουμε δηλαδή να ανταπεξέλθουμε[br]στις προκλήσεις και τις δυσκολίες που έχει

0:04:36.652,0:04:42.192
ή για να καταφέρουμε να βρούμε [br]ποιες είναι οι ευκαιρίες που μας δίνει.

0:04:42.638,0:04:46.228
Θα έλεγα ότι ο άνθρωπος είναι[br]μια μηχανή επιβίωσης

0:04:46.228,0:04:49.688
και το σημαντικότερο όπλο [br]αυτής της μηχανής είναι η νόηση.

0:04:50.168,0:04:51.888
Μόνο ο άνθρωπος άραγε;

0:04:53.042,0:04:55.426
Είναι το μόνο νοήμον ον του πλανήτη;

0:04:55.426,0:04:58.376
Για να απαντήσουμε σ' αυτή την ερώτηση[br]καταρχάς πρέπει να δούμε

0:04:58.376,0:04:59.776
τι σημαίνει νοήμον ον, έτσι;

0:05:00.216,0:05:03.796
Να πούμε ότι νοήμον ον είναι αυτό [br]που μπορεί να λύνει προβλήματα;

0:05:04.744,0:05:06.884
Σ'αυτή την περίπτωση έχουμε θέμα.

0:05:06.884,0:05:09.024
Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι το μοναδικό ον

0:05:09.024,0:05:11.204
στον πλανήτη που μπορεί [br]να λύνει προβλήματα.

0:05:11.747,0:05:14.987
Και εκτός απ' τους συνήθεις υπόπτους,[br]τα ξαδέρφια μας, τους πιθήκους,

0:05:14.997,0:05:18.437
υπάρχουν και πολλά άλλα ακόμα όντα [br]τα οποία μπορούν να λύνουν προβλήματα

0:05:18.437,0:05:20.427
όπως για παράδειγμα τα κοράκια.

0:05:22.370,0:05:25.220
Δείτε τι κάνει ένα κοράκι εδώ [br]για να βρει την τροφή του.

0:05:25.720,0:05:28.620
Θα λύσει ένα πολύπλοκο πρόβλημα[br]πολλών βημάτων.

0:05:28.970,0:05:32.540
Ξεκινάει παίρνοντας ένα μικρό κλαδί.

0:05:34.863,0:05:36.973
Προσπαθεί μ' αυτό να βρει την τροφή του.

0:05:37.373,0:05:40.243
Θα δείτε ότι η τροφή του είναι[br]μέσα σ' αυτό το κλειστό δοχείο

0:05:40.243,0:05:41.749
και δεν μπορεί να την πιάσει.

0:05:41.869,0:05:44.199
Άρα το χρησιμοποιεί [br]για να κάνει κάτι άλλο.

0:05:44.659,0:05:46.314
Να πιάσει μια πέτρα.

0:05:49.358,0:05:51.498
Σκέφτεται ότι θα κάνει κάτι[br]με αυτή την πέτρα

0:05:51.498,0:05:52.688
για να βρει την τροφή του

0:05:52.688,0:05:56.558
αλλά δεν του κάνει κάτι [br]οπότε απλώς συνεχίζει

0:05:56.558,0:05:58.198
να κάνει την ίδια δουλειά.

0:05:59.285,0:06:00.865
Φέρνει και δεύτερη πέτρα.

0:06:04.590,0:06:06.050
Μπερδεύεται.

0:06:06.500,0:06:08.630
Δεν μπορεί έτσι να βρει την τροφή του.

0:06:09.374,0:06:12.054
Και αυτή είναι [br]η περίφημη στιγμή του «εύρηκα».

0:06:12.595,0:06:15.206
Βρίσκει ότι αυτή την πέτρα [br]μπορεί να την κάνει κάτι άλλο.

0:06:15.206,0:06:16.336
Βλέπετε;

0:06:16.336,0:06:18.206
Προτείνει μια λύση στο πρόβλημά του.

0:06:18.626,0:06:21.606
Και μάλιστα αυτή τη λύση[br]την αναπαράγει. Δείτε.

