1
00:00:00,946 --> 00:00:03,340
Зошто е толку специјален човечкиот мозок?

2
00:00:03,340 --> 00:00:05,552
Зошто токму ние ги проучуваме другите животни,

3
00:00:05,552 --> 00:00:07,673
а не тие нас?

4
00:00:07,673 --> 00:00:09,471
Што има или прави човечкиот мозок,

5
00:00:09,471 --> 00:00:11,204
а што не можат другите мозоци?

6
00:00:11,204 --> 00:00:14,052
Кога се заинтересирав за овие прашања пред околу 10 години,

7
00:00:14,052 --> 00:00:16,994
начниците мислеа дека знаат од што се направени различните мозоци.

8
00:00:16,994 --> 00:00:18,723
Иако беше базирано на многу малку докази,

9
00:00:18,723 --> 00:00:20,910
многу научници мислеа дека мозоците на цицачите,

10
00:00:20,910 --> 00:00:22,635
вклучувајќи го и човечкиот мозок,

11
00:00:22,635 --> 00:00:23,935
се направени на ист начин,

12
00:00:23,935 --> 00:00:25,437
дека бројот на неврони е секогаш

13
00:00:25,437 --> 00:00:27,668
пропорционален на големината на мозокот.

14
00:00:27,668 --> 00:00:29,744
Ова значи дека два мозоци со иста големина,

15
00:00:29,744 --> 00:00:33,292
како овие два, со тежина од по 400 грама,

16
00:00:33,292 --> 00:00:35,844
би требало да имаат сличен број на неврони.

17
00:00:35,844 --> 00:00:37,640
Е сега, ако невроните се функционалните

18
00:00:37,640 --> 00:00:40,543
единици на мозокот за обработка на информации,

19
00:00:40,543 --> 00:00:42,135
тогаш сопствениците на овие два мозоци

20
00:00:42,135 --> 00:00:44,864
треба да имаат слични когнитивни способности.

21
00:00:44,864 --> 00:00:47,213
Но, едниот е на шимпанзо,

22
00:00:47,213 --> 00:00:49,850
а другиот на крава.

23
00:00:49,850 --> 00:00:52,212
Можеби кравите имаат навистина богат

24
00:00:52,212 --> 00:00:54,465
ментален живот и се толку паметни

25
00:00:54,465 --> 00:00:58,268
што одлучиле да го сокријат тој факт од нас,

26
00:00:58,268 --> 00:00:59,713
но ние ги јадеме.

27
00:00:59,713 --> 00:01:01,412
Мислам дека повеќето луѓе ќе се сложат

28
00:01:01,412 --> 00:01:03,413
дека шимпанзата се способни за посложени,

29
00:01:03,413 --> 00:01:06,469
подетални и пофлексибилни однесувања отколку кравите.

30
00:01:06,469 --> 00:01:08,401
Ова е првиот знак дека сценариото

31
00:01:08,401 --> 00:01:10,434
"сите мозоци се направени на ист начин"

32
00:01:10,434 --> 00:01:12,105
не е баш исправно.

33
00:01:12,105 --> 00:01:13,451
Но ајде да речеме дека е така.

34
00:01:13,451 --> 00:01:15,229
Ако сите мозоци се направени на ист начин,

35
00:01:15,229 --> 00:01:18,141
ако споредиш животни кои имаат мозоци со различна големина,

36
00:01:18,141 --> 00:01:20,323
тогаш поголемите мозоци треба да имаат повеќе неврони

37
00:01:20,323 --> 00:01:22,646
отколку помалите мозоци, и колку е поголем мозокот

38
00:01:22,646 --> 00:01:25,668
толку поинтелигентен треба да биде неговиот сопственик.

39
00:01:25,668 --> 00:01:27,804
Значи, најголемиот мозок што ќе го најдеме треба

40
00:01:27,804 --> 00:01:30,093
да биде и најинтелигентниот.

41
00:01:30,093 --> 00:01:31,674
И еве ги лошите вести:

42
00:01:31,674 --> 00:01:34,431
Нашиот мозок не е најголемиот мозок.

