1
00:00:07,104 --> 00:00:08,594
Godine 2004,

2
00:00:08,594 --> 00:00:10,794
nova kompanija,
pod imenom Vema nutricionizam,

3
00:00:10,794 --> 00:00:13,434
počela je da nudi
mogućnost koja menja život,

4
00:00:13,434 --> 00:00:17,104
zaraditi pun prihod za povremeni rad.

5
00:00:17,104 --> 00:00:19,184
Ponuda Veme je bila upućena svima,

6
00:00:19,184 --> 00:00:22,904
bez obzira na prethodno iskustvo
ili obrazovanje.

7
00:00:22,904 --> 00:00:25,374
Postojala su samo dva koraka
za početak zarađivanja:

8
00:00:25,374 --> 00:00:29,544
kupite paket njihovih tečnih hranljivih
proizvoda u iznosu od 500 do 600 dolara

9
00:00:29,544 --> 00:00:32,584
i regrutujte još dva člana da učine isto.

10
00:00:32,585 --> 00:00:34,845
Kompanija Vema nutricionizam
je brzo rasla,

11
00:00:34,845 --> 00:00:36,395
postajući globalni poduhvat,

12
00:00:36,395 --> 00:00:41,145
koji je, u svom vrhuncu,
imao 30 000 novih članova mesečno.

13
00:00:41,145 --> 00:00:42,981
Postojao je samo jedan problem:

14
00:00:42,981 --> 00:00:48,611
dok je kompanija godišnje prihodovala
200 miliona dolara do 2013. godine,

15
00:00:48,611 --> 00:00:53,005
velika većina učesnika
je zaradila manje nego što je uložila.

16
00:00:53,005 --> 00:00:56,316
Vema je na kraju osuđena
za vođenje piramidalne šeme,

17
00:00:56,316 --> 00:00:57,556
uobičajenog tipa prevare,

18
00:00:57,556 --> 00:00:58,826
gde članovi zarađuju pare

19
00:00:58,826 --> 00:01:01,736
regrutujući još ljudi da se priključi.

20
00:01:01,736 --> 00:01:04,606
Obično osnivač traži početnu grupu ljudi

21
00:01:04,606 --> 00:01:06,956
da se uključe i promovišu šemu.

22
00:01:06,956 --> 00:01:08,896
Tada ih ohrabruju da regrutuju druge,

23
00:01:08,896 --> 00:01:12,116
obećavajući da će im pripasti
deo novca koje ti ljudi ulože,

24
00:01:12,116 --> 00:01:14,996
dok osnivač takođe uzima deo.

25
00:01:14,996 --> 00:01:17,846
Obrazac se ponavlja
za svaku grupu novih učesnika,

26
00:01:17,846 --> 00:01:21,946
sa novcem od pridošlica koji se usmerava
onima koji su ih regrutovali.

27
00:01:21,946 --> 00:01:23,795
Ovo se razlikuje od Poncijeve šeme,

28
00:01:23,795 --> 00:01:25,605
gde osnivač regrutuje nove članove

29
00:01:25,605 --> 00:01:28,915
i tajno koristi njihove članarine
da bi isplatio postojeće članove,

30
00:01:28,915 --> 00:01:32,465
koji misle da je isplata došla
od legalne investicije.

31
00:01:32,465 --> 00:01:34,445
Kako piramidalna šema raste,

32
00:01:34,445 --> 00:01:38,065
novim regruterima
postaje sve teže da zarade pare.

33
00:01:38,065 --> 00:01:42,225
jer se broj učesnika širi eksponencijalno.

34
00:01:42,225 --> 00:01:44,825
Uzmimo strukturu
gde svaka osoba, da bi zaradila,

35
00:01:44,835 --> 00:01:46,965
mora da regrutuje još šest osoba.

36
00:01:46,965 --> 00:01:49,400
Osnivač regrutuje šest ljudi na startu,

37
00:01:49,400 --> 00:01:51,810
svaki od njih regrutuje još šest.

38
00:01:51,810 --> 00:01:54,940
Na drugom nivou imamo 36 regrutera,

39
00:01:54,940 --> 00:01:57,490
od kojih svaki regrutuje 6 ljudi,

40
00:01:57,490 --> 00:02:01,150
što je ukupno 216 novih regrutera.

41
00:02:01,150 --> 00:02:03,100
Do dvanaestog nivoa regrutovanja,

42
00:02:03,100 --> 00:02:07,100
2,1 milijarda novih članova
morali bi da regrutuju

43
00:02:07,100 --> 00:02:11,210
ukupno više od 13 milijardi
ljudi da bi zaradili,

44
00:02:11,210 --> 00:02:13,980
što je više od cele svetske populacije.

45
00:02:13,980 --> 00:02:15,250
Po ovom scenariju,

46
00:02:15,250 --> 00:02:16,750
najnoviji regruteri,

47
00:02:16,750 --> 00:02:19,850
što je 80% učesnika šeme,

48
00:02:19,850 --> 00:02:22,480
izgube sav svoj uloženi novac.