0:06:21.606,0:06:23.425
Παίρνει και την τελευταία πέτρα

0:06:26.315,0:06:29.405
και αμέσως πάει και τη ρίχνει στο δοχείο.

0:06:30.925,0:06:34.425
Βλέπει ότι με τις δύο πέτρες[br]δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα,

0:06:34.425,0:06:39.735
οπότε θυμάται ότι υπάρχει μια τρίτη, [br]την οποία τη φέρνει και αυτή.

0:06:44.557,0:06:47.137
Και ω του θαύματος το πρόβλημα λύθηκε.

0:06:48.044,0:06:51.974
Με το μακρύ κλαδί πλέον μπορεί να πιάσει[br]την τροφή του το τυχερό κοράκι.

0:06:55.006,0:06:57.066
Πιστεύετε ότι χρειάζεται [br]να έχουμε εγκέφαλο

0:06:57.066,0:06:59.046
για να λύσουμε ένα πρόβλημα;

0:07:01.330,0:07:03.250
Δείτε αυτό το πρόβλημα για παράδειγμα.

0:07:03.550,0:07:06.660
Είναι η επίλυση ενός [br]πάρα πολύ σημαντικού προβλήματος.

0:07:06.660,0:07:09.660
Η μετακίνηση σαράντα εκατομμυρίων [br]ανθρώπων κάθε μέρα.

0:07:10.010,0:07:12.260
Πρόκειται για το σιδηροδρομικό[br]δίκτυο του Τόκιο.

0:07:12.260,0:07:14.750
Είναι ο χάρτης του σιδηροδρομικού[br]δικτύου του Τόκιο.

0:07:14.750,0:07:18.220
Και αυτά που βλέπετε είναι οι κόμβοι, [br]οι πόλεις, οι σταθμοί και τα λοιπά.

0:07:18.784,0:07:24.314
Και εδώ είναι το ίδιο πρόβλημα ακριβώς[br]λυμένο από ένα μύκητα, από ένα μανιτάρι.

0:07:25.682,0:07:28.431
Βλέπετε ότι το ίδιο πρόβλημα[br]μπορεί να λύσει και κάτι

0:07:28.431,0:07:30.191
που δεν έχει καν εγκέφαλο.

0:07:30.431,0:07:32.891
Άρα αυτό μάλλον δε μας βολεύει.

0:07:33.091,0:07:36.101
«Ωραία», θα πει κάποιος «μια χαρά,[br]αλλά κοιτάξτε να δείτε,

0:07:36.101,0:07:39.691
τα ζώα δεν μπορούν να πιστέψουν[br]δεν μπορούν να καταλάβουν ότι υπάρχουν,

0:07:39.691,0:07:41.921
δεν ξέρουν ότι υπάρχει ο εαυτός τους».

0:07:41.921,0:07:45.462
Ή όπως το λέμε επιστημονικά:[br]«δεν έχουν αυτοσυνειδησία».

0:07:45.462,0:07:48.482
Το κλασικό τεστ της αυτοσυνειδησίας [br]είναι το τεστ του καθρέφτη.

0:07:48.482,0:07:51.742
Δηλαδή αν ένα ζώο μπορεί να αναγνωρίσει [br]τον εαυτό του στον καθρέφτη.

0:07:53.112,0:07:56.266
Όσοι έχετε από εσάς κατοικίδια γνωρίζετε[br]ότι οι γάτες και οι σκύλοι

0:07:56.266,0:07:58.086
δεν το περνάνε αυτό το τεστ.

0:07:58.086,0:07:59.966
Υπάρχουν όμως πολλά ζώα που το περνάνε.

0:07:59.966,0:08:05.160
Κάποια είδη πιθήκων, τα δελφίνια, [br]οι ελέφαντες, οι καρακάξες

0:08:05.160,0:08:07.880
και το πιο παράδοξο από όλα, τα μυρμήγκια.

0:08:07.880,0:08:09.890
Τα μυρμήγκια περνάνε το τεστ του καθρέφτη,

0:08:09.890,0:08:12.410
μπορούν να αναγνωρίσουν [br]τον εαυτό τους στον καθρέφτη.

