1
00:00:06,119 --> 00:00:08,003
Có một ngày, khi đang đi dạo trên núi,

2
00:00:08,003 --> 00:00:10,747
tôi cảm thấy khu rừng thân quen như ở nhà.

3
00:00:10,747 --> 00:00:12,458
Tôi cảm thấy hứng thú khi biết rằng

4
00:00:12,458 --> 00:00:15,212
các khu rừng hình thành từ các mối quan hệ

5
00:00:15,212 --> 00:00:17,831
mối quan hệ tạo nên những mạng lưới,

6
00:00:17,831 --> 00:00:19,746
như hệ thống sông ngòi xinh đẹp này.

7
00:00:19,746 --> 00:00:20,967
Rồi tôi nghĩ:

8
00:00:20,967 --> 00:00:25,184
"Wow! Khu rừng cũng giống
những gia đình của con người."

9
00:00:25,184 --> 00:00:27,224
Tôi bị choáng ngợp bởi suy nghĩ
đẹp đẽ này

10
00:00:27,224 --> 00:00:29,558
tới nỗi ngã ra đất,

11
00:00:29,558 --> 00:00:31,895
va đầu vào gốc cây mới bị đốn.

12
00:00:31,895 --> 00:00:34,100
Tôi thấy giận dữ,

13
00:00:34,100 --> 00:00:36,030
rồi lại thấy đau lòng

14
00:00:36,030 --> 00:00:39,901
vì rất nhiều loại cây đã 
bị đốn hạ toàn bộ.

15
00:00:39,901 --> 00:00:42,960
Ở Tây Canada, quê hương của tôi,

16
00:00:42,960 --> 00:00:45,659
có những khoảng rừng trọc như thế này
ẩn mình ở khắp nơi,

17
00:00:45,659 --> 00:00:48,410
nhưng chỉ đến khi Google Earth gửi
những hình ảnh

18
00:00:48,410 --> 00:00:49,956
như thế này

19
00:00:49,956 --> 00:00:51,707
thì chúng ta mới nhận ra
cả thế giới

20
00:00:51,707 --> 00:00:54,631
những khu rừng nguyên sinh đang chảy máu

21
00:00:54,631 --> 00:00:56,264
Bạn có biết

22
00:00:56,264 --> 00:00:58,376
nạn phá rừng trên toàn thế giới

23
00:00:58,376 --> 00:01:00,599
gây ra nhiều khí thải nhà kính hơn

24
00:01:00,599 --> 00:01:04,698
tất cả tàu hỏa, máy bay
và xe hơi cộng lại?

25
00:01:04,698 --> 00:01:07,209
Vâng, tôi rất buồn vì điều này,

26
00:01:07,209 --> 00:01:08,930
nhưng tôi cũng hy vọng

27
00:01:08,930 --> 00:01:12,449
vì trong nghiên cứu của mình,
tôi đã phát hiện ra rằng

28
00:01:12,449 --> 00:01:15,349
mạng lưới các khu rừng có tổ chức

29
00:01:15,349 --> 00:01:17,802
giống với mạng lưới nơ-ron
thần kinh và

30
00:01:17,802 --> 00:01:19,680
các mối quan hệ xã hội của chúng ta.

31
00:01:19,680 --> 00:01:23,766
Tôi tin rằng nếu ta có thể học được cách
kết hợp chúng thành một thể thống nhất

32
00:01:23,766 --> 00:01:27,508
ta có thể thay đổi sự nóng lên toàn cầu

33
00:01:27,508 --> 00:01:30,786
vì tôi tin rằng chúng ta ở đây để sửa chữa

34
00:01:30,786 --> 00:01:32,712
Đây là những dữ kiện khoa học:

35
00:01:32,712 --> 00:01:35,079
Trong số những hệ thống kể trên thì
cổ xưa nhất

36
00:01:35,079 --> 00:01:39,579
là mạng lưới những loài nấm
mọc trong lòng đất.

37
00:01:39,579 --> 00:01:41,746
Chúng tiến hóa cách đây hơn 1 tỉ năm,

38
00:01:41,746 --> 00:01:42,746
mở đường cho sự sống từ đại dương
di chuyển lên đất liền.

39
00:01:45,679 --> 00:01:47,680
Cuối cùng thì chúng chung sống với thực vật

40
00:01:48,458 --> 00:01:49,848
trong môi trường cộng sinh

41
00:01:49,848 --> 00:01:53,619
Sự cộng sinh này giúp đám thực vật
quang hợp,

42
00:01:53,619 --> 00:01:56,374
hấp thu khí CO2, loại khí nhà kính
có hàm lượng lớn nhất,

43
00:01:56,374 --> 00:01:59,023
từ trong khí quyển và thải ra khí oxy

44
00:01:59,023 --> 00:02:01,036
mà chúng ta hít vào,

45
00:02:01,036 --> 00:02:04,348
và thực tế đã giúp nhân loại tiến hóa.

