1
00:00:07,104 --> 00:00:08,594
W roku 2004

2
00:00:08,594 --> 00:00:10,674
nowa spółka Vemma Nutrition

3
00:00:10,674 --> 00:00:13,434
wyszła z przełomową propozycją

4
00:00:13,434 --> 00:00:17,104
pełnej płacy za niepełny etat.

5
00:00:17,104 --> 00:00:19,184
Vemma kierowała ofertę do każdego,

6
00:00:19,184 --> 00:00:22,904
bez względu na doświadczenie
czy wykształcenie.

7
00:00:22,904 --> 00:00:25,374
Tylko dwa kroki i można zarabiać:

8
00:00:25,374 --> 00:00:29,434
zakup zestawu płynnych preparatów
odżywczych za 500-600 dolarów

9
00:00:29,434 --> 00:00:32,584
oraz zwerbowanie dwóch osób,
które zrobią to samo.

10
00:00:32,585 --> 00:00:34,845
Spółka Vemma Nutrition szybko rosła,

11
00:00:34,845 --> 00:00:36,395
zyskując globalny zasięg,

12
00:00:36,395 --> 00:00:41,145
w szczytowym okresie werbując
30 tysięcy nowych członków miesięcznie.

13
00:00:41,145 --> 00:00:42,841
Był tylko jeden problem.

14
00:00:42,841 --> 00:00:48,611
Chociaż roczny przychód w 2013 roku
wynosił 200 mln. dolarów,

15
00:00:48,611 --> 00:00:52,865
ogromna większość uczestników
zarobiła mniej niż wpłaciła.

16
00:00:52,865 --> 00:00:56,226
Vemmie postawiono w końcu zarzut
prowadzenia piramidy finansowej,

17
00:00:56,226 --> 00:00:57,556
pospolitego oszustwa,

18
00:00:57,556 --> 00:00:58,826
w którym zarabia się

19
00:00:58,826 --> 00:01:01,736
na wpłatach od kolejnych zwerbowanych.

20
00:01:01,736 --> 00:01:04,606
Zwykle inicjator pozyskuje pierwszą grupę,

21
00:01:04,606 --> 00:01:06,956
która płaci wpisowe i promuje projekt.

22
00:01:06,956 --> 00:01:08,896
Zachęca się ich do rekrutowania innych

23
00:01:08,896 --> 00:01:12,116
obietnicą procentu od nowych wpłat,

24
00:01:12,116 --> 00:01:14,996
z których część trafi też do założyciela.

25
00:01:14,996 --> 00:01:17,846
Taki model powtarza się
w każdej nowej grupie,

26
00:01:17,846 --> 00:01:21,946
a pieniądze od nowych nabytków
trafiają do werbowników.

27
00:01:21,946 --> 00:01:23,795
Różni się to od schematu Ponziego,

28
00:01:23,795 --> 00:01:25,605
gdzie to założyciele werbują nowych,

29
00:01:25,605 --> 00:01:28,915
po cichu wykorzystując ich wpisowe
na opłacenie istniejących członków,

30
00:01:28,915 --> 00:01:32,465
przekonanych, że pieniądze
pochodzą z legalnych inwestycji.

31
00:01:32,465 --> 00:01:34,445
Kiedy piramida finansowa rośnie,

32
00:01:34,445 --> 00:01:37,905
nowym rekrutom coraz trudniej zarobić,

33
00:01:37,905 --> 00:01:42,225
ponieważ liczba uczestników
rośnie wykładniczo.

34
00:01:42,225 --> 00:01:46,965
Weźmy schemat, gdzie trzeba zwerbować
sześć osób, aby mieć jakiś zysk.

35
00:01:46,965 --> 00:01:49,400
Na początek założyciel werbuje sześć osób,

36
00:01:49,400 --> 00:01:51,810
a każda z nich werbuje sześć następnych.

37
00:01:51,810 --> 00:01:54,940
W drugiej rundzie jest 36 osób,

38
00:01:54,940 --> 00:01:57,490
z których każda werbuje sześć,

39
00:01:57,490 --> 00:02:01,150
w sumie 216 nowych rekrutów.

40
00:02:01,150 --> 00:02:03,100
W dwunastej rundzie naboru

41
00:02:03,100 --> 00:02:07,100
2,1 miliardów nowoprzyjętych
musiałoby zwerbować

42
00:02:07,100 --> 00:02:11,000
kolejne 13 miliardów, żeby zarobić

43
00:02:11,000 --> 00:02:14,120
- więcej niż całą ludność świata.

44
00:02:14,120 --> 00:02:15,250
W takim scenariuszu

45
00:02:15,250 --> 00:02:16,750
najnowsi rekruci,

46
00:02:16,750 --> 00:02:19,850
ponad 80% uczestników systemu,

47
00:02:19,850 --> 00:02:22,480
tracą wszystkie wpłacone pieniądze.

