0:00:00.000,0:00:03.000
Tôi muốn các bạn giơ tay

0:00:03.000,0:00:05.000
hoặc vỗ tay

0:00:05.000,0:00:08.000
để xem ai thuộc thế hệ nào nhé?

0:00:08.000,0:00:10.000
Tôi tò mò muốn biết bao nhiêu người

0:00:10.000,0:00:12.000
khoảng tầm từ 3 đến 12 tuổi.

0:00:12.000,0:00:16.000
(Cười)

0:00:16.000,0:00:19.000
Không có à?

0:00:19.000,0:00:21.000
Được rồi.

0:00:21.000,0:00:23.000
Tôi sẽ nói về khủng long.

0:00:23.000,0:00:26.000
Bạn có nhớ được tên khủng long khi các bạn ở tầm tuổi đó không?

0:00:26.000,0:00:31.000
(Vỗ tay)

0:00:33.000,0:00:36.000
Khủng long cũng khá buồn cười, bạn biết không.

0:00:36.000,0:00:38.000
(Cười)

0:00:38.000,0:00:40.000
Bây giờ chúng ta sẽ đi theo một chiều hướng khá là khác biệt.

0:00:40.000,0:00:43.000
Tôi hy vọng các bạn đều nhận ra điều đó.

0:00:43.000,0:00:45.000
Thế nên tôi chỉ muốn gửi cho các bạn một thông điệp:

0:00:45.000,0:00:47.000
Cố đừng có bị tuyệt chủng đấy.

0:00:47.000,0:00:49.000
(Cười)

0:00:49.000,0:00:51.000
Thế thôi.

0:00:51.000,0:00:55.000
(Cười)

0:00:55.000,0:00:57.000
Mọi người hỏi tôi rất nhiều --

0:00:57.000,0:01:00.000
thực tế là, một trong những câu hỏi mà tôi hay nhận được nhất

0:01:00.000,0:01:04.000
là, tại sao trẻ em lại thích khủng long đến thế?

0:01:04.000,0:01:06.000
Có gì mà thích thú đến vậy?

0:01:06.000,0:01:09.000
Và tôi thường chỉ nói,

0:01:09.000,0:01:11.000
"Ờ thì khủng long rất to,

0:01:11.000,0:01:14.000
khác biệt và đã biến mất."

0:01:14.000,0:01:16.000
Chúng biến mất hết rồi.

0:01:16.000,0:01:18.000
Điều đó thì cũng đúng,

0:01:18.000,0:01:20.000
nhưng ngay bây giờ chúng ta sẽ đi vào vấn đề chính.

0:01:20.000,0:01:23.000
Rồi, chủ đề đại khái sẽ là:

0:01:23.000,0:01:27.000
to, khác biệt và biến mất.

0:01:27.000,0:01:29.000
Tựa đề của buổi nói chuyện của tôi:

0:01:29.000,0:01:31.000
Khủng long biến đổi hình dạng:

0:01:31.000,0:01:33.000
Nguyên nhân của sự tuyệt chủng sớm.

0:01:33.000,0:01:36.000
Giờ, tôi giả sử rằng chúng ta nhớ những con khủng long.

0:01:36.000,0:01:39.000
Và có rất nhiều hình dạng khác nhau.

0:01:39.000,0:01:42.000
Rất nhiều loại khác nhau.

0:01:42.000,0:01:44.000
Rất lâu trước kia,

0:01:44.000,0:01:46.000
khoảng những năm 1900,

0:01:46.000,0:01:49.000
bảo tàng đua nhau tìm kiếm khủng long.

0:01:49.000,0:01:52.000
Họ ra ngoài và thu thập chúng.

0:01:52.000,0:01:54.000
Và đây là một câu chuyện thú vị.

0:01:54.000,0:01:57.000
Mỗi bảo tàng muốn có một con to hơn hoặc đẹp hơn

0:01:57.000,0:01:59.000
tất cả.

0:01:59.000,0:02:02.000
Thế nên nếu bảo tàng Toronto đi

0:02:02.000,0:02:05.000
và kiếm được một con Tyrannosaur, một con to,

0:02:05.000,0:02:08.000
thì bảo tàng Ottawa lại muốn một con to hơn nữa

0:02:08.000,0:02:10.000
và đẹp hơn nữa.

0:02:10.000,0:02:12.000
Và tất cả các bảo tàng đều như vậy.

0:02:12.000,0:02:14.000
Tất cả mọi người ra ngoài tìm kiếm

0:02:14.000,0:02:17.000
những con khủng long to hơn và đẹp hơn.

0:02:17.000,0:02:21.000
Và đó là vào những năm 1900.

