1
00:00:06,600 --> 00:00:09,630
Na początku XX wieku na Krecie

2
00:00:09,630 --> 00:00:14,172
brytyjski archeolog sir Arthur Evans
odkrył blisko 3000 tabliczek

3
00:00:14,172 --> 00:00:16,662
z dziwnymi symbolami.

4
00:00:16,662 --> 00:00:19,432
Myślał, że zapisano je w języku

5
00:00:19,432 --> 00:00:21,922
najstarszej europejskiej cywilizacji.

6
00:00:21,922 --> 00:00:25,922
Naukowcy głowili się
nad nimi przez 50 lat.

7
00:00:25,922 --> 00:00:29,213
Evans odkrył tabliczki
wśród kolorowych fresków

8
00:00:29,213 --> 00:00:32,853
i plątanin korytarzy Pałacu w Knossos.

9
00:00:32,853 --> 00:00:35,403
Cywilizację nazwał minojską

10
00:00:35,403 --> 00:00:38,783
na cześć króla Minosa,
mitycznego władcy Krety.

11
00:00:38,783 --> 00:00:43,339
Myślał, że pismo, nazwane linearnym B,
przedstawia język minojski,

12
00:00:43,339 --> 00:00:47,346
jednak naukowcy z całego
świata mieli własne teorie.

13
00:00:47,346 --> 00:00:49,936
Czy był to zaginiony język Etrusków?

14
00:00:49,936 --> 00:00:53,396
A może wczesny baskijski?

15
00:00:53,396 --> 00:00:57,396
Tajemnica pozostawała nierozwiązana,
bo Evans bardzo strzegł tablic.

16
00:00:57,396 --> 00:01:01,056
Za jego życia tylko 200
ujrzało światło dzienne.

17
00:01:01,056 --> 00:01:03,356
Sam Evans nigdy nie rozszyfrował pisma.

18
00:01:03,356 --> 00:01:07,236
Poczynił za to dwie obserwacje.

19
00:01:07,236 --> 00:01:11,356
Tablice były zapiskami administracyjnymi,
a pismo sylabariuszem,

20
00:01:11,356 --> 00:01:14,806
gdzie każdy symbol odpowiadał
połączeniu spółgłoski i samogłoski,

21
00:01:14,806 --> 00:01:18,396
a czasem przedstawiał całe słowo.

22
00:01:18,396 --> 00:01:23,726
Evans pracował nad pismem linearnym B
przez 30 lat, zanim uczona z Brooklynu

23
00:01:23,726 --> 00:01:27,246
Alice Kober postanowiła
rozwiązać zagadkę tego pisma.

24
00:01:27,246 --> 00:01:30,446
Kober wykładała filologię klasyczną
w Brooklyn College,

25
00:01:30,446 --> 00:01:33,496
w czasach, gdy kobiety
rzadko pełniły takie funkcje.

26
00:01:33,496 --> 00:01:36,896
Żeby sobie pomóc,
nauczyła się wielu języków,

27
00:01:36,896 --> 00:01:40,226
wiedząc, że będzie jej to potrzebne
do odczytania pisma linearnego B.

28
00:01:40,226 --> 00:01:43,936
Przez następne 20 lat badała symbole.

29
00:01:43,936 --> 00:01:46,436
Pracując na nielicznych
dostępnych inskrypcjach,

30
00:01:46,436 --> 00:01:49,466
zbadała, jak często
pojawiał się każdy symbol,

31
00:01:49,466 --> 00:01:53,256
a potem jak często obok innego symbolu.

32
00:01:53,256 --> 00:01:56,686
Wszystko zapisywała na makulaturze
i trzymała w kartonach po papierosach,

33
00:01:56,686 --> 00:02:00,396
bo podczas II wojny światowej
trudno było o przybory pisarskie.

34
00:02:00,396 --> 00:02:02,156
Analizując częstotliwość symboli,

35
00:02:02,156 --> 00:02:05,246
Kober odkryła, że język pisma
wykorzystuje końcówki słów

36
00:02:05,246 --> 00:02:07,146
do nadawania znaczenia gramatycznego.

37
00:02:07,146 --> 00:02:11,246
Zaczęła budować tabelę
związków między symbolami,

38
00:02:11,246 --> 00:02:15,246
zbliżając się do odczytania
pisma bardziej niż poprzednicy.

