0:00:01.016,0:00:03.444
We weten waarom de dino's[br]zijn uitgestorven.

0:00:04.285,0:00:06.238
Ik ga nu vertellen over iets

0:00:06.262,0:00:10.874
wat ruim 200 miljoen jaar [br]daarvoor is gebeurd.

0:00:11.481,0:00:14.367
Dit verhaal gaat terug naar het begin,

0:00:14.391,0:00:16.736
toen de dinosauriërs [br]pas op aarde verschenen.

0:00:17.269,0:00:19.994
Een van de grootste vragen[br]in de evolutiebiologie

0:00:20.018,0:00:23.032
is waarom de dino's zo succesvol waren.

0:00:23.548,0:00:27.307
Hoe konden ze zo lang[br]wereldwijd zo dominant zijn?

0:00:27.896,0:00:31.414
Als mensen zich dat afvragen,

0:00:31.438,0:00:35.243
denken ze vaak aan de grootste[br]of de kleinste dinosauriër

0:00:35.267,0:00:36.712
of aan de snelste

0:00:36.736,0:00:38.304
of aan die met de meeste veren

0:00:38.328,0:00:41.234
of aan pantsers, punten en tanden.

0:00:42.126,0:00:46.110
Maar misschien lag het[br]aan hun inwendige anatomie.

0:00:46.134,0:00:48.326
Een soort van geheim wapen.

0:00:48.716,0:00:52.423
Mijn collega's en ik denken [br]dat het aan de longen ligt.

0:00:53.149,0:00:57.403
Ik ben paleontoloog[br]en vergelijkend anatoom

0:00:57.427,0:00:59.372
en ik wil graag begrijpen

0:00:59.396,0:01:02.805
hoe hun longen de dinosauriërs hielpen[br]de aarde over te nemen.

0:01:03.797,0:01:07.498
Dus we springen [br]ruim 200 miljoen jaar terug

0:01:07.522,0:01:09.275
naar het Trias.

0:01:09.299,0:01:11.691
De leefomstandigheden waren bar.

0:01:11.715,0:01:13.355
Er waren geen bloeiende planten,

0:01:13.379,0:01:15.634
dus er was geen gras.

0:01:15.658,0:01:20.056
Stel je dus een landschap voor[br]vol pijnbomen en varens.

0:01:20.587,0:01:24.040
Er waren in die tijd[br]ook kleine hagedissen,

0:01:24.064,0:01:26.455
zoogdieren, insecten

0:01:26.479,0:01:30.793
en carnivore en herbivore reptielen

0:01:30.817,0:01:33.104
die streden om dezelfde hulpbronnen.

0:01:33.454,0:01:34.995
Wat we moeten weten,

0:01:35.019,0:01:40.347
is dat het zuurstofgehalte in de lucht[br]naar schatting slechts 15 procent was.

0:01:40.371,0:01:42.524
In onze tijd is het 21 procent.

0:01:42.932,0:01:46.519
Het was dus van cruciaal belang[br]voor de dino's dat ze konden ademen

0:01:46.543,0:01:48.418
in deze zuurstofarme omgeving,

0:01:48.442,0:01:50.297
zodat ze niet alleen konden overleven,

0:01:50.321,0:01:53.010
maar gedijen en diversifiëren.

0:01:54.462,0:01:57.559
Hoe kunnen we iets weten[br]over de longen van dinosauriërs

0:01:57.583,0:02:02.716
als we eigenlijk alleen maar[br]fossiele skeletten hebben?

0:02:03.257,0:02:08.349
Dat doen we door fylogenetische[br]classificatie van levende soorten.

0:02:09.085,0:02:13.130
Dat betekent dat we [br]de anatomie bestuderen,

0:02:13.154,0:02:16.730
in dit specifieke geval[br]de longen en het skelet,

0:02:16.754,0:02:20.732
van levende dieren die afstammen[br]van de dinosauriërs.

