1
00:00:00,053 --> 00:00:01,479
माझ्या बालपणी, मिझुरी राज्यात

2
00:00:01,503 --> 00:00:04,155
आम्हांला जंगलात घेऊन जात.

3
00:00:04,179 --> 00:00:07,238
एक नकाशा आणि एक होकायंत्र देत,

4
00:00:07,262 --> 00:00:08,887
आणि घरची वाट शोधून काढायला सांगत.

5
00:00:08,911 --> 00:00:10,583
आणि होकायंत्राशिवाय

6
00:00:10,607 --> 00:00:12,089
नकाशा वाचतासुद्धा येत नाही.

7
00:00:12,113 --> 00:00:13,715
आज मी तुम्हांला तेच सांगणार आहे.

8
00:00:13,739 --> 00:00:14,972
होकायंत्र ही गुरुकिल्ली.

9
00:00:14,996 --> 00:00:16,228
[छोटी वस्तू.]

10
00:00:16,252 --> 00:00:18,124
[मोठी कल्पना.]

11
00:00:20,559 --> 00:00:25,256
सोप्या शब्दांत, होकायंत्र म्हणजे 
चुंबकीकरण केलेला धातूचा एक तुकडा,

12
00:00:25,280 --> 00:00:28,729
जो पृथ्वीच्या चुंबकीय ध्रुवाकडे वळतो.

13
00:00:28,753 --> 00:00:31,655
आपल्याला लगेच आठवते ते 
खिशात मावणारे छोटे होकायंत्र.

14
00:00:31,679 --> 00:00:33,200
ते घड्याळासारखे दिसते, हो ना?

15
00:00:33,224 --> 00:00:34,639
ते हातात धरता येते,

16
00:00:34,663 --> 00:00:37,045
आणि ती हेलकावणारी सुई स्थिर होताना पाहून

17
00:00:37,069 --> 00:00:38,596
उत्तर दिशा समजते.

18
00:00:38,620 --> 00:00:42,618
शास्त्रज्ञांसाठी अजूनही 
चुंबकत्व ही एक गूढ शक्ती आहे.

19
00:00:42,642 --> 00:00:45,825
पण होकायंत्र कार्य का करते,
हे निश्चितपणे समजले आहे.

20
00:00:45,849 --> 00:00:48,071
कारण, पृथ्वी हे एक प्रचंड लोहचुंबक आहे.

21
00:00:48,095 --> 00:00:49,757
आपण जेव्हा होकायंत्र वापरतो,

22
00:00:49,781 --> 00:00:53,435
तेव्हा पृथ्वीच्या केंद्रबिंदूशी 
आपला थेट संबंध जोडला जातो.

23
00:00:53,459 --> 00:00:57,245
तिथे खदखदणारे द्रवरूप लोह 
एका गोलकाच्या स्वरूपात फिरत असते.

24
00:00:57,269 --> 00:01:00,235
ते चुंबकीय क्षेत्र निर्माण करते.

25
00:01:00,259 --> 00:01:03,035
आपण टेबलावर खेळण्यासाठी वापरतो, 
त्या चुंबकाप्रमाणेच

26
00:01:03,059 --> 00:01:04,931
यालाही उत्तर व दक्षिण ध्रुव असतात.

27
00:01:04,955 --> 00:01:08,165
यामुळे आपण लोहचुंबक वापरून 
उत्तर दिशा शोधू शकतो.

28
00:01:08,743 --> 00:01:13,798
सर्वात जुने होकायंत्र ख्रिस्तपूर्व २०० 
वर्षांपूर्वी चीनमध्ये निर्माण झाले.

29
00:01:13,822 --> 00:01:17,047
त्यांना शोध लागला, की 
पृथ्वीतून मिळणारा हा धातू

30
00:01:17,071 --> 00:01:18,334
निसर्गतःच चुंबकीय आहे.

31
00:01:18,358 --> 00:01:21,106
त्यांनी या चुंबकीय धातूला

32
00:01:21,130 --> 00:01:22,959
डावासारखा आकार देऊन

33
00:01:22,983 --> 00:01:24,466
तो पितळेच्या ताटलीवर ठेवला,

34
00:01:24,490 --> 00:01:25,926
आणि तो उत्तर दिशा दाखवू लागला.

35
00:01:25,950 --> 00:01:28,730
याचा वापर मुख्यत्वे फेंगशुई 
सुधारण्यासाठी केला गेला असावा.

36
00:01:28,754 --> 00:01:32,281
त्यामुळे राहत्या जागेतली ऊर्जा 
उत्तम रीतीने कशी वाहती राहील

37
00:01:32,305 --> 00:01:34,044
हे त्यांना समजत असावे.

