WEBVTT

00:00:00.952 --> 00:00:02.341
Merhaba.

NOTE Paragraph

00:00:02.793 --> 00:00:05.183
Yarım bir sakalım olduğunu 
fark etmişsinizdir.

NOTE Paragraph

00:00:05.603 --> 00:00:07.746
Bu bir iddiayı kaybettiğimden değil.

NOTE Paragraph

00:00:07.770 --> 00:00:10.723
Yıllar önce kötü bir şekilde yanmıştım.

NOTE Paragraph

00:00:10.747 --> 00:00:12.810
Vücudumun çoğu yaralarla kaplı,

NOTE Paragraph

00:00:12.834 --> 00:00:14.682
yüzümün sağ tarafı da dahil.

NOTE Paragraph

00:00:14.706 --> 00:00:17.474
Sadece kılım yok. Tek sebebi bu.

NOTE Paragraph

00:00:17.498 --> 00:00:19.865
Neredeyse simetrik gözüküyor.

NOTE Paragraph

00:00:19.889 --> 00:00:22.432
Her neyse, yüz kıllarını
tartıştığımıza göre

NOTE Paragraph

00:00:23.000 --> 00:00:25.878
sosyal bilime geçelim.

NOTE Paragraph

00:00:25.902 --> 00:00:31.063
Özellikle, insanlık için potansiyelin
nerede olduğunu

NOTE Paragraph

00:00:31.063 --> 00:00:33.465
ve şimdi nerede olduğumuzu
düşünmemizi istiyorum.

NOTE Paragraph

00:00:33.719 --> 00:00:35.122
Bunun hakkında düşünürseniz,

00:00:35.122 --> 00:00:37.827
olabileceğimizi düşündüğümüz yerle
olduğumuz yer arasında

NOTE Paragraph

00:00:37.827 --> 00:00:39.411
her anlamda büyük bir boşluk var.

NOTE Paragraph

00:00:40.672 --> 00:00:42.743
Size şunu sorayım:

NOTE Paragraph

00:00:42.767 --> 00:00:46.818
Kaçınız geçen ay yemesi gerekenden
daha fazlasını yedi?

NOTE Paragraph

00:00:46.842 --> 00:00:48.850
Tamam, her zamanki gibi.

NOTE Paragraph

00:00:48.874 --> 00:00:53.336
Kaçınız geçen ay yapması gerekenden
daha az egzersiz yaptı?

NOTE Paragraph

00:00:53.360 --> 00:00:56.299
Tamam, peki kaçınızın elini
iki kere kaldırması

NOTE Paragraph

00:00:56.323 --> 00:00:58.263
bugün yaptığı en büyük egzersiz oldu?

NOTE Paragraph

00:00:58.287 --> 00:01:00.609
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:01:01.539 --> 00:01:05.308
Kaçınız hayatında en az bir kez
araba sürerken mesaj yazdı?

NOTE Paragraph

00:01:06.200 --> 00:01:09.556
Tamam, dürüst oluyoruz.
Hadi dürüstlüğünüzü test edelim.

NOTE Paragraph

00:01:09.580 --> 00:01:11.582
Burada bulunan kaç insan, geçen ay

NOTE Paragraph

00:01:11.606 --> 00:01:14.492
tuvaletten her çıktığında
ellerini yıkamadı?

NOTE Paragraph

00:01:14.516 --> 00:01:16.154
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:01:16.178 --> 00:01:17.352
Daha az dürüstlük.

NOTE Paragraph

00:01:17.376 --> 00:01:21.003
Bu arada, araba sürerken mesajlaştığımızı
itiraf etmeye meraklı olmamız

NOTE Paragraph

00:01:21.027 --> 00:01:23.640
ama ellerimizi yıkamadığımıza
olmamamız ilginç, bu zor.

NOTE Paragraph

00:01:23.640 --> 00:01:24.800
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:01:25.389 --> 00:01:26.830
Sabaha kadar devam edebiliriz.

NOTE Paragraph

00:01:26.830 --> 00:01:29.547
Problem, konu şu ki; o anda
ne yapabileceğimizi bildiğimiz

NOTE Paragraph

00:01:29.547 --> 00:01:31.521
tonlarca şey var --

NOTE Paragraph

00:01:31.545 --> 00:01:35.185
çok daha farklı olabiliriz
ama farklı bir şekilde davranıyoruz.

NOTE Paragraph

00:01:35.209 --> 00:01:37.462
Bu boşluğu nasıl dolduracağımızı
düşündüğümüzde

NOTE Paragraph

00:01:37.486 --> 00:01:39.741
çoğunlukla cevap "insanlara söyle" oluyor.

