[NHẠC DẠO] Vẽ tranh với tôi là một dạng thiền định. Tôi nghĩ mọi thứ đều bắt đầu và kết thúc từ những nét vẽ. Khi làm một dự án, tôi đều vẽ nó ra. Vì vậy, nó giống như một dạng ngôn ngữ căn bản, và rồi tôi làm một vài thứ đan xen vào đó. Những gì đây là về nghệ thuật tranh dán giấy. Có nhiều việc tôi làm với tư cách là một người sáng tạo nghệ thuật là tạo ra một tiếng nói cho chính mình bởi tôi đã không có điều ấy trong suốt khoảng thời gian dài. Năm 1965, tôi có tin vui. Vào tháng thứ năm của thai kỳ, tôi gặp vấn đề về hô hấp và rồi mắc tình trạng tim mạch mà chẩn đoán là bệnh cơ tim. Tim mạch tôi rơi vào trạng thái suy yếu. Tôi đã phải nhờ đến sự hỗ trợ của máy thở ôxi trong thời gian thai nghén đó ở bệnh viện. Tôi từng không thể đi lại hay làm bất cứ việc gì hàng tháng trời ròng rã. Khi bạn đang nếm trải tiếng gọi của tử thần, bạn dần thấm thía hơn về thời gian. Điếu đó thực sự là một món quà trong cuộc đời tôi, khi tôi đổ bệnh sớm như vậy. Nó đã khiến bạn trân trọng quỹ thời gian hiện hữu và thực tế là bạn thật sự không thể lãng phí phút giây nào. Bởi vì căn bệnh này của tôi lệ thuộc rất nhiều vào hô hấp. Nên tôi đã thêm âm thanh vào để nó trở nên sống động hơn cho một số bức tượng sáp của tôi. [GHI ÂM TIẾNG THỞ] [TIẾNG TỪ ĐÀI CÁT-SÉT] ˜Ồ, bạn đây rồi. Tôi đã đợi bạn cả ngày đấy. Tôi rất vui vì bạn đã đến đây với tôi. Bạn tên gì vậy? Tôi đã tham gia một lớp học buổi tối ở UCLA về cách đúc sáp. Vì không có ai ở gần mình lúc đó, nên tôi đã tự đúc khuôn mặt mình. và tạo nên bức tượng sáp từ chính bản thân. Khi chỉ có một mình, bạn lắng nghe nhiều hơn. [Ghi âm tiếng thở] Sau khi thu âm tiếng thở, tôi thêm cả sự tương tác cùng đoạn đối thoại. Với tôi, đấy cũng là một hình thức vẽ. Đó là âm thanh mở rộng vào trong khoảng không. Và đấy cũng đã trở thành một phần của công việc. Vào những năm 70 những hoạ sĩ nữ cũng dần nhận thức được họ bị làm ngơ ra sao. Những thách thức bước đầu là có một ai đó để tôi trưng bày những thành quả của mình, nhưng lại chẳng có ai cả. Rồi cuối cùng, Đại học California ở Berkeley mời ba người phụ nữ để mở cuộc triển lãm và tôi là một trong số họ. Nhưng họ lại chỉ muốn trưng bày những bức vẽ của tôi thôi. Tôi nghĩ họ cho rằng trưng bày tranh an toàn hơn cùng những bức vẽ nghệ thuật và tất cả số đó. Nhưng song song với điều ấy, tôi đặt thêm một vài bức tượng sáp biết nói. Chỉ trong vòng 2 ngày, bảo tàng đã đóng cửa triển lãm. Họ nói là, "Phương tiện đâu là nghệ thuật." "Âm thanh đâu là nghệ thuật." Và họ hoàn toán đóng hết buổi triển lãm ấy. Bị từ chối và trở nên vô hình trong mắt hệ thống bảo tàng thực sự là điều tuyệt vời nhất đến với tôi. Trải nghiệm văn hoá của việc giọng nói được chuyển thể thành những bài diễn thuyết hay câu chuyện, và có tiếng nói thực sự quan trọng trong những điều tôi làm. [Phụ đề Tiếng Việt: Lê Bảo Thương]