1
00:00:01,016 --> 00:00:03,444
Chúng ta đều nghe về
lý do khủng long tuyệt chủng.

2
00:00:04,285 --> 00:00:06,238
Câu chuyện tôi sắp kể cho bạn

3
00:00:06,262 --> 00:00:10,874
xảy ra hơn 200 triệu năm
trước khi khủng long tuyệt chủng.

4
00:00:11,481 --> 00:00:14,367
Câu chuyện bắt đầu từ thời điểm

5
00:00:14,391 --> 00:00:16,736
khủng long bắt đầu xuất hiện.

6
00:00:17,269 --> 00:00:19,994
Một trong những bí ẩn lớn nhất
với tiến hóa sinh học

7
00:00:20,018 --> 00:00:23,032
là tại sao
khủng long thành công như vậy.

8
00:00:23,548 --> 00:00:27,307
Điều gì khiến loài này thống trị trái đất
trong nhiều năm như vậy?

9
00:00:27,896 --> 00:00:31,414
Khi ta nghĩ về sự kỳ diệu của khủng long

10
00:00:31,438 --> 00:00:35,243
người ta thường nói đến loài lớn nhất
hoặc nhỏ nhất,

11
00:00:35,267 --> 00:00:36,712
hoặc loài nhanh nhất,

12
00:00:36,736 --> 00:00:38,304
hoặc loài có nhiều lông vũ nhất,

13
00:00:38,328 --> 00:00:41,234
hoặc loài có vẻ bề ngoài, bộ gai
hay hàm răng kỳ lạ nhất.

14
00:00:42,126 --> 00:00:46,110
Nhưng có lẽ câu trả lời lại nằm ở
cấu trúc bên trong cơ thể của chúng

15
00:00:46,134 --> 00:00:48,326
có thể nói là một vũ khí bí mật.

16
00:00:48,716 --> 00:00:52,423
Tôi cùng các đồng nghiệp
cho rằng điều đó đến từ những lá phổi.

17
00:00:53,149 --> 00:00:57,403
Tôi là một nhà cổ sinh vật học
và một nhà giải phẫu học so sánh,

18
00:00:57,427 --> 00:00:59,372
và tôi rất hứng thú với việc tìm hiểu về

19
00:00:59,396 --> 00:01:02,805
tại sao lá phổi độc đáo
lại giúp chúng trở thành kẻ thống trị.

20
00:01:03,797 --> 00:01:07,498
Nào hãy cùng tôi trở về thời điểm
hơn 200 triệu năm về trước

21
00:01:07,522 --> 00:01:09,275
ở kỷ Tam Điệp.

22
00:01:09,299 --> 00:01:11,691
Điều kiện sống vô cùng khắc nghiệt,

23
00:01:11,715 --> 00:01:13,355
vắng bóng thực vật hạt kín,

24
00:01:13,379 --> 00:01:15,634
đồng nghĩa rằng cũng không có cỏ.

25
00:01:15,658 --> 00:01:20,056
Hãy tưởng tượng một vùng đất
tràn ngập thông và dương xỉ.

26
00:01:20,587 --> 00:01:24,040
Cùng thời điểm đó,
cũng có những loài bò sát nhỏ,

27
00:01:24,064 --> 00:01:26,455
động vật có vú, côn trùng,

28
00:01:26,479 --> 00:01:30,793
cùng những loài bò sát ăn thịt và ăn cỏ

29
00:01:30,817 --> 00:01:33,104
cạnh tranh những nguồn tài nguyên chung.

30
00:01:33,454 --> 00:01:34,995
Điểm then chốt ở đây

31
00:01:35,019 --> 00:01:40,347
là hàm lượng ước tính khí ô-xy 
trong khí quyển là khoảng 15%,

32
00:01:40,371 --> 00:01:42,524
so với con số ngày nay là 21%.

33
00:01:42,932 --> 00:01:46,519
Việc có thể thở
là một điều vô cùng quan trọng

34
00:01:46,543 --> 00:01:48,418
trong môi trường ít khí ô-xy

35
00:01:48,442 --> 00:01:50,297
không chỉ để tồn tại

36
00:01:50,321 --> 00:01:53,010
mà còn phát triển và nhân rộng.

