जेव्हा मी सहा वर्षांचा झालो, मला माझ्या भेटवस्तू मिळाल्या. माझ्या पहिलीच्या बाईंची हि एक सुंदर कल्पना होती. त्यांना आम्हांला भेटवस्तू स्वीकारणं अनुभवू द्यायचं होतं पण त्याचवेळी एकमेकांची प्रशंसा करण्याचा गुणही शिकवायचा होता. म्हणून त्या आम्हां सर्वांना वर्गात पुढे बोलवायच्या, आणि आमच्यासाठी आणलेल्या भेटवस्तू कोपऱ्यात रचून ठेवायच्या. आणि त्या म्हणायच्या, "आपण इथे उभं राहून एकमेकांची प्रशंसा का करू नये? जर तुमचं नाव पुकारलं गेलं, तर तिथे जाऊन तुमची भेटवस्तू उचला आणि जागेवर बसा किती सुंदर कल्पना, बरोबर? काय चूक घडू शकतं? (हशा) सुरुवातीला आम्ही ४० जण होतो, आणि दरवेळी कुणाचं तरी नाव पुकारल्याचं ऐकल्यावर, मी अगदी मनापासून आनंद व्यक्त करायचो. आणि मग २० जण उरले, आणि १० उरले, आणि पाच उरले... आणि तीन उरले. आणि मी त्यांपैकी एक होतो. आणि प्रशंसोद्गार थांबले. त्याक्षणी, मी रडत होतो. आणि बाईंची अवस्था विचित्र झाली होती. त्या म्हणत होत्या, "अरे, या लोकांबद्दल कोणी काही चांगलं बोलेल का?" (हशा) "कुणीच नाही? ठीक आहे, तुम्ही तुमच्या भेटवस्तू घेऊन जागेवर का बसत नाही. पुढच्या वर्षी नीट वागा -- कुणीतरी तुमच्याबद्दल काहीतरी चांगलं बोलेल." (हशा) हे सगळं वर्णन मी आपल्याला सांगत असताना कदाचित तुम्हांला कळलं असेल कि हे माझ्या लक्षात आहे. (हशा) पण त्यादिवशी नक्की कुणाला वाईट वाटलं हे ठाऊक नाही. मला का बाईंना? त्यांना कळून चुकलं असणार कि एका संघ उभारणीच्या घटनेचं रूपांतर त्यांनी तीन षड्वर्षीय बालकांसाठी एका जाहीर फजितीत केलं होतं आणि विनोदाशिवाय. असं बघा, जेव्हा आपण टीव्हीवर लोकांचा पाणउतारा झालेला पाहतो, ते मजेशीर असतं. त्या दिवसाबद्दल काहीच मजेशीर नव्हतं. ते माझं एक रूप होतं, आणि तशी परिस्थिती पुन्हा ओढवण्याऐवजी मी मरण पत्करेन -- जाहीररीत्या नाकारलं जाण्याची परिस्थिती. ते एक रूप आहे. नंतर आठ वर्षांनी पुढे येऊ. बिल गेट्स माझ्या गावी आले होते -- बीजींग, चीन -- भाषण देण्यासाठी, आणि मी त्यांचा संदेश पाहिला. मी त्या माणसाच्या प्रेमात पडलो. मी विचार केला, वा, आता मला काय करायचं आहे हे मला कळलंय. त्या रात्री मी माझ्या कुटुंबीयांना एक पत्र लिहीलं आणि कळवलं: "२५ वर्षांचा होईस्तोवर, मी जगातील सर्वांत मोठी कंपनी उभारेन, आणि ती कंपनी मायक्रोसॉफ्टला खरेदी करेल." (हशा) जग जिंकण्याच्या या कल्पनेला मी पूर्णतः अंगीकारलं -- वर्चस्व, बरोबर? आणि हि बनवाबनवी नाही, मी खरंच ते पत्र लिहीलं. आणि हे बघा ते -- (हशा) तुम्ही ते खरंतर वाचण्याची गरज नाही -- (हशा) हे एक खराब हस्ताक्षरदेखील आहे, पण काही महत्वाचे शब्द मी ठळक केले आहेत तुम्हाला कल्पना आलीच असेल (हशा) तर... ते माझं दुसरं रूप होतं: एक जो जगाला जिंकेल. मग दोन वर्षांनंतर, अमेरिकेला येण्याची एक संधी