NOTE Paragraph

00:01:39.741 --> 00:01:43.197
Örneğin, insanlara araba sürerken
mesajlaşmanın tehlikeli olduğunu söyle.

00:01:43.197 --> 00:01:46.377
Bunun tehlikeli olduğunu biliyor muydun?
Bunu yapmayı bırakmalısın.

00:01:46.377 --> 00:01:49.276
İnsanlara bir şeyin tehlikeli olduğunu
söylerseniz, dururlar.

NOTE Paragraph

00:01:49.276 --> 00:01:51.106
Araba sürerken mesajlaşmak bir örnek.

00:01:51.106 --> 00:01:53.144
Başka bir üzücü örnek ise ABD'de,

00:01:53.168 --> 00:01:56.622
bir yılda yedi ile sekiz yüz milyon
dolar arası parayı

00:01:56.622 --> 00:01:58.518
"finansal okur-yazarlık"a harcamamız.

00:01:59.237 --> 00:02:01.697
Peki bunun sonucunda ne kazanıyoruz?

00:02:01.721 --> 00:02:05.820
Yakın zamanda finansal okur-yazarlık
üzerine yapılan her araştırmayı

00:02:05.844 --> 00:02:08.448
ele alan bir çalışma vardı --
ona meta-analiz deniyor.

00:02:08.448 --> 00:02:11.498
Buldukları şey şuydu ki insanlara,
onlara finansal okur-yazarlık

00:02:11.498 --> 00:02:13.412
öğrettiğinizi söylediğinizde

00:02:13.436 --> 00:02:15.823
öğreniyorlar ve hatırlıyorlar.

00:02:15.847 --> 00:02:18.830
Peki insanlar uyguluyorlar mı? Pek değil.

00:02:18.854 --> 00:02:21.103
İlerleme ortalama yüzde üç veya dört

00:02:21.127 --> 00:02:22.988
o da kursun hemen sonrasında

00:02:23.012 --> 00:02:24.678
ve devamında düşüyor.

00:02:24.702 --> 00:02:26.409
Hatta günün sonunda,

00:02:26.433 --> 00:02:30.092
gelişme yüzde 0,1 civarında --

00:02:30.116 --> 00:02:33.588
sıfır değil ama sıfıra
olabildiğince yakın.

NOTE Paragraph

00:02:33.612 --> 00:02:35.910
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:02:36.494 --> 00:02:37.665
Bu üzücü haber.

00:02:37.689 --> 00:02:40.242
Üzücü haber, insanlara bilgi vermek

00:02:40.266 --> 00:02:42.625
davranışlarını değiştirmede
pek iyi bir yol değil.

00:02:43.024 --> 00:02:44.183
Ne iyi bir yoldur?

NOTE Paragraph

00:02:44.207 --> 00:02:47.060
Sosyal bilimler uzunca bir yol katetti

00:02:47.084 --> 00:02:50.787
ve temel görüş şu ki
eğer davranışı değiştirmek istiyorsak

00:02:50.811 --> 00:02:52.546
çevreyi değiştirmek zorundayız.

00:02:53.232 --> 00:02:56.621
Doğru yol insanları değiştirmek değil,
çevreyi değiştirmektir.

00:02:56.645 --> 00:03:00.173
Bunu nasıl düşünmemiz gerektiğinin
basit bir modelini göstermek istiyorum:

00:03:00.197 --> 00:03:02.219
Bu davranışsal değişim hakkında

00:03:02.243 --> 00:03:05.299
uzaya bir roket göndermekle
aynı şekilde düşünmektir.

00:03:05.762 --> 00:03:08.166
Uzaya bir roket göndermeyi
düşündüğümüzde

00:03:08.190 --> 00:03:09.636
iki ana şeyi yapmak isteriz.

00:03:09.660 --> 00:03:11.981
İlki sürtüşmeyi azaltmaktır.

00:03:11.981 --> 00:03:15.291
Roketi almak ve mümkün olduğunca
az sürtünmeye sahip olmayı isteriz,

00:03:15.315 --> 00:03:17.366
bu mümkün olan en aerodinamik şey.

00:03:17.390 --> 00:03:20.913
İstediğimiz ikinci şey ise mümkün olduğu
kadar çok yakıt yüklemektir,

00:03:20.937 --> 00:03:24.921
bu, görevini yapabilmesinde lazım olan
en yüksek motivasyonu vermek içindir.

00:03:25.461 --> 00:03:27.827
Davranışsal değişim de aynı şey.

NOTE Paragraph

00:03:27.851 --> 00:03:30.226
Sürtünme hakkında konuşalım.

