0:00:07.104,0:00:08.594 2004 yılında 0:00:08.594,0:00:10.674 Vemma Nutrition adında yeni bir firma 0:00:10.674,0:00:13.434 yarı-zamanlı iş yaparak[br]tam-zamanlı geliri elde ederek 0:00:13.434,0:00:17.104 hayatları değiştirecek [br]bir fırsat sunmaya başladı. 0:00:17.104,0:00:22.904 Vemma'nın teklifi deneyim ya da eğitimi[br]her ne olursa olsun herkese açıktı. 0:00:22.904,0:00:25.374 Kazanmaya başlamak için[br]sadece iki adım vardı: 0:00:25.374,0:00:29.434 Sıvı beslenme ürünlerini içeren [br]500-600 dolarlık bir set satın almak 0:00:29.434,0:00:32.584 ve aynısını yapacak iki üye daha[br]sisteme dahil etmek. 0:00:32.585,0:00:34.845 Vemma Nutrition firması çok hızlı büyüdü, 0:00:34.845,0:00:41.135 zirve dönemlerinde ayda 30.000[br]yeni üye getiren küresel boyuta ulaştı. 0:00:41.155,0:00:42.841 Tek bir problem vardı— 0:00:42.841,0:00:48.611 2013 yılında 200 milyon dolarlık [br]yıllık ciro yaratan firmanın 0:00:48.611,0:00:52.865 katılımcılarının çoğu yatırdıklarından[br]daha az bir miktar kazanıyorlardı. 0:00:52.865,0:00:56.226 Vemma en sonunda saadet zinciri[br]oluşturmadan suçlandı: 0:00:56.226,0:00:58.816 Üyelerin, yeni üyeleri [br]sistemin içine katarak 0:00:58.826,0:01:01.736 para kazandıkları klasik [br]bir dolandırıcılık yöntemi. 0:01:01.736,0:01:04.606 Genellikle kurucu [br]bir grup kişiyi para yatırmaya 0:01:04.606,0:01:06.956 ve zinciri tanıtmaya ikna ediyor. 0:01:06.956,0:01:08.896 Sonra onlar da başkalarını sisteme katıp 0:01:08.896,0:01:12.116 yenilerin yatırdıkları paranın [br]bir kısmını kendilerine alırken 0:01:12.116,0:01:14.996 sistemin kurucusu da kendi payını alıyor. 0:01:14.996,0:01:17.846 Bu örgü, her yeni katılan grubun parasını 0:01:17.846,0:01:21.946 kendilerini sisteme katanlara[br]aktarması ile devam ediyor. 0:01:21.946,0:01:23.795 Bu dolandırıcılık yöntemi, 0:01:23.795,0:01:27.285 kurucuların sisteme yeni dahil ettiği[br]kişilerin ödedikleri paraları 0:01:27.285,0:01:30.795 ödemelerin dürüst yatırımlardan[br]geldiğini zanneden üyelere ödediği 0:01:30.795,0:01:32.465 Ponzi düzeninden farklı. 0:01:32.465,0:01:34.445 Saadet zinciri büyüdükçe 0:01:34.445,0:01:37.905 yeni gelenlerin para kazanması[br]artan derecede zorlaşıyor. 0:01:37.905,0:01:42.225 Çünkü katılımcı sayısı[br]üstel oranda artıyor. 0:01:42.225,0:01:46.965 Her bir kişinin, kar etmek için 6 kişiyi[br]sisteme katmak zorunda olduğu bir yapıda. 0:01:46.965,0:01:49.400 Kurucu başlamak için 6 kişi bulur, 0:01:49.400,0:01:51.810 daha sonra her biri de 6'şar kişi bulur. 0:01:51.810,0:01:54.940 O ikinci turda 36 yeni üye vardır, 0:01:54.940,0:01:57.490 daha sonra onlar da 6'şar kişi bulur, 0:01:57.490,0:02:01.150 toplam yeni üye sayısı 216'ya ulaşır. 0:02:01.150,0:02:03.100 Yeni üye alımı 12. turuna ulaştığında 0:02:03.100,0:02:06.770 en yeni 2,1 milyar üye kar edebilmek için 0:02:06.770,0:02:11.000 toplamda 13 milyardan fazla kişiyi [br]sisteme katmak zorundadır 0:02:11.000,0:02:14.120 ki bu dünyanın toplam nüfusundan fazladır. 0:02:14.120,0:02:15.250 Bu senaryoda 0:02:15.250,0:02:16.750 en yeni üyeler, 0:02:16.750,0:02:19.850 yani sistemin %80'inden fazlası, 0:02:19.850,0:02:22.480 giriş için ödedikleri paranın[br]tamamını kaybeder. 0:02:22.480,0:02:23.940 Gerçek hayatta 0:02:23.940,0:02:27.030 sisteme erken girenlerin[br]bir çoğu da kaybeder. 