0:02:21.235,0:02:24.199
We keken naar de anatomie van vogels,

0:02:24.223,0:02:27.081
die rechtstreeks afstammen[br]van de dinosauriërs

0:02:27.105,0:02:29.454
en naar de anatomie van krokodilachtigen,

0:02:29.478,0:02:31.426
die nauw verwant zijn aan de dino's

0:02:31.450,0:02:34.443
en naar de anatomie[br]van hagedissen en schildpadden,

0:02:34.467,0:02:37.072
die we kunnen beschouwen[br]als hun neven en nichten.

0:02:37.096,0:02:40.532
Die anatomische gegevens [br]passen we toe op de fossielen

0:02:40.556,0:02:44.199
en zo kunnen we de longen[br]van dinosauriërs reconstrueren.

0:02:44.223,0:02:46.267
In dit specifieke geval

0:02:46.291,0:02:51.205
lijkt het skelet van dinosauriërs[br]het meest op dat van vogels van nu.

0:02:51.696,0:02:56.462
Omdat de dinosauriërs in die tijd[br]concurreerden met de zoogdieren,

0:02:56.486,0:03:00.145
is het belangrijk om te begrijpen[br]hoe de longen van zoogdieren werken.

0:03:00.597,0:03:03.431
Om aanschouwelijk te maken[br]hoe longen werken,

0:03:03.455,0:03:06.090
gebruiken we mijn hond, Mila van Troje,

0:03:06.114,0:03:08.154
wier schoonheid 1000 koekjes opleverde,

0:03:08.178,0:03:09.397
als model.

0:03:09.421,0:03:11.004
(Gelach)

0:03:11.028,0:03:14.764
Dit verhaal speelt zich af [br]in een borstholte.

0:03:14.788,0:03:17.985
Stel je de ribbenkast van een hond voor.

0:03:18.009,0:03:20.466
Bedenk dat de wervelkolom

0:03:20.490,0:03:23.729
volledig horizontaal loopt.

0:03:23.749,0:03:28.153
Zo ziet de wervelkolom eruit[br]van alle dieren die we gaan bespreken,

0:03:28.173,0:03:31.490
of ze nou op twee benen[br]of vier benen liepen.

0:03:31.511,0:03:36.025
Klim nu de denkbeeldige ribbenkast in[br]en kijk dan omhoog.

0:03:36.944,0:03:39.019
Dat is de bovenkant van de borstholte.

0:03:39.480,0:03:43.399
Daar komt de bovenkant van de longen[br]rechtstreeks in contact

0:03:43.423,0:03:45.748
met de ribben en de wervels.

0:03:46.374,0:03:49.863
Op die plek speelt dit verhaal zich af.

0:03:50.398,0:03:53.433
Probeer de longen van een hond[br]voor je te zien.

0:03:53.457,0:03:56.645
Van buitenaf gezien is het net [br]een grote opblaasbare zak.

0:03:56.669,0:04:00.080
Alle onderdelen van de zak[br]zetten uit bij het inademen

0:04:00.104,0:04:02.577
en krimpen in bij het uitademen.

0:04:02.601,0:04:05.878
In die zak zitten een aantal[br]zich vertakkende buisjes.

0:04:05.902,0:04:08.385
Die buisjes worden [br]de bronchiale boom genoemd.

0:04:08.899,0:04:15.014
Door die buisjes wordt ingeademde zuurstof[br]naar de longblaasjes vervoerd.

0:04:15.038,0:04:20.080
De zuurstof passeert een dun membraan[br]en komt via diffusie in de bloedbaan.

0:04:20.572,0:04:22.750
Nu komt er een belangrijk punt.

0:04:23.440,0:04:26.925
De hele zoogdierlong is beweeglijk.

0:04:26.949,0:04:31.967
Ze is tijdens het ademhalen[br]voortdurend in beweging.

0:04:31.991,0:04:34.577
Dus dat dunne membraan,[br]de bloed-luchtbarrière,

0:04:34.601,0:04:37.636
mag niet te dun zijn, want dan breekt het.

0:04:37.660,0:04:41.202
We komen straks terug[br]op die bloed-luchtbarrière.

0:04:41.721,0:04:43.206
Volgen jullie het nog?

0:04:43.230,0:04:45.858
Nu gaan we naar de vogels[br]en dat wordt bizar.