0:02:21.000,0:02:24.000
Khoảng năm 1970,

0:02:24.000,0:02:26.000
một vài nhà khoa học ngồi lại với nhau

0:02:26.000,0:02:29.000
và họ nghĩ, "Thế quái nào nhỉ?

0:02:29.000,0:02:31.000
Nhìn những con khủng long xem.

0:02:31.000,0:02:33.000
Chúng đều rất to lớn.

0:02:33.000,0:02:36.000
Thế thì những con nhỏ đâu?"

0:02:38.000,0:02:40.000
Và họ suy nghĩ về điều đó

0:02:40.000,0:02:42.000
và họ thậm chí viết bài về nó:

0:02:42.000,0:02:44.000
"Những con khủng long nhỏ ở đâu?"

0:02:44.000,0:02:49.000
(Cười)

0:02:52.000,0:02:56.000
Tốt thôi, bạn cứ đi tới một bảo tàng, bạn sẽ thấy,

0:02:56.000,0:02:59.000
xem họ có bao nhiêu khủng long sơ sinh.

0:02:59.000,0:03:02.000
Mọi người ngộ nhận -- và đây mới chính là vấn đề --

0:03:02.000,0:03:04.000
mọi người ngộ nhận

0:03:04.000,0:03:06.000
rằng nếu họ có những con khủng long con,

0:03:06.000,0:03:08.000
nếu họ có khủng long thiếu niên,

0:03:08.000,0:03:10.000
thì nhận dạng chúng cũng dễ thôi.

0:03:10.000,0:03:12.000
Bạn có một con khủng long to,

0:03:12.000,0:03:15.000
và một con khủng long nhỏ hơn.

0:03:15.000,0:03:18.000
Nhưng tất cả những gì họ có chỉ là khủng long to.

0:03:18.000,0:03:21.000
Và thế là nảy sinh một vài vấn đề.

0:03:21.000,0:03:25.000
Thứ nhất, các nhà khoa học có sĩ diện,

0:03:25.000,0:03:29.000
và họ thích đặt tên cho khủng long.

0:03:29.000,0:03:31.000
Họ thích đặt tên cho tất cả mọi thứ.

0:03:31.000,0:03:34.000
Mọi người đều thích có những con thú riêng mà họ đặt tên.

0:03:34.000,0:03:37.000
(Cười)

0:03:37.000,0:03:40.000
Và thế là mỗi lần họ tìm thấy cái gì đó mà trông khang khác,

0:03:40.000,0:03:43.000
họ đặt cho nó một cái tên khác.

0:03:43.000,0:03:45.000
Và thế là, tất nhiên,

0:03:45.000,0:03:48.000
chúng ta cuối cùng có một đống khủng long khác nhau.

0:03:50.000,0:03:53.000
Năm 1975,

0:03:53.000,0:03:56.000
một tia sáng lóe lên trong đầu một ai đó.

0:03:56.000,0:03:58.000
Tiến sĩ Peter Dodson

0:03:58.000,0:04:00.000
ở trường Đại học Pennsylvania

0:04:00.000,0:04:03.000
nhận ra rằng thực ra

0:04:03.000,0:04:06.000
khủng long lớn lên

0:04:06.000,0:04:08.000
khá giống như chim vậy,

0:04:08.000,0:04:10.000
và khác với

0:04:10.000,0:04:12.000
cách mà động vật lưỡng cư phát triển.

0:04:12.000,0:04:14.000
Và trên thực tế,

0:04:14.000,0:04:17.000
ông đã lấy con đà điểu châu Úc làm ví dụ.

0:04:17.000,0:04:20.000
Và khá là thú vị -- nếu chúng ta xem xét con đà điều này,

0:04:20.000,0:04:23.000
hay bất cứ loài chim nào có mào ở trên đầu,

0:04:23.000,0:04:25.000
thực chất chúng phát triển

0:04:25.000,0:04:27.000
tới khoảng 80% cỡ con trưởng thành

0:04:27.000,0:04:30.000
trước khi mào bắt đầu mọc.

0:04:30.000,0:04:33.000
Giờ hãy nghĩ về điều đó.

0:04:33.000,0:04:36.000
Chúng đơn giản là giữ lại những đặc điểm thiếu niên của chúng

0:04:36.000,0:04:39.000
tới rất muộn trong quá trình mà ta gọi là sự phát triển cá thể.

0:04:39.000,0:04:43.000
Thế nên sự phát triển tương quan sọ não

0:04:43.000,0:04:46.000
tương đương với sự lớn lên của hộp sọ.

