Greg Gage: Kim coğrafya sınavında
çok başarılı olmayı sevmez ki?
Tüm ülkelerin haritadaki
konumlarını hatırlamak
ya da tam karşınızda duran kişinin
adını aniden unutmak gibi
utandırıcı durumlardan kaçınmak.
Hafızanın tıpkı vücuttaki
diğer kaslar gibi
güçlendirilip geliştirilebileceği
ortaya çıktı.
Ama hafıza kartlarıyla
pratik yapmak yerine,
uyurken hafızamızı kandırabilecek
ilginç bir yöntem olabilir.
(Müzik)
Neden uyuruz?
Bu soru, medeniyetin
ilk günlerinden beri soruluyor.
Kesin yanıtını bilmesek de
buna neden ihtiyacımız olduğuna dair
bazı iyi teoriler var.
Uykuda beyin gün boyunca yaşadığı
kısa süreli hafızayı
uzun süreli hafızaya dönüştürür.
Bu işleme hafıza güçlendirme denir
ve bilim insanlarının belirli anılarımızı
diğerlerinden daha çok geliştirebilme
üzerine düşündüğü teori
hafıza güçlendirme.
Geçenlerde "Science" dergisindeki
Ken Paller ve Northwestern'daki
meslektaşlarının bir makalesinde
bunun doğru olabileceği belirtilmiş,
bu da bizim ilgimizi çekti.
Joud, uykuda sesin kullanımıyla
anılarımızı geliştirebilmeyi görmek için
bu işin "kendin yap" versiyonu
üzerinde çalışıyor.
Joud, uyku yoluyla anılarımızı
geliştirebilmeyi nasıl test ediyorsunuz?
Joud Mar'i: Denek insana ihtiyacımız var.
[Adım 1: Bir oyun oyna]
iPad'de oynadığımız bir hafıza oyunu var
ve deneğimiz bu oyunu oynayıp
ekranda beliren resimleri
ve nerede belirdiklerini hatırlıyor.
GG: Yani, resimlerin nerede
belirdiği ile ilgili
çocukken oynanan bir hafıza oyunu gibi.
Her resmi, onu simgeleyen
bir sesle eşleştiriyoruz.
JM: Örneğin, bir araba resmi gördüğünüzde,
araba motoru sesini duyuyorsunuz.
(Araba çalışıyor)
GG: Uyumadan hemen önce
sizi test ediyoruz.
Resimlerin nerede olduğunu
ne kadar iyi hatırladığınızı göreceğiz.
Resmi her gördüğünüzde
sesi de duyacaksınız.
Tam burada deney devreye giriyor.
Biraz uyuyacaksınız.
[Adım 2: Şekerleme yap]
Siz uyurken, sizin EEG grafinizi
kaydediyor olacağız.
JM: Sonra da derin uyku denen
evreye geçmenizi bekleyeceğiz,
bu evre uykunuzun en derin
ve uyanmanızın çok zor olduğu evredir.
GG: Peki, duralım.
Uyku hakkında biraz bilgi vereyim.
Dört adım var: uykunun
daha hafif evreleri ve REM
fakat bizim ilgilendiğimiz derin uyku.
Bu terim, adını beyinde kaydettiğimiz
ve Delta dalgaları denen
elektrik sinyallerinden alıyor.
Burası, bilim insanlarının
hafıza güçlendirmenin
meydana geldiğine inandıkları kısım.
Bu derin uyku aşamasında,
yapacağımızı bilmediğiniz
bir şey yapacağız.
JM: İşte burada aldatıcı kısım geliyor
ve işaret vermeye başlıyoruz.
(Araba motoru çalışıyor)
GG: Tüm işaretleri söylüyor musunuz?
JM: Hayır. Sadece yarısını
arada bir fark var mı diye söylüyoruz.
GG: Yani, hipotezinize göre
uyurken dinlediklerinde
daha iyi sonuç alıyorlar, öyle mi?
JM: Evet, kesinlikle.
GG: Tekrar uyanıp
oyunu bir daha oynadığınızda,
uyumadan öncekine göre
daha iyi miydi yoksa daha kötü müydü?
Bulduklarımıza göre,
eğer siz uyurken size işaret verirsek
örneğin, araba gibi
tekrar uyandığınızda,
bu arabanın yerini hatırlarsınız.
Fakat uyurken size işaret vermezsek
örneğin, gitar gibi
uyandığınızda bu gitarı hatırlama
ihtimaliniz daha düşük olacaktır.
Bu sesleri duyduklarını
hatırlamamalarına rağmen,
işaret verilen anılar,
verilmeyenlerden daha iyi hatırlandı.
JM: Evet, onlara soruyoruz.
GG: Uyuduklarını biliyoruz,
duyamıyorlar, uyanıyorlar
ve oyunu oynamayanlara göre
daha iyisini yapıyorlar.
GG: Bu harika.
JM: Sihir gibi.
GG: Joud, bu deneyi 12 kişide uyguladı
ve sonuçlar dikkate değerdi.
Konu, olayları daha iyi hatırlamamak
değil; o olayları daha az unutmak.
Bir hafıza testini, uyku sırasında
oyun oynayarak
daha iyi yapabileceğinizi
ilk duyduğumda aşırı şüpheciydim.
Fakat bu deneyleri tekrarladık.
Gün boyunca elde ettiğimiz değerler
ve anılar çok hassastı
ve kolaylıkla kaybedilip unutuldular.
Fakat bunları farkında bile olmadan
uyku esnasında yeniden harekete geçirerek
daha sabit hale getirip unutma eğilimini
azaltabildik gibi görünüyor.
Bu inanılmaz.
Biz aktif değilken bile beynimiz aktif.
Siz de benim gibi biraz unutkansanız
belki de çözüm bir çift kulaklık
ve rahat bir kanepe olabilir.