00:03:31.345 --> 00:03:34.275
Özellikle bu çalışma türünde,
size bahsedeceğim şey

00:03:34.299 --> 00:03:37.462
bir eczane, bir çevrim içi eczane.

00:03:37.486 --> 00:03:39.387
Doktorunuza gittiğinizi düşünün.

00:03:39.411 --> 00:03:41.053
Uzun süreli bir hastalığınız var,

00:03:41.077 --> 00:03:43.914
doktorunuz size reçeteyle
bir ilaç yazıyor,

00:03:43.938 --> 00:03:46.232
siz bu çevrim içi eczaneye üye oluyorsunuz

00:03:46.256 --> 00:03:49.145
ve her 90 günde bir ilacınızı
postayla alıyorsunuz.

00:03:49.169 --> 00:03:51.669
Her 90 gün, ilaç, ilaç, ilaç.

00:03:52.122 --> 00:03:55.612
Ayrıca bu çevrim içi eczane
insanların ilaçlarını

00:03:55.612 --> 00:03:58.446
marka ilaçlardan muadil ilaçlara
çevirmeye çalışıyor.

00:03:58.996 --> 00:04:01.230
İnsanlara mektuplar yolluyorlar
ve diyorlar ki;

00:04:01.254 --> 00:04:03.578
"Lütfen ama lütfen
muadil ilaçlara geçin.

00:04:03.578 --> 00:04:07.053
Siz de, biz de, işvereniniz de 
para kurtarmış olacak."

00:04:07.053 --> 00:04:08.261
Peki insanlar ne yapıyor?

00:04:08.657 --> 00:04:09.808
Hiçbir şey.

NOTE Paragraph

00:04:09.832 --> 00:04:12.310
Her türlü şeyi deniyorlar
ve hiçbir şey olmuyor.

00:04:12.334 --> 00:04:15.426
Bir yıl boyunca insanlara inanılmaz
teklifler sundular.

00:04:15.450 --> 00:04:17.399
İnsanlara bir mektup yollayıp dediler ki;

00:04:17.423 --> 00:04:21.117
"Eğer şimdi muadil bir ilaca geçerseniz
bir yıl boyunca bedava olacak."

00:04:21.141 --> 00:04:22.648
Bir yıl boyunca bedava. Harika!

00:04:23.179 --> 00:04:26.027
Sizce insanların yüzde kaçı
değiştirdiler?

00:04:27.067 --> 00:04:28.466
Yüzde ondan daha azı.

00:04:29.104 --> 00:04:31.342
Bu noktada benim ofisime geldiler.

00:04:31.366 --> 00:04:32.815
Üstelik şikayete geldiler.

00:04:33.711 --> 00:04:34.862
Neden beni seçtiler?

00:04:34.886 --> 00:04:37.657
"Bedavanın cazibesi" üzerine
birkaç yazı yazmıştım.

00:04:37.681 --> 00:04:40.898
O yazılarda gösterdik ki;
eğer bir şeyin fiyatını, diyelim ki

00:04:40.922 --> 00:04:43.422
10 centten 1 cente düşürürsen
pek de bir şey olmaz.

00:04:43.422 --> 00:04:47.036
O şeyin fiyatını 1 centten sıfıra düşür,
işte o zaman insanlar heyecanlanır.

NOTE Paragraph

00:04:47.036 --> 00:04:47.988
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:04:48.012 --> 00:04:51.377
Dediler ki "Bak, 'bedava' hakkındaki
yazıları okuduk, 'bedava' verdik.

00:04:51.377 --> 00:04:52.625
Beklediğimiz gibi olmuyor.

00:04:52.649 --> 00:04:53.878
Neden böyle oldu?"

00:04:54.314 --> 00:04:57.063
Dedim ki "Belki de bu
sürtüşmenin sorusudur."

00:04:57.558 --> 00:04:59.042
"Ne demek istiyorsun?" dediler.

00:04:59.066 --> 00:05:01.118
"İnsanlar markalarla başlıyor.

00:05:01.118 --> 00:05:03.493
Hiçbir şey yapamıyorlar
ve markalara gidiyorlar.

00:05:03.493 --> 00:05:07.170
Muadile yönelmek için muadili
markanın üzerine seçmeliler

00:05:07.194 --> 00:05:09.059
ama bir şey daha yapmalılar.

00:05:09.083 --> 00:05:10.696
Mektuba dönüş yapmalılar."

00:05:10.720 --> 00:05:13.330
Yani bu bizim "kötü tasarım" diye
adlandırdığımız şey.

00:05:13.354 --> 00:05:15.248
Aynı anda iki şey oluyor.