0:04:46.000,0:04:48.000
Nên bạn có thể thấy

0:04:48.000,0:04:50.000
rằng nếu bạn tìm thấy được một con

0:04:50.000,0:04:53.000
mà trưởng thành khoảng 80%

0:04:53.000,0:04:56.000
và bạn không biết là nó sẽ lớn lên thành một con đà điểu châu Úc,

0:04:56.000,0:04:59.000
bạn sẽ nghĩ đó là hai con vật khác nhau.

0:05:00.000,0:05:03.000
Thế nên đó chính là vấn đề,

0:05:03.000,0:05:06.000
và Peter Dodson đã chỉ ra điều này

0:05:06.000,0:05:08.000
sử dụng vài con khủng long mỏ vịt

0:05:08.000,0:05:10.000
gọi là Hypacrosaurus.

0:05:10.000,0:05:12.000
Và ông chỉ ra

0:05:12.000,0:05:15.000
rằng nếu bạn lấy một con nhỏ và một con trưởng thành

0:05:15.000,0:05:18.000
và tính trung bình xem nó sẽ trông thế nào,

0:05:18.000,0:05:21.000
nếu nó lớn lên gần như theo thức tỉ lệ thuận,

0:05:21.000,0:05:23.000
nó sẽ có một cái mào

0:05:23.000,0:05:26.000
khoảng bằng một nửa cỡ con trưởng thành.

0:05:26.000,0:05:28.000
Thế nhưng thực chất một con trước khi trưởng thành

0:05:28.000,0:05:30.000
khoảng 65%

0:05:30.000,0:05:32.000
chẳng có cái mào nào cả.

0:05:32.000,0:05:34.000
Nên điều này rất thú vị.

0:05:34.000,0:05:37.000
Chính lúc này

0:05:37.000,0:05:40.000
mọi người bắt đầu lại bị phân tâm.

0:05:40.000,0:05:42.000
Ý tôi là, nếu họ cứ thuận theo

0:05:42.000,0:05:45.000
thuận theo nghiên cứu của Peter Dodson, và tiếp tục với nó,

0:05:45.000,0:05:47.000
thì chúng ta sẽ có ít khủng long hơn nhiều

0:05:47.000,0:05:49.000
so với bây giờ.

0:05:49.000,0:05:51.000
Nhưng các nhà khoa học có sĩ diện;

0:05:51.000,0:05:54.000
họ thích đặt tên các thứ.

0:05:54.000,0:05:57.000
Và họ tiếp tục đặt tên cho khủng long

0:05:57.000,0:06:00.000
bởi vì chúng khác nhau.

0:06:00.000,0:06:02.000
Giờ chúng ta có một cách để kiểm tra thực chất

0:06:02.000,0:06:05.000
xem một con khủng long, hay bất cứ loài động vật nào,

0:06:05.000,0:06:08.000
là một con bé hay một con đã lớn.

0:06:08.000,0:06:11.000
Và đó là bằng cách cắt xuyên qua xương của chúng.

0:06:11.000,0:06:15.000
Nhưng cắt vào xương của một con khủng long

0:06:15.000,0:06:18.000
thì khó làm lắm, bạn có thể tưởng tượng đấy,

0:06:18.000,0:06:21.000
bởi vì trong các bảo tàng,

0:06:21.000,0:06:25.000
xương rất quý hiếm.

0:06:25.000,0:06:28.000
Bạn tới một bảo tàng và họ chăm sóc xương rất cẩn thận.

0:06:28.000,0:06:31.000
Họ đặt chúng trong những cái hộp xốp nhỏ.

0:06:31.000,0:06:34.000
Chúng được chăm sóc rất kĩ.

0:06:35.000,0:06:37.000
Họ không thích tí nào nếu bạn đến

0:06:37.000,0:06:39.000
với ý đồ cưa xương ra và nhìn vào bên trong.

0:06:39.000,0:06:41.000
(Cười)

0:06:41.000,0:06:44.000
Thế nên họ thường không để bạn làm vậy đâu.

0:06:44.000,0:06:47.000
Nhưng tôi có một bảo tàng

0:06:47.000,0:06:49.000
và tôi thu thập khủng long

0:06:49.000,0:06:51.000
và tôi có thể cưa xương tôi có.

0:06:51.000,0:06:53.000
Và tôi làm đúng như thế.

0:06:53.000,0:06:58.000
(Vỗ tay)

0:06:58.000,0:07:03.000
Thế, nếu bạn cắt một con khủng long con,

0:07:03.000,0:07:05.000
nó sẽ rất xốp bên trong như A.