37
00:01:54,462 --> 00:01:57,559
Vậy, làm sao chúng ta có thể biết
những lá phổi trông như thế nào,

38
00:01:57,583 --> 00:02:02,716
khi dấu vết sót lại của khủng long
thường chỉ là bộ xương hóa thạch?

39
00:02:03,257 --> 00:02:08,349
chúng tôi đã dùng phương pháp
"so sách tiến hóa với các loài hiện đại".

40
00:02:09,085 --> 00:02:13,130
Đây là một cách mỹ miều
khi chúng tôi nói về giải phẫu học

41
00:02:13,154 --> 00:02:16,730
đặc biệt ở đây
là những lá phổi và bộ xương

42
00:02:16,754 --> 00:02:20,732
của con cháu đang hiện hữu của khủng long
trên cùng cây tiến hóa.

43
00:02:21,235 --> 00:02:24,199
Chúng tôi xem xét giải phẫu của chim

44
00:02:24,223 --> 00:02:27,081
dòng dõi trực tiếp của khủng long

45
00:02:27,105 --> 00:02:29,454
và chúng tôi đã xem xét 
giải phẫu của cá sấu

46
00:02:29,478 --> 00:02:31,426
loài được coi là họ hàng gần gũi nhất,

47
00:02:31,450 --> 00:02:34,443
và chúng tôi đã nghiên cứu
giải phẫu của thằn lằn và rùa,

48
00:02:34,467 --> 00:02:37,072
những loài được coi là anh em họ.

49
00:02:37,096 --> 00:02:40,532
Dữ liệu về giải phẫu học sau đó được
so sánh với dữ liệu về hóa thạch,

50
00:02:40,556 --> 00:02:44,199
chúng tôi sau đó có thể
tái tạo lại những lá phổi của khủng long.

51
00:02:44,223 --> 00:02:46,267
Và ở trong nghiên cứu này,

52
00:02:46,291 --> 00:02:51,205
chim hiện đại có bộ xương gần giống
với khủng long nhất.

53
00:02:51,696 --> 00:02:56,462
Và cũng bởi vì khủng long cạnh tranh
với thú có vú trong giai đoạn này,

54
00:02:56,486 --> 00:03:00,145
nên việc hiểu được cấu trúc phổi của thú
đóng vai trò rất quan trọng.

55
00:03:00,597 --> 00:03:03,431
Và để giới thiệu cho quý vị
về phổi nói chung,

56
00:03:03,455 --> 00:03:06,090
chúng tôi sẽ dùng chú chó của tôi
Mila of Troy,

57
00:03:06,114 --> 00:03:08,154
gương mặt xứng đáng hàng ngàn phần thưởng,

58
00:03:08,178 --> 00:03:09,397
như một người mẫu.

59
00:03:09,421 --> 00:03:11,004
(Tiếng cười)

60
00:03:11,028 --> 00:03:14,764
Tất cả diễn ra bên trong lồng ngực.

61
00:03:14,788 --> 00:03:17,985
Vì vậy tôi muốn minh họa
bằng lồng ngực của một chú chó.

62
00:03:18,009 --> 00:03:20,466
Hãy nhìn cách sắp xếp xương sống

63
00:03:20,490 --> 00:03:23,759
nằm hoàn toàn song song với mặt đất.

64
00:03:23,783 --> 00:03:26,358
Đó chính là cấu trúc xương sống chung

65
00:03:26,382 --> 00:03:28,788
cho các loài động vật khác
đang được đề cập đến,

66
00:03:28,846 --> 00:03:30,334
dù chúng đi bằng hai chân

67
00:03:30,358 --> 00:03:31,511
hay bốn chân.

68
00:03:31,511 --> 00:03:36,025
Còn bây giờ tôi muốn khám phá bên trong 
cái lồng ngực minh họa này.

69
00:03:36,944 --> 00:03:39,019
Đây là phần vòm của lồng ngực.

