0:00:06.600,0:00:09.630
၁၉၀၀ နှစ်ဦးပိုင်းက Crete ကျွန်းပေါ်မှာ

0:00:09.630,0:00:14.172
ဗြိတိသျှ ရှေးဟောင်းသုတေသီ Sir Arthur Evans[br]ဟာ ထူးဆန်းတဲ့ သင်္ကေတတွေနဲ့ ရေးထိုးထားတဲ့

0:00:14.172,0:00:16.662
ကမ္ပည်းချပ် ၃၀၀၀ နီးပါးကို[br]တူးဖော် တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

0:00:16.662,0:00:19.432
ဒီသင်္ကေတတွေဟာ ဥရောပရဲ့ ရှေးအကျဆုံး [br]ယဉ်ကျေးမှုက ပြောတဲ့

0:00:19.432,0:00:21.922
ဘာသာစကားကို ကိုယ်စားပြုတယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်။

0:00:21.922,0:00:25.922
၎င်းတို့ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဟာ ပညာရှင်တွေအတွက် [br]နှစ် ၅၀ ကြာ လိုက်လေဝေးလေဖြစ်ခဲ့တယ်။

0:00:25.922,0:00:29.213
Evans ဟာ ဒီကမ္ပည်းချပ်တွေကို Knossos[br]နန်းတော်ရဲ့ ရောင်စုံ

0:00:29.213,0:00:32.853
နံရံဆေးရေးပန်းချီတွေနဲ့ ဝင်္ကပါလို [br]စင်္ကြံတွေကြားမှာ တူးဖေါ်တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။

0:00:32.853,0:00:35.403
ဒဏ္ဍာရီလာ Cretan အုပ်ချုပ်သူ

0:00:35.403,0:00:38.783
King Minos ကို အစွဲပြုပြီး[br]Minoan ယဉ်ကျေးမှုလို့ သူခေါ်ခဲ့တယ်။

0:00:38.783,0:00:43.339
သူက Minoan ဘာသာစကားကို ကိုယ်စားပြုတဲ့[br]Linear B ဆိုတဲ့ အက္ခရာတွေလို့ ထင်ခဲ့ပြီး

0:00:43.339,0:00:47.346
ကမ္ဘာတစ်လွှားက ပညာရှင်တွေကတော့[br]သူတို့ကိုယ်ပိုင် အယူအဆတွေ ရလာခဲ့တယ်။

0:00:47.346,0:00:49.936
ဒါဟာ Etruscans တွေရဲ့ ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ [br]ဘာသာစကားလား။

0:00:49.936,0:00:53.396
ဒါမှမဟုတ် Basque ရဲ့ ရှေးဦး ပုံစံတစ်ခု[br]ကို ကိုယ်စားပြုတာလား။

0:00:53.396,0:00:57.396
ဒီပဟေဠိ အရှိန်မြင့်လာတာက Evans ဟာ [br]ကမ္ပည်းချပ်တွေကို အနီးကပ်ထိန်းသိမ်းခဲ့ပြီး

0:00:57.396,0:01:01.056
သူအသက်ရှိစဉ်အတွင်းမှာ ကမ္ပည်း[br]၂၀၀ ကိုသာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ပေမဲ့

0:01:01.056,0:01:03.356
အက္ခရာတွေကို အနက်မဖော်နိုင်ခဲ့လို့ပါ။

0:01:03.356,0:01:07.236
ဒါပေမဲ့ တိကျတဲ့ လေ့လာချက် နှစ်ခု[br]သူလုပ်ခဲ့တာတော့ သေချာတယ်။

0:01:07.236,0:01:11.356
ကမ္ပည်းချပ်တွေဟာ အုပ်ချုပ်ရေး မှတ်တမ်း[br]တွေနဲ့ အက္ခရာက ဝဏ္ဏတွဲတစ်ခုဖြစ်ခဲ့တာပါ။

0:01:11.356,0:01:14.806
အဲဒီမှာ သင်္ကေတတစ်ခုစီဟာ သရတစ်လုံးနဲ့ [br]ဗျည်းတစ်လုံးကိုပါ ကိုယ်စားပြုတယ်။

0:01:14.806,0:01:18.396
တစ်လုံးစီဟာ စကားလုံးတစ်ခုလုံးကို[br]ကိုယ်စားပြုတဲ့ အက္ခရာတွေနဲ့ ရောထားတာပါ။

0:01:18.396,0:01:23.726
Evans ဟာ Linear B ကို ဆက်လုပ်ခဲ့တယ်။ အရင်[br]ဆယ်စုနှစ် သုံးစုက Brooklyn, New York မှ

0:01:23.726,0:01:27.246
ပညာရှင် Alice Kober က ဒီပဟေဠိကို စတင်[br]အဖြေရှာခဲ့တာပါ။

0:01:27.246,0:01:30.446
Kober ဟာ ဒီရာထူးကို အမျိုးသမီး [br]အနည်ငယ်သာ ရခဲ့စဉ်က

0:01:30.446,0:01:33.496
Brooklyn ကောလိပ်မှာပါမောက္ခဖြစ်ခဲ့တယ်။

0:01:33.496,0:01:36.896
စူးစမ်းမှုမှာ အထောက်အကူဖြစ်ဖို့[br]ဘာသာစကားများစွာကို ကိုယ်တိုင်သင်ယူတယ်။