49
00:02:22,480 --> 00:02:23,940
U stvarnom životu,

50
00:02:23,940 --> 00:02:27,030
mnogi koji su se priključili
među prvima takođe izgube.

51
00:02:27,030 --> 00:02:29,690
Piramidalne šeme su ilegalne
u većini zemalja,

52
00:02:29,690 --> 00:02:31,910
ali ih može biti teško uočiti.

53
00:02:31,910 --> 00:02:34,259
Predstavljene su
kao toliko različitih stvari,

54
00:02:34,259 --> 00:02:36,049
kao što su grupe za poklanjanje,

55
00:02:36,049 --> 00:02:39,679
investicioni klubovi i mrežni marketing.

56
00:02:39,679 --> 00:02:44,119
Razlika između piramidalne šeme
i legalnog mrežnog marketinga

57
00:02:44,119 --> 00:02:46,089
može biti prilično mutna.

58
00:02:46,089 --> 00:02:47,659
U teoriji, razlika je u tome

59
00:02:47,659 --> 00:02:50,239
što članovi kompanija mrežnog marketinga

60
00:02:50,239 --> 00:02:52,469
pre svega zarađuju proviziju od prodaje

61
00:02:52,469 --> 00:02:56,103
određenog proizvoda ili usluge kupcu,

62
00:02:56,103 --> 00:03:01,063
dok piramidalna šema prvenstveno plaća
članovima za regrutovanje novih prodavaca.

63
00:03:01,063 --> 00:03:02,380
Ali, u praksi,

64
00:03:02,380 --> 00:03:05,670
mnoge kompanije mrežnog marketinga
čine gotovo nemogućim

65
00:03:05,670 --> 00:03:08,400
za nove članove da zarađuju
samo kroz prodaju.

66
00:03:08,400 --> 00:03:11,510
A mnoge piramidalne šeme,
kao Vema nutricionizam,

67
00:03:11,510 --> 00:03:15,320
se prerušavaju u legalni posao
mrežnog marketinga,

68
00:03:15,320 --> 00:03:16,890
koristeći proizvode ili usluge

69
00:03:16,890 --> 00:03:19,790
kako bi sakrili
strukturu „plati i regrutuj”.

70
00:03:19,790 --> 00:03:25,413
Mnoge piramidalne šeme koriste
već postojeće poverenje unutar crkava,

71
00:03:25,413 --> 00:03:28,611
migrantskih zajednica
ili drugih usko povezanih grupa.

72
00:03:28,611 --> 00:03:32,291
Prvih nekoliko članova se podstiče
da izveste o dobrom iskustvu,

73
00:03:32,291 --> 00:03:34,641
pre nego što stvarno počnu
da ostvaruju profit.

74
00:03:34,641 --> 00:03:37,171
Ostali iz njihove mreže
slede njihov primer,

75
00:03:37,171 --> 00:03:39,311
i šema je već raširena,

76
00:03:39,311 --> 00:03:43,521
pre nego što postane jasno
da većina članova nema zaradu.

77
00:03:43,521 --> 00:03:46,766
Često žrtve ćute, jer su posramljene.

78
00:03:46,766 --> 00:03:51,176
Piramidalne šeme mame ljude
obećanjima o mogućnostima i osnaživanju.

79
00:03:51,176 --> 00:03:53,586
Kada članovi završe bez zarade,

80
00:03:53,586 --> 00:03:56,566
često krive sebe, a ne šemu,

81
00:03:56,566 --> 00:04:00,326
misleći da nisu dovoljno prodorni
da zarade obećani obrt.

82
00:04:00,326 --> 00:04:02,106
Neke žrtve nastavljaju da pokušavaju,

83
00:04:02,106 --> 00:04:04,146
ulažući u brojne šeme,

84
00:04:04,146 --> 00:04:06,636
i gubeći pare svaki put.

85
00:04:06,636 --> 00:04:08,472
Uprkos svim ovim faktorima,

86
00:04:08,472 --> 00:04:11,492
postoji način da se uoči piramidalna šema.

87
00:04:11,492 --> 00:04:13,772
Vremenski pritisak je znak za uzbunu.

88
00:04:13,772 --> 00:04:19,232
Čuvajte se smernica da „delujete odmah
ili ćete propustiti jedinstvenu priliku.”

89
00:04:19,232 --> 00:04:24,392
Takođe su sumnjiva obećanja o velikoj sumi
koja će vam promeniti život.

90
00:04:24,392 --> 00:04:28,170
I na kraju, legalni posao
mrežnog marketinga

91
00:04:28,170 --> 00:04:33,440
ne bi trebalo da traži od članova da plate
kako bi prodavali proizvode ili usluge.

92
00:04:33,440 --> 00:04:37,380
Piramidalne šeme mogu biti
veoma destruktivne za pojedince,

93
00:04:37,380 --> 00:04:40,980
zajednice, pa čak i čitave zemlje.

94
00:04:40,980 --> 00:04:42,930
Ali možete se boriti vatrom protiv vatre,

95
00:04:42,930 --> 00:04:45,644
tako što ćete poslati ovaj video
trima osobama koje znate,

96
00:04:45,644 --> 00:04:48,014
i ohrabriti ih da urade isto.