0:00:00.000,0:00:03.000
Czy mogę poprosić, aby słuchacze z różnych pokoleń

0:00:03.000,0:00:05.000
podnieśli dłonie

0:00:05.000,0:00:08.000
lub zaczęli klaskać?

0:00:08.000,0:00:10.000
Ciekawi mnie jak wiele jest osób

0:00:10.000,0:00:12.000
w wieku od trzech do 12 lat.

0:00:12.000,0:00:16.000
(Śmiech)

0:00:16.000,0:00:19.000
Nie ma, co?

0:00:19.000,0:00:21.000
Dobra

0:00:21.000,0:00:23.000
Będę mówił o dinozaurach.

0:00:23.000,0:00:26.000
Pamiętacie dinozaury, jak byliście w tym wieku?

0:00:26.000,0:00:31.000
(Oklaski)

0:00:33.000,0:00:36.000
Dinozaury są w sumie śmieszne.

0:00:36.000,0:00:38.000
(Śmiech)

0:00:38.000,0:00:40.000
Pójdziemy teraz w trochę innym kierunku.

0:00:40.000,0:00:43.000
Mam nadzieję, że wszyscy sobie z tego zdajecie sprawę.

0:00:43.000,0:00:45.000
Podam wam moje przesłanie wprost:

0:00:45.000,0:00:47.000
Postarajcie się nie wyginąć.

0:00:47.000,0:00:49.000
(Śmiech)

0:00:49.000,0:00:51.000
Ot co.

0:00:51.000,0:00:55.000
(Śmiech)

0:00:55.000,0:00:57.000
Ludzie często pytają mnie --

0:00:57.000,0:01:00.000
w sumie jednym z najczęściej zadawanych mi pytań

0:01:00.000,0:01:04.000
jest to, dlaczego dzieci tak lubią dinozaury?

0:01:04.000,0:01:06.000
Co je tak fascynuje?

0:01:06.000,0:01:09.000
A ja zwykle po prostu mówię:

0:01:09.000,0:01:11.000
„No, dinozaury były duże,

0:01:11.000,0:01:14.000
inne i ich nie ma.”

0:01:14.000,0:01:16.000
Wszystkie wyginęły.

0:01:16.000,0:01:18.000
No, to nie prawda,

0:01:18.000,0:01:20.000
ale za chwilę dojdziemy do tego problemu.

0:01:20.000,0:01:23.000
Taki właśnie jest tu motyw:

0:01:23.000,0:01:27.000
duże, inne i ich nie ma.

0:01:27.000,0:01:29.000
Tytuł mojej pogadanki to:

0:01:29.000,0:01:31.000
Dinozaury zmieniające kształt:

0:01:31.000,0:01:33.000
Przyczyna przedwczesnego wymarcia.

0:01:33.000,0:01:36.000
Zakładam, że pamiętamy dinozaury.

0:01:36.000,0:01:39.000
Mają one wiele różnych kształtów.

0:01:39.000,0:01:42.000
Jest wiele odmiennych rodzajów.

0:01:42.000,0:01:44.000
Dawno temu,

0:01:44.000,0:01:46.000
jeszcze na początku XX wieku,

0:01:46.000,0:01:49.000
muzea szukały dinozaurów.

0:01:49.000,0:01:52.000
Szukały i zbierały je.

0:01:52.000,0:01:54.000
A to jest ciekawa historia.

0:01:54.000,0:01:57.000
Każde muzeum chciało troszkę większego i lepszego

0:01:57.000,0:01:59.000
niż inni.

0:01:59.000,0:02:02.000
Więc jak muzeum z Toronto szukało

0:02:02.000,0:02:05.000
i znalazło tyranozaura, takiego dużego,

0:02:05.000,0:02:08.000
to muzeum z Ottawy chciało jeszcze większego

0:02:08.000,0:02:10.000
i lepszego.

0:02:10.000,0:02:12.000
Tak było ze wszystkimi muzeami.

0:02:12.000,0:02:14.000
Więc wszyscy szukali

0:02:14.000,0:02:17.000
tych większych i lepszych dinozaurów.

0:02:17.000,0:02:21.000
Tak było na początku XX w.