0:07:05.000,0:07:07.000
Và nếu bạn cắt một con khủng long lớn hơn,

0:07:07.000,0:07:09.000
nó sẽ rất đặc.

0:07:09.000,0:07:11.000
Bạn có thể thấy rằng đó là một cái xương trưởng thành.

0:07:11.000,0:07:14.000
Nên rất dễ để phân biệt chúng.

0:07:14.000,0:07:16.000
Nên những gì tôi muốn làm

0:07:16.000,0:07:18.000
là cho các bạn xem những cái này.

0:07:18.000,0:07:22.000
Ở Bắc Mỹ, vùng Đồng bằng Bắc bộ của nước Mỹ,

0:07:22.000,0:07:26.000
và ở vùng Đồng bằng Nam bộ ở Alberta và Saskatchewan,

0:07:26.000,0:07:29.000
có một dãy đá lớn gọi là Hệ thống Khe Địa ngục

0:07:29.000,0:07:32.000
nơi có những chú khủng long cuối cùng sống sót trên Trái đất.

0:07:32.000,0:07:34.000
Và có khoảng 12 con

0:07:34.000,0:07:36.000
và mọi người đều nhận ra --

0:07:36.000,0:07:38.000
Ý tôi là 12 khủng long cơ bản

0:07:38.000,0:07:40.000
mà đã bị tuyệt chủng.

0:07:40.000,0:07:43.000
Và thế là chúng tôi sẽ nghiên cứu chúng.

0:07:43.000,0:07:45.000
Và đó đại khái là những gì chúng tôi đã làm.

0:07:45.000,0:07:48.000
Học sinh của tôi, nhân viên của tôi,

0:07:48.000,0:07:51.000
chúng tôi đã cắt chúng ra.

0:07:51.000,0:07:53.000
Giờ các bạn có thể tưởng tượng,

0:07:53.000,0:07:55.000
cắt phanh một cái xương chân ra là một chuyện,

0:07:55.000,0:07:58.000
nhưng khi bạn tới một bảo tàng

0:07:58.000,0:08:00.000
và nói, "Ông có phiền không nếu tôi cắt phanh

0:08:00.000,0:08:03.000
cái sọ con khủng long của ông?"

0:08:03.000,0:08:06.000
họ sẽ nói, "Biến."

0:08:06.000,0:08:11.000
(Cười)

0:08:11.000,0:08:15.000
Đây là 12 loài khủng long.

0:08:15.000,0:08:18.000
Và chúng tôi muốn xem xét 3 loài đầu tiên trước.

0:08:18.000,0:08:21.000
Đây là những loài khủng long được gọi là Pachycephalosaurs.

0:08:21.000,0:08:23.000
Và mọi người đều biết

0:08:23.000,0:08:25.000
rằng 3 loài này có liên quan tới nhau.

0:08:25.000,0:08:27.000
Và giả thuyết của chúng ta

0:08:27.000,0:08:29.000
là chúng có quan hệ với nhau

0:08:29.000,0:08:32.000
như là anh em họ hay tương tự như vậy.

0:08:32.000,0:08:34.000
Nhưng không ai từng xem xét

0:08:34.000,0:08:37.000
rằng chúng có thể quan hệ với nhau mật thiết hơn nữa.

0:08:37.000,0:08:39.000
Nói cách khác,

0:08:39.000,0:08:42.000
mọi người xem chúng và họ thấy sự khác biệt.

0:08:42.000,0:08:44.000
Và các bạn đều biết

0:08:44.000,0:08:46.000
là nếu bạn phải xác định

0:08:46.000,0:08:48.000
xem bạn có liên quan tới anh trai hay chị gái của bạn hay không,

0:08:48.000,0:08:52.000
bạn không thể làm điều đó chỉ bằng cách nhìn những điểm khác nhau.

0:08:52.000,0:08:54.000
Bạn chỉ có thể xác định được mối liên hệ

0:08:54.000,0:08:56.000
bằng cách tìm điểm tương đồng.

0:08:56.000,0:08:58.000
Thế, người ta xem xét những con khủng long này

0:08:58.000,0:09:00.000
và nói về chúng khác nhau như thế nào.

0:09:00.000,0:09:03.000
Con Pachycephalosaurus có một vòm trán lớn và dày trên đầu

0:09:03.000,0:09:06.000
và nó có vài cái bướu nhỏ ở đằng sau đầu

0:09:06.000,0:09:10.000
và nó có một đống những thứ xương xẩu ở đầu mũi.

0:09:10.000,0:09:12.000
Và rồi Stygimoloch, một con khủng long khác

0:09:12.000,0:09:16.000
từ cùng một kỉ, sống cùng một thời điểm,

0:09:16.000,0:09:18.000
có gai nhọn trồi ra từ đằng sau đầu nó.