43
00:01:34,431 --> 00:01:35,986
Доста вознемирувачко.

44
00:01:35,986 --> 00:01:38,721
Нашиот мозок тежи помеѓу 1.2 и 1.5 килограми,

45
00:01:38,721 --> 00:01:42,038
но мозокот на слонот тежи помеѓу четири и пет килограми,

46
00:01:42,038 --> 00:01:44,623
а мозокот на китот може да тежи сѐ до 9 килограми.

47
00:01:44,623 --> 00:01:49,361
А за да ги објаснат човековите когнитивни способности

48
00:01:49,361 --> 00:01:51,518
научниците честопати велеа

49
00:01:51,518 --> 00:01:54,380
дека нашиот мозок мора да е специјален.

50
00:01:54,380 --> 00:01:57,326
Мора да е извонреден,

51
00:01:57,326 --> 00:01:59,303
исклучок од правилото.

52
00:01:59,303 --> 00:02:02,529
Нивниот можеби е поголем, но нашиот е подобар,

53
00:02:02,529 --> 00:02:04,404
и можеби е подобар, на пример,

54
00:02:04,404 --> 00:02:06,515
се чини дека е поголем одошто треба,

55
00:02:06,515 --> 00:02:09,213
имаме многу поголем церебрален кортекс одошто треба да имаме,

56
00:02:09,213 --> 00:02:10,752
имајќи ја на ум големината на нашето тело.

57
00:02:10,752 --> 00:02:12,404
Имаме вишок кортекс со кој

58
00:02:12,404 --> 00:02:15,364
можеме да правиме интересни работи, а не само да управуваме со телото.

59
00:02:15,364 --> 00:02:17,043
Тоа е така бидејќи големината на мозокот

60
00:02:17,043 --> 00:02:19,376
вообичаено е во склад со големината на телото.

61
00:02:19,376 --> 00:02:21,693
Заклучокот дека нашиот мозок е поголем

62
00:02:21,693 --> 00:02:23,780
одошто треба да биде, се базира

63
00:02:23,780 --> 00:02:25,552
на нашите споредби со другите

64
00:02:25,552 --> 00:02:27,238
примати.

65
00:02:27,238 --> 00:02:29,832
Горилата можат да бидат двапати или трипати поголеми од нас,

66
00:02:29,832 --> 00:02:32,253
па оттука и нивните мозоци треба да се поголеми од нашите,

67
00:02:32,253 --> 00:02:34,198
но во реалноста е обратно.

68
00:02:34,198 --> 00:02:37,133
Нашиот мозок е трипати поголем од оној на горилото.

69
00:02:37,133 --> 00:02:39,253
Човечкиот мозок е специјален и во однос

70
00:02:39,253 --> 00:02:41,500
на тоа колку енергија троши.

71
00:02:41,500 --> 00:02:44,249
Иако е само 2 проценти од вкупната телесна тежина,

72
00:02:44,249 --> 00:02:47,692
мозокот користи 25 проценти од енергијата

73
00:02:47,692 --> 00:02:50,155
која му е потребна на телото за да функционира.

74
00:02:50,155 --> 00:02:53,508
Тоа се 500 калории од вкупните 2,000 калории,

75
00:02:53,508 --> 00:02:55,913
само за да ви работи мозокот.

76
00:02:55,913 --> 00:02:58,841
Човечкиот мозок е поголем одошто треба да биде,

77
00:02:58,841 --> 00:03:00,867
користи многу повеќе енергија одошто треба,

78
00:03:00,867 --> 00:03:02,325
и затоа е специјален.

79
00:03:02,325 --> 00:03:04,896
И токму овде приказната почна да ми смета.

80
00:03:04,896 --> 00:03:06,567
Во биологијата бараме правила

81
00:03:06,567 --> 00:03:09,413
кои важат за сите животни и за животот во глобала,

82
00:03:09,413 --> 00:03:11,263
и зошто законите на еволуцијата

83
00:03:11,263 --> 00:03:14,905
би важеле за сите само не за нас?