0:02:21.000,0:02:24.000
Około 1970 roku

0:02:24.000,0:02:26.000
część naukowców zadała sobie pytanie:

0:02:26.000,0:02:29.000
„Co u licha?

0:02:29.000,0:02:31.000
Popatrzcie na te dinozaury.

0:02:31.000,0:02:33.000
Wszystkie są duże.

0:02:33.000,0:02:36.000
A gdzie są te małe?”

0:02:38.000,0:02:40.000
Zaczęli się nad tym zastanawiać,

0:02:40.000,0:02:42.000
nawet pisali publikacje na ten temat:

0:02:42.000,0:02:44.000
„Gdzie są małe dinozaury”?

0:02:44.000,0:02:49.000
(Śmiech)

0:02:52.000,0:02:56.000
No, pójdźcie do muzeum, a zobaczycie,

0:02:56.000,0:02:59.000
ile dzieci dinozaurów tam jest.

0:02:59.000,0:03:02.000
Ludzie zakładali -- i był to rzeczywiście problem --

0:03:02.000,0:03:04.000
ludzie zakładali,

0:03:04.000,0:03:06.000
że jeśliby znaleźli małe dinozaury,

0:03:06.000,0:03:08.000
jeśliby znaleźli młodociane dinozaury,

0:03:08.000,0:03:10.000
to łatwo by było je rozpoznać.

0:03:10.000,0:03:12.000
Miałbyś dużego dinozaura

0:03:12.000,0:03:15.000
i mniejszego dinozaura.

0:03:15.000,0:03:18.000
Ale oni mieli tylko duże dinozaury.

0:03:18.000,0:03:21.000
A to się sprowadza do paru rzeczy.

0:03:21.000,0:03:25.000
Po pierwsze naukowcy są próżni

0:03:25.000,0:03:29.000
i naukowcy lubią nadawać nazwy dinozaurom.

0:03:29.000,0:03:31.000
Lubią nadawać nazwy wszystkiemu.

0:03:31.000,0:03:34.000
Każdy chce, żeby było takie zwierzę, które sami nazwali.

0:03:34.000,0:03:37.000
(Śmiech)

0:03:37.000,0:03:40.000
Więc za każdym razem, jak znajdowali coś, co wygląda trochę inaczej,

0:03:40.000,0:03:43.000
to nadawali temu inną nazwę.

0:03:43.000,0:03:45.000
Doprowadziło to do tego,

0:03:45.000,0:03:48.000
że mamy całą masę różnych dinozaurów.

0:03:50.000,0:03:53.000
W 1975 roku

0:03:53.000,0:03:56.000
kogoś nareszcie olśniło.

0:03:56.000,0:03:58.000
Dr Peter Dodson

0:03:58.000,0:04:00.000
z Uniwersytetu Pensylwanii

0:04:00.000,0:04:03.000
zdał sobie sprawę z tego,

0:04:03.000,0:04:06.000
że dinozaury rosły

0:04:06.000,0:04:08.000
bardziej tak jak ptaki,

0:04:08.000,0:04:10.000
czyli inaczej

0:04:10.000,0:04:12.000
niż gady.

0:04:12.000,0:04:14.000
Dr Dodson

0:04:14.000,0:04:17.000
posłużył się przykładem kazuara.

0:04:17.000,0:04:20.000
A to w sumie fajne -- jak się przyjrzysz kazuarowi

0:04:20.000,0:04:23.000
czy też jakiemukolwiek ptakowi, co ma grzebień na głowie,

0:04:23.000,0:04:25.000
to one tak naprawdę osiągają

0:04:25.000,0:04:27.000
około 80 procent dorosłego rozmiaru

0:04:27.000,0:04:30.000
zanim grzebień zacznie rosnąć.

0:04:30.000,0:04:33.000
No to sobie pomyślcie.

0:04:33.000,0:04:36.000
One w zasadzie zachowują swoje młodociane cechy

0:04:36.000,0:04:39.000
do bardzo późnego etapu swojej tzw. ontogenezy.

0:04:39.000,0:04:43.000
Więc allometryczna ontogeneza czaszki

0:04:43.000,0:04:46.000
to względny wzrost czaszki.

