2004 yılında
Vemma Nutrition adında yeni bir firma
yarı-zamanlı iş yaparak
tam-zamanlı geliri elde ederek
hayatları değiştirecek
bir fırsat sunmaya başladı.
Vemma'nın teklifi deneyim ya da eğitimi
her ne olursa olsun herkese açıktı.
Kazanmaya başlamak için
sadece iki adım vardı:
Sıvı beslenme ürünlerini içeren
500-600 dolarlık bir set satın almak
ve aynısını yapacak iki üye daha
sisteme dahil etmek.
Vemma Nutrition firması çok hızlı büyüdü,
zirve dönemlerinde ayda 30.000
yeni üye getiren küresel boyuta ulaştı.
Tek bir problem vardı—
2013 yılında 200 milyon dolarlık
yıllık ciro yaratan firmanın
katılımcılarının çoğu yatırdıklarından
daha az bir miktar kazanıyorlardı.
Vemma en sonunda saadet zinciri
oluşturmadan suçlandı:
Üyelerin, yeni üyeleri
sistemin içine katarak
para kazandıkları klasik
bir dolandırıcılık yöntemi.
Genellikle kurucu
bir grup kişiyi para yatırmaya
ve zinciri tanıtmaya ikna ediyor.
Sonra onlar da başkalarını sisteme katıp
yenilerin yatırdıkları paranın
bir kısmını kendilerine alırken
sistemin kurucusu da kendi payını alıyor.
Bu örgü, her yeni katılan grubun parasını
kendilerini sisteme katanlara
aktarması ile devam ediyor.
Bu dolandırıcılık yöntemi,
kurucuların sisteme yeni dahil ettiği
kişilerin ödedikleri paraları
ödemelerin dürüst yatırımlardan
geldiğini zanneden üyelere ödediği
Ponzi düzeninden farklı.
Saadet zinciri büyüdükçe
yeni gelenlerin para kazanması
artan derecede zorlaşıyor.
Çünkü katılımcı sayısı
üstel oranda artıyor.
Her bir kişinin, kar etmek için 6 kişiyi
sisteme katmak zorunda olduğu bir yapıda.
Kurucu başlamak için 6 kişi bulur,
daha sonra her biri de 6'şar kişi bulur.
O ikinci turda 36 yeni üye vardır,
daha sonra onlar da 6'şar kişi bulur,
toplam yeni üye sayısı 216'ya ulaşır.
Yeni üye alımı 12. turuna ulaştığında
en yeni 2,1 milyar üye kar edebilmek için
toplamda 13 milyardan fazla kişiyi
sisteme katmak zorundadır
ki bu dünyanın toplam nüfusundan fazladır.
Bu senaryoda
en yeni üyeler,
yani sistemin %80'inden fazlası,
giriş için ödedikleri paranın
tamamını kaybeder.
Gerçek hayatta
sisteme erken girenlerin
bir çoğu da kaybeder.
Saadet zincirleri
birçok ülkede yasa dışıdır
ancak tespit edilmeleri zor olabilir.
Farklı birçok şekillerde görülebilirler,
bunlara hediye grupları,
yatırım grupları ve çok katlı
pazarlama girişimleri de dahil.
Hele saadet zincirleri ile meşru
çok katlı pazarlama arasındaki fark
oldukça bulanıktır.
Teoride çok katlı pazarlama
firmalarının üyeleri
temel olarak gelirlerini perakende
müşterilerine sattıkları ürün
ya da hizmetten elde ederler
ancak saadet zincirleri temelde üyelerin
ödemelerini yeni üyelerden karşılar.
Pratikte ise
birçok çok katlı pazarlama
firması üyelerinin
yalnızca satışlardan kar etmelerini
neredeyse imkansız hale getirir.
Vemma Beslenme gibi birçok saadet zinciri
kendilerini yasal çok katlı
pazarlama işi olarak gizlerler,
bunu da bir ürün ya da hizmeti kullanarak
öde-ve-sisteme kat yapısını gizlerler.
Birçok saadet zinciri;
kiliselerdeki, göçmen cemiyetleri
ve benzeri sıkı ilişkili gruplardaki
güven yapısından nemalanır.
Birkaç ilk üyeden gerçekten
gelir elde etmeden önce
olumlu deneyimlerini aktarmaları istenir.
Kendi gruplarındaki
diğer kişiler de onları takip eder
ve zincir birçok üyenin kar edemediği
anlaşılmadan önce şişmiş olur.
Çoğu zaman kurbanlar
utançlarından sessiz kalırlar.
Saadet zincirleri insanları fırsat
ve güçlenme sözü ile içine çeker.
Yeni üyeler para kazanamadıklarında
sistem yerine kendilerini suçlarlar,
vadedilenleri yeterince azimli olmadıkları
için kazanamadıklarını düşünürler.
Bazı kurbanlar denemeye devam eder,
farklı zincirlere yatırım yaparlar
ve her seferinde para kaybederler.
Tüm bu etkenlere rağmen
bu zincirleri farketmenin yolları var.
Zaman baskısı bir işaret—
"Şimdi harekete geçin ya da hayatınızda
bir kere çıkacak fırsatı kaçırın"
şeklinde söylemlere dikkat edin.
Büyük, hayat-değiştirici gelir sözleri de
ayrıca şüphe unsurudur.
Son olarak meşru
çok katlı pazarlama firmaları
üyelerinden ürün ya da hizmet satma
fırsatı için para istememelidir.
Saadet zincirleri bireyler,
topluluklar ve hatta ülkeler için
inanılmaz derecede yıkıcı olabilirler.
Ama ateşe ateşle karşılık verebilir,
bu videoyu tanıdığınız
üç kişiye gönderebilir
ve onları da aynısını yapmaya
teşvik edebilirsiniz.