84
00:03:14,905 --> 00:03:17,102
Можеби проблемот лежи во основната претпоставка

85
00:03:17,102 --> 00:03:18,973
дека сите мозоци се направени на ист начин.

86
00:03:18,973 --> 00:03:20,572
Можеби два мозоци со иста големина

87
00:03:20,572 --> 00:03:23,163
содржат различен број на неврони.

88
00:03:23,163 --> 00:03:24,770
Еден многу голем мозок

89
00:03:24,770 --> 00:03:26,610
не мора да значи дека има повеќе неврони

90
00:03:26,610 --> 00:03:28,831
од мозок со средна големина.

91
00:03:28,831 --> 00:03:31,840
Можеби човечкиот мозок има најмногу неврони

92
00:03:31,840 --> 00:03:34,413
споредено со другите мозоци, без оглед на неговата големина,

93
00:03:34,413 --> 00:03:36,507
особено во церебралниот кортекс.

94
00:03:36,507 --> 00:03:38,059
И така за мене стана

95
00:03:38,059 --> 00:03:39,788
важно да одговорам на прашањето:

96
00:03:39,788 --> 00:03:42,188
колку неврони има човечкиот мозок,

97
00:03:42,188 --> 00:03:44,710
и како изгледа тоа во споредба со другите животни?

98
00:03:44,710 --> 00:03:47,133
Е сега, можеби сте слушнале или прочитале некаде

99
00:03:47,133 --> 00:03:49,244
дека имаме 100 милијарди неврони,

100
00:03:49,244 --> 00:03:51,330
и така пред 10 години ги прашав моите колеги

101
00:03:51,330 --> 00:03:53,169
дали знаат како е дојдено до овој број.

102
00:03:53,169 --> 00:03:54,627
Но никој не знаеше.

103
00:03:54,627 --> 00:03:56,080
Копав низ литературата за да откријам

104
00:03:56,080 --> 00:03:58,138
од каде потекнува овој број, но не

105
00:03:58,138 --> 00:03:59,921
можев да откријам.

106
00:03:59,921 --> 00:04:02,660
Се чини дека всушност никој ги нема избројано

107
00:04:02,660 --> 00:04:04,194
невроните во човечкиот мозок,

108
00:04:04,194 --> 00:04:06,693
а ниту пак во другите мозоци.

109
00:04:06,693 --> 00:04:10,228
И така смислив начин како да ги избројам клетките во мозокот.

110
00:04:10,228 --> 00:04:12,336
Во суштина, правиме супа

111
00:04:12,336 --> 00:04:15,581
од мозокот.

112
00:04:15,581 --> 00:04:17,618
Вака функционира:

113
00:04:17,618 --> 00:04:20,745
Земате мозок, или делови од мозокот,

114
00:04:20,745 --> 00:04:22,489
и го растворате во детергент,

115
00:04:22,489 --> 00:04:23,998
кој ги уништува клеточните мембрани,

116
00:04:23,998 --> 00:04:26,434
а клеточното јадро останува недопрено,

117
00:04:26,434 --> 00:04:29,574
и на крај добивате раствор од клеточни јадра

118
00:04:29,574 --> 00:04:31,355
кој изгледа вака,

119
00:04:31,355 --> 00:04:32,628
како бистра супа.

120
00:04:32,628 --> 00:04:34,519
Оваа супа ги содржи сите јадра

121
00:04:34,519 --> 00:04:36,573
кои некогаш биле дел од мозок на глушец.

122
00:04:36,573 --> 00:04:39,603
Убавината на супата се состои во тоа што можете

123
00:04:39,603 --> 00:04:42,501
да ја промешате и на тој начин рамномерно

124
00:04:42,501 --> 00:04:44,472
да ги распределите јадрата во течноста,

125
00:04:44,472 --> 00:04:46,453
и кога ќе разгледате под микроскопот

126
00:04:46,453 --> 00:04:50,536
четири или пет примероци од овој хомоген раствор,

127
00:04:50,536 --> 00:04:53,072
ке можете да ги изброите јадрата

128
00:04:53,072 --> 00:04:54,751
и ќе знаете колку клетки имал тој мозок.

