1
00:00:00,946 --> 00:00:03,340
Co sprawia, że ludzki mózg
jest tak niezwykły?

2
00:00:03,340 --> 00:00:05,552
Co sprawia, że to my badamy inne zwierzęta

3
00:00:05,552 --> 00:00:07,673
a nie one nas?

4
00:00:07,673 --> 00:00:09,471
Co ludzki mózg ma lub robi

5
00:00:09,471 --> 00:00:11,204
czego inne mózgi nie potrafią?

6
00:00:11,204 --> 00:00:14,052
Kiedy zainteresowałam się
tymi pytaniami około 10 lat temu,

7
00:00:14,052 --> 00:00:16,994
naukowcy myśleli, że wiedzą,
z czego zbudowane są inne mózgi.

8
00:00:16,994 --> 00:00:18,723
Pomimo, że dowodów było mało,

9
00:00:18,723 --> 00:00:20,530
wielu naukowców myślało,

10
00:00:20,530 --> 00:00:22,635
że wszystkie mózgi ssaków,
włączając ludzki,

11
00:00:22,635 --> 00:00:23,935
są zbudowane tak samo

12
00:00:23,935 --> 00:00:25,437
z liczbą neuronów zawsze

13
00:00:25,437 --> 00:00:27,668
proporcjonalną do rozmiaru mózgu.

14
00:00:27,668 --> 00:00:29,874
To oznacza, że dwa mózgi
tego samego rozmiaru,

15
00:00:29,874 --> 00:00:33,292
tak jak te dwa,
ze stosowną wagą 400 gramów

16
00:00:33,292 --> 00:00:35,844
powinny posiadać zbliżoną liczbę neuronów.

17
00:00:35,844 --> 00:00:37,640
Jeśli neurony stanowią funkcjonalne

18
00:00:37,640 --> 00:00:40,543
jednostki przenoszące informacje w mózgu,

19
00:00:40,543 --> 00:00:42,135
to posiadacze tych dwóch mózgów

20
00:00:42,135 --> 00:00:44,864
powinni mieć podobne zdolności poznawcze.

21
00:00:44,864 --> 00:00:47,213
Ale pierwszym jest szympans,

22
00:00:47,213 --> 00:00:49,850
drugim krowa.

23
00:00:49,850 --> 00:00:52,212
Być może krowy prowadzą naprawdę bogate

24
00:00:52,212 --> 00:00:54,465
życie wewnętrzne i są tak mądre,

25
00:00:54,465 --> 00:00:58,268
że wolą to przed nami ukryć,

26
00:00:58,268 --> 00:00:59,653
a my je zjadamy.

27
00:00:59,653 --> 00:01:01,412
Myślę, że większość ludzi zgodzi się,

28
00:01:01,412 --> 00:01:03,643
że zachowania,
do których zdolne są szympansy,

29
00:01:03,643 --> 00:01:06,599
są znacznie bardziej złożone i elastyczne
niż zachowania krów.

30
00:01:06,599 --> 00:01:08,401
Jest to pierwszą wskazówką, że teoria

31
00:01:08,401 --> 00:01:10,434
"wszystkie mózgi są zbudowane tak samo"

32
00:01:10,434 --> 00:01:12,105
nie do końca się sprawdza.

33
00:01:12,105 --> 00:01:13,191
Lecz kontynuujmy.

34
00:01:13,191 --> 00:01:15,229
Jeśli wszystkie mózgi
są zbudowane tak samo

35
00:01:15,229 --> 00:01:18,141
i mielibyśmy porównać zwierzęta
o różnych rozmiarach mózgów,

36
00:01:18,141 --> 00:01:20,323
większe mózgi powinny mieć więcej neuronów

37
00:01:20,323 --> 00:01:22,646
niż mniejsze i posiadać odpowiednio

38
00:01:22,646 --> 00:01:25,668
większe zdolności poznawcze.

39
00:01:25,668 --> 00:01:27,804
Dlatego też największy mózg powinien mieć

40
00:01:27,804 --> 00:01:30,093
największe zdolności poznawcze.

41
00:01:30,093 --> 00:01:31,674
Tutaj muszę przedstawić złą wiadomość:

42
00:01:31,674 --> 00:01:34,431
Nasz mózg nie jest tym największym.