0:08:12.410,0:08:15.013
Και αυτό μας δείχνει ότι έχουν[br]κάποιου είδους νοημοσύνη

0:08:15.013,0:08:16.863
και κάποιου είδους ευφυΐα.

0:08:16.863,0:08:19.953
Επίσης εκτός απ' το κάθε[br]μυρμήγκι ξεχωριστά

0:08:19.953,0:08:22.743
κάποιου είδους ευφυΐα[br]εμφανίζει και η κυψέλη.

0:08:22.793,0:08:24.507
Και των μυρμηγκιών και των μελισσών.

0:08:24.507,0:08:28.047
Κρατήστε το αυτό. Θα το χρησιμοποιήσουμε[br]λίγο παρακάτω για τους ανθρώπους.

0:08:28.797,0:08:32.277
Μάλιστα. Άρα ούτε αυτό μας κάνει, [br]ούτε αυτό μας ξεχωρίζει από τα ζώα.

0:08:32.277,0:08:33.787
Να βρούμε κάτι άλλο.

0:08:33.787,0:08:37.597
Το τελευταίο πράγμα που μπορούμε να πούμε[br]και νομίζω όλοι θα συμφωνούσαμε σε αυτό

0:08:37.597,0:08:40.157
είναι ότι εντάξει, τα ζώα[br]μπορεί να τα κάνουν όλα αυτά

0:08:40.157,0:08:44.485
αλλά εμείς οι άνθρωποι έχουμε [br]αυτό που λέμε «ενσυναίσθηση».

0:08:44.485,0:08:47.155
Δηλαδή μπορούμε να καταλάβουμε [br]τα συναισθήματα του άλλου

0:08:47.155,0:08:49.885
και μπορούμε να λειτουργήσουμε [br]μέσα σε ένα ηθικό πλαίσιο.

0:08:50.869,0:08:52.029
Μάλιστα.

0:08:52.383,0:08:53.783
Υπάρχει κάποιος που διαφωνεί;

0:08:53.783,0:08:57.103
Που να πιστεύει ότι το κάνουν [br]και άλλοι οργανισμοί αυτό;

0:08:57.681,0:08:59.031
Για να δω χεράκια.

0:08:59.836,0:09:02.596
Δεν είσαστε και λίγοι. Μια χαρά.

0:09:03.518,0:09:04.758
Ποιος το κάνει;

0:09:10.238,0:09:11.308
Ένα όνομα πες μου.

0:09:11.308,0:09:13.118
Κοινό: Ένα είδος πιθήκων, οι μακάκοι.

0:09:13.118,0:09:14.405
Δημήτρης Παππάς: Μάλιστα.

0:09:14.405,0:09:17.403
Πράγματι όχι τους μακάκους,[br]ένα άλλο είδος πιθήκου χρησιμοποίησε

0:09:17.403,0:09:19.683
ένας πολύ μεγάλος πριματολόγος,[br]ο Φρανς Ντε Βαλ,

0:09:19.683,0:09:21.823
για να απαντήσει ακριβώς [br]σε αυτό το ερώτημα.

0:09:21.823,0:09:23.323
Για να δούμε την απάντηση.

0:09:24.579,0:09:25.689
Έχουμε δύο πιθήκους.

0:09:25.689,0:09:27.214
Κάνουν την ίδια ακριβώς δουλειά.

0:09:27.214,0:09:30.134
Μας δίνουν από μια πέτρα [br]και παίρνουν μια αμοιβή.

0:09:30.134,0:09:32.514
Ο ένας παίρνει αγγουράκι,[br]ο άλλος παίρνει σταφύλι.

0:09:32.514,0:09:35.084
Να σας πω ότι προτιμάνε[br]το σταφύλι οι πίθηκοι, έτσι;

0:09:35.453,0:09:36.863
Δείτε τι θα συμβεί.

0:09:37.253,0:09:38.593
Ο πρώτος πήρε αγγούρι.

0:09:38.593,0:09:40.923
Χαρούμενος τώρα σου λέει, [br]«Θα πάρω κι εγώ σταφύλι

0:09:40.923,0:09:43.273
γιατί πήρε ο δεύτερος», [br]και ξαναπαίρνει αγγούρι.

