[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.90,0:00:08.44,Default,,0000,0000,0000,,13. yüzyılda
Dialogue: 0,0:00:08.44,0:00:12.47,Default,,0000,0000,0000,,Cengiz Han Avrasya'yı ele \Ngeçirmek için bir göreve başladı,
Dialogue: 0,0:00:12.47,0:00:18.23,Default,,0000,0000,0000,,hızlıca ülkeleri fethetti ve onları\Ngenişleyen Moğol İmparatorluğu'na kattı.
Dialogue: 0,0:00:18.23,0:00:21.76,Default,,0000,0000,0000,,Muazzam ordularıyla birlikte \Nneredeyse durdurulamaz oldu.
Dialogue: 0,0:00:21.76,0:00:24.03,Default,,0000,0000,0000,,Fakat bir efsaneye göre
Dialogue: 0,0:00:24.03,0:00:27.76,Default,,0000,0000,0000,,Müthiş Han'ın bile üstesinden \Ngelemediği bir engel vardı:
Dialogue: 0,0:00:27.76,0:00:32.39,Default,,0000,0000,0000,,Han'ın ordularının bölgelerini\Nişgal etmekten engellemek için
Dialogue: 0,0:00:32.39,0:00:36.95,Default,,0000,0000,0000,,dağ geçiti boyunca yerliler tarafından \Nyetiştirilen yüksek bir buzdan duvar.
Dialogue: 0,0:00:36.96,0:00:41.43,Default,,0000,0000,0000,,Bu hikâyenin tarihsel olarak \Ndoğruluğunu kimse bilmiyor
Dialogue: 0,0:00:41.43,0:00:44.38,Default,,0000,0000,0000,,fakat şaşırtıcı bir şekilde\Ngerçeğe dayanıyor:
Dialogue: 0,0:00:44.38,0:00:48.30,Default,,0000,0000,0000,,Yüzyıllardır, Karakurum \Nve Himalaya sıradağlarında
Dialogue: 0,0:00:48.30,0:00:52.70,Default,,0000,0000,0000,,insanlar buzullar yetiştiriyor \Nve içme suyu ile ürünleri için
Dialogue: 0,0:00:52.70,0:00:56.66,Default,,0000,0000,0000,,sulama kaynağı olarak bu ev yapımı\Nbuz kütlelerini kullanıyorlar.
Dialogue: 0,0:00:56.66,0:01:01.68,Default,,0000,0000,0000,,Ama bu büyüleyici olguya gelmeden önce\Ndoğal çevrede yetişen buzullar ile
Dialogue: 0,0:01:01.68,0:01:06.48,Default,,0000,0000,0000,,insan yapımı olanlar arasındaki \Nfarkı anlamak önemlidir.
Dialogue: 0,0:01:06.48,0:01:10.10,Default,,0000,0000,0000,,Doğal çevrede buzulların \Nolması için üç şart gerekiyor:
Dialogue: 0,0:01:10.10,0:01:13.86,Default,,0000,0000,0000,,Kar yağışı, soğukluk ve zaman.
Dialogue: 0,0:01:13.86,0:01:17.38,Default,,0000,0000,0000,,İlk olarak epey bir kar \Nyağıyor ve birikiyor.
Dialogue: 0,0:01:17.38,0:01:22.06,Default,,0000,0000,0000,,Soğuk daha sonra yığılan karın \Nkış, ilkbahar, yaz ve sonbahar boyunca
Dialogue: 0,0:01:22.06,0:01:24.32,Default,,0000,0000,0000,,devam ettiğinden emin oluyor.
Dialogue: 0,0:01:24.32,0:01:27.52,Default,,0000,0000,0000,,Geçen yıllar, on yıllar \Nve yüzyıllar boyunca
Dialogue: 0,0:01:27.52,0:01:34.63,Default,,0000,0000,0000,,biriken karın baskısı katmanları bir hâyli\Nsıkıştırılmış buzula dönüştürüyor.
Dialogue: 0,0:01:34.64,0:01:38.62,Default,,0000,0000,0000,,Yapay olarak büyüyen bir buzul\Nise tamamen farklı.
Dialogue: 0,0:01:38.63,0:01:45.13,Default,,0000,0000,0000,,Üç büyük sıradağın; Himalayalar, Karakurum\Nve Hindukuş'un birleşmesinde
Dialogue: 0,0:01:45.15,0:01:50.19,Default,,0000,0000,0000,,bazı yerel kültürler yüzyıllar boyunca \Nbuzulların canlı olduğuna inandı.