माझ्यासमोर आली. मी त्यावर तुटून पडलो, कारण तिथे बिल गेट्स राहत होते, बरोबर? (हशा) मला वाटलं उद्योजक बनण्याच्या प्रवासाची ती सुरुवात होती. मग, अजून १४ वर्षं पुढे येऊ. मी ३० वर्षांचा होतो. नाही, मी ती कंपनी उभारली नाही. मी सुरुवातदेखील केली नाही. एका फॉर्च्युन ५०० कंपनीत मी विपणन व्यवस्थापक होतो. आणि मला वाटत होतं मी स्थानबद्ध झालो आहे; मी अचल होतो. ते का आहे? ते पत्र लिहिणारा तो १४ वर्षीय कुठे आहे? त्याने प्रयत्न केले नाहीत म्हणून नाही. त्याचं कारण म्हणजे दरवेळी जेव्हा मला नवीन कल्पना सुचायची तेव्हा, दरवेळी जेव्हा मला काहीतरी नवीन आजमावायचं असायचं तेव्हा, कामातही -- मला प्रस्ताव मांडायचा असायचा, समूहातील लोकांसमोर मला बोलायचे असायचे -- मला वाटतं सतत एक द्वंद्व असायचं १४ वर्षीय आणि सहा वर्षीय मुलामध्ये. एकाला जग जिंकायचं असायचं -- बदल घडवायचा असायचा -- दुसरा नकारला घाबरायचा. आणि दरवेळी तो सहा वर्षांचा मुलगाच जिंकायचा मी माझी स्वतःची कंपनी सुरु केल्यानंतरही हि भीती कायम होती. म्हणजे, मी ३० वर्षांचा असताना माझी स्वतःची कंपनी सुरु केली -- जर बिल गेट्स व्हायचं असेल तर लवकरात लवकर सुरुवात करायला हवी, बरोबर? मी जेव्हा उद्योजक होतो, तेव्हा मला एक गुंतवणुकीची संधी पेश झाली, आणि नंतर ती नाकारण्यात आली. आणि तो नकार मला खुपला. तो इतका खुपला कि मला त्याक्षणी त्यातून बाहेर पडावंसं वाटत होतं. पण मग मी विचार केला, अरे, एका सध्या गुंतवणुकीच्या नकाराने बिल गेट्सने हार पत्करली असती का? कुठलाही यशस्वी उद्योजक अशी माघार घेईल का? कदापि नाही. आणि तिथेच मला कळून चुकलं. हो, मी एक चांगली कंपनी उभारू शकतो. मी एक चांगला संघ किंवा उत्पादन तयार करू शकतो, पण एक गोष्ट नक्की: मला एक चांगला नेता व्हायला हवं. मला एक चांगला माणूस व्हायला हवं त्या सहा वर्षीय मुलाला मी माझं आयुष्य यापुढे नाही लिहू देऊ शकत. मला त्याला त्याच्या जागी परत पाठवायला हवं. मग या ठिकाणी मी इंटरनेटवर मदतीचा शोध घेतला गुगल माझा मित्र होता. (हशा) मी शोधलं, "मी नकाराच्या भीतीवर कशी मात करू?" मानसशास्त्रीय लेखांचा एक समूह उत्तरादाखलआला भीती आणि वेदनांचे उगमस्थान कोणते हे सांगणारा. मग एक उत्साहवर्धक प्रेरणादायी लेखांचा समूह उत्तरादाखल आला हे सांगणारा "व्यक्तिशः घेऊ नका, त्यावर मात करा." हे कुणाला ठाऊक नाही? (हशा) पण मी अजूनही इतका घाबरलेला का होतो? मग नशिबानेच मला हे संकेतस्थळ सापडलं. त्याचं नाव रिजेक्शनथेरपी डॉट कॉम. (हशा) या कॅनेडियन उद्योजकाने हा "रिजेक्शन थेरपी" नावाचा खेळ शोधला. त्याचे नाव जेसन कोमली. आणि मूलतः कल्पना अशी आहे कि ३० दिवस तुम्ही बाहेर जाऊन नकार शोधायचा, आणि रोज कशात तरी नाकारून घ्यायचे, आणि मग अखेरीस तुम्ही स्वतःला, दुःखाबाबत असंवेदनशील बनवायचे. आणि मला