70
00:03:39,480 --> 00:03:43,399
Đây là nơi bề mặt của những lá phổi
tiếp xúc trực tiếp

71
00:03:43,423 --> 00:03:45,748
với xương sườn và xương sống.

72
00:03:46,374 --> 00:03:49,863
Điểm tiếp xúc này 
là nơi câu chuyện của chúng ta diễn ra.

73
00:03:50,398 --> 00:03:53,433
Bây giờ tôi muốn minh họa
những lá phổi của một chú chó.

74
00:03:53,457 --> 00:03:56,645
Bề ngoài trông giống như
một túi khí lớn

75
00:03:56,669 --> 00:04:00,080
nơi tất cả các bộ phận bên trong
đều dãn nở khi hít vào

76
00:04:00,104 --> 00:04:02,577
và thu nhỏ khi thở ra.

77
00:04:02,601 --> 00:04:05,878
Ở bên trong, đó là hàng loạt
những nhánh ống nhỏ,

78
00:04:05,902 --> 00:04:08,385
và những chiếc ống này được gọi là
cây phế quản.

79
00:04:08,899 --> 00:04:15,014
Những chiếc ống này vận chuyển ô-xy
tới điểm cuối cùng các phế nang.

80
00:04:15,038 --> 00:04:20,080
Chúng đi qua một lớp màng mỏng
để hòa trộn vào dòng máu.

81
00:04:20,572 --> 00:04:22,750
Vâng, đặc điểm này là rất quan trọng.

82
00:04:23,440 --> 00:04:26,925
Toàn bộ lá phổi của thú thì không cố định.

83
00:04:26,949 --> 00:04:31,967
Điều này có nghĩa rằng nó vận động
trong suốt quá trình hô hâp,

84
00:04:31,991 --> 00:04:34,577
vậy lớp màng mỏng,
tức hàng rào khí máu,

85
00:04:34,601 --> 00:04:37,636
không thể nào quá mỏng,
nếu không nó sẽ rách.

86
00:04:37,660 --> 00:04:41,202
Nào, hãy lưu tâm đến hàng rào khí máu,
bởi chúng ta sẽ nhắc về nó sau.

87
00:04:41,721 --> 00:04:43,206
Các vị vẫn lắng nghe chứ?

88
00:04:43,230 --> 00:04:45,858
Bởi vì chúng ta sẽ bắt đầu với chim
và sẽ rất lý thú,

89
00:04:45,882 --> 00:04:47,322
hãy cứ an tọa quý vị nhé.

90
00:04:47,346 --> 00:04:48,951
(Tiếng cười)

91
00:04:49,648 --> 00:04:52,903
Chim thì rất khác với thú.

92
00:04:53,495 --> 00:04:55,888
Chúng ta sẽ dùng chim làm hình mẫu

93
00:04:55,912 --> 00:04:58,343
để tái tạo những lá phổi khủng long.

94
00:04:58,367 --> 00:04:59,931
Và ở chim thì,

95
00:04:59,955 --> 00:05:04,172
không khí đi qua phổi,
nhưng phổi lại không hề co dãn.

96
00:05:04,707 --> 00:05:06,648
Lá phổi được cố định,

97
00:05:06,672 --> 00:05:08,964
nó có cấu trúc lỗ dày đặc

98
00:05:08,988 --> 00:05:14,195
không hề đàn hồi nhưng dính chặt
vào vòm và cạnh bên của lồng ngực

99
00:05:14,219 --> 00:05:17,313
và cả ở phần dưới bởi một lớp màng.

100
00:05:18,300 --> 00:05:21,386
Sau đó không khí lưu thông gián tiếp

101
00:05:21,410 --> 00:05:25,398
qua hàng loạt những thành phần
đàn hồi dạng túi

102
00:05:25,422 --> 00:05:28,210
từ nhánh của cây phế quản,

103
00:05:28,234 --> 00:05:29,822
cách xa lá phổi,

104
00:05:29,846 --> 00:05:31,716
được gọi là những túi khí.

105
00:05:32,249 --> 00:05:37,607
Toàn bộ sự sắp xếp tinh tế này 
được bó gọn trong một không gian

106
00:05:37,631 --> 00:05:40,820
bởi một loạt xương sườn dạng dĩa

107
00:05:40,844 --> 00:05:43,549
nằm dọc theo vòm lồng ngực.