Dialogue: 0,0:01:50.19,0:01:53.05,Default,,0000,0000,0000,,Dahası, belli buzulların \Ndişi ve erkek olmak üzere
Dialogue: 0,0:01:53.05,0:01:56.11,Default,,0000,0000,0000,,farklı cinsiyetleri \Nolabileceğine inandılar.
Dialogue: 0,0:01:56.11,0:02:01.30,Default,,0000,0000,0000,,Yerel buzul yetiştiricileri \Nyeni buzulları birbirine ekleyerek
Dialogue: 0,0:02:01.30,0:02:04.86,Default,,0000,0000,0000,,—veya erkek ve dişi buzul parçalarını \Nevlendirerek— çiftleştiriyorlar,
Dialogue: 0,0:02:04.86,0:02:09.90,Default,,0000,0000,0000,,daha sonra onları kömür, buğday kabukları,\Nkumaşlar veya söğüt dallarıyla
Dialogue: 0,0:02:09.90,0:02:11.75,Default,,0000,0000,0000,,çoğalabilsinler diye kaplıyorlar.
Dialogue: 0,0:02:11.75,0:02:13.55,Default,,0000,0000,0000,,Koruyucu örtülerin altında
Dialogue: 0,0:02:13.55,0:02:17.44,Default,,0000,0000,0000,,bu buzullar, her sene ekstra \Nkar yağışıyla birlikte büyüyen
Dialogue: 0,0:02:17.44,0:02:20.61,Default,,0000,0000,0000,,aktif buzullara tamamen dönüşüyorlar.
Dialogue: 0,0:02:20.61,0:02:24.31,Default,,0000,0000,0000,,Bunlar böylelikle çiftçilerin \Nürünlerini sulamak için kullandığı
Dialogue: 0,0:02:24.31,0:02:26.96,Default,,0000,0000,0000,,su rezerveleri olarak işlev görüyorlar.
Dialogue: 0,0:02:26.96,0:02:30.83,Default,,0000,0000,0000,,Bu uygulamalar insanların kendi \Nbuzul versiyonlarını yarattığı
Dialogue: 0,0:02:30.83,0:02:34.30,Default,,0000,0000,0000,,ve su kaynakları etrafındaki \Nciddi zorlukları çözmek için
Dialogue: 0,0:02:34.30,0:02:37.05,Default,,0000,0000,0000,,bu adetleri uyguladıkları\Ndiğer kültürlere yayıldı.
Dialogue: 0,0:02:37.05,0:02:41.69,Default,,0000,0000,0000,,Kuzey Hindistan'da yüksek rakımlı bir çöl \Nbölgesi olan Ladakh'ı örnek alalım.
Dialogue: 0,0:02:41.69,0:02:44.27,Default,,0000,0000,0000,,Himalayalar'ın yağmur almayan bölgesinde
Dialogue: 0,0:02:44.27,0:02:48.93,Default,,0000,0000,0000,,ve yıllık 10 cm'den daha az \Nortalama bir yağış almaktadır.
Dialogue: 0,0:02:48.93,0:02:51.76,Default,,0000,0000,0000,,Yerel buzullar iklim değişikliği \Nyüzünden küçüldüğü için
Dialogue: 0,0:02:51.76,0:02:54.38,Default,,0000,0000,0000,,bölgesel su kıtlığı artıyor.
Dialogue: 0,0:02:54.38,0:02:57.80,Default,,0000,0000,0000,,Bu yüzden yerel halk bu belirsizliğe\Nkarşı bir güvence olarak
Dialogue: 0,0:02:57.80,0:03:00.42,Default,,0000,0000,0000,,kendi buzullarını yetiştiriyorlar.
Dialogue: 0,0:03:00.42,0:03:04.82,Default,,0000,0000,0000,,Bu buzullar iki türde: yatay ve dikey.
Dialogue: 0,0:03:04.82,0:03:09.64,Default,,0000,0000,0000,,Yatay buzullar, çiftçiler eriyen buzul \Nsularını borulara ve kanallara
Dialogue: 0,0:03:09.64,0:03:14.61,Default,,0000,0000,0000,,yönlendirdiğinde ve daha sonrasında taş \Nve topraktan yapılmış bir dizi havzaya
Dialogue: 0,0:03:14.61,0:03:17.16,Default,,0000,0000,0000,,dikkatlice aktardığında oluşmaktadır.
Dialogue: 0,0:03:17.16,0:03:21.58,Default,,0000,0000,0000,,Köylüler, başka bir dalgayla birlikte \Nhavzayı doldurmadan önce
Dialogue: 0,0:03:21.58,0:03:23.80,Default,,0000,0000,0000,,her katın donmasını bekleyerek
Dialogue: 0,0:03:23.80,0:03:26.85,Default,,0000,0000,0000,,bu rezervlere olan su akışını \Ndikkatle kontrol ediyorlar.