0:02:27.030,0:02:29.820 Saadet zincirleri [br]birçok ülkede yasa dışıdır 0:02:29.820,0:02:31.910 ancak tespit edilmeleri zor olabilir. 0:02:31.910,0:02:34.259 Farklı birçok şekillerde görülebilirler, 0:02:34.259,0:02:36.049 bunlara hediye grupları, 0:02:36.049,0:02:39.679 yatırım grupları ve çok katlı[br]pazarlama girişimleri de dahil. 0:02:39.679,0:02:44.299 Hele saadet zincirleri ile meşru[br]çok katlı pazarlama arasındaki fark 0:02:44.299,0:02:46.089 oldukça bulanıktır. 0:02:46.089,0:02:50.029 Teoride çok katlı pazarlama[br]firmalarının üyeleri 0:02:50.029,0:02:53.523 temel olarak gelirlerini perakende [br]müşterilerine sattıkları ürün 0:02:53.523,0:02:56.103 ya da hizmetten elde ederler 0:02:56.103,0:03:01.063 ancak saadet zincirleri temelde üyelerin[br]ödemelerini yeni üyelerden karşılar. 0:03:01.063,0:03:02.380 Pratikte ise 0:03:02.380,0:03:05.070 birçok çok katlı pazarlama [br]firması üyelerinin 0:03:05.070,0:03:08.400 yalnızca satışlardan kar etmelerini [br]neredeyse imkansız hale getirir. 0:03:08.400,0:03:11.510 Vemma Beslenme gibi birçok saadet zinciri 0:03:11.510,0:03:15.320 kendilerini yasal çok katlı [br]pazarlama işi olarak gizlerler, 0:03:15.320,0:03:19.790 bunu da bir ürün ya da hizmeti kullanarak[br]öde-ve-sisteme kat yapısını gizlerler. 0:03:19.790,0:03:25.413 Birçok saadet zinciri; [br]kiliselerdeki, göçmen cemiyetleri 0:03:25.413,0:03:28.611 ve benzeri sıkı ilişkili gruplardaki [br]güven yapısından nemalanır. 0:03:28.611,0:03:32.291 Birkaç ilk üyeden gerçekten [br]gelir elde etmeden önce 0:03:32.291,0:03:34.641 olumlu deneyimlerini aktarmaları istenir. 0:03:34.641,0:03:37.221 Kendi gruplarındaki [br]diğer kişiler de onları takip eder 0:03:37.221,0:03:43.521 ve zincir birçok üyenin kar edemediği[br]anlaşılmadan önce şişmiş olur. 0:03:43.521,0:03:46.766 Çoğu zaman kurbanlar [br]utançlarından sessiz kalırlar. 0:03:46.766,0:03:51.176 Saadet zincirleri insanları fırsat [br]ve güçlenme sözü ile içine çeker. 0:03:51.176,0:03:53.586 Yeni üyeler para kazanamadıklarında 0:03:53.586,0:03:56.566 sistem yerine kendilerini suçlarlar, 0:03:56.566,0:04:00.326 vadedilenleri yeterince azimli olmadıkları[br]için kazanamadıklarını düşünürler. 0:04:00.326,0:04:02.076 Bazı kurbanlar denemeye devam eder, 0:04:02.076,0:04:04.146 farklı zincirlere yatırım yaparlar 0:04:04.146,0:04:06.636 ve her seferinde para kaybederler. 0:04:06.636,0:04:08.472 Tüm bu etkenlere rağmen 0:04:08.472,0:04:11.492 bu zincirleri farketmenin yolları var. 0:04:11.492,0:04:13.562 Zaman baskısı bir işaret— 0:04:13.562,0:04:17.062 "Şimdi harekete geçin ya da hayatınızda[br]bir kere çıkacak fırsatı kaçırın" 0:04:17.062,0:04:19.232 şeklinde söylemlere dikkat edin. 0:04:19.232,0:04:24.392 Büyük, hayat-değiştirici gelir sözleri de[br]ayrıca şüphe unsurudur. 0:04:24.392,0:04:28.170 Son olarak meşru [br]çok katlı pazarlama firmaları 0:04:28.170,0:04:33.440 üyelerinden ürün ya da hizmet satma[br]fırsatı için para istememelidir. 0:04:33.440,0:04:37.380 Saadet zincirleri bireyler, [br]topluluklar ve hatta ülkeler için 0:04:37.380,0:04:40.980 inanılmaz derecede yıkıcı olabilirler. 0:04:40.980,0:04:42.830 Ama ateşe ateşle karşılık verebilir, 0:04:42.830,0:04:45.560 bu videoyu tanıdığınız [br]üç kişiye gönderebilir 0:04:45.274,0:04:48.564 ve onları da aynısını yapmaya[br]teşvik edebilirsiniz.