0:04:46.000,0:04:48.000
Więc widzicie,

0:04:48.000,0:04:50.000
że jeślibyście znaleźli takiego,

0:04:50.000,0:04:53.000
co już osiągnął 80% dorosłego rozmiaru

0:04:53.000,0:04:56.000
a nie wiedzielibyście, że będzie to kazuar,

0:04:56.000,0:04:59.000
to byście pomyśleli, że to dwa różne zwierzęta.

0:05:00.000,0:05:03.000
I to był problem,

0:05:03.000,0:05:06.000
a Peter Dodson wykazał to

0:05:06.000,0:05:08.000
za pomocą pewnego dinozaura o kaczym dziobie

0:05:08.000,0:05:10.000
wtedy zwanego hipakrozaurem.

0:05:10.000,0:05:12.000
Udowodnił on,

0:05:12.000,0:05:15.000
że gdyby zestawić młodego osobnika z dorosłym

0:05:15.000,0:05:18.000
i spróbować ustalić to, jak on powinien wyglądać

0:05:18.000,0:05:21.000
jeśliby rósł w taki liniowy sposób,

0:05:21.000,0:05:23.000
to miałby on grzebień

0:05:23.000,0:05:26.000
o około połowę mniejszy niż dorosły osobnik.

0:05:26.000,0:05:28.000
Ale ten rzeczywisty młodzieńczy osobnik

0:05:28.000,0:05:30.000
przy 65 procentach

0:05:30.000,0:05:32.000
w ogóle nie miał grzebienia.

0:05:32.000,0:05:34.000
Więc było to ciekawe.

0:05:34.000,0:05:37.000
I tutaj właśnie

0:05:37.000,0:05:40.000
ludzie znowu poszli na manowce.

0:05:40.000,0:05:42.000
No bo, jeśliby po prostu przyjęli

0:05:42.000,0:05:45.000
pracę Petera Dodsona i poszli w tym kierunku,

0:05:45.000,0:05:47.000
to mielibyśmy dużo mniej dinozaurów

0:05:47.000,0:05:49.000
niż mamy obecnie.

0:05:49.000,0:05:51.000
Ale naukowcy są próżni;

0:05:51.000,0:05:54.000
lubią nadawać nazwy.

0:05:54.000,0:05:57.000
Nadal więc nadawali nazwy dinozaurom,

0:05:57.000,0:06:00.000
bo się różniły.

0:06:00.000,0:06:02.000
Teraz jednak mamy sposób, by sprawdzić,

0:06:02.000,0:06:05.000
czy dany dinozaur czy jakiekolwiek inne zwierzę

0:06:05.000,0:06:08.000
to młody czy starszy osobnik.

0:06:08.000,0:06:11.000
Robi się to poprzez rozcinanie ich kości.

0:06:11.000,0:06:15.000
Ale trudno jest rozciąć kości dinozaura,

0:06:15.000,0:06:18.000
jak sobie łatwo wyobrazić,

0:06:18.000,0:06:21.000
bo w muzeach

0:06:21.000,0:06:25.000
kości są cenne.

0:06:25.000,0:06:28.000
Idziesz do muzeum i oni się nimi naprawdę dobrze opiekują.

0:06:28.000,0:06:31.000
Umieszczają je w piance, w małych pojemnikach.

0:06:31.000,0:06:34.000
Bardzo dobrze się o nie dba.

0:06:35.000,0:06:37.000
Nie lubią, jak ktoś przychodzi

0:06:37.000,0:06:39.000
i chce rozpiłować je, żeby zajrzeć do środka.

0:06:39.000,0:06:41.000
(Śmiech)

0:06:41.000,0:06:44.000
Więc normalnie ci na to nie pozwolą.

0:06:44.000,0:06:47.000
Ale ja mam muzeum,

0:06:47.000,0:06:49.000
zbieram dinozaury

0:06:49.000,0:06:51.000
i mogę rozpiłować swoje.

0:06:51.000,0:06:53.000
I to właśnie robię.

0:06:53.000,0:06:58.000
(Oklaski)

0:06:58.000,0:07:03.000
Więc jeśli rozetniesz młodego dinozaura,

0:07:03.000,0:07:05.000
to jest on bardzo gąbczasty w środku jak – A.

0:07:05.000,0:07:07.000
A jeśli rozetniesz starszego dinozaura,

0:07:07.000,0:07:09.000
to jest on bardzo masywny.