00:05:15.248 --> 00:05:17.089
Markalı, muadile karşı gibi görünse de

00:05:17.113 --> 00:05:19.985
aslında bu hiç bir şey yapmamak,
bir şeyler yapmaya karşıdır.

00:05:20.206 --> 00:05:21.930
"Neden bunu değiştirmeyelim?" dedim.

00:05:22.417 --> 00:05:25.674
Neden insanlara bir mektup gönderip
"Sizi muadillere yönlendiriyoruz.

00:05:25.674 --> 00:05:27.340
Hiçbir şey yapmanıza gerek yok.

00:05:27.340 --> 00:05:30.846
Eğer markayla kalmak istiyorsanız
lütfen mektubu cevaplayın." demeyelim?

NOTE Paragraph

00:05:30.846 --> 00:05:31.810
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:05:31.834 --> 00:05:33.045
Değil mi?

00:05:33.490 --> 00:05:34.837
Ne oldu dersiniz?

00:05:36.841 --> 00:05:38.389
Avukatlar, avukatlar oldu.

NOTE Paragraph

00:05:38.413 --> 00:05:41.742
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:05:44.017 --> 00:05:45.862
Bunun yasa dışı olduğu ortaya çıktı.

NOTE Paragraph

00:05:45.886 --> 00:05:49.284
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:05:51.398 --> 00:05:54.346
Bu arada beyin fırtınası
ve yaratıcılık için

00:05:54.370 --> 00:05:56.924
yasa dışı ve ahlaksız şeyler
yapmakta bir sıkıntı yok,

00:05:56.948 --> 00:06:00.398
tabii bu beyin fırtınası aşamasında
kaldığı sürece.

NOTE Paragraph

00:06:00.422 --> 00:06:01.772
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:06:01.796 --> 00:06:03.598
Ama bu fikrin saflığıydı

00:06:03.622 --> 00:06:07.621
çünkü en baştaki tasarımda markalılar
bir sıfır önde başlıyordu.

00:06:07.645 --> 00:06:11.960
Benim yasa dışı ve ahlaksız tasarımımda
muadiller bir sıfır önde başlıyordu.

00:06:11.984 --> 00:06:14.852
Ama onlar, insanlara bir seçenek
sunmakta anlaştılar:

00:06:14.852 --> 00:06:16.294
bir mektup yollayıp dediler ki

00:06:16.294 --> 00:06:18.317
"Eğer bu mektubu cevaplamazsanız

00:06:18.341 --> 00:06:20.501
ilaçlarınızı durdurmak zorunda kalacağız.

00:06:21.083 --> 00:06:24.846
Ama bu mektuba cevap verdiğinizde
markalı halini şu fiyata,

00:06:24.870 --> 00:06:26.622
muadilini şu fiyata seçebilirsiniz."

00:06:26.866 --> 00:06:28.822
Şimdi insanlar bir şey yapmak zorundaydı.

00:06:28.846 --> 00:06:30.521
Eşit şartlardalardı. Değil mi?

00:06:30.569 --> 00:06:32.940
Biri diğerinden bir sıfır önde değildi.

00:06:32.940 --> 00:06:35.452
Sizce yüzde kaçı değiştirdi?

00:06:36.278 --> 00:06:37.796
Büyük bir çoğunluğu.

00:06:38.208 --> 00:06:39.401
Peki bu bize ne söylüyor?

00:06:39.425 --> 00:06:41.988
İnsanlar muadilleri ya da biz
markaları mı seviyoruz?

00:06:42.248 --> 00:06:44.054
Mektuplara dönmekten nefret ediyoruz.

NOTE Paragraph

00:06:44.054 --> 00:06:46.013
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:06:46.037 --> 00:06:50.940
Bu sürtünmenin hikayesidir:
küçük şeyler gerçekten önemli.

00:06:50.964 --> 00:06:54.326
Sürtüşme, istenilen davranışı
alarak şunu demektir:

00:06:54.350 --> 00:06:56.697
Nerede bu kadar fazla
sürtüşüyoruz da

00:06:56.721 --> 00:06:59.294
bu insanları hareket etmekten
bu kadar alıkoyuyor?

00:06:59.318 --> 00:07:01.610
Her istenilen davranış
ve kolay davranışın

00:07:01.634 --> 00:07:03.600
düzenlenmeyişini gördüğünüzde anlayın ki

00:07:03.600 --> 00:07:05.642
biz onları düzenlemeyi denemek istiyoruz.

NOTE Paragraph

00:07:06.509 --> 00:07:08.817
Bu ilk kısım.
Sürtüşme hakkında konuştuk.

00:07:08.841 --> 00:07:10.793
Şimdi de motivasyon hakkında konuşalım.

