1
00:00:00,000 --> 00:00:03,249
Greg Gage: Kush nuk do ta donte
te provonte një provim gjeografie,

2
00:00:03,249 --> 00:00:05,940
duke kujtuar të gjitha lokacionet
e vendeve në një hartë

3
00:00:05,940 --> 00:00:09,890
ose për te shmangur situatat e sikletshme
si të harrosh papritur emrin e personit

4
00:00:09,890 --> 00:00:11,470
duke qëndruar perball jush.

5
00:00:11,470 --> 00:00:13,860
Rezulton se kujtesa,
si muskujt e tjerë në trup,

6
00:00:13,860 --> 00:00:15,680
mund të forcohet dhe përmirësohet.

7
00:00:15,680 --> 00:00:17,940
Por në vend që të praktikoni
me karta flash,

8
00:00:17,940 --> 00:00:19,750
mund të ketë një mënyrë interesante

9
00:00:19,750 --> 00:00:22,060
se ne mund të hakojmë kujtesën tonë
ndërsa flemë.

10
00:00:22,060 --> 00:00:23,960
(Muzikë)

11
00:00:26,200 --> 00:00:27,400
Pse flemë?

12
00:00:27,440 --> 00:00:30,640
Kjo ka qenë një pyetje e bërë
qysh në ditët e para të qytetërimit.

13
00:00:30,680 --> 00:00:32,920
Dhe ndërsa mund të mos e dimë
pergjigja e sakte,

14
00:00:32,960 --> 00:00:36,000
ka një numër të vërtetë
teori të mira se pse na duhen.

15
00:00:36,040 --> 00:00:38,520
Gjumi është kur truri transferon
kujtime afatshkurtra

16
00:00:38,560 --> 00:00:40,040
me përvojë gjatë gjithë ditës

17
00:00:40,080 --> 00:00:41,320
në kujtime afatgjata.

18
00:00:41,360 --> 00:00:43,370
Ky proces quhet konsolidimi i kujtesës,

19
00:00:43,370 --> 00:00:46,230
e është teoria e konsolidimit të kujtesës
që i ka bere shkencëtarët te pyesin

20
00:00:46,230 --> 00:00:49,000
nëse mund të permisojmë 
kujtime të caktuara mbi të tjerat.

21
00:00:49,000 --> 00:00:51,480
Kohët e fundit kishte një letër
në revistën "Science"

22
00:00:51,480 --> 00:00:53,720
nga Ken Paller dhe kolegët e tij
në veriperëndim

23
00:00:53,760 --> 00:00:55,720
që dukej se tregon 
se kjo mund të jetë e vërtetë,

24
00:00:55,760 --> 00:00:57,200
e kjo na qetësoi kuriozitetin.

25
00:00:57,240 --> 00:00:59,580
Joud ka punuar
në një version DIY të kësaj detyre

26
00:00:59,580 --> 00:01:03,350
për të parë nëse mund të përmirësojmë kujtimet
përmes përdorimit të tingullit në gjumë.

27
00:01:03,450 --> 00:01:06,770
Pra, Joud, si e provoni nëse mundemi te
përmirësojm kujtimet tona me gjumin?

28
00:01:06,810 --> 00:01:08,760
Joud M: Ne kemi nevojë
për një lëndë njerëzore.

29
00:01:08,760 --> 00:01:10,680
[Hapi 1: Luaj një lojë]

30
00:01:10,720 --> 00:01:13,320
Kemi një lojë kujtese
që kemi në një iPad,

31
00:01:13,360 --> 00:01:15,780
dhe pastaj ne bëjmë temën tonë
luajeni këtë lojë

32
00:01:15,780 --> 00:01:18,240
dhe mbani mend imazhet
dhe ku ato shfaqen në ekran.

33
00:01:18,280 --> 00:01:21,160
GG: Pra, kjo është si një lojë kujtese qe
keni luajtur si fëmijë,

34
00:01:21,200 --> 00:01:22,440
cila fotografi ishte ku.

35
00:01:22,480 --> 00:01:25,320
Dhe ne e lidhim secilën fotografi
me një tingull që e përfaqëson atë.

36
00:01:25,360 --> 00:01:27,920
JM: Pra, nëse mund ta shihni
në foto një makine, për shembull,

37
00:01:27,960 --> 00:01:29,600
dhe do të dëgjonit motorin e makinës.

38
00:01:29,640 --> 00:01:31,800
(Fillimi i motorit të makinave)

39
00:01:31,840 --> 00:01:34,440
GG: Pak para se të shkoni për të fjetur
ne do t'ju testojmë.

40
00:01:34,480 --> 00:01:37,520
Do të shohim sa mirë
ju kujtohet ku janë fotot.

41
00:01:37,560 --> 00:01:40,520
Sa herë që shihni foton,
do të dëgjosh tingullin.

42
00:01:40,560 --> 00:01:42,120
Dhe tani vjen eksperimenti.

43
00:01:42,160 --> 00:01:44,180
Ju do të shkoni të bëni një sy gjumë.

44
00:01:44,180 --> 00:01:46,080
[Hapi 2: Bëni një sy gjumë]

45
00:01:46,120 --> 00:01:49,360
Dhe ndërsa jeni duke fjetur,
ne do të regjistrojmë EEG-në tuaj.

46
00:01:49,400 --> 00:01:52,960
JM: Dhe pastaj presim që ato të shkojnë
në atë që quhet gjumi me valë të ngadaltë,

47
00:01:52,960 --> 00:01:56,960
qe është faza më e thellë e gjumit tuaj ku
është vërtet e vështirë për ju të zgjoheni

48
00:01:56,960 --> 00:01:58,160
GG: Në rregull, pauzë

49
00:01:58,200 --> 00:02:00,000
Pra, këtu janë disa
informacione për gjumin.