129
00:04:54,751 --> 00:04:56,376
Едноставно е, ефикасно

130
00:04:56,376 --> 00:04:57,810
и навистина брзо.

131
00:04:57,810 --> 00:04:59,807
Го користевме овој метод за да ги изброиме невроните

132
00:04:59,807 --> 00:05:02,118
кај дузина различни видови до сега,

133
00:05:02,118 --> 00:05:03,807
и се покажа дека не сите мозоци

134
00:05:03,807 --> 00:05:06,389
се направени на ист начин.

135
00:05:06,389 --> 00:05:08,576
Да ги земеме глодарите и приматите, на пример:

136
00:05:08,576 --> 00:05:10,860
Во мозоците на поголемите глодари, просечната големина

137
00:05:10,860 --> 00:05:12,546
на невронот се зголемува,

138
00:05:12,546 --> 00:05:15,145
па така мозокот многу брзо се шири,

139
00:05:15,145 --> 00:05:18,310
а ширењето е многу побрзо одошто растот на бројот на неврони.

140
00:05:18,310 --> 00:05:20,013
Но во мозокот на приматите бројот

141
00:05:20,013 --> 00:05:22,472
на неврони расте, а без притоа да се зголеми нивната просечна големина,

142
00:05:22,472 --> 00:05:23,997
и ова е многу економичен начин

143
00:05:23,997 --> 00:05:25,650
за додавање на неврони во мозокот.

144
00:05:25,650 --> 00:05:27,414
Како резултат на ова приматскиот мозок

145
00:05:27,414 --> 00:05:30,581
секогаш ќе има повеќе неврони во споредба со глодарскиот мозок од иста големина,

146
00:05:30,581 --> 00:05:32,064
и колку е поголем мозокот,

147
00:05:32,064 --> 00:05:34,278
толку поголема ќе биде оваа разлика.

148
00:05:34,278 --> 00:05:36,381
И што е со нашиот мозок?

149
00:05:36,381 --> 00:05:38,065
Откривме дека ние имаме, во просек,

150
00:05:38,065 --> 00:05:39,850
86 милијарди неврони,

151
00:05:39,850 --> 00:05:42,849
од кои 16 милијарди се во церебралниот кортекс,

152
00:05:42,849 --> 00:05:44,930
и ако земете во предвид дека цербралниот кортекс

153
00:05:44,930 --> 00:05:48,024
е седиште на функциите како

154
00:05:48,024 --> 00:05:51,161
свесноста, логичкото и апстрактно резонирање,

155
00:05:51,161 --> 00:05:54,145
и тоа што нашиот кортекс има најмногу

156
00:05:54,145 --> 00:05:56,766
неврони споредено со било кој друг кортекс,

157
00:05:56,766 --> 00:05:58,484
мислам дека ова е наједноставното објаснување

158
00:05:58,484 --> 00:06:01,626
за нашите неверојатни когнитивни способности.

159
00:06:01,626 --> 00:06:04,847
Но исто толку е важно и значењето на 86те милијарди неврони.

160
00:06:04,847 --> 00:06:06,376
Оти откривме дека врската помеѓу

161
00:06:06,376 --> 00:06:08,728
големината на мозокот и бројот на неврони кој ги поседува

162
00:06:08,728 --> 00:06:10,355
може да се опише математички,

163
00:06:10,355 --> 00:06:12,573
можеме да пресметаме како би изгледал

164
00:06:12,573 --> 00:06:15,247
човечкиот мозок доколку беше направен како оној на глодарите.

165
00:06:15,247 --> 00:06:18,821
Глодарски мозок со 86 милијарди неврони

166
00:06:18,821 --> 00:06:21,942
би тежел 36 килограми.

167
00:06:21,942 --> 00:06:23,575
Тоа е невозможно.

