0:00:06.119,0:00:08.003
Có một ngày, khi đang đi dạo trên núi,

0:00:08.003,0:00:10.747
tôi cảm thấy khu rừng thân quen như ở nhà.

0:00:10.747,0:00:12.458
Tôi cảm thấy hứng thú khi biết rằng

0:00:12.458,0:00:15.212
các khu rừng hình thành từ các mối quan hệ

0:00:15.212,0:00:17.831
mối quan hệ tạo nên những mạng lưới,

0:00:17.831,0:00:19.746
như hệ thống sông ngòi xinh đẹp này.

0:00:19.746,0:00:20.967
Rồi tôi nghĩ:

0:00:20.967,0:00:25.184
"Wow! Khu rừng cũng giống[br]những gia đình của con người."

0:00:25.184,0:00:27.224
Tôi bị choáng ngợp bởi suy nghĩ[br]đẹp đẽ này

0:00:27.224,0:00:29.558
tới nỗi ngã ra đất,

0:00:29.558,0:00:31.895
va đầu vào gốc cây mới bị đốn.

0:00:31.895,0:00:34.100
Tôi thấy giận dữ,

0:00:34.100,0:00:36.030
rồi lại thấy đau lòng

0:00:36.030,0:00:39.901
vì rất nhiều loại cây đã [br]bị đốn hạ toàn bộ.

0:00:39.901,0:00:42.960
Ở Tây Canada, quê hương của tôi,

0:00:42.960,0:00:45.659
có những khoảng rừng trọc như thế này[br]ẩn mình ở khắp nơi,

0:00:45.659,0:00:48.410
nhưng chỉ đến khi Google Earth gửi[br]những hình ảnh

0:00:48.410,0:00:49.956
như thế này

0:00:49.956,0:00:51.707
thì chúng ta mới nhận ra[br]cả thế giới

0:00:51.707,0:00:54.631
những khu rừng nguyên sinh đang chảy máu

0:00:54.631,0:00:56.264
Bạn có biết

0:00:56.264,0:00:58.376
nạn phá rừng trên toàn thế giới

0:00:58.376,0:01:00.599
gây ra nhiều khí thải nhà kính hơn

0:01:00.599,0:01:04.698
tất cả tàu hỏa, máy bay[br]và xe hơi cộng lại?

0:01:04.698,0:01:07.209
Vâng, tôi rất buồn vì điều này,

0:01:07.209,0:01:08.930
nhưng tôi cũng hy vọng

0:01:08.930,0:01:12.449
vì trong nghiên cứu của mình,[br]tôi đã phát hiện ra rằng

0:01:12.449,0:01:15.349
mạng lưới các khu rừng có tổ chức

0:01:15.349,0:01:17.802
giống với mạng lưới nơ-ron[br]thần kinh và

0:01:17.802,0:01:19.680
các mối quan hệ xã hội của chúng ta.

0:01:19.680,0:01:23.766
Tôi tin rằng nếu ta có thể học được cách[br]kết hợp chúng thành một thể thống nhất

0:01:23.766,0:01:27.508
ta có thể thay đổi sự nóng lên toàn cầu

0:01:27.508,0:01:30.786
vì tôi tin rằng chúng ta ở đây để sửa chữa

0:01:30.786,0:01:32.712
Đây là những dữ kiện khoa học:

0:01:32.712,0:01:35.079
Trong số những hệ thống kể trên thì[br]cổ xưa nhất

0:01:35.079,0:01:39.579
là mạng lưới những loài nấm[br]mọc trong lòng đất.

0:01:39.579,0:01:41.746
Chúng tiến hóa cách đây hơn 1 tỉ năm,

0:01:41.746,0:01:42.746
mở đường cho sự sống từ đại dương[br]di chuyển lên đất liền.

0:01:45.679,0:01:47.680
Cuối cùng thì chúng chung sống với thực vật

0:01:48.458,0:01:49.848
trong môi trường cộng sinh

0:01:49.848,0:01:53.619
Sự cộng sinh này giúp đám thực vật[br]quang hợp,

0:01:53.619,0:01:56.374
hấp thu khí CO2, loại khí nhà kính[br]có hàm lượng lớn nhất,

0:01:56.374,0:01:59.023
từ trong khí quyển và thải ra khí oxy

0:01:59.023,0:02:01.036
mà chúng ta hít vào,

0:02:01.036,0:02:04.348
và thực tế đã giúp nhân loại tiến hóa.