39
00:02:15,246 --> 00:02:20,930
Niestety zmarła, prawdopodobnie
na raka, w 1950 roku w wieku 43 lat.

40
00:02:20,930 --> 00:02:23,530
Równolegle z Kober nad tablicami z Knossos

41
00:02:23,530 --> 00:02:28,230
pracował architekt Michael Ventris
też próbujący odczytać pismo linearne B.

42
00:02:28,230 --> 00:02:30,305
Miał na jego punkcie obsesję,

43
00:02:30,305 --> 00:02:33,390
odkąd jako chłopiec
usłyszał przemowę Evansa.

44
00:02:33,390 --> 00:02:37,986
Pracował nad pismem nawet w czasie
służby w trakcie II wojny światowej.

45
00:02:37,986 --> 00:02:40,976
Po wojnie Ventris
powiększył dorobek Kober,

46
00:02:40,976 --> 00:02:44,216
korzystając z nowo opublikowanych
inskrypcji z pismem linearnym B

47
00:02:44,216 --> 00:02:49,499
odkrytych na innym stanowisku
archeologicznym w Pylos w Grecji.

48
00:02:49,499 --> 00:02:52,909
Przełom nastąpił, kiedy Ventris
porównał tablice z Pylos

49
00:02:52,909 --> 00:02:54,509
z tymi z Knossos

50
00:02:54,509 --> 00:02:59,642
i zauważył, że nie wszystkie słowa
pojawiają się na obu rodzajach tablic.

51
00:02:59,642 --> 00:03:02,792
Zastanawiał się, czy to nazwy własne

52
00:03:02,792 --> 00:03:05,262
miejsc w danej lokalizacji.

53
00:03:05,262 --> 00:03:09,092
Wiedział, że mimo upływu czasu
nazwy miejsc raczej się nie zmieniają,

54
00:03:09,092 --> 00:03:10,792
dlatego postanowił porównać je

55
00:03:10,792 --> 00:03:14,586
ze starożytnym sylabariuszem z Cypru.

56
00:03:14,586 --> 00:03:18,536
Sylabariusz cypryjski był używany
setki lat po piśmie linearnym B,

57
00:03:18,536 --> 00:03:20,596
ale niektóre symbole były podobne,

58
00:03:20,596 --> 00:03:23,346
więc dźwięki również mogły być zbliżone.

59
00:03:23,346 --> 00:03:26,526
Po użyciu dźwięków języka cypryjskiego

60
00:03:26,526 --> 00:03:28,426
do przeczytania pisma linearnego B

61
00:03:28,426 --> 00:03:30,616
Ventris odczytał słowo Knossos,

62
00:03:30,616 --> 00:03:34,416
nazwę miasta, gdzie Evans odkrył tablice.

63
00:03:34,416 --> 00:03:37,796
Efektem domina Ventris
odczytał pismo linearne B,

64
00:03:37,796 --> 00:03:41,441
z każdym słowem coraz bardziej
przekonując się, że tym pismem

65
00:03:41,441 --> 00:03:44,221
zapisano nie język minojski, a grecki.

66
00:03:44,221 --> 00:03:48,740
Cztery lata później Ventris zginął
w wypadku samochodowym w wieku 34 lat.

67
00:03:48,740 --> 00:03:52,400
Ale jego odkrycie napisało
nowy rozdział historii.

68
00:03:52,400 --> 00:03:55,900
Evans był przekonany,
że Minojczycy podbili Grecję

69
00:03:55,900 --> 00:03:59,390
i to dlatego znajdowano na kontynencie
przykłady pisma linearnego B.

70
00:03:59,390 --> 00:04:02,990
Ale odkrycie, że to pismo służyło
do zapisu greki, a nie minojskiego,

71
00:04:02,990 --> 00:04:05,130
udowodowniło, że doszło
do czegoś przeciwnego.

72
00:04:05,130 --> 00:04:10,239
To Grecy najechali Kretę i zaadaptowali
pismo minojskie dla własnego języka.

73
00:04:10,239 --> 00:04:12,689
To nie koniec historii.

74
00:04:12,689 --> 00:04:14,889
Język minojski

75
00:04:14,889 --> 00:04:17,839
zapisywano innym pismem,
zwanym linearnym A,

76
00:04:17,839 --> 00:04:19,879
którego jeszcze nie odczytano.

77
00:04:19,879 --> 00:04:23,302
Pozostaje ono zagadką. Na razie.