1
00:00:01,014 --> 00:00:02,301
Herkese merhaba.

2
00:00:02,325 --> 00:00:06,449
Burada olmaktan ve sizinle 
konuşmaktan onur duyuyorum.

3
00:00:06,473 --> 00:00:11,656
Bugün size şans, adalet

4
00:00:11,680 --> 00:00:13,602
ve aralarındaki ilişkiden bahsedeceğim.

5
00:00:14,373 --> 00:00:15,530
Birkaç yıl önce,

6
00:00:15,554 --> 00:00:21,038
eski bir öğrencim kızı hakkında
konuşmak için beni aradı.

7
00:00:21,038 --> 00:00:23,473
Kızı lise son sınıf öğrencisiymiş

8
00:00:23,497 --> 00:00:28,521
ve benim ders verdiğim
Swarthmore Üniversitesine

9
00:00:28,545 --> 00:00:30,251
ciddi şekilde başvurmak istiyormuş.

10
00:00:30,251 --> 00:00:35,323
Kızının okula girip giremeyeceği 
hakkındaki düşüncelerimi öğrenmek istedi.

11
00:00:35,347 --> 00:00:39,681
Swarthmore, kazanması 
aşırı derecede zor bir okul.

12
00:00:39,705 --> 00:00:42,378
Bu yüzden "Bana ondan bahset." dedim.

13
00:00:42,402 --> 00:00:44,135
Kızından bahsetti,

14
00:00:44,159 --> 00:00:46,706
notlarının nasıl olduğunu, 
puan tablolarını

15
00:00:46,730 --> 00:00:49,366
müfredat dışında yaptığı 
aktiviteleri anlattı.

16
00:00:49,390 --> 00:00:53,566
Kızı kulağa bir süperstar,
çok müthiş bir çocuk gibi geliyordu.

17
00:00:54,119 --> 00:00:56,164
"Kulağa çok güzel geliyor,

18
00:00:56,188 --> 00:00:58,850
tam da Swarthmore'un
sahip olmak isteyeceği

19
00:00:58,874 --> 00:01:02,140
türden bir öğrenci gibi." dedim.

20
00:01:02,164 --> 00:01:05,428
O da "Peki bu, okulu kazanabilir mi 
demek oluyor?" dedi.

21
00:01:06,035 --> 00:01:08,034
Ben de "Hayır,

22
00:01:08,762 --> 00:01:14,352
Swarthmore'un sınıflarında iyi olan 
herkese yetecek kadar yer yok.

23
00:01:14,781 --> 00:01:18,764
Harvard'da, Yale'de, Princeton'da 
ya da Stanford'da yeteri kadar yer yok.

24
00:01:18,788 --> 00:01:23,256
Google'da, Amazon'da
ya da Apple'da yeteri kadar yer yok.

25
00:01:23,280 --> 00:01:28,100
TED Konferansı'nda yeteri kadar yer yok.

26
00:01:28,124 --> 00:01:30,340
Aşırı miktarda iyi insan var

27
00:01:30,364 --> 00:01:33,478
ve bazıları başaramayacak." dedim.

28
00:01:34,621 --> 00:01:37,207
O da "Peki ne yapmamız gerekiyor?" dedi.

29
00:01:38,073 --> 00:01:40,956
"Bu çok güzel bir soru." dedim.

30
00:01:41,833 --> 00:01:44,100
Ne yapmamız gerekiyor?

31
00:01:44,124 --> 00:01:48,185
Yüksekokulların ve üniversitelerin 
ne yaptığını biliyorum.

32
00:01:48,209 --> 00:01:51,146
Adil olmak adına yaptıkları şey

33
00:01:51,170 --> 00:01:56,113
standartları yükseltmeye devam etmekti

34
00:01:56,137 --> 00:02:02,230
çünkü az nitelikli insanları kabul edip 
daha iyi nitelikteki insanları reddetmek

35
00:02:02,254 --> 00:02:04,841
adil görünmüyor

36
00:02:04,865 --> 00:02:09,141
bu yüzden standartları
giderek yükseltiyorsunuz,

37
00:02:09,165 --> 00:02:11,418
ta ki yerleştirebileceğiniz sayıda insanı

38
00:02:11,418 --> 00:02:15,684
kabul edebileceğiniz 
bir çıtaya yükselene kadar.