43
00:01:34,431 --> 00:01:35,986
Wydaje się to bardzo irytujące.

44
00:01:35,986 --> 00:01:38,721
Nasz mózg waży między 1,2 a 1,5 kg.

45
00:01:38,721 --> 00:01:42,038
Z kolei mózg słonia
waży pomiędzy 4 a 5 kg,

46
00:01:42,038 --> 00:01:44,623
a mózg wieloryba może ważyć aż do 9 kg.

47
00:01:44,623 --> 00:01:49,361
Dlatego naukowcy uciekali się do mówienia,

48
00:01:49,361 --> 00:01:51,518
że nasz mózg musi być niezwykły

49
00:01:51,518 --> 00:01:54,380
żeby wyjaśnić nasze zdolności poznawcze.

50
00:01:54,380 --> 00:01:57,326
Nasz mózg musi być naprawdę niezwykły

51
00:01:57,326 --> 00:01:59,303
i wyjątkowy.

52
00:01:59,303 --> 00:02:02,529
Ich mózgi mogą być większe,
ale nasz jest lepszy

53
00:02:02,529 --> 00:02:04,404
i mógłby być lepszy, na przykład

54
00:02:04,404 --> 00:02:06,515
w tym, że wydaje się większy niż powinien

55
00:02:06,515 --> 00:02:09,123
ze znacznie większą korą mózgową
niż powinniśmy mieć,

56
00:02:09,123 --> 00:02:10,752
biorąc pod uwagę rozmiar ciał.

57
00:02:10,752 --> 00:02:12,404
To dodałoby nam dodatkową korę

58
00:02:12,404 --> 00:02:15,424
w celu robienia ciekawszych rzeczy
niż tylko poruszanie ciałem.

59
00:02:15,424 --> 00:02:17,043
Rozmiar mózgu

60
00:02:17,043 --> 00:02:19,376
zwykle wynika z rozmiaru ciała.

61
00:02:19,376 --> 00:02:21,693
Głównym powodem dla którego mówimy,

62
00:02:21,693 --> 00:02:23,780
że nasz mózg jest większy niż powinien być

63
00:02:23,780 --> 00:02:25,552
jest porównywanie się

64
00:02:25,552 --> 00:02:27,238
z małpami człekokształtnymi.

65
00:02:27,238 --> 00:02:29,832
Goryle mogą być dwa lub trzy razy
większe od nas,

66
00:02:29,832 --> 00:02:32,253
więc ich mózgi też powinny być
większe od naszych,

67
00:02:32,253 --> 00:02:34,198
lecz tak naprawdę jest odwrotnie.

68
00:02:34,198 --> 00:02:37,133
Nasz mózg jest trzy razy większy
od mózgu goryla.

69
00:02:37,133 --> 00:02:39,253
Ludzki mózg także wydaje się niezwykły

70
00:02:39,253 --> 00:02:41,500
pod względem ilości energii, którą zużywa.

71
00:02:41,500 --> 00:02:44,249
Chociaż jego waga stanowi
tylko 2% masy ciała,

72
00:02:44,249 --> 00:02:47,542
zużywa aż 25% całej energii,

73
00:02:47,542 --> 00:02:50,155
której ciało potrzebuje
do codziennego funkcjonowania.

74
00:02:50,155 --> 00:02:53,508
To 500 kalorii z łącznej sumy 2000

75
00:02:53,508 --> 00:02:55,913
potrzebnych aby nasz mózg działał.

76
00:02:55,913 --> 00:02:58,791
Więc ludzki mózg
jest większy niż powinien,

77
00:02:58,791 --> 00:03:00,867
używa znacznie więcej energii
niż powinien,

78
00:03:00,867 --> 00:03:02,325
więc jest szczególny.

79
00:03:02,325 --> 00:03:04,896
W tym momencie te kwestie
zaczęły mnie niepokoić.

80
00:03:04,896 --> 00:03:06,567
W biologii szukamy reguł

81
00:03:06,567 --> 00:03:09,413
odnoszących się 
do wszystkich zwierząt i życia w ogóle,

82
00:03:09,413 --> 00:03:11,263
więc dlaczego teoria ewolucji

83
00:03:11,263 --> 00:03:14,455
dotyczy wszystkich ale nie nas?