168
00:06:23,575 --> 00:06:25,481
Мозок со толкава големина би бил згмечен

169
00:06:25,481 --> 00:06:26,665
од сопствената тежина,

170
00:06:26,665 --> 00:06:28,252
и овој невозможен мозок би одел

171
00:06:28,252 --> 00:06:32,023
со тело кое тежи 89 тони.

172
00:06:32,023 --> 00:06:34,157
Ова не личи на нас.

173
00:06:34,157 --> 00:06:36,710
Ова веќе нѐ води до еден многу важен заклучок,

174
00:06:36,710 --> 00:06:39,357
дека ние не сме глодари.

175
00:06:39,357 --> 00:06:42,625
Човечкиот мозок не е голем стаорски мозок.

176
00:06:42,625 --> 00:06:45,253
Во споредба со стаорец, ние сме специјални, да,

177
00:06:45,253 --> 00:06:47,473
но ваквата споредба не е фер,

178
00:06:47,473 --> 00:06:49,562
имајќи во предвид дека не сме глодари.

179
00:06:49,562 --> 00:06:50,952
Ние сме примати,

180
00:06:50,952 --> 00:06:53,726
па така би требало да се споредуваме со другите примати.

181
00:06:53,726 --> 00:06:54,953
И тука, ако пресметате

182
00:06:54,953 --> 00:06:57,739
ќе видите дека еден генерички примат

183
00:06:57,739 --> 00:06:59,669
со 86 милијарди неврони

184
00:06:59,669 --> 00:07:02,672
би имал мозок од 1.2 килограми,

185
00:07:02,672 --> 00:07:04,561
што изгледа сосема исправно,

186
00:07:04,561 --> 00:07:06,533
во тело од некои 66 килограми,

187
00:07:06,533 --> 00:07:09,178
што во мојот случај е сосема така,

188
00:07:09,178 --> 00:07:11,798
а тоа нѐ води до еден многу не-изненадувачки,

189
00:07:11,798 --> 00:07:14,767
но сепак неверојатен заклучок:

190
00:07:14,767 --> 00:07:16,108
Јас сум примат.

191
00:07:16,108 --> 00:07:18,806
И сите вие сте примати.

192
00:07:18,806 --> 00:07:20,706
И Дарвин бил.

193
00:07:20,706 --> 00:07:23,646
Сакам да размислувам за тоа колку ќе го ценеше ова Дарвин.

194
00:07:23,646 --> 00:07:25,613
Неговиот мозок, како и нашите,

195
00:07:25,613 --> 00:07:29,124
бил направен по урнек на другите приматски мозоци.

196
00:07:29,124 --> 00:07:31,426
Човечкиот мозок можеби е извонреден, да,

197
00:07:31,426 --> 00:07:34,207
но сепак не е специјален.

198
00:07:34,207 --> 00:07:36,062
Едноставно е голем приматски мозок.

199
00:07:36,062 --> 00:07:39,106
Мислам дека ова е многу понизна и отрезнувачка мисла

200
00:07:39,106 --> 00:07:42,169
која треба да нѐ потсетува за нашето место во природата.

201
00:07:42,169 --> 00:07:44,813
Зошто троши толку многу енергија, тогаш?

202
00:07:44,813 --> 00:07:46,260
Едни други луѓе пресметале колку

203
00:07:46,260 --> 00:07:47,763
енергија троши човечкиот мозок

204
00:07:47,763 --> 00:07:49,170
и оној на другите видови,

205
00:07:49,170 --> 00:07:50,822
и сега кога знаеме од колку неврони е направен

206
00:07:50,822 --> 00:07:53,164
секој мозок, можеме да ја направиме математиката.

207
00:07:53,164 --> 00:07:55,030
И излегува дека и човечкиот

208
00:07:55,030 --> 00:07:57,853
и другите мозоци имаат иста потрошувачка,

209
00:07:57,853 --> 00:08:01,274
во просек по шест калории на една милијарда неврони.