39
00:02:15,708 --> 00:02:22,186
Bu da birçok insanın hakkaniyetin
ve adaletin ne olduğu algısını bozuyor.

40
00:02:22,210 --> 00:02:25,188
Amerikan toplumundaki insanların,

41
00:02:25,212 --> 00:02:28,995
bir sürecin adil olduğuna ilişkin
farklı düşünceleri var.

42
00:02:29,019 --> 00:02:32,813
Ama hemen hemen herkesin
hemfikir olduğu bir şey var;

43
00:02:32,837 --> 00:02:35,927
o da dürüst bir sistemde, 
adil bir sistemde

44
00:02:35,951 --> 00:02:38,322
insanların hak ettikleri
şeyleri elde ettikleri.

45
00:02:38,322 --> 00:02:40,994
Eski öğrencime dediğim şey,

46
00:02:41,018 --> 00:02:45,160
konu üniversiteye kabul edilme olduğunda

47
00:02:45,184 --> 00:02:49,294
insanların hak ettikleri şeyleri elde 
ettikleri düşüncesinin doğru olmadığı.

48
00:02:49,318 --> 00:02:52,828
Bazı insanlar hak ettiklerini alıyor
bazıları da alamıyor

49
00:02:52,852 --> 00:02:56,002
ve durum bundan ibaret.

50
00:02:56,026 --> 00:02:59,649
Üniversitelerin yaptığı gibi 
gereklilikleri artırdığınızda

51
00:02:59,673 --> 00:03:05,086
aslında liseli çocuklar arasında
çılgın bir rekabet yaratıyorsunuz.

52
00:03:05,086 --> 00:03:08,384
Çünkü iyi olmak yeterli değil,

53
00:03:08,408 --> 00:03:10,411
yeterince iyi olmak yeterli değil.

54
00:03:10,435 --> 00:03:14,111
Başvuran herkesten daha iyi olmalısınız.

55
00:03:14,135 --> 00:03:16,302
Bu durumun yaptığı şey

56
00:03:16,326 --> 00:03:18,108
ya da katkıda bulunduğu şey

57
00:03:18,132 --> 00:03:24,530
gençlerimizi ezip geçen bir tür 
anksiyete ve depresyon salgını.

58
00:03:25,162 --> 00:03:28,491
Bu tarz bir rekabetle
bir nesli yok ediyoruz.

59
00:03:28,890 --> 00:03:30,660
Bunun hakkında düşünürken

60
00:03:30,684 --> 00:03:33,743
bu problemi düzeltmek için 
bir yol aklıma geldi.

61
00:03:34,096 --> 00:03:35,877
İşte yapabileceğimiz şeyler:

62
00:03:37,056 --> 00:03:39,573
İnsanlar üniversiteye başvurduğunda

63
00:03:39,597 --> 00:03:45,481
adayları başarılı olacak kadar iyi 
olanlar ve başarılı olacak kadar

64
00:03:45,505 --> 00:03:47,324
iyi olmayanlar olarak ayırıyoruz.

65
00:03:47,348 --> 00:03:50,889
Başarılı olacak kadar 
iyi olmayanları reddediyoruz

66
00:03:50,913 --> 00:03:54,646
ve sonra diğerlerinin adını
bir şapkanın içine koyuyoruz.

67
00:03:54,670 --> 00:03:56,962
Şapkadan rastgele seçiyoruz

68
00:03:56,986 --> 00:03:58,921
ve onları kabul ediyoruz.

69
00:03:58,945 --> 00:04:02,548
Başka bir deyişle üniversiteye 
kabul etmeyi piyangoyla belirliyoruz.