ती कल्पना आवडली. (हशा) मी म्हणालो, "तुम्हाला ठाऊक आहे? मी हे करणार. आणि १०० दिवस मी स्वतःला नाकारून घेणार." आणि नाकारून घेण्याच्या मी स्वतः काही कल्पना लढवल्या आणि मी त्याचा एक व्हिडीओ ब्लॉग तयार केला. आणि मी हे केले. ब्लॉग हा साधारण असा होता. पहिला दिवस... (हशा) अनोळखी व्यक्तीकडून १०० डॉलर्स उधार घेणे. जिथे मी काम करत होतो तिथे या ठिकाणी मी गेलो. मी खाली आलो आणि मला हा धिप्पाड माणूस डेस्कमागे बसलेला दिसला तो सुरक्षा रक्षकासारखा दिसत होता. म्हणून मी त्याच्या सहज जवळ गेलो. आणि मी असच चालत राहिलो आणि माझ्या आयुष्यातील ते सर्वात लांबचं चालणं होतं माझ्या मानेवरील केस उभे राहात होते, मी घामाने निथळलो होतो आणि माझं हृदय धडधडत होतं. आणि मी तिथे पोचून म्हणालो "श्रीमान, मला आपल्याकडून १०० डॉलर्स उधार मिळतील काय?" (हशा) त्यांनी वर पाहिल्यावर "नाही" असा भाव होता. "का?" आणि मी म्हणालो, "नाही? मला माफ करा." मग मी वळलो आणि पळत सुटलो. (हशा) मी एकदम गोरामोरा झालो होतो. पण मी स्वतःचे चित्रीकरण केलेले असल्याने - त्या रात्री मग मी स्वतःला नाकारला जात असताना पाहात होतो, मी पाहिलं कि मी किती घाबरलो होतो. मी या "छठ्या अर्थात" असलेल्या मुलासारखा दिसलो. मला मृत लोक दिसले. (हशा) पण मग मला हा माणूस दिसला. असं बघा कि, तो तेवढा धोकादायक नव्हता. तो एक गुबगुबीत, प्रेमळ माणूस होता, आणि त्याने मला "का?" म्हणून विचारलं देखील खरंतर, त्याने मला विनम्र स्पष्टीकरण मागितले होते. आणि मी बरंच काही सांगू शकलो असतो. मी स्पष्टीकरण देऊ शकलो असतो. मी तडजोड केली असती. पण मी त्यापैकी काहीच केले नाही मी फक्त पळ काढला. मला वाटलं, अरे, हि तर माझ्या आयुष्याची छोटी प्रतिकृतीच आहे. दरवेळी जेव्हा मला हलकासा नकार जाणवत असे, मी शक्य तितक्या जोरात पळ काढत असे. तुम्हाला माहिती आहे का? पुढच्या दिवशी, काहीही झाले तरी, मी पळ काढणार नाही. मी तिथेच थांबेन. दुसरा दिवस: "बर्गर पुनर्भरणाची" विनंती. (हशा) ते जेव्हा मी बर्गरच्या हॉटेलात गेलो, मी जेवण संपवलं, मी कॅशियरपाशी गेलो आणि विचारलं, मला बर्गर पुनर्भरण करून मिळेल का? (हशा) तो पूर्णतः गोंधळला होता, "बर्गरचे पुनर्भरण म्हणजे?" (हशा) मी म्हणालो, "म्हणजे ते पेयाच्या पुनर्भरणासारखेच आहे फक्त बर्गरने करायचे." आणि तो म्हणाला, "माफ कर, मित्रा, आम्ही बर्गरचे पुनर्भरण करत नाही." (हशा) म्हणजे इथे नकार मिळाला आणि मी पळू शकलो असतो, पण मी थांबलो. मी म्हणालो, "अहो, मला तुमचे बर्गर्स आवडतात, मला तुमचे हॉटेल आवडते, आणि तुम्ही जर बर्गरचे पुनर्भरण केले तर, मला तुम्ही अधिक आवडू लागाल." (हशा) आणि तो म्हणाला, "ठीक आहे, मी माझ्या व्यवस्थापकाला सांगतो आणि कदाचित आम्ही ते करू,पण माफ करा, हे आम्ही आज नाही करू शकणार. मग मी निघालो. आणि हो, मला