WEBVTT

00:00:07.104 --> 00:00:08.594
2004 yılında

00:00:08.594 --> 00:00:10.674
Vemma Nutrition adında yeni bir firma

00:00:10.674 --> 00:00:13.434
yarı-zamanlı iş yaparak
tam-zamanlı geliri elde ederek

00:00:13.434 --> 00:00:17.104
hayatları değiştirecek 
bir fırsat sunmaya başladı.

00:00:17.104 --> 00:00:22.904
Vemma'nın teklifi deneyim ya da eğitimi
her ne olursa olsun herkese açıktı.

00:00:22.904 --> 00:00:25.374
Kazanmaya başlamak için
sadece iki adım vardı:

00:00:25.374 --> 00:00:29.434
Sıvı beslenme ürünlerini içeren 
500-600 dolarlık bir set satın almak

00:00:29.434 --> 00:00:32.584
ve aynısını yapacak iki üye daha
sisteme dahil etmek.

NOTE Paragraph

00:00:32.585 --> 00:00:34.845
Vemma Nutrition firması çok hızlı büyüdü,

00:00:34.845 --> 00:00:41.135
zirve dönemlerinde ayda 30.000
yeni üye getiren küresel boyuta ulaştı.

00:00:41.155 --> 00:00:42.841
Tek bir problem vardı—

00:00:42.841 --> 00:00:48.611
2013 yılında 200 milyon dolarlık 
yıllık ciro yaratan firmanın

00:00:48.611 --> 00:00:52.865
katılımcılarının çoğu yatırdıklarından
daha az bir miktar kazanıyorlardı.

NOTE Paragraph

00:00:52.865 --> 00:00:56.226
Vemma en sonunda saadet zinciri
oluşturmadan suçlandı:

00:00:56.226 --> 00:00:58.816
Üyelerin, yeni üyeleri 
sistemin içine katarak

00:00:58.826 --> 00:01:01.736
para kazandıkları klasik 
bir dolandırıcılık yöntemi.

NOTE Paragraph

00:01:01.736 --> 00:01:04.606
Genellikle kurucu 
bir grup kişiyi para yatırmaya

00:01:04.606 --> 00:01:06.956
ve zinciri tanıtmaya ikna ediyor.

00:01:06.956 --> 00:01:08.896
Sonra onlar da başkalarını sisteme katıp

00:01:08.896 --> 00:01:12.116
yenilerin yatırdıkları paranın 
bir kısmını kendilerine alırken

00:01:12.116 --> 00:01:14.996
sistemin kurucusu da kendi payını alıyor.

00:01:14.996 --> 00:01:17.846
Bu örgü, her yeni katılan grubun parasını

00:01:17.846 --> 00:01:21.946
kendilerini sisteme katanlara
aktarması ile devam ediyor.

00:01:21.946 --> 00:01:23.795
Bu dolandırıcılık yöntemi,

00:01:23.795 --> 00:01:27.285
kurucuların sisteme yeni dahil ettiği
kişilerin ödedikleri paraları

00:01:27.285 --> 00:01:30.795
ödemelerin dürüst yatırımlardan
geldiğini zanneden üyelere ödediği

00:01:30.795 --> 00:01:32.465
Ponzi düzeninden farklı.

NOTE Paragraph

00:01:32.465 --> 00:01:34.445
Saadet zinciri büyüdükçe

00:01:34.445 --> 00:01:37.905
yeni gelenlerin para kazanması
artan derecede zorlaşıyor.

00:01:37.905 --> 00:01:42.225
Çünkü katılımcı sayısı
üstel oranda artıyor.

00:01:42.225 --> 00:01:46.965
Her bir kişinin, kar etmek için 6 kişiyi
sisteme katmak zorunda olduğu bir yapıda.

00:01:46.965 --> 00:01:49.400
Kurucu başlamak için 6 kişi bulur,

00:01:49.400 --> 00:01:51.810
daha sonra her biri de 6'şar kişi bulur.

00:01:51.810 --> 00:01:54.940
O ikinci turda 36 yeni üye vardır,

00:01:54.940 --> 00:01:57.490
daha sonra onlar da 6'şar kişi bulur,

00:01:57.490 --> 00:02:01.150
toplam yeni üye sayısı 216'ya ulaşır.

00:02:01.150 --> 00:02:03.100
Yeni üye alımı 12. turuna ulaştığında

00:02:03.100 --> 00:02:06.770
en yeni 2,1 milyar üye kar edebilmek için

00:02:06.770 --> 00:02:11.000
toplamda 13 milyardan fazla kişiyi 
sisteme katmak zorundadır

00:02:11.000 --> 00:02:14.120
ki bu dünyanın toplam nüfusundan fazladır.

00:02:14.120 --> 00:02:15.250
Bu senaryoda

00:02:15.250 --> 00:02:16.750
en yeni üyeler,

00:02:16.750 --> 00:02:19.850
yani sistemin %80'inden fazlası,

00:02:19.850 --> 00:02:22.480
giriş için ödedikleri paranın
tamamını kaybeder.

00:02:22.480 --> 00:02:23.940
Gerçek hayatta

00:02:23.940 --> 00:02:27.030
sisteme erken girenlerin
bir çoğu da kaybeder.