70
00:04:02,572 --> 00:04:08,224
Belki de teknoloji şirketlerindeki 
iş tekliflerini de piyangoyla belirliyoruz

71
00:04:08,248 --> 00:04:09,605
ve -ağzınızdan yel alsın-

72
00:04:09,629 --> 00:04:14,024
belki TED'e konuşmak için
kimin davet edileceği kararını bile

73
00:04:14,048 --> 00:04:15,276
piyangoyla belirliyoruz.

74
00:04:15,672 --> 00:04:17,676
Beni yanlış anlamayın,

75
00:04:17,700 --> 00:04:22,206
bunun gibi bir piyango 
adaletsizliği ortadan kaldırmayacak.

76
00:04:22,230 --> 00:04:26,410
Hak ettiklerini elde edemeyen 
birçok insan olacak

77
00:04:26,434 --> 00:04:28,568
ama en azından bu dürüst bir yöntem.

78
00:04:28,592 --> 00:04:34,738
Başka türlü davranmak yerine 
adaletsizliği olduğu gibi ortaya çıkarıyor

79
00:04:34,762 --> 00:04:37,964
ve liseli çocuklarımızın 
şu an altında yaşadığı

80
00:04:37,988 --> 00:04:42,170
inanılmaz baskı balonunu patlatıyor.

81
00:04:42,847 --> 00:04:46,673
Peki bu mükemmel biçimdeki makul öneri,

82
00:04:46,697 --> 00:04:48,892
eğer kendim söylersem,

83
00:04:48,916 --> 00:04:51,165
neden ciddi bir şekilde tartışılmıyor?

84
00:04:51,776 --> 00:04:53,663
Bence bunun sebebini biliyorum.

85
00:04:53,663 --> 00:04:56,826
Hayattaki önemli şeylerin şans eseri 
ya da tesadüfen olabileceği,

86
00:04:56,826 --> 00:05:03,092
hayatımızdaki önemli şeylerin 
kendi kontrolümüzde olmadığı

87
00:05:03,116 --> 00:05:07,694
düşüncesinden nefret 
etmemizden kaynaklanıyor.

88
00:05:07,718 --> 00:05:09,151
Bu düşünceden nefret ediyorum.

89
00:05:09,151 --> 00:05:12,239
İnsanların da bu düşünceden 
nefret etmesi şaşırtıcı değil

90
00:05:12,263 --> 00:05:15,970
ama basitçe gidişat bu şekilde.

91
00:05:16,759 --> 00:05:21,516
Öncelikle üniversiteye 
kabul edilmek zaten bir piyango.

92
00:05:21,540 --> 00:05:25,102
Sadece kabul prosedürü memurları
öyle değilmiş gibi davranıyor.

93
00:05:25,126 --> 00:05:27,243
Bu yüzden bu konuda dürüst olalım.

94
00:05:27,267 --> 00:05:28,716
İkinci olarak,

95
00:05:28,740 --> 00:05:32,129
bence eğer bir piyango olduğu için 
bunu takdir etseydik

96
00:05:32,153 --> 00:05:36,575
neredeyse her birimizin hayatında 
olan şansın önemini

97
00:05:36,599 --> 00:05:38,939
kabul etmemizi sağlardı.

98
00:05:38,963 --> 00:05:41,419
Örnek olarak beni ele alalım.

99
00:05:41,981 --> 00:05:46,688
Neredeyse hayatımda ortaya 
çıkan en önemli olaylar,

100
00:05:46,712 --> 00:05:47,912
büyük bir ölçüde,

101
00:05:47,936 --> 00:05:49,615
şans sonucunda oldu.

102
00:05:50,779 --> 00:05:54,078
Ben 7. sınıftayken ailem 
New York'tan ayrıldı

103
00:05:54,102 --> 00:05:56,519
ve Westchester County'ye taşındı.

104
00:05:56,543 --> 00:05:58,162
Okulun başlangıç zamanında

105
00:05:58,186 --> 00:06:01,456
önce arkadaşım olan,

106
00:06:01,480 --> 00:06:03,873
sonra en yakın arkadaşım olan

107
00:06:03,897 --> 00:06:06,789
sonra kız arkadaşım olan

108
00:06:06,813 --> 00:06:09,243
ve sonra eşim olan güzel 
bir genç kızla tanıştım.