00:07:10.878 --> 00:07:12.078
Bu çalışmada,

00:07:12.102 --> 00:07:15.950
Kenya'da Kibera denen bir gecekondu
mahallesinde yaşayan çok fakir insanlara

00:07:15.950 --> 00:07:19.156
ulaşmaya çalışıyorduk ki kötü günler
için biraz para biriktirelim.

00:07:19.156 --> 00:07:22.073
Eğer çok fakirseniz
fazladan paranız yoktur,

00:07:22.097 --> 00:07:23.321
kıt kanaat geçinirsiniz

00:07:23.345 --> 00:07:25.662
ve zaman zaman kötü şeyler olur.

00:07:25.686 --> 00:07:30.037
Kötü bir şey olduğunda kullanabileceğiniz
bir şeyiniz yoktur, borç alırsınız.

00:07:30.061 --> 00:07:36.434
Kiberalı insanlar bazen haftalık yüzde ona
kadar faizle borç alabiliyorlar.

00:07:36.458 --> 00:07:39.171
Tabii ki sonrasında bu borçtan çıkmak
oldukça zor oluyor.

00:07:39.171 --> 00:07:41.264
Kıt kanaat yaşarsınız, kötü bir şey olur,

00:07:41.288 --> 00:07:44.054
borç alırsınız, işler daha da
ve daha da kötü olur.

00:07:44.078 --> 00:07:47.435
Biz de insanların kötü günler için
biraz para saklamalarını istedik.

00:07:48.141 --> 00:07:50.707
Bunun motivasyonunun,
buna eklememiz gereken yakıtın

00:07:50.731 --> 00:07:53.050
ne olması gerektiğini düşündük.

00:07:53.074 --> 00:07:54.865
Her türlü yolu denedik.

00:07:55.373 --> 00:07:57.971
Bazı insanlara haftada bir
mesaj attık ve dedik ki

00:07:57.995 --> 00:08:02.088
"Lütfen bu hafta 100 şilin" -- yaklaşık
bir dolar -- "kenara koymaya çalışın."

00:08:02.571 --> 00:08:06.757
Bazı insanlara çocukları tarafından
yazılmış gibi mesajlar attık.

00:08:07.317 --> 00:08:10.724
Şöyle diyordu, "Merhaba anne, baba,
ben küçük Joey" --

00:08:10.748 --> 00:08:12.515
çocuğun ismi her ne ise --

00:08:12.539 --> 00:08:16.484
"Ailemizin geleceği için bu hafta
yüz şilin kenara koymaya çalışın."

00:08:16.508 --> 00:08:20.088
Ben Yahudiyim, biraz acındırma
her zaman işe yarar.

NOTE Paragraph

00:08:20.112 --> 00:08:21.562
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:08:21.586 --> 00:08:23.429
Bazı insanlar yüzde onunu aldı.

00:08:23.453 --> 00:08:26.326
"Yüz şiline kadar para biriktirin,
size yüzde onunu verelim."

00:08:26.326 --> 00:08:28.011
Bazı insanlar yüzde yirmisini aldı.

00:08:28.035 --> 00:08:30.689
Bazı insanlar da yüzde onunu
ve yüzde yirmisini aldı

00:08:30.713 --> 00:08:32.986
ama onlar kayıptan kaçınmayla aldılar.

00:08:33.010 --> 00:08:34.341
Kayıptan kaçınma nedir?

00:08:34.365 --> 00:08:36.960
Kayıptan kaçınma kazanmaktan
hoşlanmaktan daha çok

00:08:36.984 --> 00:08:38.720
kaybetmekten nefret etme fikridir.

00:08:38.744 --> 00:08:41.471
Yüzde onluk durumunda
olan birini düşünün

00:08:41.495 --> 00:08:43.176
ve onlar kırk şilin koyuyorlar.

00:08:43.176 --> 00:08:45.651
Onlar kırk şilin koyunca
biz onlara dört daha veririz

00:08:45.651 --> 00:08:47.103
onlar teşekkür ederler.

00:08:47.127 --> 00:08:48.857
Bu insan altıdan vazgeçti.

00:08:48.881 --> 00:08:51.480
Eğer bir yüz verselerdi
altı daha alabilirlerdi

00:08:51.504 --> 00:08:53.028
ama bunu görmüyorlar.

00:08:53.028 --> 00:08:55.553
Bu yüzden önceden eşleme
dediğimiz bir şey yaptık.

00:08:55.553 --> 00:08:58.228
Haftanın başında on şilin koyduk.

00:08:58.252 --> 00:08:59.802
"Sizi bekliyor!" dedik.