0:07:09.000,0:07:11.000
Widać, że to dojrzała kość.

0:07:11.000,0:07:14.000
Naprawdę łatwo jest je rozróżnić.

0:07:14.000,0:07:16.000
Chcę teraz

0:07:16.000,0:07:18.000
wam je pokazać.

0:07:18.000,0:07:22.000
W Ameryce Północnej na obszarze Północnych Równin Stanów Zjednoczonych

0:07:22.000,0:07:26.000
i Południowych Równin Alberty i Saskatchewan

0:07:26.000,0:07:29.000
jest jednostka skalna zwana formacją Hell Creek,

0:07:29.000,0:07:32.000
w której są ostatnie dinozaury, jakie żyły na Ziemi.

0:07:32.000,0:07:34.000
Jest ich 12,

0:07:34.000,0:07:36.000
które wszyscy uznają --

0:07:36.000,0:07:38.000
Chodzi mi o 12 podstawowych dinozaurów,

0:07:38.000,0:07:40.000
które wyginęły.

0:07:40.000,0:07:43.000
No i ocenimy je sobie.

0:07:43.000,0:07:45.000
I to właśnie robiłem.

0:07:45.000,0:07:48.000
Tak więc moi studenci, mój zespół,

0:07:48.000,0:07:51.000
rozcinaliśmy je.

0:07:51.000,0:07:53.000
Jak się pewnie domyślacie,

0:07:53.000,0:07:55.000
rozcięcie kości nogi to jedno,

0:07:55.000,0:07:58.000
ale jak idziesz to muzeum

0:07:58.000,0:08:00.000
i mówisz: „Nie macie nic przeciwko temu,

0:08:00.000,0:08:03.000
że rozetnę czaszkę waszego dinozaura, nie?”,

0:08:03.000,0:08:06.000
to oni powiedzą: „Idź stąd”.

0:08:06.000,0:08:11.000
(Śmiech)

0:08:11.000,0:08:15.000
No to mamy tu 12 dinozaurów.

0:08:15.000,0:08:18.000
I chcemy się najpierw przyjrzeć tym trzem.

0:08:18.000,0:08:21.000
To są dinozaury zwane pachycefalozaurami.

0:08:21.000,0:08:23.000
Wszyscy wiedzą,

0:08:23.000,0:08:25.000
że te trzy zwierzęta są spokrewnione.

0:08:25.000,0:08:27.000
Założenie jest więc takie,

0:08:27.000,0:08:29.000
że są one spokrewnione

0:08:29.000,0:08:32.000
jak kuzyni czy coś podobnego.

0:08:32.000,0:08:34.000
Ale nikt nigdy nie wpadł na to,

0:08:34.000,0:08:37.000
że mogą być jeszcze bliżej spokrewnione.

0:08:37.000,0:08:39.000
Innymi słowy

0:08:39.000,0:08:42.000
ludzie patrzeli na nie i widzieli różnice.

0:08:42.000,0:08:44.000
A wszyscy wiecie,

0:08:44.000,0:08:46.000
że jeśli chcecie ustalić,

0:08:46.000,0:08:48.000
czy jesteście spokrewnieni ze swoim bratem czy siostrą,

0:08:48.000,0:08:52.000
to nie możecie patrzeć na różnice.

0:08:52.000,0:08:54.000
Pokrewieństwo można ustalić

0:08:54.000,0:08:56.000
szukając podobieństw.

0:08:56.000,0:08:58.000
Więc ludzie patrzeli na nie

0:08:58.000,0:09:00.000
i dyskutowali o tym, w jaki sposób się one różnią.

0:09:00.000,0:09:03.000
Pachycefalozaur ma dużą, grubą kopułę na głowie,

0:09:03.000,0:09:06.000
no i ma też takie małe guzki z tyłu głowy

0:09:06.000,0:09:10.000
oraz masę sękatego czegoś na końcu nosa.

0:09:10.000,0:09:12.000
Stygimoloch, inny dinozaur

0:09:12.000,0:09:16.000
z tego samego okresu, żyjący w tym samym czasie,

0:09:16.000,0:09:18.000
ma kolce wystające z tyłu głowy.