109
00:06:09,267 --> 00:06:12,959
Ne mutlu bize ki şu an 52 yıldır evliyiz.

110
00:06:13,480 --> 00:06:17,257
Bu olayla çok az alakam var.
Sadece şanslı bir tesadüftü.

111
00:06:18,056 --> 00:06:19,525
Üniversiteye gittim

112
00:06:19,549 --> 00:06:25,009
ve ilk dönemimde 
psikolojiye giriş dersi aldım.

113
00:06:25,033 --> 00:06:27,129
Psikolojinin ne olduğunu bile bilmiyordum

114
00:06:27,153 --> 00:06:29,880
ama programıma uyduğu 
ve gereklilikleri karşıladığı için

115
00:06:29,904 --> 00:06:31,079
dersi aldım.

116
00:06:31,103 --> 00:06:33,429
Şans eseri, bu dersi

117
00:06:33,453 --> 00:06:38,215
süper star, efsane bir 
psikoloji öğretmeni veriyordu.

118
00:06:38,767 --> 00:06:42,012
Bunun sayesinde psikoloji öğrencisi oldum.

119
00:06:42,036 --> 00:06:43,861
Lisansüstü eğitime başladım,

120
00:06:43,885 --> 00:06:45,765
bitirmek üzereydim.

121
00:06:45,789 --> 00:06:48,546
Swarthmore'da ders veren bir arkadaşım

122
00:06:48,570 --> 00:06:51,373
artık öğretim üyesi olmak 
istemediğine karar verdi

123
00:06:51,397 --> 00:06:54,489
ve tıp fakültesine gitmek için 
Swarthmore'dan ayrıldı.

124
00:06:55,072 --> 00:06:57,630
Onun yaptığı iş için kadro açıldı,

125
00:06:57,654 --> 00:07:00,430
başvurdum ve işi aldım.

126
00:07:00,454 --> 00:07:02,951
O zamana kadar başvurduğum tek iş buydu.

127
00:07:02,975 --> 00:07:06,378
Kariyerimin şekillenmesinde
büyük bir etkisi olan bir kurumda,

128
00:07:06,402 --> 00:07:10,812
Swartmore'da ders vererek 
45 yılımı geçirdim.

129
00:07:10,836 --> 00:07:12,879
Son bir örnek vereyim,

130
00:07:12,903 --> 00:07:16,716
New York'ta birkaç çalışmam
hakkında konuşma yapıyordum

131
00:07:16,740 --> 00:07:20,813
ve dinleyicilerden biri 
konuşmamdan sonra yanıma geldi.

132
00:07:20,837 --> 00:07:22,229
Kendini tanıttı,

133
00:07:22,253 --> 00:07:23,878
"Benim ismim Chris,

134
00:07:23,902 --> 00:07:26,812
TED'de bir konuşma yapmak 
ister miydiniz?" diye sordu.

135
00:07:27,370 --> 00:07:30,094
"TED ne?" diye cevapladım.

136
00:07:31,090 --> 00:07:33,356
Bana anlattı

137
00:07:33,380 --> 00:07:37,338
ve TED o zamanlar şu an 
olduğu gibi bir şey değildi.

138
00:07:37,362 --> 00:07:38,825
Ama aradan geçen yıllar içinde

139
00:07:38,849 --> 00:07:43,639
TED'de yaptığım konuşmalar
20 milyonu aşkın kişi tarafından izlendi.

140
00:07:44,278 --> 00:07:46,713
Sonuç olarak ben şanslı bir adamım.

141
00:07:46,737 --> 00:07:48,533
Evliliğim konusunda şanslıyım,

142
00:07:48,557 --> 00:07:50,251
eğitimim konusunda şanslıyım,

143
00:07:50,275 --> 00:07:52,403
kariyerim konusunda şanslıyım.

144
00:07:52,427 --> 00:07:58,521
TED gibi bir platformda
söz sahibi olduğum için şanslıyım.

145
00:07:58,545 --> 00:08:00,673
Sahip olduğum başarıyı hak ettim mi?