नाही वाटत त्यांनी बर्गरचे पुनर्भरण कधी केले असेल. (हशा) मला वाटतं ते अजूनही तिथे आहेत. पण मला पहिल्यांदा वाटत असलेली जीवन मृत्युची भावना आता अजिबात नव्हती, केवळ मी तिथे गुंतून राहिलो म्हणून -- केवळ मी पळ काढला नाही म्हणून. मी म्हणालो, "अरे वा, छान, मी गोष्टी शिकायलासुद्धा लागलो. मस्त." आणि मग तिसरा दिवस: ऑलिम्पिकचे डोनट्स मिळवणे. इथे माझे आयुष्य पूर्णतः बदलून गेले. मी क्रिस्पी क्रीममधे गेलो होतो. ते डोनटचे दुकान आहे मुख्यतः अमेरिकेच्या दक्षिणपूर्व भागात आहे. माझी खात्री आहे ते इथेही असतील. आणि मी आत गेलो, मी विचारलं, "ऑलिम्पिकच्या चिन्हासारखे दिसणारे डोनट्स तुम्ही बनवू शकता का? म्हणजे पाच डोनट्स एकमेकाला जोडायचे..." म्हणजे ते हो म्हणण्याचा प्रश्नच नव्हता, बरोबर? डोनट बनवणाऱ्याने माझे म्हणणे खूप गांभीर्याने घेतले. (हशा) मग तिने एक कागद घेतला, आणि रंग आणि वर्तुळं काढायला सुरुवात केली, आणि म्हणाली, "हे मी कसं बनवू शकते?" आणि १५ मिनिटांनंतर, ती एक खोकं घेऊन आली जे ऑलिम्पिकच्या वर्तुळांसारखं दिसत होतं. आणि मला खूप भरून आलं. माझा त्यावर विश्वासच बसला नाही. आणि त्या व्हिडीओला युट्युबवर आतापर्यंत पन्नास लाखवेळा पाहिलं गेलं आहे. जगाचाही त्यावर विश्वास बसला नाही. (हशा) तुम्हाला माहित आहे, त्यामुळे मी वर्तमानपत्रात, चर्चांमध्ये, सगळ्यांत झळकलो. आणि मी प्रसिद्ध झालो. बऱ्याच लोकांनी मला ईमेल पाठवायला सुरुवात केली आणि म्हणू लागले, "तुम्ही जे करत आहात ते जबरदस्त आहे." पण प्रसिद्धी आणि कुप्रसिद्धीने माझे काही झाले नाही. मला खरंतर शिकायचे होते, आणि स्वतःला बदलायचे होते. म्हणून मग मी माझे नकाराचे उर्वरित १०० दिवस या मैदानात रूपांतरित केले -- या शोध प्रकल्पात रूपांतरित केले. मला बघायचं होत मी काय शिकू शकतो ते. आणि मग मी बऱ्याच गोष्टी शिकलो. मला कित्येक गुपितं कळली. उदाहरणार्थ, मला कळलं कि मी जर पळालो नाही, मला नकार मिळालेला असताना, मी नकारला होकारात बदलवू शकतो आणि जादुई शब्द आहे, "का". मग एका दिवशी मी एका अनोळखी व्यक्तीच्या घरी गेलो, माझ्या हातात हे फुल होतं, दार ठोठावलं आणि विचारलं, "काय हो, हे फुल मी तुमच्या परसात लावू शकतो का?" (हशा) आणि तो म्हणाला, "नाही". पण तो जायच्या आत मी विचारलं, "अरे, मला कारण कळू शकेल का?" आणि तो म्हणाला, "माझ्याकडे कुत्रा आहे जो मी परसात ठेवलेली कुठलीही गोष्ट उकरून काढतो." मला तुमचे फुल वाया जाऊ द्यायचे नाही. जर तुम्हाला हे करायचेच असेल तर रस्त्याच्या पलीकडे जा आणि कॉनीशी बोला. तिला फुलं आवडतात." मग मी तेच केले. मी पलीकडे गेलो आणि कॉनीचे दार ठोठावले. आणि मला भेटून तिला खूप आनंद झाला. (हशा) आणि अर्ध्या तासानंतर, हे फुल कॉनीच्या परसात होतं. माझी खात्री आहे ते आता अधिक चांगलं दिसत असेल. (हशा) पण