0:09:18.000,0:09:20.000
Ma małą, malutką kopułę

0:09:20.000,0:09:24.000
i ma masę sękatego czegoś na nosie.

0:09:24.000,0:09:26.000
No i jest też stwór zwany drakoreks,

0:09:26.000,0:09:28.000
Oko Hogwartu.

0:09:28.000,0:09:31.000
Zgadnijcie skąd się to wzięło? Od smoka.

0:09:31.000,0:09:33.000
No to mamy dinozaura,

0:09:33.000,0:09:36.000
który ma kolce wystające z głowy, bez kopuły,

0:09:36.000,0:09:39.000
i sękate coś na nosie.

0:09:39.000,0:09:42.000
Nikt nie zauważył, że to sękate coś wygląda jakby tak samo.

0:09:42.000,0:09:44.000
Ale popatrzeli na te trzy

0:09:44.000,0:09:46.000
i powiedzieli: „To są trzy różne dinozaury,

0:09:46.000,0:09:49.000
a drakoreks jest prawdopodobnie z nich najprymitywniejszy.

0:09:49.000,0:09:52.000
A ten drugi jest bardziej prymitywny niż ten inny.

0:09:52.000,0:09:55.000
Nie jest dla mnie jasne,

0:09:55.000,0:09:58.000
jak oni właściwie to ustalili.

0:09:58.000,0:10:00.000
Ale jeśli się je uszereguje,

0:10:00.000,0:10:03.000
jeśli się weźmie te trzy czaszki i się je uszereguje,

0:10:03.000,0:10:05.000
to one się układają w ten sposób.

0:10:05.000,0:10:07.000
Drakoreks jest najmniejszy,

0:10:07.000,0:10:09.000
stygimoloch jest średniego rozmiaru,

0:10:09.000,0:10:12.000
a pachycefalozaur jest największy.

0:10:12.000,0:10:14.000
Ktoś mógłby pomyśleć,

0:10:14.000,0:10:16.000
że to mi powinno coś podpowiedzieć.

0:10:16.000,0:10:18.000
(Śmiech)

0:10:18.000,0:10:21.000
Ale nic im to nie podpowiedziało.

0:10:21.000,0:10:24.000
Bo, no wszyscy wiemy czemu.

0:10:24.000,0:10:27.000
Naukowcy lubią nadawać nazwy.

0:10:27.000,0:10:29.000
Więc jeśli rozetniemy

0:10:29.000,0:10:31.000
drakoreksa --

0:10:31.000,0:10:33.000
ja rozciąłem naszego drakoreksa --

0:10:33.000,0:10:35.000
i zajrzymy do środka, on był naprawdę gąbczasty w środku,

0:10:35.000,0:10:37.000
naprawdę gąbczasty w środku.

0:10:37.000,0:10:39.000
Znaczy się, to jest osobnik młodociany

0:10:39.000,0:10:41.000
i rośnie bardzo szybko.

0:10:41.000,0:10:43.000
Widać, że będzie coraz większy.

0:10:43.000,0:10:45.000
Jeśli rozetniesz stygimolocha,

0:10:45.000,0:10:47.000
to jest z nim to samo.

0:10:47.000,0:10:49.000
Ta kopuła, ta mała kopuła,

0:10:49.000,0:10:51.000
rośnie bardzo szybko.

0:10:51.000,0:10:53.000
Bardzo szybko się powiększa.

0:10:53.000,0:10:56.000
Co ciekawe, kolec z tyłu głowy drakoreksa

0:10:56.000,0:10:58.000
też bardzo szybko rósł.

0:10:58.000,0:11:00.000
Kolce z tyłu głowy stygimolocha

0:11:00.000,0:11:02.000
są w zasadzie resorbowane,

0:11:02.000,0:11:04.000
co znaczy, że się robią coraz mniejsze,

0:11:04.000,0:11:06.000
podczas gdy kopuła robi się coraz większa.

0:11:06.000,0:11:09.000
A jak popatrzymy na pachycefalozaura,

0:11:09.000,0:11:12.000
to ma on solidną kopułę,

0:11:12.000,0:11:15.000
a jego małe guzki z tyłu głowy

0:11:15.000,0:11:17.000
też były resorbowane.