108
00:05:43,573 --> 00:05:46,655
Tương tự, ở rất nhiều loài chim,

109
00:05:46,679 --> 00:05:49,103
sự phát triển của phổi,

110
00:05:49,127 --> 00:05:50,673
và ở các túi khí,

111
00:05:50,697 --> 00:05:53,305
đã xâm nhập vào mô của xương--

112
00:05:53,329 --> 00:05:56,031
thông thường là xương sống,
và đôi khi là xương sườn,

113
00:05:56,055 --> 00:05:59,014
và chúng giữ trật tự cho hệ hô hấp.

114
00:05:59,038 --> 00:06:02,474
Hiện tượng này đươc gọi là
"khí nén cột sống".

115
00:06:02,498 --> 00:06:05,740
Bộ xương sườn dạng dĩa
và khí nén cột sống

116
00:06:05,764 --> 00:06:09,281
là hai manh mối mà chúng ta có thể
tìm được trong giữ liệu về hóa thạch,

117
00:06:09,305 --> 00:06:11,894
bởi vì hai đặc điểm này của bộ xương

118
00:06:11,918 --> 00:06:16,637
sẽ chỉ ra những vị trí 
trong hệ hô hấp của khủng long

119
00:06:16,661 --> 00:06:18,335
nằm cố định.

120
00:06:21,200 --> 00:06:23,806
Sự cố định của hệ hô hấp này

121
00:06:23,830 --> 00:06:27,737
tạo điều kiện 
để hàng rào khí máu trở nên mỏng hơn,

122
00:06:27,761 --> 00:06:33,860
qua lớp màng mỏng đó mà ô-xy
có thể trộn lẫn với dòng máu.

123
00:06:34,746 --> 00:06:40,637
Sự cố định tạo điều kiện cho điều này
bởi một tấm chắn mỏng thì thường yếu,

124
00:06:40,661 --> 00:06:45,469
và tấm màn chắn yếu này sẽ bung ra
khi không khí đi qua

125
00:06:45,493 --> 00:06:47,308
giống như một lá phổi của thú.

126
00:06:48,056 --> 00:06:49,589
Vậy vì sao ta cần biết điều này?

127
00:06:49,613 --> 00:06:51,337
Tại sao nó lại quan trọng?

128
00:06:52,083 --> 00:06:56,338
Khí ô-xy sẽ dễ dàng hơn khi đi qua
một lớp màng mỏng,

129
00:06:57,536 --> 00:07:03,627
và một lớp màng mỏng là một phương thức
để tăng cường sự hô hấp

130
00:07:03,651 --> 00:07:05,987
trong điều kiện thiếu khí ô-xy

131
00:07:06,011 --> 00:07:10,592
điều kiện tương tự như trong kỷ Tam Điệp.

132
00:07:11,425 --> 00:07:16,130
Vì vậy, nếu như khủng long thực sự
có lá phổi như vậy,

133
00:07:16,154 --> 00:07:20,211
chúng hẳn sẽ thở tốt hơn 
tất cả các loài động vật khác,

134
00:07:20,235 --> 00:07:22,369
bao gồm cả thú.

135
00:07:22,851 --> 00:07:26,466
Vậy bạn có nhớ phương pháp
so sách tiến hóa với các loài hiện đại

136
00:07:26,490 --> 00:07:29,369
trong đó chúng ta đã dùng
giải phẫu của động vật hiện đại,

137
00:07:29,393 --> 00:07:31,928
để áp dụng với giữ liệu về hóa thạch?

138
00:07:31,952 --> 00:07:36,814
Manh mối đầu tiên là
cấu trúc xương sườn dạng dĩa ở chim.

139
00:07:36,838 --> 00:07:41,249
Chúng tôi đã tìm thấy điều này
ở phần lớn các loài khủng long.

140
00:07:41,734 --> 00:07:46,531
Vậy điều này có nghĩa rằng bề mặt
của những lá phổi của khủng long

141
00:07:46,555 --> 00:07:48,869
sẽ được cố định,

142
00:07:48,893 --> 00:07:51,845
giống như nhưng loài chim hiện đại.