0:04:45.882,0:04:47.322
Dus hou je vast.

0:04:47.346,0:04:48.951
(Gelach)

0:04:49.648,0:04:52.903
Vogels zijn heel anders dan zoogdieren.

0:04:53.495,0:04:55.888
We gaan vogels als model gebruiken

0:04:55.912,0:04:58.343
om dinosauruslongen te reconstrueren.

0:04:58.367,0:04:59.931
Bij vogels

0:04:59.955,0:05:04.172
stroomt de lucht door de long heen,[br]maar de long zet niet uit en krimpt niet.

0:05:04.707,0:05:06.284
De long beweegt niet.

0:05:06.672,0:05:08.964
Ze heeft de structuur [br]van een stevige spons.

0:05:08.988,0:05:14.195
Ze is stijf en wordt van boven en opzij [br]omsloten door de ribbenkast

0:05:14.219,0:05:17.313
en aan de onderkant[br]door een horizontaal membraan.

0:05:18.300,0:05:21.386
De lucht stroomt maar één kant op,

0:05:21.410,0:05:25.388
door een soort flexibele zakken

0:05:25.422,0:05:27.920
die zich vertakken [br]van de bronchiale boom

0:05:28.234,0:05:29.769
buiten de long zelf

0:05:29.846,0:05:31.716
en die 'luchtzakken' worden genoemd.

0:05:32.249,0:05:37.607
Deze zeer fragiele constructie[br]wordt op haar plaats gehouden

0:05:37.631,0:05:40.820
door een serie gevorkte ribben

0:05:40.844,0:05:43.549
aan de bovenkant van de borstholte.

0:05:43.573,0:05:46.655
Bij veel vogelsoorten

0:05:46.679,0:05:49.103
zie je uitstulpingen vanuit de long

0:05:49.127,0:05:50.673
en de luchtzakken

0:05:50.697,0:05:53.305
die doordringen in het skeletweefsel,

0:05:53.329,0:05:56.031
doorgaans de wervels, soms de ribben,

0:05:56.055,0:05:59.014
die zo het ademhalingsapparaat[br]op zijn plaats houden.

0:05:59.038,0:06:02.474
Dit heet 'vertebrale pneumaticiteit'.

0:06:02.498,0:06:05.740
Die gevorkte ribben[br]en die vertebrale pneumaticiteit,

0:06:05.764,0:06:09.281
daar kunnen we naar zoeken bij fossielen.

0:06:09.305,0:06:11.894
Als je dat in skeletten terugvindt,

0:06:11.918,0:06:16.637
wijst dat erop dat delen[br]van het ademhalingsapparaat van dino's

0:06:16.661,0:06:18.335
onbeweeglijk waren.

0:06:21.200,0:06:23.806
Een onbeweeglijk ademhalingsapparaat

0:06:23.830,0:06:27.737
zorgde dat de bloed-luchtbarrière[br]dunner kon worden,

0:06:27.761,0:06:33.860
het dunne membraan waardoor[br]zuurstof de bloedbaan bereikt.

0:06:34.746,0:06:40.637
De onbeweeglijkheid maakte dit mogelijk,[br]want een dunne barrière is fragiel

0:06:40.661,0:06:45.469
en die zou scheuren als de longen [br]bij het ademhalen bewogen,

0:06:45.493,0:06:47.308
zoals bij zoogdieren gebeurt.

0:06:48.056,0:06:49.589
Waarom interesseert dit ons?

0:06:49.613,0:06:51.337
Wat maakt het eigenlijk uit?

0:06:52.083,0:06:56.338
Zuurstofdiffusie is makkelijker[br]bij een dun membraan

0:06:57.536,0:07:03.627
en een dun membraan[br]verbetert de ademhaling

0:07:03.651,0:07:05.987
in zuurstofarme omstandigheden

0:07:06.011,0:07:10.592
zoals die zich voordeden in het Trias.

0:07:11.425,0:07:16.130
Dus als dinosauriërs inderdaad[br]zulk soort longen hadden,

0:07:16.154,0:07:20.211
waren ze beter toegerust om te ademen[br]dan alle andere dieren,

0:07:20.235,0:07:22.369
de zoogdieren inbegrepen.