146
00:08:00,697 --> 00:08:02,482
Tabii ki bu başarıyı hak ettim

147
00:08:02,506 --> 00:08:05,318
tıpkı sizin de 
başarılarınızı hak ettiğiniz gibi.

148
00:08:05,342 --> 00:08:10,757
Ama buna sahip olmayan birçok insan da

149
00:08:10,781 --> 00:08:12,718
bizimkiler gibi başarıları hak ediyor.

150
00:08:13,620 --> 00:08:16,276
Peki insanlar hak ettiklerini 
elde edebiliyor mu?

151
00:08:16,300 --> 00:08:18,310
Toplum adil mi?

152
00:08:19,042 --> 00:08:20,754
Tabii ki hayır.

153
00:08:20,778 --> 00:08:26,794
Çok çalışmak ve kurallara göre oynamak 
hiçbir şeyin garantisi değil.

154
00:08:26,818 --> 00:08:31,118
Bu tarz bir adaletsizliğin çaresizliğini

155
00:08:31,142 --> 00:08:33,718
ve şansın merkeziyetini takdir edersek

156
00:08:33,742 --> 00:08:36,171
kendimize pandeminin bu zamanında

157
00:08:36,195 --> 00:08:38,251
kahraman olarak övdüğümüz kişilere karşı

158
00:08:38,275 --> 00:08:44,056
nasıl sorumluluklarımız olduğunu,

159
00:08:44,080 --> 00:08:47,591
ailelerinin başına ciddi 
bir hastalık geldiğinde

160
00:08:47,615 --> 00:08:51,593
sağlıklarının yerinde olduğuna 
ve hayatlarının hastalıkla mücadelenin

161
00:08:51,617 --> 00:08:55,641
bedellerinden dolayı mahvolmadığına 
nasıl emin olabiliriz diye sorabiliriz.

162
00:08:55,665 --> 00:08:59,466
Mücadele eden, çok çalışan

163
00:08:59,490 --> 00:09:02,867
ve bizden daha az şanslı
insanlara ne borçluyuz?

164
00:09:03,507 --> 00:09:05,641
Yaklaşık yarım asır önce,

165
00:09:05,665 --> 00:09:09,522
filozof John Rawls "Bir Adalet Teorisi" 
adında bir kitap yazdı

166
00:09:09,546 --> 00:09:14,808
ve o kitapta "cehalet örtüsü" 
adını verdiği bir kavram tanıttı.

167
00:09:14,832 --> 00:09:16,422
Sorduğu soru şuydu:

168
00:09:16,446 --> 00:09:22,126
"Eğer bir toplumda pozisyonunuzun 
ne olacağını bilmeseydiniz

169
00:09:22,150 --> 00:09:26,166
nasıl bir toplum yaratmak isterdiniz?"

170
00:09:26,190 --> 00:09:27,898
Önerdiği şey ise şuydu:

171
00:09:27,922 --> 00:09:30,995
Topluma en aşağıda mı 
yoksa en yukarıda mı

172
00:09:31,019 --> 00:09:32,838
katılacağımızı bilmediğimizde

173
00:09:32,862 --> 00:09:36,660
istediğimiz şey oldukça
eşit bir toplum olur.

174
00:09:36,684 --> 00:09:38,530
Böylece şanssızlar bile

175
00:09:38,554 --> 00:09:43,333
düzgün, anlamlı ve tatmin edici 
bir hayat yaşayabilirler.

176
00:09:43,357 --> 00:09:49,338
Bu yüzden bütün şanslı, başarılı insanlar,
bunu toplumunuza geri getirin

177
00:09:49,362 --> 00:09:56,340
ve başarıyı bizim kadar hak eden 
ama bizim kadar şanslı olmayan

178
00:09:56,364 --> 00:10:00,369
insanları onurlandırdığımızdan 
ve onlarla ilgilendiğimizden

179
00:10:00,393 --> 00:10:02,543
emin olmak için ne yapabiliyorsanız yapın.

180
00:10:02,543 --> 00:10:03,707
Teşekkür ederim.