00:08:59.826 --> 00:09:02.792
Eğer biri kırk koyarsa dedik ki
"Sen kırk koydun,

00:09:02.816 --> 00:09:05.437
biz dört bırakıyoruz
ve altı geri alıyoruz."

00:09:05.437 --> 00:09:08.458
Yani önceden veya sonradan eşlesek de

00:09:08.458 --> 00:09:10.156
insanlar hep yüzde on aldı.

00:09:10.180 --> 00:09:11.624
Fakat önceden eşlemede

00:09:11.648 --> 00:09:14.741
eşlemedikleri paranın hesaplarından
ayrılışlarını gördüler.

00:09:15.850 --> 00:09:18.772
Yani mesajlar, çocuklardan mesajlar,
yüzde on, yüzde yirmi,

00:09:18.796 --> 00:09:20.383
önceden ve sonradan eşleme var.

00:09:20.407 --> 00:09:22.374
Bir şart daha ekledik.

00:09:22.398 --> 00:09:24.768
Bu boylarda bir bozuk para,

00:09:24.792 --> 00:09:26.845
üzerinde 24 sayıyla beraber.

00:09:27.472 --> 00:09:30.935
Bozuk parayı barakalarında
bir yere koymalarını istedik

00:09:30.959 --> 00:09:34.260
ve her hafta bir bıçak alıp o hafta için
olan numarayı kazımalarını --

00:09:34.284 --> 00:09:36.388
hafta bir, iki, üç, dört --

00:09:36.412 --> 00:09:38.911
eğer biriktiremedilerse bir eksi
gibi kazımalarını

00:09:38.935 --> 00:09:41.193
biriktirdilerse dikey kazımalarını.

NOTE Paragraph

00:09:41.788 --> 00:09:43.052
Şimdi kendiniz düşünün:

00:09:43.076 --> 00:09:46.396
Sizce bu yollardan hangisi
en çok işe yaradı?

00:09:46.420 --> 00:09:48.791
Mesaj, çocuklardan mesaj,
yüzde on, yüzde yirmi,

00:09:48.815 --> 00:09:51.055
haftanın başı, haftanın sonu
ve de bozuk para?

00:09:51.055 --> 00:09:53.528
Size ortalama bir insanın ne
düşündüğünü söyleyeyim.

00:09:53.528 --> 00:09:55.515
Bu tahmin çalışmalarını yürüttük,

00:09:55.539 --> 00:09:57.633
hem ABD'de hem Kenya'da.

00:09:57.657 --> 00:10:00.601
İnsanlar yüz yirminin çok tepki
alacağını düşündü,

00:10:00.625 --> 00:10:01.867
yüzde onun daha az,

00:10:01.891 --> 00:10:03.727
kalanının ise hiçbir şey --

00:10:03.751 --> 00:10:06.476
çocuklar, bozuk para, hiç fark etmez.

00:10:07.048 --> 00:10:10.118
İnsanlar kayıptan kaçınmanın
küçük bir etkisi olacağını düşündü.

NOTE Paragraph

00:10:10.677 --> 00:10:11.937
Aslında ne oldu?

00:10:12.861 --> 00:10:15.033
Haftada bir kez hatırlatıcı mesaj atmak

00:10:15.057 --> 00:10:16.266
oldukça işe yaradı.

00:10:16.848 --> 00:10:18.006
İyi haber!

00:10:18.030 --> 00:10:21.629
Bu program altı ay sürdü. İnsanlar unutur.
İnsanlara hatırlatmak güzeldir.

00:10:22.088 --> 00:10:25.033
Yüzde on haftanın sonunda
biraz daha yardım etti.

00:10:25.057 --> 00:10:26.525
Finansal teşvikler işe yaradı.

00:10:27.033 --> 00:10:31.033
Yüzde yirmi haftanın sonunda --
yüzde on gibi, farkı yok.

00:10:31.625 --> 00:10:33.582
Yüzde on haftanın başında

00:10:33.606 --> 00:10:34.787
biraz daha yardım etti.

00:10:34.787 --> 00:10:36.169
Kayıptan kaçınma işe yarıyor.

00:10:36.169 --> 00:10:38.080
Haftanın başında yüzde yirmi

00:10:38.104 --> 00:10:41.179
aynı haftanın başında yüzde on gibi
işe yaradı, bir fark yok.

00:10:41.203 --> 00:10:44.181
Ayrıca çocuklardan mesajlar da
en az yüzde yirmi

00:10:44.205 --> 00:10:47.419
ve kayıptan kaçınma kadar etkiliydi --

00:10:47.443 --> 00:10:49.101
bu harika bir şey, değil mi?

00:10:49.125 --> 00:10:52.453
Çocuklardan mesajların bu kadar
motive edici oluşu harika bir şey.