0:09:18.000,0:09:20.000
Nó có vòm trán nhỏ xíu,

0:09:20.000,0:09:24.000
và nó có một đống những thứ xương xẩu trên mũi.

0:09:24.000,0:09:26.000
Và sau đó có một con gọi là con Dracorex,

0:09:26.000,0:09:28.000
Mắt kiểu Hogwart.

0:09:28.000,0:09:31.000
Đoán xem cái tên từ đâu ra? Rồng.

0:09:31.000,0:09:33.000
Vầ đây là một con khủng long

0:09:33.000,0:09:36.000
mà có gai nhọn trồi ra từ đầu nó, không có vòm trán

0:09:36.000,0:09:39.000
và những thứ xương xẩu trên mũi.

0:09:39.000,0:09:42.000
Không ai để ý đến những thứ xương xẩu này nhìn khá là giống nhau.

0:09:42.000,0:09:44.000
Nhưng họ có xem xét ba con này

0:09:44.000,0:09:46.000
và nói, "Đây là ba con khủng long khác nhau,

0:09:46.000,0:09:49.000
và Dracorex có thể là con nguyên thủy nhất trong bọn chúng.

0:09:49.000,0:09:52.000
Và con kia thì nguyên thủy hơn con còn lại.

0:09:52.000,0:09:55.000
Tôi không rõ

0:09:55.000,0:09:58.000
thực chất làm cách nào họ phân loại ba con này ra như vậy.

0:09:58.000,0:10:00.000
Nhưng nếu bạn đặt chúng cạnh nhau,

0:10:00.000,0:10:03.000
nếu bạn cứ lấy 3 cái hộp sọ này và đặt chúng cạnh nhau,

0:10:03.000,0:10:05.000
nó trông như thế này.

0:10:05.000,0:10:07.000
Dracorex là con nhỏ nhất,

0:10:07.000,0:10:09.000
Stygimoloch là con lớn thứ nhì,

0:10:09.000,0:10:12.000
Pachycephalosaurus là con lớn nhất.

0:10:12.000,0:10:14.000
Và một người sẽ nghĩ,

0:10:14.000,0:10:16.000
có thể nó sẽ cho tôi một gợi ý.

0:10:16.000,0:10:18.000
(Cười)

0:10:18.000,0:10:21.000
Nhưng nó chẳng gợi ý cho họ cái gì.

0:10:21.000,0:10:24.000
Bởi vì, ồ chúng ta biết tại sao mà.

0:10:24.000,0:10:27.000
Các nhà khoa học thích đặt tên.

0:10:27.000,0:10:29.000
Thế nên nếu ta cắt phanh

0:10:29.000,0:10:31.000
con Dracorex --

0:10:31.000,0:10:33.000
Tôi cắt phanh con Dracorex của tôi --

0:10:33.000,0:10:35.000
và xem này, nó xốp bên trong,

0:10:35.000,0:10:37.000
thực sự rất xốp bên trong.

0:10:37.000,0:10:39.000
Ý tôi là, nó là một con chưa trưởng thành.

0:10:39.000,0:10:41.000
và nó đang lớn rất nhanh.

0:10:41.000,0:10:43.000
Và nó sẽ lớn lên nữa.

0:10:43.000,0:10:45.000
Nếu bạn cắt con Stygimoloch,

0:10:45.000,0:10:47.000
nó cũng tương tự như vậy.

0:10:47.000,0:10:49.000
Cái vòm trán, cái vòm trán nhỏ đó,

0:10:49.000,0:10:51.000
đang phát triển rất nhanh.

0:10:51.000,0:10:53.000
Nó đang phồng lên rất nhanh.

0:10:53.000,0:10:56.000
Điều thú vị là cái gai ở trên lưng của con Dracorex

0:10:56.000,0:10:58.000
cũng đang lớn rất nhanh nữa.

0:10:58.000,0:11:00.000
Cái gai trên lưng của con Stygimoloch

0:11:00.000,0:11:02.000
thì thực ra đang thu hồi lại,

0:11:02.000,0:11:04.000
tức là chúng đang nhỏ dần đi

0:11:04.000,0:11:06.000
trong khi cái vòm trán thì đang lớn dần lên.

0:11:06.000,0:11:09.000
Và nếu chúng ta xem xét con Pachycephalosaurus,

0:11:09.000,0:11:12.000
Pachycephalosaurus có một cái vòm trán đặc

0:11:12.000,0:11:15.000
và những cái bướu nhỏ phía sau đầu

0:11:15.000,0:11:17.000
cũng đang thu hồi lại.