210
00:08:01,274 --> 00:08:03,413
Вкупната енергетска потрошувачка на мозокот

211
00:08:03,413 --> 00:08:05,447
е едноставна, линеарна функција

212
00:08:05,447 --> 00:08:07,156
која зависи од бројот на неврони,

213
00:08:07,156 --> 00:08:09,339
и се покажа дека човечкиот мозок

214
00:08:09,339 --> 00:08:13,180
троши онолку енергија колку што очекувавме.

215
00:08:13,180 --> 00:08:15,271
Причината заради која човечкиот мозок

216
00:08:15,271 --> 00:08:16,943
троши толку многу енергија е едноставно

217
00:08:16,943 --> 00:08:18,926
затоа што има огромен број на неврони,

218
00:08:18,926 --> 00:08:20,411
и бидејќи сме примати

219
00:08:20,411 --> 00:08:22,910
кои имаат многу повеќе неврони од било кое друго

220
00:08:22,910 --> 00:08:24,432
животно.

221
00:08:24,432 --> 00:08:27,972
Релативната потрошувачка на нашиот мозок е голема,

222
00:08:27,972 --> 00:08:30,973
но само затоа што сме примати, а не оти сме специјални.

223
00:08:30,973 --> 00:08:32,163
И последното прашање:

224
00:08:32,163 --> 00:08:35,278
како сме дошле до овој неверојатен број на неврони,

225
00:08:35,278 --> 00:08:37,178
и особено, ако големите примати

226
00:08:37,178 --> 00:08:38,733
се поголеми од нас,

227
00:08:38,733 --> 00:08:42,498
тогаш зошто тие немаат поголем мозок од нас, со повеќе неврони?

228
00:08:42,498 --> 00:08:44,588
Кога сфативме колку многу е скапо да

229
00:08:44,588 --> 00:08:46,921
имаш многу неврони во мозокот, помислив,

230
00:08:46,921 --> 00:08:48,924
можеби причината е едноставна.

231
00:08:48,924 --> 00:08:50,607
Тие едноставно не можат да обезбедат

232
00:08:50,607 --> 00:08:53,557
енергија за двете, и за големо тело и за голем број на неврони.

233
00:08:53,557 --> 00:08:54,986
И ја направивме математиката.

234
00:08:54,986 --> 00:08:56,586
Од една страна пресметавме

235
00:08:56,586 --> 00:08:58,527
колку енергија добива приматот на ден

236
00:08:58,527 --> 00:08:59,877
јадејќи сирова храна,

237
00:08:59,877 --> 00:09:01,914
и од друга страна, колку енергија троши

238
00:09:01,914 --> 00:09:03,678
тело со одредена големина

239
00:09:03,678 --> 00:09:07,065
и колку енергија троши мозок со одреден број на неврони,

240
00:09:07,065 --> 00:09:08,554
и разгледувавме кои комбинации

241
00:09:08,554 --> 00:09:10,965
на телесна големина и број на неврони

242
00:09:10,965 --> 00:09:12,235
би можел да си ги дозволи

243
00:09:12,235 --> 00:09:14,783
приматот доколку јаде одреден број часови на ден.

244
00:09:14,783 --> 00:09:16,599
И дојдовме до тоа дека,

245
00:09:16,599 --> 00:09:18,311
бидејќи невроните се многу скапи,

246
00:09:18,311 --> 00:09:21,681
се јавува трампа помеѓу големината на телото и бројот на неврони.

247
00:09:21,681 --> 00:09:24,632
Примат кој јаде осум часа на ден

248
00:09:24,632 --> 00:09:27,656
може да си дозволи 53 милијарди неврони,

249
00:09:27,656 --> 00:09:29,383
но во тој случај неговото тело нема да биде повеќе

250
00:09:29,383 --> 00:09:31,337
од 25 килограми.

251
00:09:31,337 --> 00:09:33,038
За да тежи повеќе од тоа,

252
00:09:33,038 --> 00:09:34,807
ќе мора да се откаже од невроните.

253
00:09:34,807 --> 00:09:37,460
Значи, или големо тело

254
00:09:37,460 --> 00:09:38,955
или голем број на неврони.

