WEBVTT

00:00:06.698 --> 00:00:08.793
Šta knjigu čini knjigom?

00:00:08.793 --> 00:00:12.828
Da li je to bilo šta što pohranjuje
i prenosi informacije?

00:00:12.828 --> 00:00:14.509
Ili mora da ima veze s papirom,

00:00:14.509 --> 00:00:15.236
povezom,

00:00:15.236 --> 00:00:15.984
fontom,

00:00:15.984 --> 00:00:16.736
mastilom,

00:00:16.736 --> 00:00:17.973
težinom u vašim rukama,

00:00:17.973 --> 00:00:19.803
mirisom stranica?

00:00:19.803 --> 00:00:21.112
Da li je ovo knjiga?

00:00:21.112 --> 00:00:22.486
Verovatno nije.

00:00:22.486 --> 00:00:23.463
Ali, da li je ovo?

00:00:23.463 --> 00:00:24.843
Zbog odgovora na ova pitanja,

00:00:24.843 --> 00:00:27.525
moramo da se vratimo na nastanak
knjige kakvu znamo

00:00:27.525 --> 00:00:30.698
i da razumemo kako ovi elementi
zajedno tvore nešto

00:00:30.698 --> 00:00:33.240
što je više od zbira svojih delova.

00:00:33.240 --> 00:00:36.859
Najraniji predmet
koji smatramo knjigom je kodeks,

00:00:36.859 --> 00:00:39.949
hrpa stranica povezanih duž jedne ivice.

00:00:39.949 --> 00:00:42.395
Ali istinska prekretnica u istoriji knjige

00:00:42.395 --> 00:00:46.575
je bila štamparska presa Johana Gutenberga
iz sredine XV veka.

00:00:46.575 --> 00:00:51.642
Koncept pokretne štampe je izmišljen
mnogo ranije u istočnoj kulturi,

00:00:51.642 --> 00:00:55.833
ali je predstavljanje Gutenbergove prese
imalo dalekosežan uticaj.

00:00:55.833 --> 00:00:59.949
Iznenada, elitna klasa monaha
i vladajuća klasa

00:00:59.949 --> 00:01:02.531
nisu više kontrolisali
proizvodnju tekstova.

00:01:02.531 --> 00:01:04.328
Poruke su mogle lakše da se šire,

00:01:04.328 --> 00:01:07.333
a kopije su stalno proizvođene,

00:01:07.333 --> 00:01:10.432
pa su štamparije nicale širom Evrope.

00:01:10.432 --> 00:01:15.268
S jedne strane nam je poznat proizvod
ovog bibliografskog procvata,

00:01:15.268 --> 00:01:17.949
ali je upadljivo različit s druge strane.

00:01:17.949 --> 00:01:22.796
Skelet knjige čine papir, štampa i korice.

00:01:22.796 --> 00:01:27.044
Pre više od 2000 godina, Kina
je izumela papir kao površinu za pisanje,

00:01:27.044 --> 00:01:30.516
kojoj je i samoj prethodio
egipatski papirus.

00:01:30.516 --> 00:01:32.707
Međutim, do XVI veka,

00:01:32.707 --> 00:01:35.236
Evropljani su uglavnom pisali
na tankim pločama drveta

00:01:35.236 --> 00:01:39.176
i na istrajnom pergamentu
pravljenom od zategnute životinjske kože.

00:01:39.176 --> 00:01:43.022
Vremenom se popularnost papira
proširila Evropom,

00:01:43.022 --> 00:01:47.673
menjajući pergament kod većeg dela štampe
jer je bio jeftiniji na veliko.

00:01:47.673 --> 00:01:51.576
Mastilo je pravljeno kombinacijom
organskih biljaka i životinjske farbe

00:01:51.576 --> 00:01:53.046
sa vodom ili vinom,

00:01:53.046 --> 00:01:55.519
no kako se voda ne lepi za metalne tipke,

00:01:55.519 --> 00:02:00.144
upotreba štamparske prese
je zahtevala prelazak na uljano mastilo.