0:11:17.000,0:11:19.000
Thế với chỉ ba con khủng long này,

0:11:19.000,0:11:21.000
là một nhà khoa học, bạn có thể dễ dàng

0:11:21.000,0:11:23.000
chúng ta có thể dễ dàng đặt ra giả thuyết

0:11:23.000,0:11:25.000
rằng đó chỉ là quá trình phát triển

0:11:25.000,0:11:28.000
của cùng một con vật.

0:11:28.000,0:11:31.000
Dĩ nhiên điều này có nghĩa là

0:11:31.000,0:11:35.000
Stygimoloch và Dracorex

0:11:35.000,0:11:37.000
đã tuyệt chủng.

0:11:37.000,0:11:42.000
(Cười)

0:11:42.000,0:11:44.000
Được rồi.

0:11:46.000,0:11:49.000
Nó có nghĩa là

0:11:49.000,0:11:53.000
chúng ta còn 10 con khủng long chính phải xử lí nữa.

0:11:53.000,0:11:55.000
Một đồng nghiệp của tôi ở Berkley,

0:11:55.000,0:11:58.000
anh ấy và tôi đang xem xét con Triceratops.

0:11:58.000,0:12:00.000
Và trước năm 2000 --

0:12:00.000,0:12:02.000
giờ nhớ lại,

0:12:02.000,0:12:04.000
Triceratops lần đầu tiên được tìm thấy những năm 1800 --

0:12:04.000,0:12:07.000
trước năm 2000, chưa ai từng nhìn thấy

0:12:07.000,0:12:10.000
một con Triceratops thiếu niên.

0:12:10.000,0:12:13.000
Có một con Triceratops trong mọi bảo tàng trên thế giới,

0:12:13.000,0:12:17.000
nhưng chưa ai từng thu thập một con thiếu niên.

0:12:17.000,0:12:19.000
Và chúng ta biết tại sao đúng không?

0:12:19.000,0:12:22.000
Bởi vì ai cũng muốn có một con to.

0:12:22.000,0:12:24.000
Nên ai cũng có một con to.

0:12:24.000,0:12:26.000
Thế là chúng tôi ra ngoài và thu thập một đống các thứ

0:12:26.000,0:12:28.000
và chúng tôi tìm thấy một đống những con nhỏ.

0:12:28.000,0:12:32.000
Chúng ở khắp mọi nơi. Chúng chỗ nào cũng có.

0:12:32.000,0:12:34.000
Thế nên chúng tôi có một đống ở bảo tàng của mình.

0:12:34.000,0:12:39.000
(Cười)

0:12:39.000,0:12:41.000
Và mọi người nói đó là bởi tôi có một cái bảo tàng nhỏ.

0:12:41.000,0:12:44.000
Khi anh có một cái bảo tàng nhỏ, anh chỉ có khủng long nhỏ thôi.

0:12:44.000,0:12:47.000
(Cười)

0:12:47.000,0:12:49.000
Nếu bạn xem xét con Triceratops,

0:12:49.000,0:12:51.000
bạn có thể thấy rằng chúng đang biến đổi, đang thay đổi hình dạng.

0:12:51.000,0:12:53.000
Khi những con thiếu niên lớn lên,

0:12:53.000,0:12:55.000
sừng của chúng sẽ cong về đằng sau.

0:12:55.000,0:12:57.000
Và rồi khi chúng già đi,

0:12:57.000,0:12:59.000
những cái sừng mọc ra đằng trước.

0:12:59.000,0:13:01.000
Và nó khá là thú vị.

0:13:01.000,0:13:03.000
Nếu bạn nhìn theo đường viền của vành sọ,

0:13:03.000,0:13:06.000
chúng có những cái xương nhỏ hình tam giác

0:13:06.000,0:13:08.000
mà sẽ phát triển theo hình tam giác

0:13:08.000,0:13:11.000
và chúng ép phẳng ra theo vành sọ

0:13:11.000,0:13:13.000
khá là giống như những cái gai

0:13:13.000,0:13:16.000
trên con Pachycephalosaurs.

0:13:16.000,0:13:20.000
Và sau đó, bởi vì những con thiếu niên ở trong bộ sưu tập của tôi,

0:13:20.000,0:13:22.000
tôi cắt chúng ra

0:13:22.000,0:13:24.000
và xem xét bên trong.

0:13:24.000,0:13:27.000
Và con nhỏ thì rất xốp.

0:13:27.000,0:13:30.000
Và con cỡ trung bình cũng rất xốp.