84
00:03:14,455 --> 00:03:17,032
Być może problem leży 
w podstawowym założeniu,

85
00:03:17,032 --> 00:03:18,973
że wszystkie mózgi są zbudowane tak samo.

86
00:03:18,973 --> 00:03:20,412
Może mózgi podobnego rozmiaru

87
00:03:20,412 --> 00:03:23,313
w rzeczywistości mogą być zbudowane 
z różnej ilości neuronów.

88
00:03:23,313 --> 00:03:24,770
Być może ogromny mózg

89
00:03:24,770 --> 00:03:26,610
nie koniecznie ma więcej neuronów

90
00:03:26,610 --> 00:03:28,831
niż mózg skromniejszego rozmiaru.

91
00:03:28,831 --> 00:03:31,840
Może ludzki mózg 
w rzeczywistości ma najwięcej neuronów

92
00:03:31,840 --> 00:03:34,413
ze wszystkich mózgów, niezależnie od rozmiaru,

93
00:03:34,413 --> 00:03:36,507
zwłaszcza w korze mózgowej.

94
00:03:36,507 --> 00:03:38,059
Dla mnie następujące pytanie

95
00:03:38,059 --> 00:03:39,788
stało się bardzo ważnym:

96
00:03:39,788 --> 00:03:42,188
z jak wielu neuronów składa się mózg ludzki,

97
00:03:42,188 --> 00:03:44,710
i jak to jest w porównaniu do innych zwierząt?

98
00:03:44,710 --> 00:03:47,133
Być może słyszeliście lub czytaliście,

99
00:03:47,133 --> 00:03:49,244
że mamy 100 miliardów neuronów,

100
00:03:49,244 --> 00:03:51,330
więc 10 lat temu zapytałam moich kolegów

101
00:03:51,330 --> 00:03:53,169
czy wiedzą skąd pochodzi ta liczba.

102
00:03:53,169 --> 00:03:54,627
Lecz nikt nie wiedział.

103
00:03:54,627 --> 00:03:56,080
Przekopałam literaturę by

104
00:03:56,080 --> 00:03:58,238
znaleźć oryginalne odniesienie do tej liczby

105
00:03:58,238 --> 00:03:59,921
i nigdy go nie znalazłam.

106
00:03:59,921 --> 00:04:02,660
Wygląda na to, że nikt do tej pory nie policzył

107
00:04:02,660 --> 00:04:04,194
liczby neuronów w ludzkim mózgu

108
00:04:04,194 --> 00:04:06,693
czy w którymkolwiek innym mózgu.

109
00:04:06,693 --> 00:04:10,228
Więc wymyśliłam 
własny sposób wyliczenia komórek w mózgu

110
00:04:10,228 --> 00:04:12,336
i w zasadzie opiera się on

111
00:04:12,336 --> 00:04:15,581
na rozpuszczaniu mózgu do konsystencji zupy.

112
00:04:15,581 --> 00:04:17,618
To działa następująco:

113
00:04:17,618 --> 00:04:20,745
Bierzemy mózg, lub część mózgu

114
00:04:20,745 --> 00:04:22,489
i rozpuszczamy ją w detergencie,

115
00:04:22,489 --> 00:04:23,998
który niszczy błony komórkowe

116
00:04:23,998 --> 00:04:26,434
lecz pozostawia jądro komórkowe..

117
00:04:26,434 --> 00:04:29,574
Otrzymujemy wolne jądra w zawiesinie,

118
00:04:29,574 --> 00:04:31,355
która wygląda tak

119
00:04:31,355 --> 00:04:32,628
jak czysta zupa.

120
00:04:32,628 --> 00:04:34,519
Ta zawiesina zawiera wszystkie jądra,

121
00:04:34,519 --> 00:04:36,573
które kiedyś były mózgiem myszy.

122
00:04:36,573 --> 00:04:39,603
Piękno zupy polega na tym, 
że jest to zawiesina,

123
00:04:39,603 --> 00:04:42,501
którą można pomieszać 
i jednorodnie rozprowadzić

124
00:04:42,501 --> 00:04:44,472
jądra w roztworze, tak by po spojrzeniu

125
00:04:44,472 --> 00:04:46,453
pod mikroskop na 4 czy 5 próbek

126
00:04:46,453 --> 00:04:50,536
tego jednorodnego roztworu

127
00:04:50,536 --> 00:04:53,072
można policzyć jądra i potem stwierdzić

128
00:04:53,072 --> 00:04:54,751
ile komórek posiadał dany mózg.