00:10:52.477 --> 00:10:55.827
Bir sonuçsa çocukları yeteri
kadar kullanmayışımız.

NOTE Paragraph

00:10:55.851 --> 00:10:57.899
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:10:57.923 --> 00:11:03.391
Tabii ki de çocuk işçiliği
anlamında söylemiyorum.

00:11:04.065 --> 00:11:06.439
Fakat aileleri ve çocuklarını
düşünürseniz

00:11:06.463 --> 00:11:09.082
çocuklarımız için biz en iyileriz

00:11:09.106 --> 00:11:10.621
ve gelecek hakkında düşünürüz

00:11:10.621 --> 00:11:12.565
ve ailelerin iyi yönde davranmaları için

00:11:12.565 --> 00:11:15.720
bu inanılmaz motivasyon kaynağının
nasıl kullanılacağı hakkında da

00:11:15.720 --> 00:11:17.811
düşünmemiz gerektiği fikrindeyim.

NOTE Paragraph

00:11:18.847 --> 00:11:21.674
Bu çalışmanın büyük sürprizi
bozuk paraydı.

00:11:21.698 --> 00:11:24.948
Bozuk para kısaca diğer her şeye kıyasla
birikimleri ikiye katladı.

00:11:25.727 --> 00:11:28.409
Şimdiki soru ise neden?
Bozuk paranın neyi vardı?

00:11:28.896 --> 00:11:31.702
Size bozuk parayı nasıl düşünmeye
başladığımı anlatacağım

00:11:31.726 --> 00:11:33.230
sonra bu konuya geri döneceğiz.

NOTE Paragraph

00:11:33.254 --> 00:11:36.344
Bir şey üzerine araştırma
yaptığımda, diyelim ki kahve satın alma,

00:11:36.344 --> 00:11:38.696
bir yere gitmeme gerek yok.
Ofisimde oturabilirim.

00:11:38.696 --> 00:11:41.327
Yeterince kahve almışımdır.
Nasıl çalıştığını biliyorum.

00:11:41.327 --> 00:11:43.117
Detaylarla içli dışlıyım.

00:11:43.117 --> 00:11:46.034
Dünyanın en fakir yerlerinden birinde
araştırma yaptığında

00:11:46.058 --> 00:11:48.337
gitmeli, ziyaret etmeli,
neler olduğunu görmeli

00:11:48.361 --> 00:11:51.267
ve sistemin nasıl çalıştığıyla ilgili
biraz fikir edinmelisin.

00:11:51.589 --> 00:11:52.956
Tam olarak o gün,

00:11:52.980 --> 00:11:55.505
Güney Afrika'da Soweta adında
bir yerdeyim

00:11:55.529 --> 00:11:59.152
ve cenaze sigortası satan
bir yerde oturuyorum.

00:11:59.990 --> 00:12:03.878
ABD'de insanların düğünlere
çılgınca para harcadığını bilirsiniz.

00:12:03.902 --> 00:12:05.909
Güney Afrika'da bunlar cenazeler.

00:12:06.365 --> 00:12:11.349
İnsanlar bir yıl hatta iki yıllığa kadarki
gelirlerini cenazelere harcarlar.

00:12:11.912 --> 00:12:14.710
Orada oturuyorum --

00:12:14.734 --> 00:12:19.706
bu arada Güney Afrikalıları bu konuda
cahil olmakla suçlamadan önce

00:12:19.730 --> 00:12:20.930
size hatırlatmak isterim,

00:12:20.954 --> 00:12:24.258
düğünlerle karşılaştırdığında cenazelere
çok para harcamak,

00:12:24.282 --> 00:12:26.789
en azından sadece bir kez
yaşayacağından eminsin.

NOTE Paragraph

00:12:26.813 --> 00:12:29.856
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:12:36.000 --> 00:12:41.045
Tamam, cenaze sigortası satan
o yerde oturuyorum.

00:12:41.069 --> 00:12:45.040
Oğluyla beraber bir adam içeri girdi --
oğlu yaklaşık 12 yaşında --

00:12:45.064 --> 00:12:48.323
ve bir haftalığına cenaze sigortası aldı.

00:12:48.821 --> 00:12:51.451
Bu cenaze masraflarının
yüzde 90'ını karşılayacak

00:12:51.475 --> 00:12:53.631
ancak gelecek yedi gün içinde ölürse.

00:12:54.353 --> 00:12:57.658
Bunlar çok fakir insanlar,
küçük miktarda cenaze sigortası

00:12:57.682 --> 00:12:59.497
ve küçük miktarda sabun vb. alıyorlar.