0:01:36.896,0:01:40.226
Linear B ကို အဓိပ္ပာယ်ဖော်ဖို့[br]သူလိုအပ်မယ့် သူသိတဲ့ အသိပညာပါ။

0:01:40.226,0:01:43.936
နောက် ဆယ်စုနှစ်စုကြာ[br]သူဟာ သင်္ကေတတွေကို သရုပ်ခွဲ့ကြည့်ခဲ့တယ်။

0:01:43.936,0:01:46.436
အနည်းငယ် ရရှိနိုင်တဲ့ [br]ကမ္ပည်းစာတွေကန​ေ လုပ်ကိုင်ရင်း

0:01:46.436,0:01:49.466
သင်္ကေတတစ်ခုစီဟာ မကြာခဏ[br]ဘယ်ပုံပေါ်တယ်ဆိုတာမှတ်တမ်းတင်ခဲ့တယ်။

0:01:49.466,0:01:53.266
ဒီနောက် သင်္ကေတတစ်ခုစီဟာ မကြာခဏ [br]ကပ်ပ​ြီး ပေါ်ပုံကို ပြန်မှတ်တမ်းတင်တယ်။

0:01:53.266,0:01:56.686
တွေ့ရှိချက်တွေကို စီးကရက် ကတ်ထူဘူးတွေထဲက[br]စာရွက်အပိုင်းမှာ သိမ်းထားတယ်။

0:01:56.686,0:02:00.396
အကြောင်းက ရေးစရာ ပစ္စည်းတွေက ဒုတိယ[br]ကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ ရှားပါးခဲ့တာကြောင့်ပါ။

0:02:00.396,0:02:02.156
ဒီကြိမ်နှုန်းတွေကို သရုပ်ခွဲခြင်းက

0:02:02.156,0:02:05.246
၎င်းရဲ့ဝါကျတွေကို သဒ္ဒါပေးဖို့[br]စကားလုံး အဆုံးသတ်တွေမှာ

0:02:05.246,0:02:07.146
အမှီပြုနေတဲ့ Linear B ကိုတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

0:02:07.146,0:02:11.246
ဒါကနေ အမှတ်အသားတွေကြားက ဆက်စပ်မှုတွေရဲ့[br]ဇယားတစ်ခုကို စတင်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။[br]

0:02:11.246,0:02:15.246
Linear B ကို အရင် က အဓိပ္ပာယ်ဖော်တဲ့[br]သူတိုင်းထက် ပိုနီးစပ်လာနေတာပါ။

0:02:15.246,0:02:20.930
ဒါပေမဲ့ ၁၉၅၀ အသက် ၄၃ နှစ်မှာဆုံးသွားတယ်၊ [br]ဖြစ်လောက်တာက ကင်ဆာကြောင့်ပါ။

0:02:20.930,0:02:23.530
Kober ဟာ Knossos ကမ္ပည်းချပ်တွေကို[br]သရုပ်ခွဲနေစဉ်မှာ

0:02:23.530,0:02:28.230
Michael Ventris အမည်ရှိတဲ့ ဗိသုကာတစ်ဦး[br]ကလည်း Linear B ကို အဖြေထုတ်ဖို့ လုပ်နေတယ်။

0:02:28.230,0:02:33.390
သူဟာ Evans ပြောတာ ကြားပြီးနောက် ကျောင်းသား[br]တစ်ဦးအနေနဲ့ Linear B ကို စွဲလမ်းလာခဲ့တာပါ။

0:02:33.390,0:02:37.986
ဒုတိယ ကမ္ဘာအတွင်း အမှုထမ်းနေစဉ် အက္ခရာ[br]တွေကို အဓိပ္ပာယ်ဖော်ဖို့တောင်လုပ်ခဲ့တယ်။

0:02:37.986,0:02:40.976
စစ်ပွဲပြီးတော့ Ventris ဟာ Kober ရဲ့[br]ဇယားကွက်ကို တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။

0:02:40.976,0:02:44.216
Greece ပြည်မပေါ်က Pylos လို့ခေါ်တဲ့[br]မတူတဲ့ ရှေးဟောင်းသုတေသန နယ်မြေမှ

0:02:44.216,0:02:49.499
တူးဖော်ရရှိတဲ့ အသစ်ပုံနှိပ်ထားတဲ့ Linear B[br]ကမ္ပည်းစာတွေရဲ့ အသိုက်ကိုအသုံးပြုရင်းပါ။

0:02:49.499,0:02:52.909
တကယ့် ထိုးဖောက်ကျော်လွှားမှုက [br]Pylos က ကမ္ပည်းချပ်တွေကို Knossos မှ

