[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:05.73,0:00:08.44,Default,,0000,0000,0000,,Vào thế kỷ thứ 13,
Dialogue: 0,0:00:08.44,0:00:12.47,Default,,0000,0000,0000,,Thành Cát Tư Hãn bắt tay \Nthực hiện sứ mệnh chinh phục Á-Âu,
Dialogue: 0,0:00:12.47,0:00:18.13,Default,,0000,0000,0000,,nhanh chóng chế ngự và sáp nhập\Ncác nước vào Đế chế Mông Cổ.
Dialogue: 0,0:00:18.13,0:00:21.76,Default,,0000,0000,0000,,Với đội quân hùng hậu,\Nông gần như bất khả chiến bại.
Dialogue: 0,0:00:21.76,0:00:24.50,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng, truyền thuyết kể rằng\Nđã có một rào cản
Dialogue: 0,0:00:24.50,0:00:27.76,Default,,0000,0000,0000,,ngay cả Thành Cát Tư Hãn vĩ đại\Ncũng không thể vượt qua:
Dialogue: 0,0:00:27.76,0:00:30.10,Default,,0000,0000,0000,,một bức tường băng hùng vĩ,
Dialogue: 0,0:00:30.10,0:00:33.16,Default,,0000,0000,0000,,được dân địa phương\Ndựng ngang đèo
Dialogue: 0,0:00:33.16,0:00:36.96,Default,,0000,0000,0000,,để ngăn chặn quân đội Mông Cổ\Nxâm chiếm lãnh thổ.
Dialogue: 0,0:00:36.96,0:00:41.43,Default,,0000,0000,0000,,Không ai biết tính xác thực\Ncủa câu chuyện,
Dialogue: 0,0:00:41.43,0:00:44.38,Default,,0000,0000,0000,,nhưng rõ ràng,\Nnó dựa trên một hiện tượng có thật:
Dialogue: 0,0:00:44.38,0:00:48.30,Default,,0000,0000,0000,,Trong nhiều thế kỷ,\Ntại dãy Karakoram và Himalaya,
Dialogue: 0,0:00:48.30,0:00:52.70,Default,,0000,0000,0000,,con người đã tạo ra sông băng\Nvà sử dụng những khối băng tự chế này
Dialogue: 0,0:00:52.70,0:00:56.66,Default,,0000,0000,0000,,như nguồn nước uống\Nvà tưới tiêu.
Dialogue: 0,0:00:56.66,0:00:59.38,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng trước khi nói đến\Nhiện tượng thú vị này,
Dialogue: 0,0:00:59.38,0:01:01.96,Default,,0000,0000,0000,,cần hiểu được sự khác biệt
Dialogue: 0,0:01:01.96,0:01:04.26,Default,,0000,0000,0000,,giữa sông băng tự nhiên,
Dialogue: 0,0:01:04.26,0:01:06.48,Default,,0000,0000,0000,,và sông băng nhân tạo.
Dialogue: 0,0:01:06.48,0:01:10.12,Default,,0000,0000,0000,,Trong tự nhiên, cần có ba điều kiện\Nđể hình thành sông băng:
Dialogue: 0,0:01:10.12,0:01:13.86,Default,,0000,0000,0000,,tuyết rơi, nhiệt độ thấp và thời gian.
Dialogue: 0,0:01:13.86,0:01:17.38,Default,,0000,0000,0000,,Đầu tiên, nhiều tuyết rơi và tích tụ.
Dialogue: 0,0:01:17.38,0:01:20.24,Default,,0000,0000,0000,,Nhiệt độ thấp \Nđảm bảo tuyết rơi chồng lên nhau
Dialogue: 0,0:01:20.24,0:01:24.32,Default,,0000,0000,0000,,và không tan \Nqua mùa đông, xuân, hè và thu.
Dialogue: 0,0:01:24.32,0:01:27.52,Default,,0000,0000,0000,,Hàng năm, hàng thập kỷ, \Nvà hàng thế kỷ sau đó,
Dialogue: 0,0:01:27.52,0:01:30.07,Default,,0000,0000,0000,,áp lực của các lớp tuyết\Nxếp chồng lên nhau
Dialogue: 0,0:01:30.07,0:01:34.64,Default,,0000,0000,0000,,khiến chúng biến thành băng\Ncó độ nén rất chặt.
Dialogue: 0,0:01:34.64,0:01:38.56,Default,,0000,0000,0000,,Sông băng nhân tạo\Nlại hoàn toàn khác.