46
00:02:04,348 --> 00:02:08,229
Ngày nay, chúng ta gọi sự cộng sinh đó
là nấm rễ (mycorrhiza),

47
00:02:08,229 --> 00:02:10,492
myco nghĩa là nấm, rrhiza nghĩa là rễ.

48
00:02:10,492 --> 00:02:12,328
Nấm và rễ cây chung sống với nhau,

49
00:02:12,328 --> 00:02:15,131
và tương hỗ nhau để cùng tồn tại.

50
00:02:15,131 --> 00:02:18,834
Ngày nay, toàn bộ cây cối trong tất cả
các khu rừng trên thế giới

51
00:02:18,834 --> 00:02:21,822
đều phụ thuộc vào nấm rễ cộng sinh
để tồn tại.

52
00:02:21,822 --> 00:02:24,044
Chúng không thể sống thiếu sự cộng sinh

53
00:02:24,044 --> 00:02:25,509
Sự cộng sinh bắt đầu như sau:

54
00:02:25,509 --> 00:02:27,509
một hạt giống rơi xuống nền đất rừng,

55
00:02:27,509 --> 00:02:28,628
rồi nảy mầm,

56
00:02:28,628 --> 00:02:30,429
và đâm rễ vào trong đất,

57
00:02:30,429 --> 00:02:32,794
sau đó nó bắt đầu gửi những tín hiệu
hóa học

58
00:02:32,794 --> 00:02:36,019
để mấy cây nấm vươn tới, bám vào rễ.

59
00:02:36,019 --> 00:02:37,895
Và nấm phản hồi lại

60
00:02:37,895 --> 00:02:39,648
bằng tín hiệu của riêng mình,

61
00:02:39,648 --> 00:02:41,064
nó nói với rễ cây,

62
00:02:41,064 --> 00:02:43,545
'Cậu phải vươn tới chỗ tớ, và
đâm nhánh và mềm hơn.'

63
00:02:43,545 --> 00:02:45,234
Và cứ thế nhờ sự tương tác này,

64
00:02:45,234 --> 00:02:49,377
chúng vươn tới nhau trong
hoạt động cộng sinh diệu kỳ này.

65
00:02:49,377 --> 00:02:51,577
Cách thức chúng hợp tác là

66
00:02:51,577 --> 00:02:55,044
thực vật lấy carbon từ
quá trình quang hợp

67
00:02:55,044 --> 00:02:57,248
và cung cấp cho nấm

68
00:02:57,248 --> 00:02:59,750
vì nấm không thể tự quang hợp.

69
00:02:59,750 --> 00:03:02,947
Đổi lại, nấm lấy chất dinh dưỡng
và nước từ đất,

70
00:03:02,947 --> 00:03:05,172
ở những nơi mà rễ cây không thể xuống tới,

71
00:03:05,172 --> 00:03:07,507
và cung cấp cho cây.

72
00:03:07,507 --> 00:03:11,053
Và thế là cả hai đều hưởng lợi
từ sự hợp tác này.

73
00:03:11,053 --> 00:03:13,347
Rồi khi nấm mọc lên mặt đất,

74
00:03:13,347 --> 00:03:15,310
nó bắt đầu kết nối

75
00:03:15,310 --> 00:03:16,886
các cây lại với nhau

76
00:03:16,886 --> 00:03:19,395
tới khi toàn bộ khu rừng
đều được liên kết với nhau.

77
00:03:19,395 --> 00:03:21,480
Bạn có biết một cái cây

78
00:03:21,480 --> 00:03:25,192
có thể nối với hàng trăm cây khác

79
00:03:25,192 --> 00:03:28,156
trong phạm vi tầm mắt của chúng ta?

80
00:03:28,156 --> 00:03:31,155
Khi bạn đi xuyên qua rừng,

81
00:03:31,155 --> 00:03:35,827
những gì bạn nhìn thấy, cây cối, rễ cây,
các loài nấm

82
00:03:35,827 --> 00:03:37,358
chỉ là bề nổi của khu rừng.

83
00:03:37,358 --> 00:03:39,192
Dưới mỗi bước chân bạn

84
00:03:39,192 --> 00:03:43,543
là 300 dặm tế bào nấm trải dài

85
00:03:43,543 --> 00:03:46,131
nằm san sát nhau
đang di chuyển vật chất đi vòng vòng.

86
00:03:46,131 --> 00:03:48,039
Và nếu bạn có thể nhìn xuyên qua lòng đất

87
00:03:48,039 --> 00:03:49,613
bạn sẽ thấy nó giống siêu xa lộ

88
00:03:49,613 --> 00:03:51,524
nơi xe cộ chạy khắp nơi.