00:12:59.497 --> 00:13:01.170
O sertifikayı aldı

00:13:01.194 --> 00:13:03.864
ve oldukça törensel bir şekilde
onu oğluna verdi.

00:13:04.456 --> 00:13:07.705
O belgeyi oğluna verirken
kendi kendime düşündüm, neden törensel?

00:13:07.729 --> 00:13:09.257
Baba ne yapıyor?

00:13:09.281 --> 00:13:13.316
Şimdi aile reisinin o günde
karar verişini düşünün,

00:13:13.340 --> 00:13:16.070
parasının bir kısmını sigortaya
ya da birikime ayırışını.

00:13:16.587 --> 00:13:18.928
Aile bu gece ne görecek?

00:13:19.939 --> 00:13:21.509
Daha az görecekler.

00:13:21.533 --> 00:13:25.591
O derece fakirlikte daha az
yemek, gaz, su olacak --

00:13:25.615 --> 00:13:27.470
daha az bir şeyler.

00:13:27.494 --> 00:13:30.757
Babasının ve de bozuk paranın
yapmaya çalıştığı şey

00:13:30.781 --> 00:13:33.349
şunu demektir, evet, masada daha az
yemek olacak

00:13:33.373 --> 00:13:35.020
ama başka bir aktivite var.

00:13:35.728 --> 00:13:39.518
Burada olan şey, görünmez olan çok fazla
güzel ve önemli ekonomik aktivite var

00:13:39.542 --> 00:13:42.070
birikim ve sigorta gibi.

00:13:42.620 --> 00:13:45.499
Şimdi ise soru şu:
Bunları nasıl görünür yaparız?

NOTE Paragraph

00:13:46.105 --> 00:13:49.837
Hadi roket modelimize geri dönelim.

00:13:50.373 --> 00:13:52.647
Her şeyden önce sisteme bir bakmalı

00:13:52.671 --> 00:13:55.650
ve sürtüşmeyle düzeltebileceğimiz
küçük şeylerin nerede

00:13:55.650 --> 00:13:58.750
sürtüşmeyi kaldırabileceğimiz yerlerin
nerede olduğunu görmeliyiz.

00:13:58.774 --> 00:14:02.626
Yapmak istediğimiz bir sonraki şey ise
sistemi ayrıntılı olarak gözden geçirip

00:14:02.650 --> 00:14:06.033
şunu demektir: Başka hangi
motivasyonları sunabiliriz.

00:14:06.057 --> 00:14:08.079
Bu çok daha zor bir çalışmadır

00:14:08.103 --> 00:14:10.625
ve her zaman neyin en iyi
çalışacağını bilmiyoruz.

00:14:10.649 --> 00:14:13.341
Bu para mı olacak?
Kayıptan kaçınma mı olacak?

00:14:13.365 --> 00:14:15.444
Bu görünür bir şey mi olacak?

00:14:15.468 --> 00:14:18.094
Bilmiyoruz ve farklı şeyler
denemek zorundayız.

00:14:18.118 --> 00:14:21.278
Sezgilerimizin bazen bizi yanlış
yönlendirdiğini de fark etmeliyiz.

00:14:21.278 --> 00:14:24.585
Neyin en iyi işe yarayacağını her zaman
bilmek zorunda değiliz.

NOTE Paragraph

00:14:25.099 --> 00:14:26.977
Yani bu boşluk hakkında düşünürsek

00:14:27.001 --> 00:14:29.185
nerede olabileceğimiz
ve nerede olduğumuz,

00:14:29.209 --> 00:14:32.938
bu boşluğu görmek ve hakkında
düşünmek gerçekten üzücü.

00:14:32.962 --> 00:14:35.363
Ama iyi haber şu ki
yapabileceğimiz çok şey var.

00:14:35.904 --> 00:14:39.135
Değişimlerin bazıları kolay,
bazıları daha karmaşık.

00:14:39.159 --> 00:14:41.816
Ama her soruna direkt saldırırsak,

00:14:41.840 --> 00:14:45.312
sadece insanlara daha çok bilgi
sağlayarak değil,

00:14:45.336 --> 00:14:47.075
sürtüşmeyi değiştirmeye çalışarak,

00:14:47.099 --> 00:14:48.369
motivasyon ekleyerek,

00:14:48.393 --> 00:14:49.954
yapabileceğimizi düşünüyorum.

00:14:49.954 --> 00:14:51.570
Boşluğu kapatır mıyız? Hayır.

00:14:51.594 --> 00:14:54.604
Ama daha iyi hale gelir miyiz?
Kesinlikle evet.

NOTE Paragraph

00:14:54.628 --> 00:14:55.844
Çok teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:14:55.868 --> 00:14:59.628
(Alkış)