129
00:04:54,751 --> 00:04:56,376
To proste, jasne

130
00:04:56,376 --> 00:04:57,540
i naprawdę szybkie.

131
00:04:57,540 --> 00:04:59,807
Użyliśmy już tej metody 
do policzenia neuronów

132
00:04:59,807 --> 00:05:02,118
występujących w wielu różnych gatunkach

133
00:05:02,118 --> 00:05:03,807
i okazało się, że nie wszystkie mózgi

134
00:05:03,807 --> 00:05:06,389
są zbudowane w ten sam sposób.

135
00:05:06,389 --> 00:05:08,576
Weźmy na przykład gryzonie i naczelne.

136
00:05:08,576 --> 00:05:10,860
W mózgach większych gryzoni,

137
00:05:10,860 --> 00:05:12,546
średnia wielkość neuronów rośnie

138
00:05:12,546 --> 00:05:15,145
więc mózg rozdyma się bardzo szybko

139
00:05:15,145 --> 00:05:18,310
i znacznie szybciej 
zyskuje większy rozmiar niż neurony.

140
00:05:18,310 --> 00:05:20,013
Lecz mózgi naczelnych zyskują neurony

141
00:05:20,013 --> 00:05:22,472
bez zwiększania rozmiaru średniego neuronu

142
00:05:22,472 --> 00:05:23,997
co jest bardzo oszczędnym sposobem

143
00:05:23,997 --> 00:05:25,650
na dodanie neuronów do mózgu.

144
00:05:25,650 --> 00:05:27,414
W rezultacie mózg ssaka naczelnego

145
00:05:27,414 --> 00:05:30,581
zawsze będzie miał 
więcej neuronów niż mózg gryzonia

146
00:05:30,581 --> 00:05:32,064
o takim samym rozmiarze i im większy mózg,

147
00:05:32,064 --> 00:05:34,278
tym większa będzie różnica między nimi.

148
00:05:34,278 --> 00:05:36,381
Co można więc stwierdzić o naszym mózgu?

149
00:05:36,381 --> 00:05:38,065
Dowiedzieliśmy się, że średnio

150
00:05:38,065 --> 00:05:39,850
86 miliardów neuronów,

151
00:05:39,850 --> 00:05:42,849
z których 16 miliardów 
znajduje się w korze mózgowej.

152
00:05:42,849 --> 00:05:44,930
Jeśli uznamy, że kora mózgowa

153
00:05:44,930 --> 00:05:48,024
odpowiada za funkcje takie jak

154
00:05:48,024 --> 00:05:51,161
świadomość, logiczne i abstrakcyjne myślenie,

155
00:05:51,161 --> 00:05:54,145
a te 16 bilionów to najwięcej

156
00:05:54,145 --> 00:05:56,766
spośród innych kor.

157
00:05:56,766 --> 00:05:58,484
Myślę, że jest to najprostsze rozwiązanie

158
00:05:58,484 --> 00:06:01,626
naszych niezwykłych zdolności poznawczych.

159
00:06:01,626 --> 00:06:04,847
Lecz równie ważne jest 
znaczenie 86 miliardów neuronów.

160
00:06:04,847 --> 00:06:06,376
Bo odkryliśmy, że związek między

161
00:06:06,376 --> 00:06:08,728
rozmiarem mózgu i ilością neuronów

162
00:06:08,728 --> 00:06:10,355
może być opisany matematycznie,

163
00:06:10,355 --> 00:06:12,573
możemy wyliczyć jak wyglądałby ludzki mózg

164
00:06:12,573 --> 00:06:15,247
gdyby był zbudowany tak jak u gryzoni.

165
00:06:15,247 --> 00:06:18,821
Mózg gryzonia z 86 miliardami neuronów

166
00:06:18,821 --> 00:06:21,942
ważyłby 36 kg.

167
00:06:21,942 --> 00:06:23,575
To niemożliwe.

168
00:06:23,575 --> 00:06:25,481
Tak ogromny mózg zostałby zmiażdżony

169
00:06:25,481 --> 00:06:26,665
przez własna wagę

170
00:06:26,665 --> 00:06:28,252
i ten nieprawdopodobny mózg

171
00:06:28,252 --> 00:06:32,023
mieściłby się w ciele o wadze 89 ton.

