1
00:00:06,698 --> 00:00:08,793
Šta knjigu čini knjigom?

2
00:00:08,793 --> 00:00:12,828
Da li je to bilo šta što pohranjuje
i prenosi informacije?

3
00:00:12,828 --> 00:00:14,509
Ili mora da ima veze s papirom,

4
00:00:14,509 --> 00:00:15,236
povezom,

5
00:00:15,236 --> 00:00:15,984
fontom,

6
00:00:15,984 --> 00:00:16,736
mastilom,

7
00:00:16,736 --> 00:00:17,973
težinom u vašim rukama,

8
00:00:17,973 --> 00:00:19,803
mirisom stranica?

9
00:00:19,803 --> 00:00:21,112
Da li je ovo knjiga?

10
00:00:21,112 --> 00:00:22,486
Verovatno nije.

11
00:00:22,486 --> 00:00:23,463
Ali, da li je ovo?

12
00:00:23,463 --> 00:00:24,843
Zbog odgovora na ova pitanja,

13
00:00:24,843 --> 00:00:27,525
moramo da se vratimo na nastanak
knjige kakvu znamo

14
00:00:27,525 --> 00:00:30,698
i da razumemo kako ovi elementi
zajedno tvore nešto

15
00:00:30,698 --> 00:00:33,240
što je više od zbira svojih delova.

16
00:00:33,240 --> 00:00:36,859
Najraniji predmet
koji smatramo knjigom je kodeks,

17
00:00:36,859 --> 00:00:39,949
hrpa stranica povezanih duž jedne ivice.

18
00:00:39,949 --> 00:00:42,395
Ali istinska prekretnica u istoriji knjige

19
00:00:42,395 --> 00:00:46,575
je bila štamparska presa Johana Gutenberga
iz sredine XV veka.

20
00:00:46,575 --> 00:00:51,642
Koncept pokretne štampe je izmišljen
mnogo ranije u istočnoj kulturi,

21
00:00:51,642 --> 00:00:55,833
ali je predstavljanje Gutenbergove prese
imalo dalekosežan uticaj.

22
00:00:55,833 --> 00:00:59,949
Iznenada, elitna klasa monaha
i vladajuća klasa

23
00:00:59,949 --> 00:01:02,531
nisu više kontrolisali
proizvodnju tekstova.

24
00:01:02,531 --> 00:01:04,328
Poruke su mogle lakše da se šire,

25
00:01:04,328 --> 00:01:07,333
a kopije su stalno proizvođene,

26
00:01:07,333 --> 00:01:10,432
pa su štamparije nicale širom Evrope.

27
00:01:10,432 --> 00:01:15,268
S jedne strane nam je poznat proizvod
ovog bibliografskog procvata,

28
00:01:15,268 --> 00:01:17,949
ali je upadljivo različit s druge strane.

29
00:01:17,949 --> 00:01:22,796
Skelet knjige čine papir, štampa i korice.

30
00:01:22,796 --> 00:01:27,044
Pre više od 2000 godina, Kina
je izumela papir kao površinu za pisanje,

31
00:01:27,044 --> 00:01:30,516
kojoj je i samoj prethodio
egipatski papirus.

32
00:01:30,516 --> 00:01:32,707
Međutim, do XVI veka,

33
00:01:32,707 --> 00:01:35,236
Evropljani su uglavnom pisali
na tankim pločama drveta

34
00:01:35,236 --> 00:01:39,176
i na istrajnom pergamentu
pravljenom od zategnute životinjske kože.

35
00:01:39,176 --> 00:01:43,022
Vremenom se popularnost papira
proširila Evropom,

36
00:01:43,022 --> 00:01:47,673
menjajući pergament kod većeg dela štampe
jer je bio jeftiniji na veliko.

37
00:01:47,673 --> 00:01:51,576
Mastilo je pravljeno kombinacijom
organskih biljaka i životinjske farbe

38
00:01:51,576 --> 00:01:53,046
sa vodom ili vinom,

39
00:01:53,046 --> 00:01:55,519
no kako se voda ne lepi za metalne tipke,

40
00:01:55,519 --> 00:02:00,144
upotreba štamparske prese
je zahtevala prelazak na uljano mastilo.