0:02:52.909,0:02:54.509
အချပ်တွေနဲ့ယှဉ်တဲ့အခါ ရောက်လာပြီး

0:02:54.509,0:02:59.642
ကမ္ပည်းချပ်တချို့မှာ ပေါ်နေတဲ့ စကားလုံး[br]တချို့ဟာ နယ်မြေတစ်ခုတည်းဆိုတာ တွေ့ခဲ့တယ်။

0:02:59.642,0:03:02.792
ဒီစကာလုံးတွေဟာ တည်နေရာတစ်ခုစီအတွက်[br]တိကျတဲ့ နေရာတွေရဲ့ အမည်တွေကို

0:03:02.792,0:03:05.262
ကိုယ်စားပြုလားဆိုတာ သူတွေးမိတယ်။

0:03:05.262,0:03:09.092
ရာစုနှစ်တွေအကြာမှာ နေရာအမည်တွေဟာ[br]တသမတ်တည်း ကျန်နေတတ်တာကို သူသိခဲ့ပြီး

0:03:09.092,0:03:10.792
Linear B ကို Cyprus ကျွန်းမှ

0:03:10.792,0:03:14.586
ရှေးဟောင်းဝဏ္ဏတွဲတစ်ခုနဲ့ [br]နှိုင်းယှဉ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

0:03:14.586,0:03:18.536
Cypriot အက္ခရာကို Linear B[br]နောက်ပိုင်း နှစ်ရာချီအကြာမှာ သုံးခဲ့ပေမဲ့

0:03:18.536,0:03:20.596
တချို့သင်္ကေတတွေဟာ တူညီခဲ့ကြတော့

0:03:20.596,0:03:23.346
အသံတွေလည်း တူညီကြလိမ့်မယ်လို့[br]သူတွေးမိခဲ့တယ်။

0:03:23.346,0:03:26.526
Ventris က Cypriot ဝဏ္ဏတွဲရဲ့[br]အသံတချို့ကို Linear B ကမ္ပည်းစာတွေထဲ

0:03:26.526,0:03:28.426
ထည့်လိုက်တဲ့အခါ

0:03:28.426,0:03:30.616
စကားလုံး Knossos ရလာခဲ့တယ်။

0:03:30.616,0:03:34.416
Evans ကမ္ပည်းချပ်တွေကို ရှာဖွေတွေ့[br]ရှိခဲ့တဲ့ မြို့ရဲ့ အမည်ပါ။

0:03:34.416,0:03:37.796
ဆင့်ကဲဖြစ်ပွားခြင်းတစ်ခုမှာ[br]Linear B ဟာ Minoan မဟုတ်ဘဲ

0:03:37.796,0:03:41.441
Greek ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ပိုရှင်းလင်းစွာ [br]ဖော်ပြတဲ့ စကားလုံးတိုင်းနဲ့အတူ

0:03:41.441,0:03:44.221
Ventris က Linear B ကို ဖြေပြခဲ့တယ်။

0:03:44.221,0:03:48.740
Ventris ဟာ နောက်လေးနှစ်အကြာ အသက်[br]၃၄ နှစ်မှာ ယာဉ်တိုက်မှုမှာ သေဆုံးခဲ့တယ်။

0:03:48.740,0:03:52.400
ဒါပေမဲ့ သူ့ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုက သမိုင်းရဲ့[br]အခန်းတစ်ခန်းကို ပြန်ရေးခဲ့တယ်။

0:03:52.400,0:03:55.900
Minoans ဟာ Greeks ပြည်မကို အောင်နိုင်ပြီး[br]ဒါက Linear B ရဲ့ နမူနာတွေကို

0:03:55.900,0:03:59.390
ပြည်မမှာ တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အကြောင်းဖြစ်တယ်လို့[br]Evans က အခိုင်အမာ ဆိုခဲ့တယ်။

0:03:59.390,0:04:03.130
ဒါပေမဲ့ Linear B ဟာ Minoan မဟုတ်ဘဲ[br]Greek ကို ကိုယ်စားပြုတာကို တွေ့ရှိမှုက

0:04:03.130,0:04:05.130
ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပြတယ်။

0:04:05.130,0:04:10.239
Greeks က Crete ကို ကျူးကျော်ကာ ကိုယ်ပိုင်[br]ဘာသာစကားအတွက် Minoan အက္ခရာကို မွေးစားတာပါ

0:04:10.239,0:04:12.689
ဒါပေမဲ့ ဇာတ်လမ်းက မပြီးသေးဘူး။

0:04:12.689,0:04:14.889
Linear A လို့ခေါ်တဲ့ အခြားအက္ခရာကနေ

0:04:14.889,0:04:17.839
ကိုယ်စားပြုတဲ့ Minoans ရဲ့ [br]ဘာသာစကားအစစ်ကို

0:04:17.839,0:04:19.879
အဓိပ္ပာယ်ဖော်ဖို့ ရှိသေးတယ်။

0:04:19.879,0:04:23.302
ဒါက အနည်းဆုံး လောလောဆယ်မှာ[br]ပဟေဠိအဖြစ် ကျန်နေဆဲပါ။