0:00:06.600,0:00:09.630
Na początku XX wieku na Krecie

0:00:09.630,0:00:14.172
brytyjski archeolog sir Arthur Evans[br]odkrył blisko 3000 tabliczek

0:00:14.172,0:00:16.662
z dziwnymi symbolami.

0:00:16.662,0:00:19.432
Myślał, że zapisano je w języku

0:00:19.432,0:00:21.922
najstarszej europejskiej cywilizacji.

0:00:21.922,0:00:25.922
Naukowcy głowili się[br]nad nimi przez 50 lat.

0:00:25.922,0:00:29.213
Evans odkrył tabliczki[br]wśród kolorowych fresków

0:00:29.213,0:00:32.853
i plątanin korytarzy Pałacu w Knossos.

0:00:32.853,0:00:35.403
Cywilizację nazwał minojską

0:00:35.403,0:00:38.783
na cześć króla Minosa,[br]mitycznego władcy Krety.

0:00:38.783,0:00:43.339
Myślał, że pismo, nazwane linearnym B,[br]przedstawia język minojski,

0:00:43.339,0:00:47.346
jednak naukowcy z całego[br]świata mieli własne teorie.

0:00:47.346,0:00:49.936
Czy był to zaginiony język Etrusków?

0:00:49.936,0:00:53.396
A może wczesny baskijski?

0:00:53.396,0:00:57.396
Tajemnica pozostawała nierozwiązana,[br]bo Evans bardzo strzegł tablic.

0:00:57.396,0:01:01.056
Za jego życia tylko 200[br]ujrzało światło dzienne.

0:01:01.056,0:01:03.356
Sam Evans nigdy nie rozszyfrował pisma.

0:01:03.356,0:01:07.236
Poczynił za to dwie obserwacje.

0:01:07.236,0:01:11.356
Tablice były zapiskami administracyjnymi,[br]a pismo sylabariuszem,

0:01:11.356,0:01:14.806
gdzie każdy symbol odpowiadał[br]połączeniu spółgłoski i samogłoski,

0:01:14.806,0:01:18.396
a czasem przedstawiał całe słowo.

0:01:18.396,0:01:23.726
Evans pracował nad pismem linearnym B[br]przez 30 lat, zanim uczona z Brooklynu

0:01:23.726,0:01:27.246
Alice Kober postanowiła[br]rozwiązać zagadkę tego pisma.

0:01:27.246,0:01:30.446
Kober wykładała filologię klasyczną[br]w Brooklyn College,

0:01:30.446,0:01:33.496
w czasach, gdy kobiety[br]rzadko pełniły takie funkcje.

0:01:33.496,0:01:36.896
Żeby sobie pomóc,[br]nauczyła się wielu języków,

0:01:36.896,0:01:40.226
wiedząc, że będzie jej to potrzebne[br]do odczytania pisma linearnego B.

0:01:40.226,0:01:43.936
Przez następne 20 lat badała symbole.

0:01:43.936,0:01:46.436
Pracując na nielicznych[br]dostępnych inskrypcjach,

0:01:46.436,0:01:49.466
zbadała, jak często[br]pojawiał się każdy symbol,

0:01:49.466,0:01:53.256
a potem jak często obok innego symbolu.

0:01:53.256,0:01:56.686
Wszystko zapisywała na makulaturze[br]i trzymała w kartonach po papierosach,

0:01:56.686,0:02:00.396
bo podczas II wojny światowej[br]trudno było o przybory pisarskie.

0:02:00.396,0:02:02.156
Analizując częstotliwość symboli,

0:02:02.156,0:02:05.246
Kober odkryła, że język pisma[br]wykorzystuje końcówki słów

0:02:05.246,0:02:07.146
do nadawania znaczenia gramatycznego.

0:02:07.146,0:02:11.246
Zaczęła budować tabelę[br]związków między symbolami,

0:02:11.246,0:02:15.246
zbliżając się do odczytania[br]pisma bardziej niż poprzednicy.