172
00:06:32,023 --> 00:06:34,157
Nie sądzę, że to nas przypomina.

173
00:06:34,157 --> 00:06:36,710
Już teraz możemy dojść 
do bardzo ważnego wniosku,

174
00:06:36,710 --> 00:06:39,357
że nie jesteśmy gryzoniami.

175
00:06:39,357 --> 00:06:42,625
Ludzki mózg nie jest dużym mózgiem szczura.

176
00:06:42,625 --> 00:06:45,253
W porównaniu ze szczurem
wydajemy się niezwykli,

177
00:06:45,253 --> 00:06:47,473
lecz nie jest to trafne porównanie

178
00:06:47,473 --> 00:06:50,052
biorąc pod uwagę,
że nie jesteśmy gryzoniami.

179
00:06:50,052 --> 00:06:51,112
Jesteśmy naczelnymi,

180
00:06:51,112 --> 00:06:53,726
więc adekwatnym będzie 
porównanie z innymi naczelnymi.

181
00:06:53,726 --> 00:06:54,953
Jeśli poprawnie wyliczymy,

182
00:06:54,953 --> 00:06:57,739
dowiemy się, że pospolity ssak

183
00:06:57,739 --> 00:06:59,669
z 86 miliardami neuronów

184
00:06:59,669 --> 00:07:02,672
miałby mózg o wadze 1,2 kg

185
00:07:02,672 --> 00:07:04,561
co wydaje się właściwe,

186
00:07:04,561 --> 00:07:06,533
w ciele o masie około 66 kg,

187
00:07:06,533 --> 00:07:09,178
co w moim przypadku jest poprawne.

188
00:07:09,178 --> 00:07:11,798
To prowadzi nas do niezaskakującego,

189
00:07:11,798 --> 00:07:14,767
lecz bardzo istotnego wniosku:

190
00:07:14,767 --> 00:07:16,108
jestem ssakiem naczelnym.

191
00:07:16,108 --> 00:07:18,806
Wszyscy jesteśmy ssakami naczelnymi.

192
00:07:18,806 --> 00:07:20,706
Był nim także Darwin.

193
00:07:20,706 --> 00:07:23,646
Uwielbiam wyobrać sobie, 
że Darwin doceniłby te badania.

194
00:07:23,646 --> 00:07:25,613
Jego mózg, jak i nasz,

195
00:07:25,613 --> 00:07:29,124
został uformowany 
na podobieństwo innych mózgów naczelnych.

196
00:07:29,124 --> 00:07:31,426
Ludzki mózg jest więc niesamowity,

197
00:07:31,426 --> 00:07:34,207
lecz nie jeśli chodzi o liczbę neuronów.

198
00:07:34,207 --> 00:07:36,062
Jest po prostu dużym mózgiem naczelnego.

199
00:07:36,062 --> 00:07:39,106
Myślę, że jest to 
upokarzająca i otrzeźwiająca myśl,

200
00:07:39,106 --> 00:07:42,169
która powinna przypominać
o naszym miejscu w naturze.

201
00:07:42,169 --> 00:07:44,813
Dlaczego więc zużywa aż tyle energii?

202
00:07:44,813 --> 00:07:46,040
Inni naukowcy dowiedli

203
00:07:46,040 --> 00:07:47,763
jak dużo energii zużywa mózg ludzki

204
00:07:47,763 --> 00:07:49,170
i mózg innych gatunków

205
00:07:49,170 --> 00:07:50,822
i wiedząc ile neuronów

206
00:07:50,822 --> 00:07:53,024
każdy z mózgów zawiera, mogliśmy policzyć.

207
00:07:53,024 --> 00:07:55,640
Okazało się, że mózg ludzki i inne mózgi

208
00:07:55,640 --> 00:07:57,853
zużywają podobne ilości energii,

209
00:07:57,853 --> 00:08:01,274
średnio 6 kalorii na miliard neuronów dziennie.

210
00:08:01,274 --> 00:08:03,413
Całkowite zużycie energii mózgu

211
00:08:03,413 --> 00:08:05,447
jest prostą funkcją liniową

212
00:08:05,447 --> 00:08:07,156
ilości jego neuronów.