0:11:17.000,0:11:19.000
Więc jeśli chodzi o te trzy dinozaury,

0:11:19.000,0:11:21.000
to można łatwo -- będąc naukowcem --

0:11:21.000,0:11:23.000
możemy łatwo postawić hipotezę,

0:11:23.000,0:11:25.000
że jest to po prostu cykl wzrostu

0:11:25.000,0:11:28.000
tego samego zwierzęcia.

0:11:28.000,0:11:31.000
Co oczywiście oznacza,

0:11:31.000,0:11:35.000
że stygimoloch i drakoreks

0:11:35.000,0:11:37.000
wymarły.

0:11:37.000,0:11:42.000
(Śmiech)

0:11:42.000,0:11:44.000
Dobra.

0:11:46.000,0:11:49.000
Co oczywiście oznacza,

0:11:49.000,0:11:53.000
że mamy do czynienia z 10. dinozaurami.

0:11:53.000,0:11:55.000
Tak więc mój kolega z Berkley,

0:11:55.000,0:11:58.000
on i ja przyglądaliśmy się triceratopsowi.

0:11:58.000,0:12:00.000
Przed rokiem 2000 --

0:12:00.000,0:12:02.000
a pamiętajcie,

0:12:02.000,0:12:04.000
że triceratops został odkryty w XIX wieku --

0:12:04.000,0:12:07.000
przed rokiem 2000 nikt nigdy nie widział

0:12:07.000,0:12:10.000
młodego triceratopsa.

0:12:10.000,0:12:13.000
Jakiś triceratops jest w każdym muzeum na świecie,

0:12:13.000,0:12:17.000
ale nikt nigdy nie miał w swoich zbiorach młodego.

0:12:17.000,0:12:19.000
Ale my wiemy dlaczego, prawda?

0:12:19.000,0:12:22.000
Bo wszyscy chcą mieć tego dużego.

0:12:22.000,0:12:24.000
No to wszyscy mieli dużego.

0:12:24.000,0:12:26.000
My zaczęliśmy szukać i zebraliśmy całą masę różnych rzeczy,

0:12:26.000,0:12:28.000
i znaleźliśmy całą masę młodych.

0:12:28.000,0:12:32.000
Są wszędzie. Wszędzie ich pełno.

0:12:32.000,0:12:34.000
Tak więc mamy ich całą masę w naszym muzeum.

0:12:34.000,0:12:39.000
(Śmiech)

0:12:39.000,0:12:41.000
Ale wszyscy mówią, że to dlatego, że mam małe muzeum.

0:12:41.000,0:12:44.000
Jak masz małe muzeum, to masz małe dinozaury.

0:12:44.000,0:12:47.000
(Śmiech)

0:12:47.000,0:12:49.000
Jeśli przyjrzysz się triceratopsowi,

0:12:49.000,0:12:51.000
to widać, jak się zmienia, zmienia swój kształt.

0:12:51.000,0:12:53.000
Jak młode rosną,

0:12:53.000,0:12:55.000
ich rogi się zakrzywiają do tyłu.

0:12:55.000,0:12:57.000
A jak się starzeją,

0:12:57.000,0:12:59.000
ich rogi rosną do przodu.

0:12:59.000,0:13:01.000
Jest to całkiem fajne.

0:13:01.000,0:13:03.000
Jeśli się przyjrzysz brzegowi ich kołnierza,

0:13:03.000,0:13:06.000
to mają one takie małe trójkątne kostki,

0:13:06.000,0:13:08.000
które później się robią duże jako trójkąty,

0:13:08.000,0:13:11.000
a następnie spłaszczają się na kołnierzu

0:13:11.000,0:13:13.000
całkiem jak kolce

0:13:13.000,0:13:16.000
u pachycefalozaurów.

0:13:16.000,0:13:20.000
No i wtedy, jako że te młode są w moich zbiorach,

0:13:20.000,0:13:22.000
rozciąłem je

0:13:22.000,0:13:24.000
i zajrzałem do środka.

0:13:24.000,0:13:27.000
No i ten mały jest naprawdę gąbczasty.

0:13:27.000,0:13:30.000
I ten średni jest naprawdę gąbczasty.

