0:00:07.017,0:00:09.477 لە قەراغی بیابانی سەحاڕای مەزن 0:00:09.477,0:00:13.046 هاونیشتیمانیان بە دزیەوە لە شاری تیمباکتو 0:00:13.046,0:00:15.446 و بەروو چۆڵەوانی دەڕۆن. 0:00:15.446,0:00:19.754 سندوقەکان لە لمی بیابانەکە دەنێژن،[br]لە ئەشکەوتەکان دەیان شارنەوە، 0:00:19.754,0:00:22.604 و لە ژوورە نهێنیەکان حەشاریان دەدەن. 0:00:22.604,0:00:27.308 لەناو ئەم سندوقانە گەنجینەیەکبوو[br]زۆر لە ئاڵتون به‌هادارتربوو 0:00:27.308,0:00:30.188 ئەمیش پەرتووکە کۆنەکانی شارەکە بوون. 0:00:30.188,0:00:34.188 تیمباکتو نزیکەی ١١٠٠ (چەرخی هاوبەش)[br]دامەزراوە کەوا دەکاتە مالی ئێستا، 0:00:34.188,0:00:38.895 لەسەرەتادا شاری تیمباکتو وەکو[br]پێگەیەکی بازرگانیکردنی ئاسایبوو. 0:00:38.895,0:00:42.435 بەڵام پێگە بێهاوتایەکەی[br]هەرزوو ئەمی گۆڕی. 0:00:42.435,0:00:46.888 تیمباکتو بووە هۆی بەیەکگەیاندنی[br]دوو ڕێگای بازرگانی گرینگ، 0:00:46.888,0:00:49.748 کاروانانی خۆی[br]بیابانیان تێدەپەڕان و 0:00:49.748,0:00:53.568 لەگەڵ بازرگانانی ئاڵتون کەوا له‌ ناوه‌وه‌ی[br]ئەفریقاوە دەهاتن لەوێ بەیەک دەگەیشتن. 0:00:53.568,0:00:58.286 لە کۆتایەکانی ١٣٠٠دا، ئەم ڕێگا[br]بازرگانیانە تیمباکتویان دەوڵەمەند کرد، 0:00:58.286,0:01:01.426 و فەرمانڕەوایانی شارەکە،[br]پادشاکانی ئیمپڕاتۆری مالی، 0:01:01.426,0:01:04.616 مۆنۆمێنت و ئەکادیمیایان دروست کرد[br]کەوا بوونە هۆی ڕاکێشانی زانایان 0:01:04.616,0:01:07.806 لە میسر و ئیسپانیا و مەغریب. 0:01:07.806,0:01:12.863 هەڵکەوتەی جوگرافی شارەکەش بووە هۆی[br]سەرنجی فەرماندەکانی جەنگ و داگیرکەرەکان. 0:01:12.863,0:01:16.863 هەرکە ئیمپڕاتۆریەتی ماڵی دەسەڵاتی بەسەر[br]یەکێک لە ناوچەکانی نه‌ما بەناوی سۆنگەهای، 0:01:16.863,0:01:18.863 ئەم ناوچەیەش وردە وردە دەسەڵاتی زیادی کرد. 0:01:18.863,0:01:23.057 لە ساڵی ١٤٦٨دا، پادشای[br]سۆنگەهای تیمباکتوی داگیرکرد 0:01:23.057,0:01:26.907 بیناکانی سوتاند و زاناکانی کوشت. 0:01:26.907,0:01:31.110 بەڵام لەکاتی خۆیدا، ژیانی ڕۆشنبیری[br]دووبارە لە شارەکە گەشایەوە. 0:01:31.110,0:01:34.290 فەرمانڕەوایەتی پادشای دووەمی[br]ئیمپڕاتپۆری سۆنگەهای، 0:01:34.290,0:01:36.402 ئاسکیا محەمەد تورێ، 0:01:36.402,0:01:40.562 لە تیمباکتو دەستی بە چەرجی ئاڵتونی کرد. 0:01:40.562,0:01:43.452 سیاسەتە هەڵەکانی پێشووی گۆڕی 0:01:43.452,0:01:45.722 و هانی فێربوونی دا. 0:01:45.722,0:01:50.273 بەڕێوبەرەکانی سۆنگەهای و[br]زۆربەی دانیشتوانیشی موسڵمان بوون، 0:01:50.273,0:01:52.873 و زاناکانی تیمباکتوو[br]ئیسلامیان دەخوێند 0:01:52.873,0:01:57.185 شانبەشانی بابەتە علمانیەکان[br]وەکو بیرکاری و فەلسەفە. 