50
00:02:00,040 --> 00:02:02,960
Ekzistojnë katër faza:
ne kemi faza më të lehta të gjumit dhe REM,

51
00:02:03,000 --> 00:02:05,940
por ajo për të cilën ne jemi të interesuar
quhet gjumë me valë të ngadalta.

52
00:02:05,940 --> 00:02:08,040
Dhe merr emrin e saj
nga sinjalet elektrike

53
00:02:08,040 --> 00:02:10,240
quhen valët Delta
që ne regjistrojmë nga truri.

54
00:02:10,280 --> 00:02:12,640
Kjo është pjesa e gjumit
ku shkencëtarët besojnë

55
00:02:12,680 --> 00:02:14,480
që konsolidimi i kujtesës mund të ndodhë.

56
00:02:14,520 --> 00:02:15,920
Në këtë periudhë të thellë të gjumit

57
00:02:15,960 --> 00:02:19,080
ne do të bëjmë diçka
që ju nuk e dini ne do të bëjmë.

58
00:02:19,120 --> 00:02:22,690
JM: Ja ku vjen pjesa e ndërlikuar,
dhe ne fillojmë të luajmë shenjat tona.

59
00:02:22,690 --> 00:02:24,360
(Fillimi i motorit të makinave)

60
00:02:24,360 --> 00:02:25,840
GG: A i luan të gjitha shenjat?

61
00:02:25,880 --> 00:02:30,120
JM: Jo. Ne vetëm duam të luajmë gjysmën e
tyre për të parë nëse ka ndonjë ndryshim.

62
00:02:30,120 --> 00:02:31,190
GG:Hipoteza juaj është

63
00:02:31,190 --> 00:02:33,760
atë që po dëgjonin
ndërsa ata ishin duke fjetur

64
00:02:33,800 --> 00:02:35,240
ata do të shkojnë më mirë në.

65
00:02:35,280 --> 00:02:36,520
JM: Po, saktësisht.

66
00:02:37,920 --> 00:02:40,280
GG: Kur zgjoheni përsëri
dhe luaj lojën përsëri,

67
00:02:40,320 --> 00:02:43,400
a beni me mire apo keq
sesa para gjumit?

68
00:02:43,440 --> 00:02:47,720
Ne kemi gjetur se duke luajtur
një çelës gjatë gjumit,

69
00:02:47,760 --> 00:02:49,280
për shembull, një makinë -

70
00:02:49,320 --> 00:02:51,360
Do të kujtonit
pozicioni i asaj makine

71
00:02:51,400 --> 00:02:52,960
kur u zgjonit përsëri.

72
00:02:53,000 --> 00:02:55,400
Por nëse nuk ju luajtëm sugjerim
gjatë gjumit

73
00:02:55,440 --> 00:02:57,000
për shembull, një kitarë,

74
00:02:57,040 --> 00:03:00,280
do të keni më pak të ngjarë të mbani mend
atë kitare kur t5 zgjoheni.

75
00:03:00,320 --> 00:03:03,120
Kujtimet që kishin sugjerime
ata u kujtuan më mirë

76
00:03:03,160 --> 00:03:04,480
sesa ato që nuk ishin,

77
00:03:04,520 --> 00:03:07,000
edhe pse ata nuk mbajnë mend
duke dëgjuar ato tinguj?

78
00:03:07,040 --> 00:03:08,280
JM: Po, ne i pyesim ata.

79
00:03:08,320 --> 00:03:11,240
GG: Ne e dimë që ata po flenë,
ata nuk mund ta dëgjojnë atë, ata zgjohen,

80
00:03:11,280 --> 00:03:13,840
ata bëjnë më mirë në ato
sesa në ato që nuk i ke luajtur.

81
00:03:13,880 --> 00:03:15,680
GG: Kjo është e mahnitshme.
JM: eshtë si magji.

82
00:03:15,720 --> 00:03:19,200
GG: Joud e zhvilloi këtë eksperiment mbi 12 persona
dhe rezultatet ishin domethënëse.

83
00:03:19,240 --> 00:03:22,680
Nuk është se i mbani mend gjërat më mirë;
është se ju i harroni ato më pak.

84
00:03:22,720 --> 00:03:26,560
Isha një skeptik i madh kur dëgjova për herë të parë
që mund të bënit më mirë në një test kujtese

85
00:03:26,600 --> 00:03:28,320
vetëm duke luajtur tinguj gjatë gjumit.

86
00:03:28,360 --> 00:03:30,080
Por ne i përsërisim këto eksperimente.

87
00:03:30,120 --> 00:03:33,480
Faktet dhe kujtimet që mbledhim
gjatë gjithë ditës janë shumë të brishta,

88
00:03:33,480 --> 00:03:35,360
dhe ato janë lehtësisht
të humbura dhe të harruara.

89
00:03:35,400 --> 00:03:38,560
Por duke i riaktivizuar ato gjatë gjumit,
edhe pa vetëdijën tonë,

90
00:03:38,600 --> 00:03:42,080
duket sikur mund t’i bëjmë më të qëndrueshëm
dhe më pak të prirur për të harruar.

91
00:03:42,120 --> 00:03:43,360
Eshtë goxha e jashtëzakonshme.

92
00:03:43,400 --> 00:03:45,640
Truri ynë është akoma aktiv
edhe kur ne nuk jemi.

93
00:03:45,680 --> 00:03:47,640
Kështu që nëse je si unë dhe pak harrues,

94
00:03:47,680 --> 00:03:51,400
mbase një zgjidhje është një palë
të kufjeve dhe një shtrati i butë.