0:02:15.246,0:02:20.930
Niestety zmarła, prawdopodobnie[br]na raka, w 1950 roku w wieku 43 lat.

0:02:20.930,0:02:23.530
Równolegle z Kober nad tablicami z Knossos

0:02:23.530,0:02:28.230
pracował architekt Michael Ventris[br]też próbujący odczytać pismo linearne B.

0:02:28.230,0:02:30.305
Miał na jego punkcie obsesję,

0:02:30.305,0:02:33.390
odkąd jako chłopiec[br]usłyszał przemowę Evansa.

0:02:33.390,0:02:37.986
Pracował nad pismem nawet w czasie[br]służby w trakcie II wojny światowej.

0:02:37.986,0:02:40.976
Po wojnie Ventris[br]powiększył dorobek Kober,

0:02:40.976,0:02:44.216
korzystając z nowo opublikowanych[br]inskrypcji z pismem linearnym B

0:02:44.216,0:02:49.499
odkrytych na innym stanowisku[br]archeologicznym w Pylos w Grecji.

0:02:49.499,0:02:52.909
Przełom nastąpił, kiedy Ventris[br]porównał tablice z Pylos

0:02:52.909,0:02:54.509
z tymi z Knossos

0:02:54.509,0:02:59.642
i zauważył, że nie wszystkie słowa[br]pojawiają się na obu rodzajach tablic.

0:02:59.642,0:03:02.792
Zastanawiał się, czy to nazwy własne

0:03:02.792,0:03:05.262
miejsc w danej lokalizacji.

0:03:05.262,0:03:09.092
Wiedział, że mimo upływu czasu[br]nazwy miejsc raczej się nie zmieniają,

0:03:09.092,0:03:10.792
dlatego postanowił porównać je

0:03:10.792,0:03:14.586
ze starożytnym sylabariuszem z Cypru.

0:03:14.586,0:03:18.536
Sylabariusz cypryjski był używany[br]setki lat po piśmie linearnym B,

0:03:18.536,0:03:20.596
ale niektóre symbole były podobne,

0:03:20.596,0:03:23.346
więc dźwięki również mogły być zbliżone.

0:03:23.346,0:03:26.526
Po użyciu dźwięków języka cypryjskiego

0:03:26.526,0:03:28.426
do przeczytania pisma linearnego B

0:03:28.426,0:03:30.616
Ventris odczytał słowo Knossos,

0:03:30.616,0:03:34.416
nazwę miasta, gdzie Evans odkrył tablice.

0:03:34.416,0:03:37.796
Efektem domina Ventris[br]odczytał pismo linearne B,

0:03:37.796,0:03:41.441
z każdym słowem coraz bardziej[br]przekonując się, że tym pismem

0:03:41.441,0:03:44.221
zapisano nie język minojski, a grecki.

0:03:44.221,0:03:48.740
Cztery lata później Ventris zginął[br]w wypadku samochodowym w wieku 34 lat.

0:03:48.740,0:03:52.400
Ale jego odkrycie napisało[br]nowy rozdział historii.

0:03:52.400,0:03:55.900
Evans był przekonany,[br]że Minojczycy podbili Grecję

0:03:55.900,0:03:59.390
i to dlatego znajdowano na kontynencie[br]przykłady pisma linearnego B.

0:03:59.390,0:04:02.990
Ale odkrycie, że to pismo służyło[br]do zapisu greki, a nie minojskiego,

0:04:02.990,0:04:05.130
udowodowniło, że doszło[br]do czegoś przeciwnego.

0:04:05.130,0:04:10.239
To Grecy najechali Kretę i zaadaptowali[br]pismo minojskie dla własnego języka.

0:04:10.239,0:04:12.689
To nie koniec historii.

0:04:12.689,0:04:14.889
Język minojski

0:04:14.889,0:04:17.839
zapisywano innym pismem,[br]zwanym linearnym A,

0:04:17.839,0:04:19.879
którego jeszcze nie odczytano.

0:04:19.879,0:04:23.302
Pozostaje ono zagadką. Na razie.