0:02:04.348,0:02:08.229
Ngày nay, chúng ta gọi sự cộng sinh đó[br]là nấm rễ (mycorrhiza),

0:02:08.229,0:02:10.492
myco nghĩa là nấm, rrhiza nghĩa là rễ.

0:02:10.492,0:02:12.328
Nấm và rễ cây chung sống với nhau,

0:02:12.328,0:02:15.131
và tương hỗ nhau để cùng tồn tại.

0:02:15.131,0:02:18.834
Ngày nay, toàn bộ cây cối trong tất cả[br]các khu rừng trên thế giới

0:02:18.834,0:02:21.822
đều phụ thuộc vào nấm rễ cộng sinh[br]để tồn tại.

0:02:21.822,0:02:24.044
Chúng không thể sống thiếu sự cộng sinh

0:02:24.044,0:02:25.509
Sự cộng sinh bắt đầu như sau:

0:02:25.509,0:02:27.509
một hạt giống rơi xuống nền đất rừng,

0:02:27.509,0:02:28.628
rồi nảy mầm,

0:02:28.628,0:02:30.429
và đâm rễ vào trong đất,

0:02:30.429,0:02:32.794
sau đó nó bắt đầu gửi những tín hiệu[br]hóa học

0:02:32.794,0:02:36.019
để mấy cây nấm vươn tới, bám vào rễ.

0:02:36.019,0:02:37.895
Và nấm phản hồi lại

0:02:37.895,0:02:39.648
bằng tín hiệu của riêng mình,

0:02:39.648,0:02:41.064
nó nói với rễ cây,

0:02:41.064,0:02:43.545
'Cậu phải vươn tới chỗ tớ, và[br]đâm nhánh và mềm hơn.'

0:02:43.545,0:02:45.234
Và cứ thế nhờ sự tương tác này,

0:02:45.234,0:02:49.377
chúng vươn tới nhau trong[br]hoạt động cộng sinh diệu kỳ này.

0:02:49.377,0:02:51.577
Cách thức chúng hợp tác là

0:02:51.577,0:02:55.044
thực vật lấy carbon từ[br]quá trình quang hợp

0:02:55.044,0:02:57.248
và cung cấp cho nấm

0:02:57.248,0:02:59.750
vì nấm không thể tự quang hợp.

0:02:59.750,0:03:02.947
Đổi lại, nấm lấy chất dinh dưỡng[br]và nước từ đất,

0:03:02.947,0:03:05.172
ở những nơi mà rễ cây không thể xuống tới,

0:03:05.172,0:03:07.507
và cung cấp cho cây.

0:03:07.507,0:03:11.053
Và thế là cả hai đều hưởng lợi[br]từ sự hợp tác này.

0:03:11.053,0:03:13.347
Rồi khi nấm mọc lên mặt đất,

0:03:13.347,0:03:15.310
nó bắt đầu kết nối

0:03:15.310,0:03:16.886
các cây lại với nhau

0:03:16.886,0:03:19.395
tới khi toàn bộ khu rừng[br]đều được liên kết với nhau.

0:03:19.395,0:03:21.480
Bạn có biết một cái cây

0:03:21.480,0:03:25.192
có thể nối với hàng trăm cây khác

0:03:25.192,0:03:28.156
trong phạm vi tầm mắt của chúng ta?

0:03:28.156,0:03:31.155
Khi bạn đi xuyên qua rừng,

0:03:31.155,0:03:35.827
những gì bạn nhìn thấy, cây cối, rễ cây,[br]các loài nấm

0:03:35.827,0:03:37.358
chỉ là bề nổi của khu rừng.

0:03:37.358,0:03:39.192
Dưới mỗi bước chân bạn

0:03:39.192,0:03:43.543
là 300 dặm tế bào nấm trải dài

0:03:43.543,0:03:46.131
nằm san sát nhau[br]đang di chuyển vật chất đi vòng vòng.

0:03:46.131,0:03:48.039
Và nếu bạn có thể nhìn xuyên qua lòng đất

0:03:48.039,0:03:49.613
bạn sẽ thấy nó giống siêu xa lộ

0:03:49.613,0:03:51.524
nơi xe cộ chạy khắp nơi.

