Năm 2004, một công ty mới thành lập tên Vemma Nutrition mở ra cơ hội đổi đời làm việc bán thời gian, nhưng hưởng lương toàn thời gian. Cơ hội này mở ra cho tất cả mọi người, không quan trọng kinh nghiệm hay trình độ học vấn. Chỉ cần qua hai bước là có thể bắt đầu thu lợi: mua một bộ sản phẩm dinh dưỡng dạng nước trị giá 500 đến 600 đô la và chiêu dụ thêm hai người nữa. Công ty Vemma Nutrition phát triển cực nhanh, trở thành công ty đa quốc gia, thời kì đỉnh cao, mỗi tháng, nó thu hút 30,000 thành viên mới. Chỉ có một vấn đề - vào năm 2013, khi công ty đạt doanh thu cả năm 200 triệu đô, đại đa số người tham gia kiếm được ít hơn số tiền họ bỏ ra ban đầu. Cuối cùng, Vemma bị buộc tội vận hành mô hình kim tự tháp: một dạng lừa đảo phổ biến trong đó, các thành viên kiếm lời qua việc chiêu dụ thêm người mua. Thông thường, người sáng lập dụ dỗ một nhóm người ban đầu đầu tư và và quảng bá mô hình này. Sau đó, khuyến khích họ chiêu dụ người mới và hứa sẽ được chia một phần tiền từ những người mới tham gia, người sáng lập cũng vậy. Mô hình này lặp lại khi nhóm có thành viên mới, dùng tiền của người mới tham gia chia cho người chiêu dụ. Khác với mô hình Ponzi, người sáng lập chiêu dụ thành viên mới và lén dùng phí thành viên của họ để trả cho những người khác, để họ nghĩ rằng lợi tức đến từ những khoản đầu tư hợp pháp. Mô hình kim tự tháp càng phát triển, các thành viên mới càng khó kiếm lời. Do số người tham gia tăng theo cấp số nhân. Ví dụ, một hệ thống, trong đó, mỗi người cần chiêu dụ sáu người để kiếm lợi. Đầu tiên, người sáng lập chiêu dụ sáu người, và mỗi người lại chiêu dụ thêm sáu người nữa. Vậy là có 36 người trong lần chiêu dụ thứ hai, mỗi người lại tiếp tục chiêu dụ thêm sáu người nữa - có tất cả 216 thành viên mới trong lần chiêu dụ này. Đến lần chiêu dụ thứ 12, 2.1 tỉ thành viên mới sẽ phải chiêu dụ hơn 13 tỉ người nữa để kiếm tiền - tức là nhiều hơn dân số thế giới. Trong tình huống này, những thành viên mới nhất, hơn 80% số người tham gia, sẽ mất hết tiền đầu tư. Và thực tế, nhiều thành viên cũ cũng mất tiền. Mô hình kim tự tháp là bất hợp pháp ở hầu hết các quốc gia, nhưng khó có thể phát hiện. Nó được biểu hiện dưới nhiều hình thức gồm quà tặng nhóm, câu lạc bộ đầu tư, và công ty tiếp thị đa cấp. Khác biệt giữa mô hình kim tự tháp và công ty tiếp thị đa cấp hợp pháp có thể rất mơ hồ. Trên lý thuyết, sự khác nhau nằm ở chỗ thành viên công ty tiếp thị đa cấp thu lợi chủ yếu từ việc bán một sản phẩm hay dịch vụ cho khách mua lẻ, còn mô hình kim tự tháp sinh lợi chủ yếu qua việc chiêu dụ thành viên mới. Dù thực tế, nhiều công ty đa cấp làm mọi cách khiến thành viên không thể kiếm lợi chỉ từ viêc bán hàng. Rất nhiều mô hình kim tự tháp, như Vemma Nutrition, nguỵ trang dưới lớp vỏ công ty đa cấp hợp pháp sử dụng sản phẩm hay dịch vụ để che đậy cấu trúc trả-tiền-và-chiêu-dụ. Nhiều mô hình kim tự tháp lợi dụng sự tin tưởng sẵn có ở nhà thờ, cộng đồng nhập cư, hay các nhóm thân hữu khác. Những người đầu tiên tham gia được khuyến khích chia sẻ trải nghiệm trước khi bắt đầu kiếm lời. Những người trong nhóm sẽ nghe theo, khiến mô hình này nở phồng ra nhanh chóng trước khi họ nhận ra nó thực chất không sinh lợi. Thông thường, nạn nhân sẽ xấu hổ nên giữ im lặng. Mô hình kim tự tháp mồi chài bằng những hứa hẹn về cơ hội và quyền lực. Vậy nên khi không kiếm ra tiền, thành viên thường tự trách chứ không quy trách nhiệm cho mô hình, rằng họ không đủ kiên trì nên không thể kiếm lợi như đã được hứa. Một số nạn nhân tiếp tục cố gắng, đầu tư vào nhiều mô hình khác, và lần nào cũng mất tiền. Dù khó nhưng vẫn có cách để nhận biết mô hình kim tự tháp. Áp lực thời gian là một dấu hiệu khả nghi - cẩn thận với lời nói: "Hành động ngay nếu không sẽ mất cơ hội hiếm có." Lời hứa về một số tiền lớn, đổi đời cũng là điều đáng ngờ. Cuối cùng, công ty tiếp thị đa cấp hợp pháp sẽ không bắt thành viên trả phí để được bán sản phẩm hay dịch vụ. Mô hình kim tự tháp có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho cá nhân, cộng đồng, và cho cả quốc gia. Nhưng bạn có thể dùng gậy ông đập lưng ông, hãy chia sẻ video này với ba người bạn biết, và khuyến khích họ làm như bạn.