0:13:30.000,0:13:32.000
Nhưng điều thú vị là

0:13:32.000,0:13:34.000
con trưởng thành Triceratops cũng rất xốp.

0:13:34.000,0:13:37.000
Và đây là một cái sọ dài 2 mét.

0:13:37.000,0:13:40.000
Một cái sọ lớn.

0:13:40.000,0:13:42.000
Nhưng có một con khủng long khác

0:13:42.000,0:13:45.000
được tìm thấy trong đội hình này

0:13:45.000,0:13:48.000
trông giống như Triceratops, chỉ khác là nó lớn hơn,

0:13:48.000,0:13:51.000
và nó gọi là con Torosaurus.

0:13:51.000,0:13:54.000
Và còn Torosaurus, khi chúng tôi cắt nó,

0:13:54.000,0:13:56.000
nó có xương trưởng thành.

0:13:56.000,0:13:58.000
Nhưng nó có những cái lỗ lớn trong tấm vành chắn của nó.

0:13:58.000,0:14:01.000
Và mọi người đều nói, "Con Triceratops và con Torosaurus

0:14:01.000,0:14:03.000
không thể nào là cùng một con vật

0:14:03.000,0:14:05.000
vì một con thì lớn hơn con kia."

0:14:05.000,0:14:10.000
(Cười)

0:14:10.000,0:14:12.000
"Và nó có lỗ trong vành sọ."

0:14:12.000,0:14:15.000
Và tôi nói, "Thế thì chúng ta có con Torosaurus thiếu niên nào không?"

0:14:15.000,0:14:18.000
Và họ nói, "Ờ thì không,

0:14:18.000,0:14:21.000
nhưng mà nó có lỗ trong vành sọ."

0:14:21.000,0:14:24.000
Thế là một trong những sinh viên cao học của tôi, John Scannella,

0:14:24.000,0:14:26.000
xem qua cả bộ sưu tập của chúng tôi

0:14:26.000,0:14:28.000
và anh chàng phát hiện ra

0:14:28.000,0:14:30.000
rằng cái lỗ bắt đầu hình thành

0:14:30.000,0:14:32.000
ở con Triceratops

0:14:32.000,0:14:35.000
và, dĩ nhiên là nó mở to ở con Torosaurus --

0:14:35.000,0:14:38.000
nên anh ấy tìm được những cái trung gian

0:14:38.000,0:14:40.000
giữa con Triceratops và con Torosaurus,

0:14:40.000,0:14:42.000
khá là hay đấy.

0:14:42.000,0:14:44.000
Và giờ chúng ta biết rằng

0:14:44.000,0:14:46.000
Torosaurus

0:14:46.000,0:14:49.000
thực ra chính là một con Triceratops đã trưởng thành.

0:14:49.000,0:14:51.000
Giờ khi chúng ta đặt tên cho khủng long,

0:14:51.000,0:14:53.000
khi chúng ta đặt tên mọi thứ,

0:14:53.000,0:14:55.000
cái tên ban đầu sẽ ở lại

0:14:55.000,0:14:59.000
còn cái tên thứ 2 thì bị bỏ đi.

0:14:59.000,0:15:02.000
Thế nên Torosaurus đã tuyệt chủng.

0:15:02.000,0:15:05.000
Triceratops, nếu bạn theo dõi tin tức thời sự,

0:15:05.000,0:15:07.000
rất nhiều phát thanh viên bị sai cả.

0:15:07.000,0:15:10.000
Họ nghĩ rằng Torosaurus nên được giữ lại còn Triceratops thì bị bỏ đi,

0:15:10.000,0:15:12.000
nhưng điều đó sẽ không xảy ra đâu.

0:15:12.000,0:15:17.000
(Cười)

0:15:18.000,0:15:21.000
Được rồi, chúng tôi có thể làm điều này với một đống khủng long nữa.

0:15:21.000,0:15:23.000
Ý tôi là, đây là con Edmontosaurus

0:15:23.000,0:15:25.000
và con Anatotitan.

0:15:25.000,0:15:28.000
Anatotitan: một con vịt khổng lồ.

0:15:28.000,0:15:30.000
Nó là một con khủng long mỏ vịt.

0:15:30.000,0:15:32.000
Đây là một con khác.

0:15:32.000,0:15:34.000
Thế là chúng tôi xem xét mô học của xương.

0:15:34.000,0:15:37.000
Và mô học xương cho chúng ta biết

0:15:37.000,0:15:39.000
rằng Edmontosaurus là một con thiếu niên,

0:15:39.000,0:15:41.000
hoặc ít ra là một con tiền trưởng thành,

0:15:41.000,0:15:44.000
và con kia là con trưởng thành

0:15:44.000,0:15:47.000
và chúng ta có một sự phát triển cá thể.