0:03:51.524,0:03:55.306
Mọi mạng lưới đều bao gồm[br]các đầu nối và liên kết.

0:03:55.306,0:03:57.223
Trong rừng, cây cối là các[br]đầu nối

0:03:57.223,0:03:58.776
và nấm là đối tác liên kết.

0:03:58.776,0:04:00.613
Nó cũng tựa như mạng xã hội Facebook,

0:04:00.613,0:04:03.063
bạn bè là các đầu nối,

0:04:03.063,0:04:05.690
các liên kết là tình bạn.

0:04:05.690,0:04:07.638
Chúng ta biết là một vài đầu nối,

0:04:07.638,0:04:08.721
hay những người bạn

0:04:08.721,0:04:09.971
luôn bận hơn người khác,

0:04:09.971,0:04:12.402
chẳng hạn người bạn luôn[br]gửi tin nhắn cho cả nhóm.

0:04:12.402,0:04:14.784
Trong rừng cũng vậy,

0:04:14.784,0:04:16.243
các đầu nối này,

0:04:16.243,0:04:17.952
ta gọi là các đầu nối trung tâm,

0:04:17.952,0:04:19.830
là những cây to trong rừng,

0:04:19.830,0:04:21.887
rễ của chúng vươn tới mọi nơi.

0:04:21.887,0:04:23.417
Giờ chúng ta đã biết

0:04:23.417,0:04:27.388
hệ thống khu rừng vận hành[br]quanh những cây trung tâm này,

0:04:27.388,0:04:28.971
những cây cổ thụ này,

0:04:28.971,0:04:31.383
như vậy trong rừng, đó là nơi[br]sản sinh thế hệ mới.

0:04:31.383,0:04:32.902
Trên mạng Facebook của bạn,

0:04:32.902,0:04:34.596
mọi người thường tiệc tùng,[br]hội họp

0:04:34.596,0:04:37.137
quanh cái người lúc nào cũng[br]nhắn tin cho cả hội.

0:04:37.137,0:04:40.184
Trong rừng, ta gọi những[br]đối tượng trung tâm ấy là các cây mẹ;

0:04:40.184,0:04:43.271
chúng là các cây cổ thụ trong rừng.

0:04:43.271,0:04:45.022
Chúng điều tiết lượng carbon[br]trong lá

0:04:45.022,0:04:47.358
rồi, thông qua các nhánh cây lớn,[br]gửi xuống rễ

0:04:47.358,0:04:50.554
đến mạng lưới sinh vật xung quanh,

0:04:50.554,0:04:52.138
nơi liên kết các cây xung quanh

0:04:52.138,0:04:54.555
các cây lớn và cây con khác,

0:04:54.555,0:04:57.833
và gửi lượng carbon đó đi khắp nơi.

0:04:57.833,0:04:59.912
Cây con nào thiếu dưỡng chất

0:04:59.912,0:05:01.721
do hạn hán hoặc thiếu ánh sáng,

0:05:01.721,0:05:03.916
thì cây mẹ càng gửi nhiều carbon.

0:05:03.916,0:05:06.487
Cũng giống như trong gia đình,

0:05:06.487,0:05:07.910
khi bạn gặp nhiều áp lực,

0:05:07.910,0:05:10.972
thì cha mẹ sẽ quan tâm đến bạn nhiều hơn,[br]đúng không?

0:05:10.972,0:05:12.924
Trong rừng cũng vậy.

0:05:12.924,0:05:16.178
Gần đây, chúng ta cũng vừa[br]phát hiện thêm một điều khác

0:05:16.178,0:05:19.054
là cây mẹ ưu tiên gửi nhiều

0:05:19.054,0:05:23.186
tín hiệu hơn tới cây con của chính nó.

0:05:23.186,0:05:25.970
Bằng cách này, nó hỗ trợ cây con

0:05:25.970,0:05:27.639
tồn tại và phát triển mạnh hơn,

0:05:27.639,0:05:30.443
và chúng có thể di truyền gien[br]cho các thế hệ tương lai.

0:05:30.443,0:05:32.971
Đó là chọn lọc tự nhiên.