0:09:44.429,0:09:49.949
(Γέλια)

0:09:51.236,0:09:53.879
Νομίζω διαμαρτύρεται [br]περισσότερο από εμάς, έτσι;

0:09:54.699,0:09:57.412
Σταφύλι πάλι ο δεύτερος.[br]Ο πρώτος κοιτάει την πέτρα τώρα.

0:09:57.412,0:10:00.582
Σου λέει κάτι δεν πάει καλά, [br]κάτι έχω κάνει λάθος, δεν μπορεί.

0:10:00.640,0:10:03.150
Ξαναδίνει την πέτρα και ξανά αγγούρι.

0:10:04.696,0:10:06.316
Και ξανά τα ίδια.

0:10:07.242,0:10:09.142
Οι πίθηκοι αντιδρούν στην αδικία.

0:10:09.142,0:10:10.872
Την κατανοούν και αντιδρούν σ' αυτή.

0:10:10.872,0:10:13.022
Όπως ακριβώς και οι άνθρωποι.

0:10:13.725,0:10:15.625
Τι θέλω να πω με όλα αυτά;

0:10:15.625,0:10:20.215
Θέλω να πω ότι η νοημοσύνη [br]δεν είναι άσπρο-μαύρο, έχω-δεν έχω.

0:10:20.218,0:10:22.578
Οι άνθρωποι έχουν [br]και τίποτα άλλο δεν έχει.

0:10:22.578,0:10:25.378
Ή έχουν κάποια πράγματα [br]και τα άλλα δεν έχουν. Όχι.

0:10:25.378,0:10:29.348
Είναι ένα συνεχές πάνω στο οποίο[br]βρίσκονται όλα τα ζωντανά όντα

0:10:29.348,0:10:33.118
και κάποια μη ζωντανά [br]όπως οι Η/Υ, για παράδειγμα,

0:10:33.118,0:10:35.428
με βάση το πόση νοημοσύνη έχουν.

0:10:35.428,0:10:37.688
Μιλάμε λοιπόν για ένα[br]μετρήσιμο χαρακτηριστικό,

0:10:37.688,0:10:40.678
κάτι που μπορούμε [br]να μετρήσουμε, να υπολογίσουμε

0:10:40.678,0:10:46.278
και να κατατάξουμε τους οργανισμούς [br]και οτιδήποτε άλλο πάνω σε ένα συνεχές,

0:10:46.278,0:10:48.958
σε κάτι, σε μια κανονική κατανομή.

0:10:50.425,0:10:55.295
Αν παρατηρήσουμε όλα τα νοήμονα συστήματα[br]έχουν κάτι κοινό: τη μάθηση.

0:10:55.295,0:11:01.235
Την ικανότητα δηλαδή να βρίσκουν [br]το τι συμβαίνει στο περιβάλλον τους

0:11:01.235,0:11:03.755
και να προσαρμόζονται σε αυτό.[br]Και στο περιβάλλον.

0:11:03.755,0:11:06.225
Και σε αυτό που έχουν διατηρήσει [br]στο εσωτερικό τους

0:11:06.225,0:11:07.545
από παλιότερα περιβάλλοντα.

0:11:07.545,0:11:09.225
Στη μνήμη τους δηλαδή.

0:11:09.225,0:11:11.765
Αυτό, ειδικά για την περίπτωση[br]του εγκεφάλου,

0:11:11.765,0:11:14.605
οφείλεται σε ένα χαρακτηριστικό [br]που ονομάζεται ευπλαστότητα.

0:11:14.605,0:11:17.695
Δηλαδή στην ικανότητα του εγκεφάλου[br]να αλλάζει τη δομή του

0:11:17.695,0:11:20.385
ανάλογα με το τι περιβάλλοντα συναντάει.

0:11:20.385,0:11:23.235
Πολύ χαρακτηριστική περίπτωση [br]της ευπλαστότητας

0:11:23.235,0:11:25.778
είναι η περίπτωση του εγκεφαλικού.

0:11:25.778,0:11:29.078
Εγκεφαλικό παθαίνει κάποιος [br]όταν μια περιοχή του εγκεφάλου νεκρώνεται

0:11:29.078,0:11:31.408
συνήθως γιατί σταματάει [br]να τροφοδοτείται με αίμα.