Dialogue: 0,0:01:38.56,0:01:41.88,Default,,0000,0000,0000,,Tại nơi giao nhau của ba dãy núi lớn:
Dialogue: 0,0:01:41.88,0:01:45.15,Default,,0000,0000,0000,,Himalaya, Karakoram, và Hindu Kush,
Dialogue: 0,0:01:45.15,0:01:50.06,Default,,0000,0000,0000,,nhiều nền văn hóa địa phương \Ntin rằng sông băng có sự sống.
Dialogue: 0,0:01:50.06,0:01:55.85,Default,,0000,0000,0000,,Hơn nữa, chúng có thể \Ncó giới tính gồm cả đực và cái.
Dialogue: 0,0:01:55.85,0:02:01.30,Default,,0000,0000,0000,,Người tạo sông băng tạo ra \Nsông băng mới bằng cách ghép hay kết hôn
Dialogue: 0,0:02:01.30,0:02:04.86,Default,,0000,0000,0000,,những mảnh băng\Ntừ những sông băng đực và cái,
Dialogue: 0,0:02:04.86,0:02:09.54,Default,,0000,0000,0000,,sau đó, phủ lên than,\Nvỏ lúa mì, vải hoặc cành liễu
Dialogue: 0,0:02:09.54,0:02:11.75,Default,,0000,0000,0000,,để chúng có thể sinh sản.
Dialogue: 0,0:02:11.75,0:02:13.55,Default,,0000,0000,0000,,Dưới vỏ bọc bảo vệ này,
Dialogue: 0,0:02:13.55,0:02:17.44,Default,,0000,0000,0000,,những khối băng\Nsẽ biến thành sông băng thực sự,
Dialogue: 0,0:02:17.44,0:02:20.61,Default,,0000,0000,0000,,phát triển thêm mỗi năm\Nkhi tuyết rơi.
Dialogue: 0,0:02:20.61,0:02:23.53,Default,,0000,0000,0000,,Sau đó, được sử dụng\Nnhư nguồn dự trữ nước dài hạn
Dialogue: 0,0:02:23.53,0:02:26.96,Default,,0000,0000,0000,,để nông dân tưới cho cây trồng.
Dialogue: 0,0:02:26.96,0:02:29.16,Default,,0000,0000,0000,,Việc này đã lan rộng\Nsang các nền văn hóa khác,
Dialogue: 0,0:02:29.16,0:02:32.30,Default,,0000,0000,0000,,người ta tạo ra\Nsông băng riêng của họ,
Dialogue: 0,0:02:32.30,0:02:37.05,Default,,0000,0000,0000,,sử dụng chúng để giải quyết \Ncác vấn đề về nguồn nước.
Dialogue: 0,0:02:37.05,0:02:41.69,Default,,0000,0000,0000,,Lấy vùng sa mạc núi cao Ladakh\Nở Bắc Ấn làm ví dụ.
Dialogue: 0,0:02:41.69,0:02:44.27,Default,,0000,0000,0000,,Nằm trong khu vực khô hạn ở Himalaya,
Dialogue: 0,0:02:44.27,0:02:48.93,Default,,0000,0000,0000,,lượng mưa trung bình năm\Ndưới mười centimet.
Dialogue: 0,0:02:48.93,0:02:51.76,Default,,0000,0000,0000,,Biến đổi khí hậu\Nkhiến sông băng bị thu hẹp,
Dialogue: 0,0:02:51.76,0:02:54.38,Default,,0000,0000,0000,,làm gia tăng\Nsự khan hiếm nước trong khu vực.
Dialogue: 0,0:02:54.38,0:02:57.80,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy, dân địa phương\Nbắt đầu tạo sông băng của riêng mình
Dialogue: 0,0:02:57.80,0:03:00.42,Default,,0000,0000,0000,,như biện pháp \Nchống lại tình thế bấp bênh này.
Dialogue: 0,0:03:00.42,0:03:04.82,Default,,0000,0000,0000,,Những sông băng này\Nđược chia thành hai loại: ngang và dọc.
Dialogue: 0,0:03:04.82,0:03:09.26,Default,,0000,0000,0000,,Sông băng ngang hình thành\Nkhi nông dân dẫn nước băng tan
Dialogue: 0,0:03:09.26,0:03:11.41,Default,,0000,0000,0000,,vào các kênh và đường ống,
Dialogue: 0,0:03:11.41,0:03:17.16,Default,,0000,0000,0000,,sau đó, cẩn thận dẫn vào\Nmột loạt những hố trũng bằng đất đá.
Dialogue: 0,0:03:17.16,0:03:21.58,Default,,0000,0000,0000,,Dân làng kiểm soát kĩ càng\Nlượng nước đưa vào các hồ chứa,
Dialogue: 0,0:03:21.58,0:03:23.80,Default,,0000,0000,0000,,chờ đợi từng lớp nước đóng băng
Dialogue: 0,0:03:23.80,0:03:26.85,Default,,0000,0000,0000,,trước khi thêm vào một lượng nước khác.