143
00:07:51,869 --> 00:07:55,406
Manh mối thứ hai là khí nén cột sống.

144
00:07:55,430 --> 00:08:00,237
Chúng tôi tìm thấy ở khủng long Sauropod
và khủng long Theropod,

145
00:08:00,261 --> 00:08:03,536
đây là nhóm bao gồm
những loài khủng long săn mồi,

146
00:08:03,560 --> 00:08:05,782
tổ tiên của những loài chim hiện đại.

147
00:08:06,250 --> 00:08:11,589
Trong khi các bằng chứng hóa thạch
mô phổi ở khủng long chưa được tìm ra,

148
00:08:11,613 --> 00:08:16,162
thì khí nén cột sống đã cho chúng ta thấy
cách hoạt động của lá phổi

149
00:08:16,186 --> 00:08:18,638
trong vòng đời của những loài này.

150
00:08:19,211 --> 00:08:24,556
Mô phổi và túi khí
đã xâm nhập vào các đốt sống,

151
00:08:24,580 --> 00:08:27,087
tạo ra những khoảng trống
giống như chim hiện đại,

152
00:08:27,111 --> 00:08:31,245
và giữ trật tự cho nhiều thành phần
trong hệ hô hấp,

153
00:08:31,269 --> 00:08:32,869
bằng cách cố định chúng.

154
00:08:34,138 --> 00:08:35,923
Xương sườn dạng dĩa

155
00:08:35,947 --> 00:08:38,791
cùng với sự nén khí cột sống

156
00:08:38,815 --> 00:08:43,722
đã tạo nên một bộ khung cố định vững chắc

157
00:08:43,746 --> 00:08:46,688
cố định hệ hô hấp

158
00:08:46,712 --> 00:08:52,486
cho phép hàng rào khí máu
trở nên vô cùng mỏng manh

159
00:08:52,510 --> 00:08:55,366
điều mà ta có thể thấy
ở các loài chim ngày nay.

160
00:08:55,390 --> 00:08:58,880
Bằng chứng về lá phổi
được cố định ở khủng long

161
00:08:58,904 --> 00:09:02,378
chứng minh rằng chúng
có khả năng phát triển một lá phổi

162
00:09:02,402 --> 00:09:04,140
có khả năng giúp chúng thở

163
00:09:04,164 --> 00:09:09,283
khi cơ thể thiếu ô-xy hay trong môi trường
có hàm lượng ô-xy thấp như ở kỷ Tam Điệp.

164
00:09:09,981 --> 00:09:15,078
Bộ xương với trình tự nghiêm ngặt 
đã giúp khủng long

165
00:09:15,102 --> 00:09:20,585
thích nghi với môi trường tốt hơn
các loài khác rất nhiều, đặc biệt là thú,

166
00:09:20,609 --> 00:09:23,310
với lá phổi dãn nở không thể thích ứng

167
00:09:23,334 --> 00:09:27,129
khi cơ thể thiếu ô-xy hay môi trường
ít khí ô-xy ở kỷ Tam Điệp.

168
00:09:27,664 --> 00:09:32,734
Đặc điểm giải phẫu này đã trở thành
một vũ khí bí mật của khủng long

169
00:09:32,758 --> 00:09:35,702
giúp chúng có một lợi thế
so với các động vật khác.

170
00:09:36,096 --> 00:09:38,900
Và cho chúng ta một bệ phóng tuyệt vời

171
00:09:38,924 --> 00:09:43,832
để bắt đầu nghiệm chứng giả thuyết
về sự đa dạng của khủng long.

172
00:09:43,856 --> 00:09:47,750
Đây là câu chuyện về
sự bắt đầu của loài khủng long,

173
00:09:47,774 --> 00:09:52,272
và nó chỉ là sự khởi đầu câu chuyện
nghiên cứu của chúng ta về chúng.

174
00:09:52,932 --> 00:09:54,124
Xin cảm ơn.

175
00:09:54,148 --> 00:09:57,109
(Vỗ tay)