255
00:09:38,955 --> 00:09:40,320
Ако јадете како приматот,

256
00:09:40,320 --> 00:09:42,556
не можете да си ги дозволите и двете.

257
00:09:42,556 --> 00:09:44,520
Еден излез од ова метаболитско ограничување

258
00:09:44,520 --> 00:09:47,921
е да поминете повеќе часови јадејќи,

259
00:09:47,921 --> 00:09:49,284
но тогаш станува опасно,

260
00:09:49,284 --> 00:09:52,003
и над одредена точка, веќе е невозможно.

261
00:09:52,003 --> 00:09:53,540
Горилата и орангутаните, на пример,

262
00:09:53,540 --> 00:09:55,463
можат да си дозволат 30 милијарди неврони

263
00:09:55,463 --> 00:09:58,429
поминувајќи осум и пол часа на ден јадејќи,

264
00:09:58,429 --> 00:10:01,545
и се чини дека тоа е најмногу што можат.

265
00:10:01,545 --> 00:10:03,336
Девет часовна исхрана на ден

266
00:10:03,336 --> 00:10:06,607
се чини дека е практичната граница за еден примат.

267
00:10:06,607 --> 00:10:08,398
Што е со нас?

268
00:10:08,398 --> 00:10:09,998
Со нашите 86 милијарди неврони

269
00:10:09,998 --> 00:10:13,033
и телесна маса од 60 до 70 килограми,

270
00:10:13,033 --> 00:10:16,594
ние би требало да поминеме над девет часа

271
00:10:16,594 --> 00:10:20,169
секој ден хранејќи се,

272
00:10:20,169 --> 00:10:22,208
нешто што е неизводливо.

273
00:10:22,208 --> 00:10:24,042
Ако јадевме како приматите,

274
00:10:24,042 --> 00:10:26,295
немаше да бидеме овде.

275
00:10:26,295 --> 00:10:28,422
Тогаш, како стигнавме до овде?

276
00:10:28,422 --> 00:10:31,157
Епа, ако нашиот мозок троши онолку енергија

277
00:10:31,157 --> 00:10:32,880
колку што треба, и ако не можеме

278
00:10:32,880 --> 00:10:36,554
да поминуваме толку многу време во исхрана,

279
00:10:36,554 --> 00:10:38,465
тогаш единствената алтернатива

280
00:10:38,465 --> 00:10:40,423
е некако да извлечеме повеќе енергија

281
00:10:40,423 --> 00:10:42,376
од истата храна.

282
00:10:42,376 --> 00:10:46,176
И неверојатно, тоа точно се совпаѓа

283
00:10:46,176 --> 00:10:49,213
со она за што се верува дека нашите предци го измислиле

284
00:10:49,213 --> 00:10:51,052
пред една и пол милиони години,

285
00:10:51,052 --> 00:10:53,834
а тоа е готвењето.

286
00:10:53,834 --> 00:10:55,804
Да готвите е да користите оган

287
00:10:55,804 --> 00:10:59,604
за да извршите пред-варење на храната надвор од телото.

288
00:10:59,604 --> 00:11:02,210
Готвената храна е помека, и затоа полесно можете

289
00:11:02,210 --> 00:11:04,773
да ја џваката и да ја претворите во каша во устата,

290
00:11:04,773 --> 00:11:06,925
а на тој начин таа целосно се вари

291
00:11:06,925 --> 00:11:08,361
и се апсорбира во желудникот,

292
00:11:08,361 --> 00:11:12,016
на тој начин давајќи повеќе енергија за многу пократко време.

293
00:11:12,016 --> 00:11:14,505
Значи готвењето ни ослободува време

294
00:11:14,505 --> 00:11:16,567
да правиме многу поинтересни работи

295
00:11:16,567 --> 00:11:18,047
со нашите неврони

296
00:11:18,047 --> 00:11:19,952
отколку само да мислиме на храна,

297
00:11:19,952 --> 00:11:21,656
да бараме храна и да гмечеме храна

298
00:11:21,656 --> 00:11:22,881
по цел ден.