213
00:08:07,156 --> 00:08:09,339
Okazuje się, że ludzki mózg

214
00:08:09,339 --> 00:08:13,180
zużywa tyle samo energii
ile mogliśmy się spodziewać.

215
00:08:13,180 --> 00:08:15,271
Powodem dla którego mózg zużywa

216
00:08:15,271 --> 00:08:16,943
tyle energii jest po prostu to,

217
00:08:16,943 --> 00:08:18,926
że posiada dużo neuronów

218
00:08:18,926 --> 00:08:20,411
Ponieważ jesteśmy ssakami naczelnymi

219
00:08:20,411 --> 00:08:22,910
ze znacznie większą ilością neuronów

220
00:08:22,910 --> 00:08:24,432
na daną masę ciała 
niż jakiekolwiek inne zwierzę,

221
00:08:24,432 --> 00:08:27,972
względny koszt naszego mózgu jest duży,

222
00:08:27,972 --> 00:08:30,973
lecz dlatego że jesteśmy naczelnymi, 
a nie kimś specjalnym.

223
00:08:30,973 --> 00:08:32,163
Przed nami ostatnie pytanie:

224
00:08:32,163 --> 00:08:35,278
w jaki sposób zyskaliśmy 
tak niezwykłą liczbę neuronów

225
00:08:35,278 --> 00:08:37,178
i w szczególności, jeśli małpy człekokształtne

226
00:08:37,178 --> 00:08:38,733
są większe od ludzi

227
00:08:38,733 --> 00:08:42,418
dlaczego nie mają większego mózgu 
z większą ilością neuronów?

228
00:08:42,418 --> 00:08:44,588
Gdy zrozumieliśmy jak drogie jest posiadanie

229
00:08:44,588 --> 00:08:46,921
tak wielu neuronów w mózgu, zdałam sobie sprawę,

230
00:08:46,921 --> 00:08:48,924
że może istnieje proste wyjaśnienie.

231
00:08:48,924 --> 00:08:50,607
Nie mogą wydać tyle energii

232
00:08:50,607 --> 00:08:53,557
na duże ciało i dużą liczbę neuronów.

233
00:08:53,557 --> 00:08:54,986
Zrobiliśmy obliczenia.

234
00:08:54,986 --> 00:08:57,026
Z jednej strony ustaliliśmy ile energii

235
00:08:57,026 --> 00:08:58,797
naczelny pobiera z codziennego

236
00:08:58,797 --> 00:08:59,877
spożywania surowizny

237
00:08:59,877 --> 00:09:01,914
i z drugiej, ile energii

238
00:09:01,914 --> 00:09:03,678
zużywa ciało o określonej masie

239
00:09:03,678 --> 00:09:07,065
i ile energii zostaje zużyte
przez konkretną liczbę neuronów.

240
00:09:07,065 --> 00:09:08,554
Spojrzeliśmy na zestawienia

241
00:09:08,554 --> 00:09:10,965
masy ciała i liczby neuronów w mózgu,

242
00:09:10,965 --> 00:09:12,235
występujących u naczelnego

243
00:09:12,235 --> 00:09:14,783
żywiącego się
przez daną ilość godzin dziennie.

244
00:09:14,783 --> 00:09:16,599
Dowiedzieliśmy się,

245
00:09:16,599 --> 00:09:18,311
że ponieważ neurony są tak kosztowne

246
00:09:18,311 --> 00:09:21,681
istnieje kompromis
między masą ciała a liczbą neuronów.

247
00:09:21,681 --> 00:09:24,632
Naczelny, który żywi się 8 godzin dziennie

248
00:09:24,632 --> 00:09:27,656
może utrzymać 
najwyżej 53 miliardy neuronów,

249
00:09:27,656 --> 00:09:29,383
ale wtedy ciało nie może

250
00:09:29,383 --> 00:09:31,337
ważyć więcej niż 25 kg.

251
00:09:31,337 --> 00:09:33,038
Aby uzyskać większą wagę

252
00:09:33,038 --> 00:09:34,807
musi poświęcić neurony.

253
00:09:34,807 --> 00:09:37,460
Więc albo duże ciało,

254
00:09:37,460 --> 00:09:38,955
albo duża liczba neuronów.