0:01:57.185,0:01:59.015 لە نووسراودانی تیمباکتو، 0:01:59.015,0:02:02.695 نووسراوەکانی فەلسەفەی یۆنانی[br]شانبەشانبوون لەگەڵ نووسراوەکانی 0:02:02.695,0:02:06.695 مێژوونووسانی ناوخۆی و زاناکان[br]و هونراوەنووسەکان. 0:02:06.695,0:02:09.055 دیارترین زانای شارەکە،[br]ئەحمەد بابا بوو، 0:02:09.055,0:02:12.105 بانگەوازی ڕووبەڕووبوونەی سەرکەوتنی[br]لەسەر بیروڕای بابەتەکان دەکرد 0:02:12.105,0:02:15.155 بابەتەکان لە جگەرەکێشانەوە تا[br]بەرەنگاربوونەوەی کۆیلایەتی. 0:02:15.155,0:02:19.155 داهاتی بازرگانی ئاڵتون و خوێ[br]شارەکەیان 0:02:19.155,0:02:21.615 بۆ ناوەندێکی فێربوون گۆڕی. 0:02:21.615,0:02:24.405 ئێستا، بەرهەمەکانی ئەو[br]کلتورە ڕۆشنبیرانەیە 0:02:24.405,0:02:27.555 بووە بە دیارترین کەلوپەل. 0:02:27.555,0:02:29.495 کاغەز کەوا لە ڤێنیسیاوە دێت 0:02:29.495,0:02:32.495 مەرەکەبی باش لە دره‌ختەکانی و[br]کانزاکانی ناوخۆ دروست دەکرێت، 0:02:32.495,0:02:36.275 نووسەرانی پەرتووکی تیمباکتوو[br]دەقەکان بە هەردوو زمانی 0:02:36.275,0:02:38.395 عەرەبی و زمانە ناوخۆیەکانی بەرهەم دەهێنن. 0:02:38.395,0:02:43.138 بە شێوازی دێڕی دەیان نووسن وده‌یان[br]نەخشێنن بە نەخشی ئەندازیاری لێکدراوی ئاڵۆز 0:02:43.138,0:02:49.069 پەرتووکەکانی تیمباکتو لە نێوانی ده‌وڵه‌-[br]مەنترین ئەندامەکانی کۆمەڵگەشاوە داواکراون. 0:02:49.069,0:02:53.334 لە ١٥٩١دا چەرخی ئاڵتوونی[br]بە کۆتایەکی چاوەڕواننەکراو گەیشت 0:02:53.334,0:02:56.894 کاتێک پادشای مەغریب[br]تیمباکتوی داگیرکرد. 0:02:56.894,0:03:01.143 هێزەکانی مەغریب ئەحمەد بابا و[br]زانا دیارەکانیان بەندکرد 0:03:01.143,0:03:03.853 و دەستیان بەسەر پەرتووکخانەکانیان داگرت. 0:03:03.853,0:03:09.098 لە سەدەکانی دواتر، شارەکە کەوتە ژێر[br]شاڵاوی داگیرکەرە یەک لە دواییەکەکان. 0:03:09.098,0:03:13.098 لە ناوەڕاستی ١٨٠٠دا،[br]سۆفیە جیهادیەکان تیمباکتویان داگیرکرد 0:03:13.098,0:03:16.668 و زۆربەی دەستنووسە نا[br]ئاینیەکانیان لەناوبرد. 0:03:16.668,0:03:21.346 لە ١٨٩٤دا هێزی داگیرکەری فەرەنسی[br]شارەکەی داگیرکرد، 0:03:21.346,0:03:25.346 تەنانەت زۆر دەستنووسیان دزی [br]و بۆ ئەوروپایان نارد. 0:03:25.346,0:03:28.926 فەرەنسیش بو بە زمانی ڕەسمی[br]لە خوێندنگەکان، 0:03:28.926,0:03:30.806 و نەوە نوێکانی تیمباکتو 0:03:30.806,0:03:34.806 ناتوانن ئەو دەستنووسە عه‌رەبیانەی[br]ماونەتنەوە بخوێننەوە. 