299
00:11:22,881 --> 00:11:25,380
Заради готвењето, она што некогаш било

300
00:11:25,380 --> 00:11:27,733
голем товар, овој голем,

301
00:11:27,733 --> 00:11:30,766
опасно скап мозок со многу неврони,

302
00:11:30,766 --> 00:11:32,802
сега би можел да биде главна предност,

303
00:11:32,802 --> 00:11:36,053
сега кога можеме да си ја дозволиме и енергијата за повеќе неврони

304
00:11:36,056 --> 00:11:38,559
и времето за да правиме интересни работи со нив.

305
00:11:38,559 --> 00:11:40,533
Мислам дека ова објаснува зошто човечкиот мозок

306
00:11:40,533 --> 00:11:43,773
станал толку голем за толку краток еволуциски период,

307
00:11:43,773 --> 00:11:47,670
а попатно останувајќи само приматски мозок.

308
00:11:47,670 --> 00:11:50,444
Со овој голем мозок кој е возможен благодарение на готвењето,

309
00:11:50,444 --> 00:11:53,357
отидовме набрзина од сирова храна на култура,

310
00:11:53,357 --> 00:11:55,963
земјоделие, цивилизација, продавници,

311
00:11:55,963 --> 00:11:57,588
струја, фрижидери,

312
00:11:57,588 --> 00:11:59,195
сите оние работи кои денес

313
00:11:59,195 --> 00:12:01,237
ни овозможуваат да ја добиеме сета потребна

314
00:12:01,237 --> 00:12:04,019
енергија за целиот ден, едноставно

315
00:12:04,019 --> 00:12:06,973
седнувајќи во вашиот омилен локал за брза храна.

316
00:12:06,973 --> 00:12:09,410
И така она што некогаш било решение

317
00:12:09,410 --> 00:12:11,109
денес ни стана проблем,

318
00:12:11,109 --> 00:12:16,626
и иронично, решението го бараме во сировата храна.

319
00:12:16,626 --> 00:12:19,182
И која е предноста на луѓето?

320
00:12:19,182 --> 00:12:20,685
Што имаме ние, а што

321
00:12:20,685 --> 00:12:23,220
нема ниту едно друго животно?

322
00:12:23,220 --> 00:12:25,568
Мојот одговор е дека ние имаме најголем број

323
00:12:25,568 --> 00:12:27,040
на неврони во церебралниот кортекс,

324
00:12:27,040 --> 00:12:28,884
и мислам дека ова е наједноставното објаснување

325
00:12:28,884 --> 00:12:30,897
за нашите извонредни когнитивни способности.

326
00:12:30,897 --> 00:12:34,124
И што правиме, а што не прави ни едно друго животно,

327
00:12:34,124 --> 00:12:36,093
и што верувам било клучно

328
00:12:36,093 --> 00:12:39,176
во тоа што сме стекнале толку голем,

329
00:12:39,176 --> 00:12:41,398
најголем број на неврони во кортексот?

330
00:12:41,398 --> 00:12:43,613
Со два збора, ние готвиме.

331
00:12:43,613 --> 00:12:47,179
Ни едно друго животно не готви. Само луѓето.

332
00:12:47,179 --> 00:12:50,049
И мислам дека така сме станале луѓе.

333
00:12:50,049 --> 00:12:52,509
Изучувајќи го човечкиот мозок почнав поинаку да гледам на храната.

334
00:12:52,509 --> 00:12:54,154
Сега кога ќе ја погледнам кујната,

335
00:12:54,154 --> 00:12:55,624
јас ѝ се поклонувам,

336
00:12:55,624 --> 00:12:57,329
и им се заблагодарувам на моите предци

337
00:12:57,329 --> 00:12:59,229
за ова откритие кое нѐ направи луѓе.

338
00:12:59,229 --> 00:13:01,361
Ви благодарам многу.

339
00:13:01,361 --> 00:13:07,714
(Аплауз)