0:13:30.000,0:13:32.000
Ale, co ciekawe,

0:13:32.000,0:13:34.000
dorosły triceratops też był gąbczasty.

0:13:34.000,0:13:37.000
A tu mamy czaszkę, która ma dwa metry długości.

0:13:37.000,0:13:40.000
To jest duża czaszka.

0:13:40.000,0:13:42.000
Ale jest jeszcze inny dinozaur,

0:13:42.000,0:13:45.000
którego można znaleźć w tej formacji,

0:13:45.000,0:13:48.000
który wygląda jak triceratops, tylko większy,

0:13:48.000,0:13:51.000
i nazywa się torozaur.

0:13:51.000,0:13:54.000
A torozaur, jak go rozcięliśmy,

0:13:54.000,0:13:56.000
ma dojrzałą kość.

0:13:56.000,0:13:58.000
Ale ma on takie duże dziury w swojej tarczy.

0:13:58.000,0:14:01.000
No i wszyscy mówią: „triceratops i torozaur

0:14:01.000,0:14:03.000
nie mogą być tym samym zwierzęciem,

0:14:03.000,0:14:05.000
bo jeden jest większy od drugiego.”

0:14:05.000,0:14:10.000
(Śmiech)

0:14:10.000,0:14:12.000
„No i ma dziury w kołnierzu.”

0:14:12.000,0:14:15.000
A ja odpowiedziałem: „A mamy jakieś młode torozaury?”.

0:14:15.000,0:14:18.000
Na to oni: „No nie,

0:14:18.000,0:14:21.000
ale on ma dziury w kołnierzu”.

0:14:21.000,0:14:24.000
Więc jeden z moich magistrantów, John Scannella,

0:14:24.000,0:14:26.000
przejrzał całe nasze zbiory

0:14:26.000,0:14:28.000
i zauważył,

0:14:28.000,0:14:30.000
że ta dziura zaczyna się pojawiać

0:14:30.000,0:14:32.000
u triceratopsa

0:14:32.000,0:14:35.000
a jest już oczywiście uformowana u torozaura --

0:14:35.000,0:14:38.000
więc on znalazł te w stadium przejściowym

0:14:38.000,0:14:40.000
między triceratopsem a torozaurem,

0:14:40.000,0:14:42.000
co jest całkiem fajne.

0:14:42.000,0:14:44.000
Tak więc już wiemy,

0:14:44.000,0:14:46.000
że torozaur

0:14:46.000,0:14:49.000
to tak naprawdę dorosły triceratops.

0:14:49.000,0:14:51.000
A kiedy nadajemy nazwy dinozaurom

0:14:51.000,0:14:53.000
kiedy nadajemy nazwy czemukolwiek,

0:14:53.000,0:14:55.000
to oryginalna nazwa zostaje,

0:14:55.000,0:14:59.000
a druga nazwa jest odrzucana.

0:14:59.000,0:15:02.000
Więc torozaur jest wymarły.

0:15:02.000,0:15:05.000
Triceratops, jeśli słyszeliście wiadomości,

0:15:05.000,0:15:07.000
wielu prezenterów wiadomości wszystko pomieszało.

0:15:07.000,0:15:10.000
Uważali, że torozaur powinien zostać, a triceratops ma być odrzucony,

0:15:10.000,0:15:12.000
ale tak się nie stanie.

0:15:12.000,0:15:17.000
(Śmiech)

0:15:18.000,0:15:21.000
No dobra, tak więc możemy to zrobić z całą masą dinozaurów.

0:15:21.000,0:15:23.000
Znaczy się, tu mamy edmontozaura

0:15:23.000,0:15:25.000
i anatotytana.

0:15:25.000,0:15:28.000
Anatotytan: olbrzymia kaczka.

0:15:28.000,0:15:30.000
To jest olbrzymi dinozaur o kaczym dziobie.

0:15:30.000,0:15:32.000
Tu mamy kolejnego.

0:15:32.000,0:15:34.000
Więc badamy histologię kości.

0:15:34.000,0:15:37.000
Histologia kości mówi nam,

0:15:37.000,0:15:39.000
że edmontozaur jest młodociany

0:15:39.000,0:15:41.000
albo najwyżej młodzieńczy,

0:15:41.000,0:15:44.000
a ten drugi jest dorosły,

0:15:44.000,0:15:47.000
więc mamy ontogenezę.