0:03:34.806,0:03:39.645 سەڕەڕای ئەوە هەموو سەختیەش، [br]نەریتی ئەدەبی تیمباکتوو لەناونەچوو- 0:03:39.645,0:03:42.285 چووە ژێر زەوییەوە. 0:03:42.285,0:03:45.335 هەندێک خێزان نووسراودانی[br]نهێنیان لە خانووەکانیان دروستکردبوو، 0:03:45.335,0:03:48.105 و پەرتووکەکانیان لە باخچەکانیان ناشتبوو. 0:03:48.105,0:03:52.524 هەندێکی دیکە لە ئەشکەوتە پشتگوێخراوەکان[br]یان لە کونەکانی بیابان شاردبویانەوە. 0:03:52.524,0:03:55.294 ئەو دەستنووسە به‌هادارانەی تیمباکتوو 0:03:55.294,0:03:58.724 لە گوندەکانی دەورووبەر[br]بڵاوکرابوونەوە، 0:03:58.724,0:04:03.747 هاونیشتمانیە دڵسۆزەکانی بۆ[br]سەدان ساڵ پاسەوانیان کردوون. 0:04:03.747,0:04:07.137 هەرکە بەبیابانبوون و جەنگ بوونە هۆی[br]برسیکردنی ناوچەکە 0:04:07.137,0:04:09.607 خانەوادەکانی پارێزگاری[br]لە پەرتووکە کۆنەکان دەکەن 0:04:09.607,0:04:14.188 تەنانەت ئەگەر ڕووبەڕووی هەژاریەکی[br]ناڕه‌حەتکەر و لەبرسا مردن ببنەوە. 0:04:14.188,0:04:18.990 تەنانەت لەم سەردەمەشدا، خەباتدەکرێت تا[br]پارێزگاری لە بەردەوامی پەرتووکەکان بکرێت. 0:04:18.990,0:04:22.090 لە ١٩٨٠ و تا سەرەتاکانی ٢٠٠٠، 0:04:22.090,0:04:27.800 زانایەکی تیمباکتو بەناوی عبدڵقادر حه‌یده‌ر[br]بەهێواشی و وریایەوە دەستنووسە شاراوەکانی 0:04:27.800,0:04:32.453 كۆكردۆته‌وه‌ لە باکوری مالی[br]و بۆ تیمباکتوو هێناونەتنەوە. 0:04:32.453,0:04:37.563 بەڵام لە ٢٠١٢دا جەنگی ناخۆیی مالی جارێكی[br]دیکە دەستنووسەکان کەوتنەوە بەر هەڕەشه‌، 0:04:37.563,0:04:41.403 زۆربەیان بۆ باماکۆ گوازرانەوە. 0:04:41.403,0:04:43.373 داهاتوویان بە نادڵنیایی ماوەتەوە، 0:04:43.373,0:04:47.649 چونکە ڕووبەڕووی هەرەشەی[br]مرۆڤ و ژینگە بوونەتەوە. 0:04:47.649,0:04:51.479 ئەم پەرتووکانە نوێنەرایەتی باشترینمان و 0:04:51.479,0:04:55.019 سەرچاوەکانی مێژووی داگیرکاری[br]هەرێمەکە دەکەن. 0:04:55.019,0:04:58.189 زۆربەیان تا ئێستا لەلایەن زانایانی[br]هاوچەرخەوە نەخوێندراونەتەوە، 0:04:58.189,0:05:02.229 و هێشتا زۆریش بە وونی و[br]شاردراوەیی لە بیابان ماونەتنەوە. 0:05:02.229,0:05:06.583 هەوڵی جدی دەدرێت تا پارێزگاری له‌و[br]مێژووه‌ی لە ناو پەرتووکەکان داهەیە بکرێت- 0:05:06.583,0:05:12.123 و هەوڵەکانی نەوەیەکی بێشومار بۆ[br]پارێزگاریکردنی لەم مێژووە لە لەناوچوون.