NOTE Paragraph

00:02:27.030 --> 00:02:29.820
Saadet zincirleri 
birçok ülkede yasa dışıdır

00:02:29.820 --> 00:02:31.910
ancak tespit edilmeleri zor olabilir.

00:02:31.910 --> 00:02:34.259
Farklı birçok şekillerde görülebilirler,

00:02:34.259 --> 00:02:36.049
bunlara hediye grupları,

00:02:36.049 --> 00:02:39.679
yatırım grupları ve çok katlı
pazarlama girişimleri de dahil.

00:02:39.679 --> 00:02:44.299
Hele saadet zincirleri ile meşru
çok katlı pazarlama arasındaki fark

00:02:44.299 --> 00:02:46.089
oldukça bulanıktır.

00:02:46.089 --> 00:02:50.029
Teoride çok katlı pazarlama
firmalarının üyeleri

00:02:50.029 --> 00:02:53.523
temel olarak gelirlerini perakende 
müşterilerine sattıkları ürün

00:02:53.523 --> 00:02:56.103
ya da hizmetten elde ederler

00:02:56.103 --> 00:03:01.063
ancak saadet zincirleri temelde üyelerin
ödemelerini yeni üyelerden karşılar.

00:03:01.063 --> 00:03:02.380
Pratikte ise

00:03:02.380 --> 00:03:05.070
birçok çok katlı pazarlama 
firması üyelerinin

00:03:05.070 --> 00:03:08.400
yalnızca satışlardan kar etmelerini 
neredeyse imkansız hale getirir.

00:03:08.400 --> 00:03:11.510
Vemma Beslenme gibi birçok saadet zinciri

00:03:11.510 --> 00:03:15.320
kendilerini yasal çok katlı 
pazarlama işi olarak gizlerler,

00:03:15.320 --> 00:03:19.790
bunu da bir ürün ya da hizmeti kullanarak
öde-ve-sisteme kat yapısını gizlerler.

NOTE Paragraph

00:03:19.790 --> 00:03:25.413
Birçok saadet zinciri; 
kiliselerdeki, göçmen cemiyetleri

00:03:25.413 --> 00:03:28.611
ve benzeri sıkı ilişkili gruplardaki 
güven yapısından nemalanır.

00:03:28.611 --> 00:03:32.291
Birkaç ilk üyeden gerçekten 
gelir elde etmeden önce

00:03:32.291 --> 00:03:34.641
olumlu deneyimlerini aktarmaları istenir.

00:03:34.641 --> 00:03:37.221
Kendi gruplarındaki 
diğer kişiler de onları takip eder

00:03:37.221 --> 00:03:43.521
ve zincir birçok üyenin kar edemediği
anlaşılmadan önce şişmiş olur.

00:03:43.521 --> 00:03:46.766
Çoğu zaman kurbanlar 
utançlarından sessiz kalırlar.

00:03:46.766 --> 00:03:51.176
Saadet zincirleri insanları fırsat 
ve güçlenme sözü ile içine çeker.

00:03:51.176 --> 00:03:53.586
Yeni üyeler para kazanamadıklarında

00:03:53.586 --> 00:03:56.566
sistem yerine kendilerini suçlarlar,

00:03:56.566 --> 00:04:00.326
vadedilenleri yeterince azimli olmadıkları
için kazanamadıklarını düşünürler.

00:04:00.326 --> 00:04:02.076
Bazı kurbanlar denemeye devam eder,

00:04:02.076 --> 00:04:04.146
farklı zincirlere yatırım yaparlar

00:04:04.146 --> 00:04:06.636
ve her seferinde para kaybederler.

NOTE Paragraph

00:04:06.636 --> 00:04:08.472
Tüm bu etkenlere rağmen

00:04:08.472 --> 00:04:11.492
bu zincirleri farketmenin yolları var.

00:04:11.492 --> 00:04:13.562
Zaman baskısı bir işaret—

00:04:13.562 --> 00:04:17.062
"Şimdi harekete geçin ya da hayatınızda
bir kere çıkacak fırsatı kaçırın"

00:04:17.062 --> 00:04:19.232
şeklinde söylemlere dikkat edin.

00:04:19.232 --> 00:04:24.392
Büyük, hayat-değiştirici gelir sözleri de
ayrıca şüphe unsurudur.

00:04:24.392 --> 00:04:28.170
Son olarak meşru 
çok katlı pazarlama firmaları

00:04:28.170 --> 00:04:33.440
üyelerinden ürün ya da hizmet satma
fırsatı için para istememelidir.

NOTE Paragraph

00:04:33.440 --> 00:04:37.380
Saadet zincirleri bireyler, 
topluluklar ve hatta ülkeler için

00:04:37.380 --> 00:04:40.980
inanılmaz derecede yıkıcı olabilirler.

00:04:40.980 --> 00:04:42.830
Ama ateşe ateşle karşılık verebilir,

00:04:42.830 --> 00:04:45.560
bu videoyu tanıdığınız 
üç kişiye gönderebilir

00:04:45.274 --> 00:04:48.564
ve onları da aynısını yapmaya
teşvik edebilirsiniz.