255
00:09:38,955 --> 00:09:40,320
Jeśli jesz tyle co ssak naczelny

256
00:09:40,320 --> 00:09:42,166
nie możesz mieć obu na raz.

257
00:09:42,166 --> 00:09:44,520
Jedynym sposobem na to metaboliczne ograniczenie

258
00:09:44,520 --> 00:09:47,921
byłoby spędzanie 
jeszcze większej ilości godzin na jedzeniu

259
00:09:47,921 --> 00:09:49,284
lecz jest to niebezpieczne

260
00:09:49,284 --> 00:09:52,003
i po przekroczeniu pewnej granicy, 
po prostu niemożliwe.

261
00:09:52,003 --> 00:09:53,540
Na przykład goryle i orangutany

262
00:09:53,540 --> 00:09:55,463
utrzymują około 30 miliardów neuronów

263
00:09:55,463 --> 00:09:58,429
spędzając 8,5 godziny dziennie jedząc

264
00:09:58,429 --> 00:10:01,545
i wydaje się, że więcej nie mogą.

265
00:10:01,545 --> 00:10:03,336
9 godzin jedzenia dziennie

266
00:10:03,336 --> 00:10:06,607
wydaje się być limitem 
dla ssaka naczelnego.

267
00:10:06,607 --> 00:10:08,398
Co z nami?

268
00:10:08,398 --> 00:10:09,998
Z 86 miliardami neuronów

269
00:10:09,998 --> 00:10:13,033
i od 60 do 70 kg masy ciała

270
00:10:13,033 --> 00:10:16,594
powinniśmy spędzać ponad 9 godzin

271
00:10:16,594 --> 00:10:20,169
dziennie na jedzeniu,

272
00:10:20,169 --> 00:10:22,208
co jest niemożliwe.

273
00:10:22,208 --> 00:10:24,042
Gdybyśmy jedli jak naczelne

274
00:10:24,042 --> 00:10:26,295
nie powinniśmy istnieć.

275
00:10:26,295 --> 00:10:28,422
Jak się więc tutaj znaleźliśmy?

276
00:10:28,422 --> 00:10:31,157
Jeśli nasz mózg 
zużywa tyle energii ile powinien

277
00:10:31,157 --> 00:10:32,880
i jeśli nie możemy spędzić

278
00:10:32,880 --> 00:10:36,554
każdej godziny naszego dnia na jedzeniu,

279
00:10:36,554 --> 00:10:38,465
jedyną alternatywą

280
00:10:38,465 --> 00:10:40,423
jest uzyskanie większej ilości energii

281
00:10:40,423 --> 00:10:42,376
z tego samego jedzenia.

282
00:10:42,376 --> 00:10:46,176
Co niezwykłe, jest to zgodne z tym

283
00:10:46,176 --> 00:10:49,213
co nasi przodkowie wynaleźli

284
00:10:49,213 --> 00:10:51,052
1,5 miliona lat temu

285
00:10:51,052 --> 00:10:53,834
kiedy wynaleźli gotowanie.

286
00:10:53,834 --> 00:10:55,804
Gotować to używać ognia,

287
00:10:55,804 --> 00:10:59,204
aby poddać jedzenie
wstępnemu trawieniu poza ciałem.

288
00:10:59,204 --> 00:11:02,210
Ugotowane jedzenie 
jest bardziej miękkie i łatwiejsze do żucia,

289
00:11:02,210 --> 00:11:04,773
zamienia się w papkę w naszej buzi,

290
00:11:04,773 --> 00:11:06,925
co pozwala na kompletne strawienie

291
00:11:06,925 --> 00:11:08,361
i wchłonięcie do jelit,

292
00:11:08,361 --> 00:11:12,016
co umożliwia wytworzenie 
więcej energii w krótszym czasie.

293
00:11:12,016 --> 00:11:14,505
Gotowanie daje nam czas na robienie

294
00:11:14,505 --> 00:11:17,007
bardziej interesujących rzeczy w ciągu dnia

295
00:11:17,007 --> 00:11:18,047
i z naszymi neuronami,

296
00:11:18,047 --> 00:11:19,952
niż tylko myślenie o jedzeniu,

297
00:11:19,952 --> 00:11:21,656
szukanie jedzenia i spożywanie go

298
00:11:21,656 --> 00:11:22,881
przez cały dzień.