Dialogue: 0,0:03:26.85,0:03:30.55,Default,,0000,0000,0000,,İlkbahar başlarında bu donmuş\Nhavuzlar erimeye başlıyor,
Dialogue: 0,0:03:30.56,0:03:33.88,Default,,0000,0000,0000,,köylülere tarlaları için sulama sağlıyor.
Dialogue: 0,0:03:33.88,0:03:37.19,Default,,0000,0000,0000,,Yerli halk, köylerinin yükseğinde\Nzaten var olan buzullardaki
Dialogue: 0,0:03:37.19,0:03:41.37,Default,,0000,0000,0000,,erimiş suları kullanarak \Ndikey buzullar yapıyor.
Dialogue: 0,0:03:41.37,0:03:44.68,Default,,0000,0000,0000,,Erimiş sular tepeden aşağı\Nakan kanallara giriyor,
Dialogue: 0,0:03:44.68,0:03:50.87,Default,,0000,0000,0000,,dümdüz havaya doğrultulan borudan\Naçılan tarlaya ulaşasaya kadar akıyor.
Dialogue: 0,0:03:50.87,0:03:52.66,Default,,0000,0000,0000,,Kış sıcaklıkları düştüğünde
Dialogue: 0,0:03:52.66,0:03:55.78,Default,,0000,0000,0000,,bu su borudan akarken donuyor,
Dialogue: 0,0:03:55.78,0:04:00.26,Default,,0000,0000,0000,,en sonunda stupa denen ters bir \Ndondurma külahı gibi biçimlenmiş
Dialogue: 0,0:04:00.26,0:04:03.20,Default,,0000,0000,0000,,50 metrelik bir buz heykeli oluşturuyor.
Dialogue: 0,0:04:03.20,0:04:06.86,Default,,0000,0000,0000,,Bu ters çevrilmiş biçim\Nilkbahar ve yaz mevsimlerinde
Dialogue: 0,0:04:06.86,0:04:10.04,Default,,0000,0000,0000,,güneşe maruz kalan \Nyüzey alanını azaltıyor.
Dialogue: 0,0:04:10.04,0:04:13.13,Default,,0000,0000,0000,,Bu, mini-buzulun yavaşça erimesini
Dialogue: 0,0:04:13.13,0:04:18.08,Default,,0000,0000,0000,,ve çiftçilerin ürünlerini sulaması için \Ngüvenilir bir su kaynağı sağlıyor.
Dialogue: 0,0:04:18.08,0:04:19.100,Default,,0000,0000,0000,,Bu yöntemler çok eski olabilir
Dialogue: 0,0:04:19.100,0:04:22.89,Default,,0000,0000,0000,,ama iklim değişikliği\Ngezegenimize zarar verdikçe
Dialogue: 0,0:04:22.89,0:04:24.77,Default,,0000,0000,0000,,daha faydalı hale geliyorlar.
Dialogue: 0,0:04:24.77,0:04:28.41,Default,,0000,0000,0000,,Aslında insanlar artık Ladakh'ın \Nötesindeki birçok bölgede
Dialogue: 0,0:04:28.41,0:04:30.14,Default,,0000,0000,0000,,kendi buzullarını yetiştiriyorlar.
Dialogue: 0,0:04:30.14,0:04:33.63,Default,,0000,0000,0000,,İsviçleri insanlar modern buzul \Nyetiştirme teknolojisini kullanarak
Dialogue: 0,0:04:33.63,0:04:38.08,Default,,0000,0000,0000,,İsviçre Alpleri'nde 2016 yılında \Nilk stupalarını yaptılar.
Dialogue: 0,0:04:38.08,0:04:45.34,Default,,0000,0000,0000,,Pakistan, Kazakistan ve Kırgızistan'daki \N100'ü aşkın köy için planlar var.
Dialogue: 0,0:04:45.34,0:04:48.88,Default,,0000,0000,0000,,Belki de bir gün ev yapımı buzullarımızı
Dialogue: 0,0:04:48.88,0:04:51.90,Default,,0000,0000,0000,,buzdan duvarlar inşa etmeye \Nyetecek kadar geliştirebileceğiz –
Dialogue: 0,0:04:51.90,0:04:54.28,Default,,0000,0000,0000,,bu sefer insanları uzak tutmak için değil
Dialogue: 0,0:04:54.28,0:04:58.70,Default,,0000,0000,0000,,aksine gezegenin bazı en zor \Ntabiatlarında yaşamı sağlamak için.