सुरुवातीच्या नकारानंतर जर मी निघून गेलो असतो तर, मी विचार केला असता, त्या माणसाचा माझ्यावर विश्वास नसल्याने ते झालं, मी वेडा झालो होतो माझा पोषाख चांगला नव्हता, मी चांगला दिसत नव्हतो म्हणून. त्यापैकी काहीच नव्हते. त्याचं कारण हे होतं कि मी जे दिलं होतं ते त्याला पाहिजे तसं नव्हतं. आणि त्याने दुसरा संदर्भ देण्याइतका विश्वास ठेवला, विक्रीची संज्ञा. मी त्या संदर्भाचे रूपांतरण केले मग एका दिवशी - आणि मला हेही कळलं कि मी काही गोष्टी खरंच म्हणू शकतो आणि होकार मिळवण्याची शक्यता वाढवू शकतो. म्हणजे उदाहरणार्थ, एका दिवशी मी स्टारबक्स मधे गेलो आणि व्यवस्थापकाला विचारले, "काय हो, मी स्टारबक्स ग्रीटर होवू शकतो का? तो म्हणाला, "स्टारबक्स ग्रीटर म्हणजे?" मी म्हणालो, "तुम्हाला ते वॉलमार्टचे ग्रीटर्स ठाऊक आहेत? ते लोक जे तुम्ही स्टोअरमधे जात असताना तुम्हाला 'हाय' म्हणतात, आणि खरंतर तुम्ही काही चोरणार नाही याची खात्री करत असतात? मला स्टारबक्सच्या ग्राहकांना वॉलमार्टचा अनुभव द्यायचाय." (हशा) खरंतर ती चांगली गोष्ट आहे का नाही याची खात्री नाही -- खरंतर मला हे पक्कं माहिती आहे कि ती वाईट गोष्ट आहे. आणि त्याने "ओह" असे केले -- हो, तो असा दिसला, त्याचे नाव एरिक आहे -- आणि तो म्हणाला, "मला माहिती नाही. तो माझं म्हणणं असं ऐकत होता. "नक्की नाही." मी त्याला विचारलं "ते विचित्र आहे का?" तो म्हणाला, "हो ते खरंच विचित्र आहे." पण तो तसं म्हणताच त्याचे पूर्ण हावभावच बदलले. ते जणू काही त्याचा पूर्ण संभ्रम बाजूला ठेवण्यासारखे होते. आणि तो म्हणाला, "हो तू हे करू शकतोस, फक्त खूप काही विचित्र करू नकोस." (हशा) मग पुढचा तासभर मी स्टारबक्स ग्रीटर होतो. येणाऱ्या प्रत्येक ग्राहकाला मी 'हाय' करायचो, आणि सुट्टीच्या शुभेच्छा द्यायचो. मला ठाऊक नाही तुमच्या कारकिर्दीची कमान कशी आहे ते, ग्रीटर होऊ नका. (हशा) ते खरंच कंटाळवाणं होतं. पण मग मला कळलं कि मी ते करू शकलो कारण मी म्हणालो, "ते विचित्र आहे का?" त्याला असलेली शंका मी नमूद केली होती. आणि "ते विचित्र आहे का?" असं मी म्हणल्यानेच त्यातून मी विचित्र नाही असा अर्थ निघतो, त्याचा अर्थ मी खरंतर त्याच्यासारखा विचार करत होतो या गोष्टीकडे विचित्र म्हणून बघून. आणि पुन्हा, आणि मग, मला हे कळलं कि जर लोकांच्या मनात असलेली शंका मी बोलून दाखवली, मी प्रश्न विचारायच्या आधी, तर मी त्यांचा विश्वास जिंकत असे. लोकांची हो म्हणण्याची जास्त शक्यता होती. आणि मग मला उमजलं कि माझे स्वप्न पूर्ण करू शकतो... प्रश्न विचारून. असं बघा, माझ्या आधीच्या चार पिढ्या शिक्षकांच्या होत्या, आणि माझी आजी मला नेहमी सांगत असे, "जिया, तुला हवं असेल ते काहीही तू करू शकतोस, पण तू शिक्षक झालास तर उत्तम होईल." (हशा) पण मला उद्योजक व्हायचे होते