0:11:31.408,0:11:34.478
Σε αυτή την περίπτωση [br]η αντίστοιχη λειτουργία αυτής της περιοχής

0:11:34.478,0:11:35.698
προφανώς χάνεται.

0:11:35.832,0:11:39.484
Όμως μετά από κάποιο καιρό [br]αρχίζει σιγά σιγά να επανέρχεται

0:11:39.484,0:11:40.984
αυτή η λειτουργία.

0:11:40.984,0:11:41.984
Γιατί;

0:11:42.065,0:11:44.735
Γιατί ο εγκέφαλος προσαρμόζει[br]τις γειτονικές περιοχές

0:11:44.735,0:11:47.025
που δεν έχουν καταστραφεί [br]ούτως ώστε να αποκτήσουν

0:11:47.025,0:11:49.405
και εκείνη τη λειτουργία[br]που έχει ήδη χαθεί.

0:11:49.825,0:11:51.835
Κι έτσι μπορούμε να επανέλθουμε.

0:11:52.435,0:11:55.945
Προφανώς έχετε παρατηρήσει[br]ότι εγκεφαλικά επανέρχονται

0:11:55.945,0:11:58.265
και σε πάρα πολύ μεγάλη ηλικία.

0:11:58.265,0:12:01.295
Άρα η ευπλαστότητα υπάρχει [br]σε πάρα πολύ μεγάλη ηλικία.

0:12:01.675,0:12:04.085
Και φυσικά μαζί με αυτό και η μάθηση.

0:12:04.325,0:12:09.095
Άρα η δικαιολογία ότι έχω σταματήσει [br]να μαθαίνω γιατί μεγάλωσα

0:12:09.095,0:12:10.595
μάλλον είναι λάθος.

0:12:10.595,0:12:14.705
Θα πρέπει να μην περιορίζουμε[br]τον εαυτό μας με βάση την ηλικία

0:12:14.705,0:12:16.545
και γενικά με βάση τίποτα.

0:12:16.545,0:12:19.455
Μπορούμε πάντα να μαθαίνουμε[br]και είναι καλό να μαθαίνουμε.

0:12:20.659,0:12:22.799
Η ευπλαστότητα, με τη σειρά της,

0:12:22.799,0:12:26.529
προέρχεται από μια άλλη [br]ιδιότητα του κόσμου, την πολυπλοκότητα.

0:12:26.789,0:12:29.954
Η πολυπλοκότητα είναι η απάντηση[br]που έχουμε σήμερα

0:12:29.954,0:12:31.784
για το ζήτημα της συνείδησης.

0:12:32.480,0:12:34.510
Το τι είναι συνείδηση το απαντάμε κυρίως

0:12:34.510,0:12:37.210
χρησιμοποιώντας [br]την έννοια της πολυπλοκότητας.

0:12:37.679,0:12:40.259
Ο κόσμος μας είναι πολύπλοκος.

0:12:40.259,0:12:44.049
Ως τώρα οι επιστήμονες τον κόβαμε [br]σε μικρά κομμάτια για να τον μελετήσουμε.

0:12:44.086,0:12:47.886
Αυτό μπορεί να μας βολεύει μεν[br]γιατί είναι πολύ πιο εύκολο

0:12:47.886,0:12:50.848
να μελετάς μικρά πράγματα [br]αλλά δεν είναι απαραίτητα και σωστό.

0:12:50.848,0:12:54.468
Και δεν είναι σωστό[br]γιατί αν ξαναπροσθέσουμε αυτά τα κομμάτια

0:12:54.468,0:12:59.481
τότε το αποτέλεσμα που παίρνουμε [br]θα είναι μικρότερο από το πραγματικό.

0:12:59.481,0:13:01.571
Θα είναι διαφορετικό από το πραγματικό.

0:13:01.901,0:13:06.671
Το σύνολο των πραγμάτων είναι μικρότερο[br]από το απλό άθροισμά τους.

0:13:07.514,0:13:11.754
Και αυτό είναι μια αλήθεια [br]που πλέον η επιστήμη την έχει κατακτήσει

0:13:11.754,0:13:13.339
και λειτουργεί με αυτό τον τρόπο.