41
00:02:00,144 --> 00:02:03,513
Štampači su koristili crno mastilo
napravljeno od smeše čađi za lampe,

42
00:02:03,513 --> 00:02:04,395
terpentina

43
00:02:04,395 --> 00:02:06,138
i orahovog ulja.

44
00:02:06,138 --> 00:02:08,236
A šta je sa veličinom i tipom fonta?

45
00:02:08,236 --> 00:02:12,577
Najraniji pokretni delovi tipki
su se sastojali iz izokrenutih slova

46
00:02:12,577 --> 00:02:16,673
izlivenih u reljefu
s legurom olova po krajevima.

47
00:02:16,673 --> 00:02:19,147
Bile su ručno rađene i skupe,

48
00:02:19,147 --> 00:02:22,865
a dizajni su bili različiti
koliko i ljudi koji su rezbarili kalupe.

49
00:02:22,865 --> 00:02:27,151
Standardizacija nije zaista bila moguća
sve do masovne proizvodnje

50
00:02:27,151 --> 00:02:30,830
i stvaranja pristupačnog
sistema za obradu reči.

51
00:02:30,830 --> 00:02:33,230
Za stil se možemo zahvaliti
Nikolasu Džensonu

52
00:02:33,230 --> 00:02:36,230
zbog razvoja dva oblika rimskog fonta

53
00:02:36,230 --> 00:02:38,610
koji su doveli do hiljada drugih,

54
00:02:38,610 --> 00:02:41,248
uključujući i poznati tajms Roman.

55
00:02:41,248 --> 00:02:44,013
Nešto je moralo sve ovo držati na okupu,

56
00:02:44,013 --> 00:02:46,399
a sve do kasnog XV veka,

57
00:02:46,399 --> 00:02:48,732
korice su se sastojale od drveta

58
00:02:48,732 --> 00:02:51,045
ili od tabaka papira zalepljenih zajedno.

59
00:02:51,045 --> 00:02:54,698
Ovo će vremenom da zameni
lepljivi materijal, karton,

60
00:02:54,698 --> 00:02:59,482
prvobitno namenjen za poveze
visokog kvaliteta u kasnom XVII veku,

61
00:02:59,482 --> 00:03:02,947
no kasnije je to bilo jeftinija opcija.

62
00:03:02,947 --> 00:03:06,550
I dok su danas masovno proizvedene
ilustracije na koricama marketinški alat,

63
00:03:06,550 --> 00:03:10,304
korice ranih knjiga
su pravljene po porudžbi.

64
00:03:10,304 --> 00:03:12,839
Čak i rikne imaju istoriju.

65
00:03:12,839 --> 00:03:16,406
Prvobitno nisu smatrane estetski važnim

66
00:03:16,406 --> 00:03:19,743
i raniji primerci su bili ravni,
a ne zaobljeni.

67
00:03:19,743 --> 00:03:22,516
Zbog ravnog tipa rikne
knjigu je bilo lakše čitati

68
00:03:22,516 --> 00:03:25,522
jer je omogućavala knjizi
da lako stoji na stolu.

69
00:03:25,522 --> 00:03:30,453
No te su se rikne lako štetile
zbog opterećenja uobičajene upotrebe.

70
00:03:30,453 --> 00:03:32,580
Zaobljeni oblik je rešio taj problem,

71
00:03:32,580 --> 00:03:34,555
iako su iskrsli novi problemi,

72
00:03:34,555 --> 00:03:37,389
poput toga da se knjiga
sama od sebe zatvarala.

73
00:03:37,389 --> 00:03:39,263
No fleksibilnost je bila važnija,

74
00:03:39,263 --> 00:03:41,609
naročito za trenutnog čitaoca.

75
00:03:41,609 --> 00:03:45,266
Kako knjiga evoluira
i menjamo tekst u povezu

76
00:03:45,266 --> 00:03:47,855
ravnim ekranima i elektronskim mastilom,

77
00:03:47,855 --> 00:03:50,953
da li su ovi objekti i fajlovi
zaista knjige?

78
00:03:50,953 --> 00:03:52,436
Da li utisak o koricama

79
00:03:52,436 --> 00:03:55,738
ili miris papira dodaju nešto
što je ključno za samo iskustvo?

80
00:03:55,738 --> 00:03:58,837
Ili magija jedino počiva unutar reči,

81
00:03:58,837 --> 00:04:01,018
bez obzira na njihovo predstavljanje?