89
00:03:51,524 --> 00:03:55,306
Mọi mạng lưới đều bao gồm
các đầu nối và liên kết.

90
00:03:55,306 --> 00:03:57,223
Trong rừng, cây cối là các
đầu nối

91
00:03:57,223 --> 00:03:58,776
và nấm là đối tác liên kết.

92
00:03:58,776 --> 00:04:00,613
Nó cũng tựa như mạng xã hội Facebook,

93
00:04:00,613 --> 00:04:03,063
bạn bè là các đầu nối,

94
00:04:03,063 --> 00:04:05,690
các liên kết là tình bạn.

95
00:04:05,690 --> 00:04:07,638
Chúng ta biết là một vài đầu nối,

96
00:04:07,638 --> 00:04:08,721
hay những người bạn

97
00:04:08,721 --> 00:04:09,971
luôn bận hơn người khác,

98
00:04:09,971 --> 00:04:12,402
chẳng hạn người bạn luôn
gửi tin nhắn cho cả nhóm.

99
00:04:12,402 --> 00:04:14,784
Trong rừng cũng vậy,

100
00:04:14,784 --> 00:04:16,243
các đầu nối này,

101
00:04:16,243 --> 00:04:17,952
ta gọi là các đầu nối trung tâm,

102
00:04:17,952 --> 00:04:19,830
là những cây to trong rừng,

103
00:04:19,830 --> 00:04:21,887
rễ của chúng vươn tới mọi nơi.

104
00:04:21,887 --> 00:04:23,417
Giờ chúng ta đã biết

105
00:04:23,417 --> 00:04:27,388
hệ thống khu rừng vận hành
quanh những cây trung tâm này,

106
00:04:27,388 --> 00:04:28,971
những cây cổ thụ này,

107
00:04:28,971 --> 00:04:31,383
như vậy trong rừng, đó là nơi
sản sinh thế hệ mới.

108
00:04:31,383 --> 00:04:32,902
Trên mạng Facebook của bạn,

109
00:04:32,902 --> 00:04:34,596
mọi người thường tiệc tùng,
hội họp

110
00:04:34,596 --> 00:04:37,137
quanh cái người lúc nào cũng
nhắn tin cho cả hội.

111
00:04:37,137 --> 00:04:40,184
Trong rừng, ta gọi những
đối tượng trung tâm ấy là các cây mẹ;

112
00:04:40,184 --> 00:04:43,271
chúng là các cây cổ thụ trong rừng.

113
00:04:43,271 --> 00:04:45,022
Chúng điều tiết lượng carbon
trong lá

114
00:04:45,022 --> 00:04:47,358
rồi, thông qua các nhánh cây lớn,
gửi xuống rễ

115
00:04:47,358 --> 00:04:50,554
đến mạng lưới sinh vật xung quanh,

116
00:04:50,554 --> 00:04:52,138
nơi liên kết các cây xung quanh

117
00:04:52,138 --> 00:04:54,555
các cây lớn và cây con khác,

118
00:04:54,555 --> 00:04:57,833
và gửi lượng carbon đó đi khắp nơi.

119
00:04:57,833 --> 00:04:59,912
Cây con nào thiếu dưỡng chất

120
00:04:59,912 --> 00:05:01,721
do hạn hán hoặc thiếu ánh sáng,

121
00:05:01,721 --> 00:05:03,916
thì cây mẹ càng gửi nhiều carbon.

122
00:05:03,916 --> 00:05:06,487
Cũng giống như trong gia đình,

123
00:05:06,487 --> 00:05:07,910
khi bạn gặp nhiều áp lực,

124
00:05:07,910 --> 00:05:10,972
thì cha mẹ sẽ quan tâm đến bạn nhiều hơn,
đúng không?

125
00:05:10,972 --> 00:05:12,924
Trong rừng cũng vậy.

126
00:05:12,924 --> 00:05:16,178
Gần đây, chúng ta cũng vừa
phát hiện thêm một điều khác

127
00:05:16,178 --> 00:05:19,054
là cây mẹ ưu tiên gửi nhiều

128
00:05:19,054 --> 00:05:23,186
tín hiệu hơn tới cây con của chính nó.

129
00:05:23,186 --> 00:05:25,970
Bằng cách này, nó hỗ trợ cây con

130
00:05:25,970 --> 00:05:27,639
tồn tại và phát triển mạnh hơn,

131
00:05:27,639 --> 00:05:30,443
và chúng có thể di truyền gien
cho các thế hệ tương lai.

132
00:05:30,443 --> 00:05:32,971
Đó là chọn lọc tự nhiên.

133
00:05:32,971 --> 00:05:35,239
Cách thức tổ chức của những khu rừng này

134
00:05:35,239 --> 00:05:38,783
vừa là ưu điểm, lại vừa là nhược điểm.