0:15:47.000,0:15:50.000
No to się pozbywamy anatotytana.

0:15:50.000,0:15:53.000
I tak możemy ciągle.

0:15:53.000,0:15:55.000
A ten ostatni

0:15:55.000,0:15:57.000
to tyranozaur.

0:15:57.000,0:15:59.000
No to mamy te dwa dinozaury,

0:15:59.000,0:16:02.000
tyranozaura i nanotyrana.

0:16:02.000,0:16:04.000
(Śmiech)

0:16:04.000,0:16:07.000
Znowu, to daje do myślenia.

0:16:07.000,0:16:10.000
(Śmiech)

0:16:10.000,0:16:12.000
Ale mieli dobre pytanie.

0:16:12.000,0:16:14.000
Patrzeli się na nie

0:16:14.000,0:16:17.000
i powiedzieli: „Jeden ma 17 zębów, a ten największy ma 12 zębów.

0:16:17.000,0:16:19.000
A to jest kompletnie bez sensu,

0:16:19.000,0:16:21.000
bo nic nie wiemy o żadnych dinozaurach,

0:16:21.000,0:16:23.000
które z wiekiem zyskują zęby.

0:16:23.000,0:16:25.000
Więc to musi być prawda --

0:16:25.000,0:16:28.000
one muszą być inne”.

0:16:28.000,0:16:30.000
No to rozcinamy je.

0:16:30.000,0:16:32.000
No i pewnie,

0:16:32.000,0:16:35.000
nanotyran ma młodą kość

0:16:35.000,0:16:38.000
a ten większy ma dojrzalszą kość.

0:16:38.000,0:16:41.000
Wygląda na to, że mogłaby być jeszcze większa.

0:16:41.000,0:16:43.000
A w Muzeum Gór Skalistych, gdzie pracujemy,

0:16:43.000,0:16:45.000
mam cztery tyranozaury,

0:16:45.000,0:16:47.000
więc całą masę ich mogę porozcinać.

0:16:47.000,0:16:50.000
Ale tak naprawdę nie musiałem żadnego z nich rozcinać,

0:16:50.000,0:16:53.000
bo po prostu uszeregowałem ich szczęki

0:16:53.000,0:16:56.000
i okazało się, że największy ma 12 zębów,

0:16:56.000,0:16:58.000
a ten trochę mniejszy miał 13,

0:16:58.000,0:17:00.000
a ten jeszcze mniejszy miał 14

0:17:00.000,0:17:02.000
A oczywiście nano ma 17.

0:17:02.000,0:17:05.000
No i po prostu chodziliśmy i przypatrywaliśmy się innym zbiorom,

0:17:05.000,0:17:09.000
i znaleźliśmy jednego, co ma, jakby, 15 zębów.

0:17:09.000,0:17:12.000
Tak więc znowu bardzo łatwo stwierdzić,

0:17:12.000,0:17:14.000
że ontogeneza tyranozaura

0:17:14.000,0:17:17.000
składała się z nanotyrana,

0:17:17.000,0:17:22.000
a zatem możemy wykreślić kolejnego dinozaura.

0:17:22.000,0:17:24.000
(Śmiech)

0:17:24.000,0:17:28.000
Więc jeśli chodzi o nasze dinozaury

0:17:28.000,0:17:30.000
z końca kredy,

0:17:30.000,0:17:33.000
to zostaje nam siedem.

0:17:33.000,0:17:36.000
A to dobra liczba.

0:17:36.000,0:17:39.000
To dobra liczba do wymarcia, chyba.

0:17:39.000,0:17:41.000
Jak sobie możecie wyobrazić,

0:17:41.000,0:17:44.000
czwartoklasiści nie są tym zachwyceni.

0:17:44.000,0:17:46.000
Czwartoklasiści uwielbiają swoje dinozaury,

0:17:46.000,0:17:49.000
uczą się ich na pamięć.

0:17:51.000,0:17:54.000
Nie są więc tym zachwyceni.

0:17:54.000,0:17:56.000
(Śmiech)

0:17:56.000,0:17:58.000
Bardzo dziękuję.

0:17:58.000,0:18:01.000
(Oklaski)