299
00:11:22,881 --> 00:11:25,380
Dzięki gotowaniu, to co kiedyś było

300
00:11:25,380 --> 00:11:27,733
główną wadą, ten potężny

301
00:11:27,733 --> 00:11:30,766
niebezpiecznie drogi mózg 
z mnogością neuronów,

302
00:11:30,766 --> 00:11:32,802
teraz staje się główną zaletą,

303
00:11:32,802 --> 00:11:36,053
kiedy możemy dostarczyć energii 
dla wielu neuronów

304
00:11:36,056 --> 00:11:38,559
i mamy czas 
na używanie ich do interesujących rzeczy.

305
00:11:38,559 --> 00:11:40,533
Myślę, że to wyjaśnia dlaczego mózg ludzki

306
00:11:40,533 --> 00:11:43,773
stał się tak duży
i tak szybki w toku ewolucji,

307
00:11:43,773 --> 00:11:47,670
pozostając tylko mózgiem ssaka naczelnego.

308
00:11:47,670 --> 00:11:50,444
Z tym dużym mózgiem 
utrzymywanym przez gotowanie

309
00:11:50,444 --> 00:11:53,357
szybko przeskoczyliśmy 
od surowych produktów do kultury,

310
00:11:53,357 --> 00:11:55,963
rolnictwa, cywilizacji, sklepów spożywczych,

311
00:11:55,963 --> 00:11:57,588
elektryczności, lodówek,

312
00:11:57,588 --> 00:11:59,195
wszystkiego tego co współcześnie

313
00:11:59,195 --> 00:12:01,237
pozwalają nam pozyskać całą energię,

314
00:12:01,237 --> 00:12:04,019
której potrzebujemy na cały dzień,

315
00:12:04,019 --> 00:12:06,973
siedząc w ulubionej restauracji fast food.

316
00:12:06,973 --> 00:12:09,410
To co kiedyś było rozwiązaniem,

317
00:12:09,410 --> 00:12:11,109
teraz stało się problemem

318
00:12:11,109 --> 00:12:16,626
i próbujemy znaleźć rozwiązanie 
w surowym jedzeniu.

319
00:12:16,626 --> 00:12:19,182
Jaka jest więc przewaga ludzi?

320
00:12:19,182 --> 00:12:20,685
Co my posiadamy

321
00:12:20,685 --> 00:12:23,180
czego nie mają inne zwierzęta?

322
00:12:23,180 --> 00:12:25,568
Moją odpowiedzią jest fakt, 
że posiadamy najwięcej

323
00:12:25,568 --> 00:12:27,040
neuronów w korze mózgowej

324
00:12:27,040 --> 00:12:28,884
i jest to najprostszym wyjaśnieniem

325
00:12:28,884 --> 00:12:30,897
naszych niezwykłych zdolności poznawczych.

326
00:12:30,897 --> 00:12:34,124
Co sprawia, że robimy to
czego nie potrafią inne zwierzęta

327
00:12:34,124 --> 00:12:36,093
i co uważam za zasadniczą przewagę,

328
00:12:36,093 --> 00:12:39,176
która pozwala nam osiągnąć

329
00:12:39,176 --> 00:12:41,398
największą liczbę neuronów w korze?

330
00:12:41,398 --> 00:12:43,613
W dwóch słowach: gotujemy.

331
00:12:43,613 --> 00:12:47,179
Żadne inne zwierzęta 
nie gotują swojego pożywienia.

332
00:12:47,179 --> 00:12:50,049
Myślę, że w ten sposób 
staliśmy się ludźmi.

333
00:12:50,049 --> 00:12:52,779
Badania ludzkiego mózgu z
mieniły moje myślenie o jedzeniu.

334
00:12:52,779 --> 00:12:54,154
Patrzę na moją kuchnię

335
00:12:54,154 --> 00:12:55,504
i kłaniam się jej

336
00:12:55,524 --> 00:12:57,329
i dziękuję moim przodkom za wynalazek,

337
00:12:57,329 --> 00:12:59,229
który prawdopodobnie uczynił nas ludźmi.

338
00:12:59,229 --> 00:13:01,361
Dziękuję bardzo.

339
00:13:01,361 --> 00:13:07,714
(Brawa)