म्हणून मी झालो नाही. पण खरंच काहीतरी शिकवावे हे माझे नेहमी स्वप्न होते. म्हणून मी म्हणालो, "मी विचारलं आणि कॉलेजच्या वर्गाला शिकवले तर काय होईल?" त्यावेळेस मी ऑस्टीनमधे राहायचो म्हणून मी ऑस्टीनच्या टेक्सास विद्यापीठात गेलो आणि प्राध्यापकांची दारं ठोठावून विचारलं, "मी तुमच्या वर्गाला शिकवू?" पहिल्या दोन वेळेस मला काहीच हाती लागलं नाही. पण मी पळालो नाही म्हणून मी ते करत राहिलो -- आणि तिसऱ्या प्रयत्नाच्या वेळी प्राध्यापक खूप प्रभावित झाले. ते म्हणाले, "याआधी असे कोणीच केलेले नाही." आणि मी पॉवरपॉईंट्स आणि शिकवायचा धडा याची तयारी करून आलो. ते म्हणाले. "छान, मी हे वापरू शकतो. तू दोन महिन्यांनंतर का येत नाहीस? मी तुला माझ्या अभ्यासक्रमात जागा देईन आणि दोन महिन्यांनंतर मी वर्गाला शिकवत होतो. हा मी आहे -- कदाचित तुम्हाला दिसत नसेन, हा खराब फोटो आहे. असं बघा, कधी कधी प्रकाशाने तुम्ही नाकारले जाता. (हशा) पण वा -- जेव्हा मी तो क्लास संपवला, मी रडत बाहेर आलो, कारण मला वाटलं मी माझे आयुष्याचे स्वप्न पूर्ण करू शकलो केवळ विचारल्याने. मी विचार करायचो मला या सगळ्या गोष्टी मिळवाव्या लागतील -- शिकवण्यासाठी एक महान उद्योजक बनावं लागेल, किंवा पीएचडी मिळवावी लागेल -- पण नाही, मी फक्त विचारलं, आणि मी शिकवू शकलो. आणि त्या फोटोत जो तुम्ही पाहू शकत नाहीयेत, मी मार्टिन ल्युथर किंग ज्यु. यांचे शब्द वापरले होते का? कारण माझ्या संशोधनात मला आढळलं कि जे लोक खरंच जगात परिवर्तन घडवतात, जे आपल्या जगण्याचा आणि विचार करण्याचा मार्ग बदलतात, ते असे लोक असतात ज्यांना प्रारंभी आणि नेहमी तीव्र नकार मिळालेला असतो. मार्टिन ल्युथर किंग ज्यु., महात्मा गांधी, नेल्सन मंडेला किंवा जिझस क्राईस्टसुद्धा यांसारखे लोक. त्यांना मिळालेल्या नकाराने ते ओळखले जात नाहीत. नकारानंतरच्या त्यांच्या प्रतिक्रियेमुळे ते ओळखले जातात. आणि त्यांनी नकाराला कवेत घेतले. आणि नकाराबाबत शिकण्यासाठी आपल्याला ते लोक व्हायची गरज नाही, आणि माझ्या बाबतीत, नकार माझा शाप होता, माझा बागुलबुवा होता. माझ्या संपूर्ण आयुष्यभर त्याने मला छळलं कारण मी त्यापासून दूर पळत होतो. मग मी त्याला कवेत घ्यायला लागलो. मी त्याचे रूपांतर आयुष्याच्या सर्वात मोठ्या भेटीत केले. नकारांचे रूपांतर संधींत कसे करावे हे मी लोकांना शिकवायला सुरुवात केली. मी माझा ब्लॉग, माझे व्याख्यान, माझे नुकतेच प्रकाशित केलेले पुस्तक वापरतो, आणि लोकांना नकाराच्या भयावर मात करता यावी याकरता तंत्रज्ञानसुद्धा विकसित करतोय. जेव्हा आयुष्यात तुम्हाला नकार मिळतो, जेव्हा तुम्ही पुढच्या अडथळ्याचा सामना करत असाल किंवा पुढच्या अपयशाचा, शक्यतांचा विचार करा. पळू नका. जर तुम्ही त्यांना कवेत घेतले तर ते तुमचे वरदानही ठरू शकतील. धन्यवाद. (टाळ्या)