00:02:00.144 --> 00:02:03.513
Štampači su koristili crno mastilo
napravljeno od smeše čađi za lampe,

00:02:03.513 --> 00:02:04.395
terpentina

00:02:04.395 --> 00:02:06.138
i orahovog ulja.

00:02:06.138 --> 00:02:08.236
A šta je sa veličinom i tipom fonta?

00:02:08.236 --> 00:02:12.577
Najraniji pokretni delovi tipki
su se sastojali iz izokrenutih slova

00:02:12.577 --> 00:02:16.673
izlivenih u reljefu
s legurom olova po krajevima.

00:02:16.673 --> 00:02:19.147
Bile su ručno rađene i skupe,

00:02:19.147 --> 00:02:22.865
a dizajni su bili različiti
koliko i ljudi koji su rezbarili kalupe.

00:02:22.865 --> 00:02:27.151
Standardizacija nije zaista bila moguća
sve do masovne proizvodnje

00:02:27.151 --> 00:02:30.830
i stvaranja pristupačnog
sistema za obradu reči.

00:02:30.830 --> 00:02:33.230
Za stil se možemo zahvaliti
Nikolasu Džensonu

00:02:33.230 --> 00:02:36.230
zbog razvoja dva oblika rimskog fonta

00:02:36.230 --> 00:02:38.610
koji su doveli do hiljada drugih,

00:02:38.610 --> 00:02:41.248
uključujući i poznati tajms Roman.

00:02:41.248 --> 00:02:44.013
Nešto je moralo sve ovo držati na okupu,

00:02:44.013 --> 00:02:46.399
a sve do kasnog XV veka,

00:02:46.399 --> 00:02:48.732
korice su se sastojale od drveta

00:02:48.732 --> 00:02:51.045
ili od tabaka papira zalepljenih zajedno.

00:02:51.045 --> 00:02:54.698
Ovo će vremenom da zameni
lepljivi materijal, karton,

00:02:54.698 --> 00:02:59.482
prvobitno namenjen za poveze
visokog kvaliteta u kasnom XVII veku,

00:02:59.482 --> 00:03:02.947
no kasnije je to bilo jeftinija opcija.

00:03:02.947 --> 00:03:06.550
I dok su danas masovno proizvedene
ilustracije na koricama marketinški alat,

00:03:06.550 --> 00:03:10.304
korice ranih knjiga
su pravljene po porudžbi.

00:03:10.304 --> 00:03:12.839
Čak i rikne imaju istoriju.

00:03:12.839 --> 00:03:16.406
Prvobitno nisu smatrane estetski važnim

00:03:16.406 --> 00:03:19.743
i raniji primerci su bili ravni,
a ne zaobljeni.

00:03:19.743 --> 00:03:22.516
Zbog ravnog tipa rikne
knjigu je bilo lakše čitati

00:03:22.516 --> 00:03:25.522
jer je omogućavala knjizi
da lako stoji na stolu.

00:03:25.522 --> 00:03:30.453
No te su se rikne lako štetile
zbog opterećenja uobičajene upotrebe.

00:03:30.453 --> 00:03:32.580
Zaobljeni oblik je rešio taj problem,

00:03:32.580 --> 00:03:34.555
iako su iskrsli novi problemi,

00:03:34.555 --> 00:03:37.389
poput toga da se knjiga
sama od sebe zatvarala.

00:03:37.389 --> 00:03:39.263
No fleksibilnost je bila važnija,

00:03:39.263 --> 00:03:41.609
naročito za trenutnog čitaoca.

00:03:41.609 --> 00:03:45.266
Kako knjiga evoluira
i menjamo tekst u povezu

00:03:45.266 --> 00:03:47.855
ravnim ekranima i elektronskim mastilom,

00:03:47.855 --> 00:03:50.953
da li su ovi objekti i fajlovi
zaista knjige?

00:03:50.953 --> 00:03:52.436
Da li utisak o koricama

00:03:52.436 --> 00:03:55.738
ili miris papira dodaju nešto
što je ključno za samo iskustvo?

00:03:55.738 --> 00:03:58.837
Ili magija jedino počiva unutar reči,

00:03:58.837 --> 00:04:01.018
bez obzira na njihovo predstavljanje?