Dialogue: 0,0:03:26.85,0:03:30.59,Default,,0000,0000,0000,,Đầu xuân, những hồ chứa này \Nbắt đầu tan chảy,
Dialogue: 0,0:03:30.59,0:03:33.88,Default,,0000,0000,0000,,cung cấp nước tưới \Ncho các cánh đồng.
Dialogue: 0,0:03:33.88,0:03:37.19,Default,,0000,0000,0000,,Dân địa phương tạo ra sông băng dọc\Nbằng cách dùng nước băng tan
Dialogue: 0,0:03:37.19,0:03:41.37,Default,,0000,0000,0000,,từ sông băng sẵn có\Nnằm ở khu vực cao hơn làng của họ.
Dialogue: 0,0:03:41.37,0:03:44.68,Default,,0000,0000,0000,,Nước băng tan\Nchảy vào các kênh dẫn xuống núi,
Dialogue: 0,0:03:44.68,0:03:46.85,Default,,0000,0000,0000,,đến các cánh đồng,
Dialogue: 0,0:03:46.85,0:03:50.87,Default,,0000,0000,0000,,nước phun ra từ ống\Nhướng lên không trung.
Dialogue: 0,0:03:50.87,0:03:52.91,Default,,0000,0000,0000,,Khi nhiệt độ giảm vào mùa đông,
Dialogue: 0,0:03:52.91,0:03:55.78,Default,,0000,0000,0000,,nước phun ra từ ống sẽ đóng băng\Ntheo hình vòng cung
Dialogue: 0,0:03:55.78,0:04:00.26,Default,,0000,0000,0000,,tạc thành khối băng \Ncao 50 mét gọi là tháp băng,
Dialogue: 0,0:04:00.26,0:04:03.20,Default,,0000,0000,0000,,có hình dạng\Nnhư kem ốc quế ngược.
Dialogue: 0,0:04:03.20,0:04:08.60,Default,,0000,0000,0000,,Hình dáng đảo ngược này giúp giảm tối đa\Ndiện tích tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
Dialogue: 0,0:04:08.60,0:04:10.46,Default,,0000,0000,0000,,vào mùa xuân và hè.
Dialogue: 0,0:04:10.46,0:04:13.79,Default,,0000,0000,0000,,Điều này đảm bảo\Ncác sông băng nhỏ sẽ tan chảy từ từ,
Dialogue: 0,0:04:13.79,0:04:17.56,Default,,0000,0000,0000,,và cung cấp\Nnguồn nước ổn định cho cây trồng.
Dialogue: 0,0:04:17.56,0:04:18.80,Default,,0000,0000,0000,,Dù đã rất cũ,
Dialogue: 0,0:04:18.80,0:04:21.88,Default,,0000,0000,0000,,nhưng những phương pháp này \Ndần trở nên thiết yếu
Dialogue: 0,0:04:21.88,0:04:25.12,Default,,0000,0000,0000,,khi biến đổi khí hậu\Nđang tác động lên Trái đất.
Dialogue: 0,0:04:25.12,0:04:30.14,Default,,0000,0000,0000,,Thực tế, ngoài Ladakh, nhiều nơi \Nđã tạo ra sông băng của riêng mình.
Dialogue: 0,0:04:30.14,0:04:33.63,Default,,0000,0000,0000,,Người Thụy Sĩ, dùng công nghệ hiện đại,
Dialogue: 0,0:04:33.63,0:04:38.08,Default,,0000,0000,0000,,tạo ra tháp băng đầu tiên\Ntrên dãy Alps, Thụy Sĩ.
Dialogue: 0,0:04:38.08,0:04:42.33,Default,,0000,0000,0000,,Hơn 100 dự án tạo sông băng
Dialogue: 0,0:04:42.33,0:04:45.34,Default,,0000,0000,0000,,tại các ngôi làng ở Pakistan,\NKazakhstan và Kyrgyzstan.
Dialogue: 0,0:04:45.34,0:04:49.12,Default,,0000,0000,0000,,Có lẽ ngày nào đó, ta có thể\Ntích tụ đủ nhiều những sông băng nhỏ
Dialogue: 0,0:04:49.12,0:04:51.90,Default,,0000,0000,0000,,để xây nên cả một bức tường băng,
Dialogue: 0,0:04:51.90,0:04:54.92,Default,,0000,0000,0000,,lần này, không phải để chặn kẻ thù,
Dialogue: 0,0:04:54.92,0:04:58.94,Default,,0000,0000,0000,,mà để giúp sự sống sinh sôi \Ntại những nơi khắc nghiệt nhất.