0:13:13.339,0:13:16.133
Προσπαθούμε να εξηγήσουμε τον κόσμο

0:13:16.133,0:13:18.863
χρησιμοποιώντας [br]και το μικρό και το μεγάλο,

0:13:18.863,0:13:21.353
και το μέρος και το όλο.

0:13:23.220,0:13:26.840
Το TEDx που οργανώνεται σήμερα [br]διοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο Πειραιά,

0:13:26.840,0:13:32.350
το οποίο από όσο ξέρω έχει μια κατεύθυνση[br]προς τις επιστήμες της διοίκησης.

0:13:32.380,0:13:34.860
Άρα φαντάζομαι ότι κάποιοι από εδώ [br]θα βρίσκονται ήδη

0:13:34.860,0:13:36.693
σε διοικητικές θέσεις επιχειρήσεων

0:13:36.693,0:13:39.523
ή θα ονειρεύονται να βρεθούν[br]σε τέτοιες θέσεις.

0:13:40.706,0:13:42.636
Θα αναρωτηθούν λοιπόν κάποιοι,

0:13:42.636,0:13:45.116
«Ωραία, εντάξει και τι είναι αυτά [br]που μας λες τώρα

0:13:45.116,0:13:47.356
και γιατί μας είναι χρήσιμα;»

0:13:47.356,0:13:50.296
Θα μπορούσα να σας δώσω [br]τις πολύ κλασικές απαντήσεις.

0:13:50.296,0:13:54.296
Ότι μιλάμε για την επιχειρηματική ευφυΐα,[br]μιλάμε για τα μεγάλα δεδομένα,

0:13:54.296,0:13:56.016
είναι πράγματα της μόδας πλέον αυτά,

0:13:56.016,0:13:58.108
έχουν να κάνουν με τον τρόπο [br]που σκεφτόμαστε

0:13:58.108,0:14:01.408
με τον τρόπο που οι επιχειρήσεις [br]θα είναι πιο «έξυπνες» και τα λοιπά.

0:14:01.408,0:14:04.503
Ή θα μπορούσα να σας πω [br]για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού

0:14:04.503,0:14:06.833
και τι ρόλο παίζει [br]η μάθηση σε αυτό και τα λοιπά.

0:14:06.870,0:14:10.538
Αυτά, όχι ότι δεν είναι σημαντικά, [br]αλλά επειδή οι περισσότεροι τα ξέρετε

0:14:10.538,0:14:13.588
ή αν δεν τα ξέρετε σίγουρα θα τα βρείτε [br]πολύ εύκολα μπροστά σας,

0:14:13.588,0:14:15.180
δε θα τα αναφέρω καν.

0:14:15.180,0:14:17.160
Εγώ θέλω να ασχοληθώ με κάτι άλλο.

0:14:17.160,0:14:19.750
Θέλω να σας δώσω [br]μια λίγο διαφορετική εικόνα

0:14:19.750,0:14:22.417
που ενδεχομένως θα σας κάνει [br]να βλέπετε λίγο τα πράγματα

0:14:22.417,0:14:24.127
με διαφορετικό τρόπο.

0:14:24.817,0:14:26.809
Αναρωτηθείτε λοιπόν μαζί μου.

0:14:27.159,0:14:30.069
Μπορεί μια επιχείρηση να έχει ευφυΐα;

0:14:30.069,0:14:32.139
Να είναι νοήμον ον;

0:14:33.472,0:14:37.692
Ενδεχομένως η απάντηση η αρνητική [br]να μην είναι και τόσο περίεργη

0:14:37.692,0:14:40.772
αν και έχω πάρει κάμποσες φορές [br]θετικές απαντήσεις.

0:14:41.905,0:14:45.575
Αλλά αν το δούμε λίγο διαφορετικά,

0:14:45.575,0:14:49.575
το αν μια επιχείρηση έχει νοημοσύνη[br]εξαρτάται από το πώς τη βλέπουμε

0:14:49.575,0:14:51.705
και πώς θα λειτουργήσει εν τέλει.