38
00:01:34,068 --> 00:01:36,769
बहुधा खलाशांनी सर्वप्रथम

39
00:01:36,793 --> 00:01:39,184
सोबत नेण्याजोगे होकायंत्र 
विकसित केले असावे.

40
00:01:39,208 --> 00:01:40,932
कारण सूर्य कोणत्याही स्थानावर असला,

41
00:01:40,956 --> 00:01:43,152
ताऱ्यांची स्थाने कोणतीही असली,

42
00:01:43,176 --> 00:01:45,042
तरी त्यांना कायम उत्तर दिशा समजावी.

43
00:01:45,066 --> 00:01:48,568
त्यानंतर बऱ्याच काळाने 
युरोपियन लोकांनी शोध लावला,

44
00:01:48,592 --> 00:01:50,418
तो नकाशावरच्या होकायंत्र-चिन्हाचा.

45
00:01:50,442 --> 00:01:51,765
त्यावर नेमक्या स्वरूपात

46
00:01:51,789 --> 00:01:54,335
पूर्व, पश्चिम, उत्तर, दक्षिण 
दिशा दाखवल्या होत्या.

47
00:01:54,359 --> 00:01:57,795
त्याबरोबर आणखी दिशाही होत्या.

48
00:01:57,819 --> 00:02:00,916
वायव्य, आग्नेय वगैरे.

49
00:02:00,940 --> 00:02:03,648
त्यामुळे प्रथमच त्यांना 
आपल्या प्रवासाची दिशा कळू लागली.

50
00:02:03,672 --> 00:02:05,239
हे फार महत्त्वाचे होते.

51
00:02:05,263 --> 00:02:09,146
मला वाटते की हा युरोपियन विज्ञानाला 
नवी झळाळी मिळण्याच्या प्रक्रियेतला

52
00:02:09,170 --> 00:02:10,565
एक भाग होता.

53
00:02:10,589 --> 00:02:12,385
नवयुग हा शब्द आपल्या परिचयाचा असेल.

54
00:02:12,409 --> 00:02:14,685
अनेक नवीन उपकरणांचा या काळात शोध लागला.

55
00:02:14,709 --> 00:02:16,635
दुर्बिणीपासून सूक्ष्मदर्शक यंत्रापर्यंत.

56
00:02:16,659 --> 00:02:19,176
होकायंत्रामुळे नकाशांमध्ये 
सुधारणा झाली. हो ना?

57
00:02:19,200 --> 00:02:22,450
कारण त्यामुळे कोणती दिशा 
कुठे आहे ते समजते.

58
00:02:22,474 --> 00:02:23,784
जास्त सविस्तर माहिती मिळते.

59
00:02:23,808 --> 00:02:25,497
यामुळे जगाशी असलेल्या

60
00:02:25,521 --> 00:02:27,855
आपल्या संबंधात बदल घडून येतो.

61
00:02:27,879 --> 00:02:30,555
नकाशा आणि होकायंत्राची जोडी ही
एक अद्भुत शक्ती असते.

62
00:02:30,579 --> 00:02:33,305
जगाचा जो इतिहास आपण जाणतो,

63
00:02:33,329 --> 00:02:35,909
तो होकायंत्राखेरीज घडला नसता:

64
00:02:35,933 --> 00:02:39,812
नव्या जगाचा शोध, 
मॅगेलनची पृथ्वीप्रदक्षिणा,

65
00:02:39,836 --> 00:02:41,945
पृथ्वी गोल आहे हा शोधदेखील.

66
00:02:41,969 --> 00:02:45,400
होकायंत्र हे इतर उपकरणांमध्ये 
समाविष्ट असते,

67
00:02:45,424 --> 00:02:47,767
कारण ते अत्यंत उपयोगी आहे.

68
00:02:47,791 --> 00:02:50,455
बहुउपयोगी उपकरणांमध्ये 
होकायंत्राचा समावेश असतो.

69
00:02:50,479 --> 00:02:52,412
ते मोबाईलमध्ये असते.

70
00:02:52,436 --> 00:02:53,692
होकायंत्र सगळीकडे असते.

71
00:02:53,716 --> 00:02:57,555
कारण अक्षरशः त्यामुळेच 
आपण जगात मार्ग शोधू शकतो.

72
00:02:57,579 --> 00:02:59,275
त्यामुळे तुम्ही जगाचा शोध घेऊ शकता.

73
00:02:59,299 --> 00:03:03,673
एखाद्या डोंगरापलीकडे किंवा क्षितिजापार 
काय आहे ते शोधू शकता.

74
00:03:03,697 --> 00:03:06,681
तसेच, होकायंत्राच्या भरवशावर 
घरची वाट शोधू शकता.