48
00:02:22,480 --> 00:02:23,940
W prawdziwym życiu

49
00:02:23,940 --> 00:02:27,030
wielu pierwszych uczestników też traci.

50
00:02:27,030 --> 00:02:29,820
W większości krajów
piramidy finansowe są nielegalne,

51
00:02:29,820 --> 00:02:31,910
ale trudno je wykryć.

52
00:02:31,910 --> 00:02:34,259
Występują pod wieloma postaciami,

53
00:02:34,259 --> 00:02:36,049
w tym grup podarunkowych,

54
00:02:36,049 --> 00:02:39,679
klubów inwestycyjnych
lub spółek marketingu sieciowego.

55
00:02:39,679 --> 00:02:44,119
Różnica między piramidą a legalnym
marketingiem sieciowym

56
00:02:44,119 --> 00:02:46,089
jest bardzo mglista.

57
00:02:46,089 --> 00:02:47,659
W teorii

58
00:02:47,659 --> 00:02:50,239
w spółkach marketingu sieciowego

59
00:02:50,239 --> 00:02:54,619
zarabia się głównie na sprzedaży
konkretnego produktu bądź usługi

60
00:02:54,619 --> 00:02:56,103
klientom detalicznym,

61
00:02:56,103 --> 00:03:01,063
a piramidy płacą za werbunek
nowych sprzedawców.

62
00:03:01,063 --> 00:03:02,380
Jednak w praktyce

63
00:03:02,380 --> 00:03:05,670
w wielu firmach marketingu
sieciowego nie da się

64
00:03:05,670 --> 00:03:08,400
zarobić jedynie na sprzedaży.

65
00:03:08,400 --> 00:03:11,510
Wiele piramid finansowych,
tak jak Vemma Nutrition,

66
00:03:11,510 --> 00:03:15,320
udaje legalne spółki
marketingu sieciowego,

67
00:03:15,320 --> 00:03:19,790
wykorzystując produkt bądź usługę,
aby ukryć model płać-i-werbuj.

68
00:03:19,790 --> 00:03:25,413
Wiele piramid wykorzystuje
istniejące zaufanie wspólnot religijnych,

69
00:03:25,413 --> 00:03:28,611
skupisk imigrantów
czy innych zżytych grup.

70
00:03:28,611 --> 00:03:32,291
Pierwszych zwerbowanych zachęca się
do zachwalania dobrych doświadczeń

71
00:03:32,291 --> 00:03:34,641
zanim jeszcze zobaczą pieniądze.

72
00:03:34,641 --> 00:03:37,171
Następni idą za ich przykładem

73
00:03:37,171 --> 00:03:39,311
i piramida rozrasta się,

74
00:03:39,311 --> 00:03:43,521
zanim stanie się oczywiste,
że większość uczestników nie zarabia.

75
00:03:43,521 --> 00:03:46,766
Często ofiarom wstyd się przyznać.

76
00:03:46,766 --> 00:03:51,176
Piramidy mamią obietnicą
szansy zawodowej i samodzielności.

77
00:03:51,176 --> 00:03:53,586
Nie doczekawszy się pieniędzy,

78
00:03:53,586 --> 00:03:56,566
uczestnicy obwiniają siebie
a nie piramidę

79
00:03:56,566 --> 00:04:00,326
za brak wytrwałości w dążeniu
do obiecanych zysków.

80
00:04:00,326 --> 00:04:02,076
Niektóre ofiary nadal próbują

81
00:04:02,076 --> 00:04:04,146
i inwestują w różne przekręty,

82
00:04:04,146 --> 00:04:06,636
za każdym razem tracąc pieniądze.

83
00:04:06,636 --> 00:04:08,472
Mimo tych wszystkich czynników

84
00:04:08,472 --> 00:04:11,492
istnieją sposoby wykrycia piramidy.

85
00:04:11,492 --> 00:04:13,772
Ważnym ostrzeżeniem jest presja czasu.

86
00:04:13,772 --> 00:04:19,232
Strzeż się wskazówek typu: "działaj
szybko albo stracisz szansę życia".

87
00:04:19,232 --> 00:04:24,392
Podejrzane są też obietnice
zmieniających życie dochodów.

88
00:04:24,392 --> 00:04:28,170
Na koniec, legalny marketing
sieciowy nie powinien wymagać

89
00:04:28,170 --> 00:04:33,440
opłaty za możliwość sprzedaży
produktu bądź usługi.

90
00:04:33,440 --> 00:04:37,380
Piramidy finansowe
ogromnie szkodzą jednostkom,

91
00:04:37,380 --> 00:04:40,980
społecznościom, a nawet krajom.

92
00:04:40,980 --> 00:04:42,830
Jednak ogień można zwalczać ogniem,

93
00:04:42,830 --> 00:04:45,560
wysyłając ten filmik trzem znajomym

94
00:04:45,274 --> 00:04:48,564
i zachęcając ich do tego samego.