135
00:05:38,783 --> 00:05:40,786
Ưu điểm là vì có nhiều cây mẹ

136
00:05:40,786 --> 00:05:44,304
và nhiều loài nấm liên kết chúng
với nhau.

137
00:05:44,304 --> 00:05:47,324
Và mạng lưới đó rất khó bị phá vỡ.

138
00:05:47,324 --> 00:05:49,002
Nó rất kiên cố.

139
00:05:49,002 --> 00:05:50,169
Nhưng tất nhiên,

140
00:05:50,169 --> 00:05:51,923
con người đã tìm ra cách.

141
00:05:51,923 --> 00:05:54,476
Cách đó là đốn hạ những cây mẹ.

142
00:05:54,476 --> 00:05:57,011
Nếu chỉ đốn hạ một cây thì không có gì
khác biệt

143
00:05:57,011 --> 00:05:58,846
nhưng nếu đốn hạ nhiều cây

144
00:05:58,846 --> 00:06:00,681
tạo ra nhiều khoảng rừng trọc

145
00:06:00,681 --> 00:06:04,388
thì có thể phá hủy cả một hệ thống

146
00:06:04,388 --> 00:06:06,887
như những quân cờ domino.

147
00:06:06,887 --> 00:06:08,597
Và chúng ta có thể vượt giới hạn

148
00:06:08,597 --> 00:06:11,320
tàn phá các khu rừng và gây
biến đổi khí hậu nhiều hơn,

149
00:06:11,320 --> 00:06:13,304
chúng ta đang làm vậy rồi.

150
00:06:13,304 --> 00:06:14,971
Vậy những gì ta làm,

151
00:06:14,971 --> 00:06:16,323
những quyết định ta đưa ra,

152
00:06:16,323 --> 00:06:19,980
có thể dẫn cả thế giới tới sức khỏe hoặc
bệnh tật.

153
00:06:19,980 --> 00:06:21,880
Chúng ta có quyền lựa chọn.

154
00:06:21,880 --> 00:06:23,663
Và tôi sẽ trình bày bốn ý tưởng

155
00:06:23,663 --> 00:06:25,387
mà tôi nghĩ đáng được chia sẻ.

156
00:06:25,387 --> 00:06:26,665
Đầu tiên:

157
00:06:26,665 --> 00:06:27,828
Để yêu rừng,

158
00:06:27,828 --> 00:06:29,403
bạn phải dành thời gian cho nó.

159
00:06:29,403 --> 00:06:31,253
Hãy vào rừng, kết nối với rừng.

160
00:06:31,253 --> 00:06:33,637
Và rồi bạn sẽ tranh đấu tận cùng
để bảo vệ chúng.

161
00:06:33,637 --> 00:06:34,642
Thứ hai:

162
00:06:34,642 --> 00:06:35,974
Hãy học cách chúng vận hành.

163
00:06:35,974 --> 00:06:37,725
Hãy học cách sự sống
kết nối với nhau

164
00:06:37,725 --> 00:06:39,221
trong các khu rừng đó.

165
00:06:39,221 --> 00:06:40,138
Và để làm vậy,

166
00:06:40,138 --> 00:06:41,764
bạn phải chấp nhận mạo hiểm, phải dám sai sót.

167
00:06:41,764 --> 00:06:43,208
Thứ ba:

168
00:06:43,208 --> 00:06:44,678
Bảo vệ những khu rừng.

169
00:06:44,678 --> 00:06:46,106
Chúng cần bạn

170
00:06:46,106 --> 00:06:47,304
vì chúng không thể tự vệ.

171
00:06:47,304 --> 00:06:49,054
Chúng bị kẹt ở một chỗ.

172
00:06:49,054 --> 00:06:50,722
Chúng không thể chạy trốn
con người,

173
00:06:50,722 --> 00:06:52,639
và biến đổi khí hậu.

174
00:06:52,639 --> 00:06:54,306
Chúng cần bạn.

175
00:06:54,306 --> 00:06:55,779
Và cuối cùng

176
00:06:55,779 --> 00:06:57,321
cũng là điều quan trọng nhất,

177
00:06:57,321 --> 00:07:00,649
hãy dùng trí tuệ
và các mối quan hệ

178
00:07:00,649 --> 00:07:04,203
của mình để truyền đi
các thông điệp tuyệt vời

179
00:07:04,203 --> 00:07:07,554
rằng các khu rừng cần được
bảo vệ

180
00:07:07,554 --> 00:07:09,291
vì lợi ích của chính chúng ta.

181
00:07:09,291 --> 00:07:10,638
Tôi tin rằng khi ta đoàn kết

182
00:07:10,641 --> 00:07:15,081
thì chúng ta sẽ được hàn gắn.