0:14:51.705,0:14:53.895
Θυμηθείτε λίγο τα σμήνη [br]των κοινωνικών εντόμων

0:14:53.895,0:14:55.635
που σας έλεγα προηγουμένως.

0:14:55.635,0:14:57.875
Που έχουν μία διαφορετική νοημοσύνη.

0:14:58.372,0:15:02.452
Οι άνθρωποι φυσικά δεν είναι έντομα[br]ούτε έχουν την κοινωνικότητα των εντόμων.

0:15:02.452,0:15:06.672
Έχουν ωστόσο κάποια κοινωνικότητα[br]αρκετά σημαντική.

0:15:06.672,0:15:08.702
Δεν είναι μονήρη ζώα.

0:15:09.077,0:15:13.157
Είναι αυτό που λένε οι βιολόγοι[br]μετρίως αγελαία ζώα.

0:15:13.157,0:15:15.917
Άρα οι κοινωνίες που φτιάχνουν [br]και οι δομές που φτιάχνουν

0:15:15.917,0:15:19.777
μέσα σε αυτές τις κοινωνίες θα έχουν κάτι [br]από τη νοημοσύνη της κυψέλης.

0:15:21.948,0:15:27.788
Δείτε λοιπόν τις επιχειρήσεις [br]σαν πολύπλοκους κοινωνικούς οργανισμούς

0:15:27.788,0:15:30.658
και όχι σαν άκαμπτα ιεραρχικά συστήματα.

0:15:30.898,0:15:34.168
Κάνουμε μια αλλαγή [br]στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.

0:15:34.168,0:15:39.436
Σε αυτή την περίπτωση μια επιχείρηση [br]θα έχει μια σχέση με τον περίγυρό της

0:15:39.436,0:15:42.336
αντίστοιχη με αυτή που έχει ο εγκέφαλος [br]με τον περίγυρό του.

0:15:42.336,0:15:44.740
Δηλαδή θα μπορεί να πάρει [br]και να δώσει πράγματα.

0:15:44.740,0:15:47.330
Και αυτά τα πράγματα αλλάζουν [br]και το περιβάλλον

0:15:47.330,0:15:49.070
αλλά και την ίδια την επιχείρηση.

0:15:49.099,0:15:52.379
Ο τρόπος που γίνονται αυτές οι αλλαγές[br]και αυτή η αλληλεπίδραση

0:15:52.379,0:15:55.209
έχει να κάνει με αυτό [br]που ονομάζουμε νόηση,

0:15:55.209,0:15:57.099
αυτό που σας είπα προηγουμένως.

0:15:57.099,0:16:02.389
Δηλαδή ο τρόπος που φτιάχνουμε ιστορίες[br]για να αλλάξουμε το περιβάλλον

0:16:02.389,0:16:06.099
και τον εαυτό μας ούτως ώστε[br]να έχουμε καλύτερη προσαρμογή.

0:16:06.102,0:16:11.292
Και με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δούμε[br]τη δράση και τη δική μας την ατομική

0:16:11.292,0:16:18.012
αλλά και των συλλογικοτήτων που φτιάχνουμε[br]ως δράση μέσα σε ένα κοινωνικό συνεχές

0:16:18.012,0:16:20.142
που έχει ως στόχο τη βιωσιμότητα όλων.

0:16:21.426,0:16:24.396
Ακόμα και αν αυτή η προοπτική [br]δεν είναι απολύτως ακριβής,

0:16:24.396,0:16:28.676
παρ' όλα αυτά μπορεί να μας βοηθήσει[br]να φτιάξουμε πιο ισορροπημένους κόσμους.

0:16:29.745,0:16:34.205
Το είδος μας, ο άνθρωπος, [br]ονομάζεται επιστημονικά homo sapiens,

0:16:34.205,0:16:35.915
άνθρωπος ο σοφός.

0:16:35.915,0:16:41.345
Εύχομαι στον αιώνα μας [br]να καταλάβουμε ακριβώς τι σημαίνει αυτό

0:16:41.345,0:16:42.705
και να το τιμήσουμε δεόντως.

0:16:42.705,0:16:43.741
Σας ευχαριστώ.

0:16:43.741,0:16:47.441
(Χειροκρότημα)