0:15:47.000,0:15:50.000
Và chúng ta loại bỏ được con Anatotitan.

0:15:50.000,0:15:53.000
Và chúng ta có thể cứ tiếp tục làm thế này.

0:15:53.000,0:15:55.000
Và con cuối cùng

0:15:55.000,0:15:57.000
là con T.Rex.

0:15:57.000,0:15:59.000
Và đây là 2 con khủng long,

0:15:59.000,0:16:02.000
T.Rex và con Nanotyrannus.

0:16:02.000,0:16:04.000
(Cười)

0:16:04.000,0:16:07.000
Lại một lần nữa, khiến bạn phải băn khoăn.

0:16:07.000,0:16:10.000
(Cười)

0:16:10.000,0:16:12.000
Nhưng người ta có một câu hỏi hay.

0:16:12.000,0:16:14.000
Họ xem xét chúng

0:16:14.000,0:16:17.000
và nói, "Một con có 17 răng và con lớn nhất có 12 răng.

0:16:17.000,0:16:19.000
Và nó chẳng hợp lý chút nào,

0:16:19.000,0:16:21.000
vì chúng ta không biết con khủng long nào

0:16:21.000,0:16:23.000
mà có thể mọc thêm răng khi nó già đi.

0:16:23.000,0:16:25.000
Thế nên phải đúng là --

0:16:25.000,0:16:28.000
chúng là 2 con khác nhau."

0:16:28.000,0:16:30.000
Nên chúng tôi cắt chúng ra.

0:16:30.000,0:16:32.000
Và chắc chắn rồi,

0:16:32.000,0:16:35.000
Nanotyrannus có xương chưa trưởng thành

0:16:35.000,0:16:38.000
và con lớn hơn thì có xương trưởng thành hơn.

0:16:38.000,0:16:41.000
Trông giống như nó sẽ còn lớn lên nữa.

0:16:41.000,0:16:43.000
Và ở Bảo tàng vùng Rockies mà chúng tôi làm việc,

0:16:43.000,0:16:45.000
tôi có 4 con T.Rex,

0:16:45.000,0:16:47.000
và tôi có thể cắt cả đống chúng.

0:16:47.000,0:16:50.000
Nhưng thực ra tôi không phải cắt con nào cả,

0:16:50.000,0:16:53.000
vì tôi chỉ việc đặt hàm của chúng cạnh nhau

0:16:53.000,0:16:56.000
và thành ra là con lớn nhất có 12 răng

0:16:56.000,0:16:58.000
và con nhỏ nhất tiếp theo có 13

0:16:58.000,0:17:00.000
và con nhỏ nhất tiếp theo có 14.

0:17:00.000,0:17:02.000
Và dĩ nhiên, con Nano có 17.

0:17:02.000,0:17:05.000
Và chúng tôi ra ngoài và xem những bộ sưu tập của người khác

0:17:05.000,0:17:09.000
và chúng tôi tìm thấy một con có khoảng 15 cái răng.

0:17:09.000,0:17:12.000
Thế nên một lần nữa, vẫn rất dễ để nói rằng

0:17:12.000,0:17:14.000
sự phát triển cá thể của con Tyrannosaurus

0:17:14.000,0:17:17.000
có bao gồm con Nanotyrannus,

0:17:17.000,0:17:22.000
và vì thế chúng ta có thể bỏ ra một con khủng long khác.

0:17:22.000,0:17:24.000
(Cười)

0:17:24.000,0:17:28.000
Thế nên khi nói về

0:17:28.000,0:17:30.000
kết thức kỉ băng hà của chúng ta,

0:17:30.000,0:17:33.000
chúng ta còn 7 con.

0:17:33.000,0:17:36.000
Và đó là một số đẹp.

0:17:36.000,0:17:39.000
Một số đẹp để tuyệt chủng, tôi nghĩ vậy.

0:17:39.000,0:17:41.000
Giờ các bạn có thể tưởng tượng,

0:17:41.000,0:17:44.000
điều này không được học sinh lớp 4 hâm mộ cho lắm.

0:17:44.000,0:17:46.000
Học sinh lớp 4 yêu thích khủng long,

0:17:46.000,0:17:49.000
chúng ghi nhớ tên khủng long.

0:17:51.000,0:17:54.000
Và chúng sẽ không vui vẻ vì điều này lắm đâu.

0:17:54.000,0:17:56.000
(Cười)

0:17:56.000,0:17:58.000
Cám ơn rất nhiều.

0:17:58.000,0:18:01.000
(Vỗ tay)