0:07:22.851,0:07:26.466
Weten jullie nog dat we [br]via fylogenetische classificatie

0:07:26.490,0:07:29.369
de anatomie van huidige [br]dieren bestudeerden

0:07:29.393,0:07:31.928
en die toepasten op fossiele vondsten?

0:07:31.952,0:07:36.814
De gevorkte ribben van de huidige vogels[br]vormden de eerste aanwijzing.

0:07:36.838,0:07:41.249
Het merendeel van de dinosauriërs[br]heeft gevorkte ribben.

0:07:41.734,0:07:46.531
Het bovenste gedeelte [br]van de longen van dinosauriërs

0:07:46.555,0:07:48.869
was dus onbeweeglijk,

0:07:48.893,0:07:51.845
net als bij de vogels van nu.

0:07:51.869,0:07:55.406
De tweede aanwijzing[br]was vertebrale pneumaticiteit.

0:07:55.430,0:08:00.237
Dat komt voor bij sauropoda [br]en theropoda,

0:08:00.261,0:08:03.536
de groep dinosauriërs[br]die roofdieren bevat

0:08:03.560,0:08:05.782
en waaruit de vogels zijn ontstaan.

0:08:06.250,0:08:11.589
Hoewel we geen gefossiliseerd[br]longweefsel van dinosauriërs vinden,

0:08:11.613,0:08:16.162
geeft vertebrale pneumaticiteit ons wel[br]aanwijzingen over hoe de long werkte

0:08:16.186,0:08:18.638
in deze dieren.

0:08:19.211,0:08:24.556
Long- of luchtzakweefsel[br]drong in de wervels door,

0:08:24.580,0:08:27.087
zodat die hol werden,[br]net als bij vogels nu,

0:08:27.111,0:08:31.245
en het zette delen [br]van het ademhalingsapparaat vast,

0:08:31.269,0:08:32.869
zodat het onbeweeglijk werd.

0:08:34.138,0:08:35.923
De combinatie van gevorkte ribben

0:08:35.947,0:08:38.791
en vertebrale pneumaticiteit

0:08:38.815,0:08:43.722
zorgde voor een star, stijf skelet

0:08:43.746,0:08:46.688
dat het ademhalingsapparaat[br]op zijn plaats hield,

0:08:46.712,0:08:52.486
zodat zich een superdunne, superfragiele [br]bloed-luchtbarrière kon ontwikkelen,

0:08:52.510,0:08:55.366
zoals we die nu in vogels zien.

0:08:55.390,0:08:58.880
Als blijkt dat de longen [br]van dino's vast zaten,

0:08:58.904,0:09:02.378
konden ze dus longen ontwikkelen

0:09:02.402,0:09:04.140
waarmee ze konden ademen

0:09:04.164,0:09:09.283
in de zuurstofarme [br]atmosfeer van het Trias.

0:09:09.981,0:09:15.078
Met zo'n rigide borstkas[br]konden dinosauriërs

0:09:15.102,0:09:20.585
zich veel beter aanpassen [br]dan andere soorten, met name zoogdieren,

0:09:20.609,0:09:23.310
die zich met hun flexibele longen

0:09:23.334,0:09:27.129
niet konden aanpassen aan de zuurstofarme[br]atmosfeer van het Trias.

0:09:27.664,0:09:32.739
Dit kan weleens [br]het geheime wapen zijn geweest

0:09:32.758,0:09:35.702
dat de dinosauriërs hun voordeel gaf.

0:09:36.096,0:09:38.900
Dit is een goed uitgangspunt

0:09:38.924,0:09:43.832
om de hypotheses over diversificatie [br]van dinosauriërs te testen.

0:09:43.856,0:09:47.750
Dit is het verhaal van het begin[br]van de dinosauriërs

0:09:47.774,0:09:52.272
en het is nog maar het begin[br]van ons onderzoek naar dit onderwerp.

0:09:52.932,0:09:54.124
Dank jullie wel.

0:09:54.148,0:09:59.051
(Applaus)