0:05:32.971,0:05:35.239
Cách thức tổ chức của những khu rừng này

0:05:35.239,0:05:38.783
vừa là ưu điểm, lại vừa là nhược điểm.

0:05:38.783,0:05:40.786
Ưu điểm là vì có nhiều cây mẹ

0:05:40.786,0:05:44.304
và nhiều loài nấm liên kết chúng[br]với nhau.

0:05:44.304,0:05:47.324
Và mạng lưới đó rất khó bị phá vỡ.

0:05:47.324,0:05:49.002
Nó rất kiên cố.

0:05:49.002,0:05:50.169
Nhưng tất nhiên,

0:05:50.169,0:05:51.923
con người đã tìm ra cách.

0:05:51.923,0:05:54.476
Cách đó là đốn hạ những cây mẹ.

0:05:54.476,0:05:57.011
Nếu chỉ đốn hạ một cây thì không có gì[br]khác biệt

0:05:57.011,0:05:58.846
nhưng nếu đốn hạ nhiều cây

0:05:58.846,0:06:00.681
tạo ra nhiều khoảng rừng trọc

0:06:00.681,0:06:04.388
thì có thể phá hủy cả một hệ thống

0:06:04.388,0:06:06.887
như những quân cờ domino.

0:06:06.887,0:06:08.597
Và chúng ta có thể vượt giới hạn

0:06:08.597,0:06:11.320
tàn phá các khu rừng và gây[br]biến đổi khí hậu nhiều hơn,

0:06:11.320,0:06:13.304
chúng ta đang làm vậy rồi.

0:06:13.304,0:06:14.971
Vậy những gì ta làm,

0:06:14.971,0:06:16.323
những quyết định ta đưa ra,

0:06:16.323,0:06:19.980
có thể dẫn cả thế giới tới sức khỏe hoặc[br]bệnh tật.

0:06:19.980,0:06:21.880
Chúng ta có quyền lựa chọn.

0:06:21.880,0:06:23.663
Và tôi sẽ trình bày bốn ý tưởng

0:06:23.663,0:06:25.387
mà tôi nghĩ đáng được chia sẻ.

0:06:25.387,0:06:26.665
Đầu tiên:

0:06:26.665,0:06:27.828
Để yêu rừng,

0:06:27.828,0:06:29.403
bạn phải dành thời gian cho nó.

0:06:29.403,0:06:31.253
Hãy vào rừng, kết nối với rừng.

0:06:31.253,0:06:33.637
Và rồi bạn sẽ tranh đấu tận cùng[br]để bảo vệ chúng.

0:06:33.637,0:06:34.642
Thứ hai:

0:06:34.642,0:06:35.974
Hãy học cách chúng vận hành.

0:06:35.974,0:06:37.725
Hãy học cách sự sống[br]kết nối với nhau

0:06:37.725,0:06:39.221
trong các khu rừng đó.

0:06:39.221,0:06:40.138
Và để làm vậy,

0:06:40.138,0:06:41.764
bạn phải chấp nhận mạo hiểm, phải dám sai sót.

0:06:41.764,0:06:43.208
Thứ ba:

0:06:43.208,0:06:44.678
Bảo vệ những khu rừng.

0:06:44.678,0:06:46.106
Chúng cần bạn

0:06:46.106,0:06:47.304
vì chúng không thể tự vệ.

0:06:47.304,0:06:49.054
Chúng bị kẹt ở một chỗ.

0:06:49.054,0:06:50.722
Chúng không thể chạy trốn[br]con người,

0:06:50.722,0:06:52.639
và biến đổi khí hậu.

0:06:52.639,0:06:54.306
Chúng cần bạn.

0:06:54.306,0:06:55.779
Và cuối cùng

0:06:55.779,0:06:57.321
cũng là điều quan trọng nhất,

0:06:57.321,0:07:00.649
hãy dùng trí tuệ[br]và các mối quan hệ

0:07:00.649,0:07:04.203
của mình để truyền đi[br]các thông điệp tuyệt vời

0:07:04.203,0:07:07.554
rằng các khu rừng cần được[br]bảo vệ

0:07:07.554,0:07:09.291
vì lợi ích của chính chúng ta.

0:07:09.291,0:07:10.638
Tôi tin rằng khi ta đoàn kết

0:07:10.641,0:07:15.081
thì chúng ta sẽ được hàn gắn.