1
00:00:00,527 --> 00:00:06,981
(Bzyczenie komara)

2
00:00:10,009 --> 00:00:13,034
(Pac!)

3
00:00:13,034 --> 00:00:16,017
Mam cię!

4
00:00:16,017 --> 00:00:19,741
Komary. Nienawidzę ich.

5
00:00:19,741 --> 00:00:21,509
A wy?

6
00:00:21,509 --> 00:00:24,600
To obrzydliwe bzyczenie koło ucha w nocy,

7
00:00:24,600 --> 00:00:26,971
które doprowadza do szału?

8
00:00:26,971 --> 00:00:29,185
Świadomość, że coś chce wkłuć igłę w twoją skórę

9
00:00:29,185 --> 00:00:33,271
i wyssać ci krew? Czy to nie obrzydliwe?

10
00:00:33,271 --> 00:00:36,652
Przychodzi mi na myśl tylko jedna dobra rzecz

11
00:00:36,652 --> 00:00:39,032
związana z komarami.

12
00:00:39,032 --> 00:00:41,743
Kiedy wlatują w nocy do naszej sypialni,

13
00:00:41,743 --> 00:00:44,848
wolą kąsać moją żonę.

14
00:00:44,848 --> 00:00:46,057
Ale czy to nie fascynujące?

15
00:00:46,057 --> 00:00:50,663
Dlaczego ona jest kąsana częściej niż ja?

16
00:00:50,663 --> 00:00:54,855
Odpowiedź tkwi w zapachu, zapachu jej ciała.

17
00:00:54,855 --> 00:00:57,505
Każdy z nas pachnie inaczej

18
00:00:57,505 --> 00:01:01,982
nasza skóra produkuje związki chemiczne,
które przyciągają lub odpychają komary,

19
00:01:01,982 --> 00:01:05,414
więc niektórzy są po prostu atrakcyjniejsi niż inni.

20
00:01:05,414 --> 00:01:08,644
Albo moja żona pachnie lepiej niż ja,

21
00:01:08,644 --> 00:01:11,430
albo po prostu ja bardziej śmierdzę.

22
00:01:11,430 --> 00:01:15,011
Tak czy siak, komary znajdują nas w ciemności

23
00:01:15,011 --> 00:01:17,746
po zapachu.

24
00:01:17,746 --> 00:01:20,456
Kiedy pisałem doktorat, chciałem dowiedzieć się,

25
00:01:20,456 --> 00:01:23,212
jakimi konkretnie związkami kierują się

26
00:01:23,212 --> 00:01:26,993
komary malaryczne z Afryki,
żeby wytropić nas w nocy.

27
00:01:26,993 --> 00:01:30,561
A kierują się całą masą czynników

28
00:01:30,561 --> 00:01:33,588
i to nie było łatwe zadanie.

29
00:01:33,588 --> 00:01:36,693
Zorganizowaliśmy więc serię eksperymentów.

30
00:01:36,693 --> 00:01:39,561
Dlaczego?

31
00:01:39,561 --> 00:01:42,914
Bo połowa światowej populacji żyje w zagrożeniu

32
00:01:42,914 --> 00:01:46,120
zarażenia się śmiertelną chorobą, jak malaria,

33
00:01:46,120 --> 00:01:48,822
przez proste ukąszenie komara.

34
00:01:48,822 --> 00:01:51,189
Co pół minuty gdzieś na tej planecie

35
00:01:51,189 --> 00:01:54,860
dziecko ginie na malarię. Dziś rano Paul Levy

36
00:01:54,860 --> 00:01:58,707
użył metafory boeinga 727 rozbijającego się w USA.

37
00:01:58,707 --> 00:02:04,288
Cóż, w Afryce każdego dnia rozbijałoby się siedem

38
00:02:04,288 --> 00:02:07,089
Jumbo Jetów 747.

39
00:02:07,089 --> 00:02:10,330
Ale może jeśli uda nam się
wciągnąć te komary w pułapkę,

40
00:02:10,330 --> 00:02:14,031
wabiąc je naszym zapachem,
może powstrzymamy

41
00:02:14,031 --> 00:02:15,861
rozprzestrzenianie się choroby.

42
00:02:15,861 --> 00:02:18,109
To nie było łatwe zadanie,

43
00:02:18,109 --> 00:02:21,346
bo nasza skóra produkuje
setki różnych związków chemicznych,

44
00:02:21,346 --> 00:02:23,763
ale przeprowadziliśmy kilka
przełomowych eksperymentów,

45
00:02:23,763 --> 00:02:27,555
które pomogły nam rozwiązać
tę zagadkę bardzo szybko.

46
00:02:27,555 --> 00:02:30,918
Po pierwsze, zauważyliśmy,
że nie każdy gatunek komarów

47
00:02:30,918 --> 00:02:34,766
kąsa w te same części ciała. Dziwne.

48
00:02:34,766 --> 00:02:36,385
Zaplanowaliśmy więc eksperyment,

49
00:02:36,385 --> 00:02:39,997
w którym położyliśmy nagiego
ochotnika w dużej klatce,

50
00:02:39,997 --> 00:02:43,136
do której wpuściliśmy komary,

51
00:02:43,136 --> 00:02:46,455
żeby zobaczyć, w które części ciała będą kąsały.

52
00:02:46,455 --> 00:02:49,054
Odkryliśmy niezwykłe różnice.

53
00:02:49,054 --> 00:02:51,417
Po lewej stronie widzicie rozkład ukąszeń

54
00:02:51,417 --> 00:02:54,342
holenderskich komarów malarycznych.

55
00:02:54,342 --> 00:02:57,370
Wykazywały zdecydowaną preferencję
do ukąszeń w okolicach twarzy.

56
00:02:57,370 --> 00:02:59,832
Z kolei afrykańskie komary malaryczne

57
00:02:59,832 --> 00:03:05,637
wolały kąsać w kostki i stopy,

58
00:03:05,637 --> 00:03:08,102
co pewnie było do przewidzenia,
bo po angielsku komary

59
00:03:08,102 --> 00:03:12,574
nazywają się "mosqui-toes" [ang. toes - palce u nóg]
(Śmiech)

60
00:03:12,574 --> 00:03:15,681
Tak tak. (Brawa)

61
00:03:15,681 --> 00:03:21,334
Zaczęliśmy więc koncentrować się

62
00:03:21,334 --> 00:03:22,906
na zapachu ludzkich stóp,

63
00:03:22,906 --> 00:03:26,608
aż w literaturze natknęliśmy się
na niezwykłe stwierdzenie,

64
00:03:26,608 --> 00:03:30,266
że to ser ma zapach stóp,

65
00:03:30,266 --> 00:03:34,348
a nie na odwrót. Pomyślcie o tym.

66
00:03:34,348 --> 00:03:36,607
Zainspirowało nas to do przeprowadzenia nietypowego eksperymentu.

67
00:03:36,607 --> 00:03:40,986
Wyłożyliśmy malutki kawałek sera limburskiego,

68
00:03:40,986 --> 00:03:43,658
który śmierdzi jak stopy,

69
00:03:43,658 --> 00:03:46,155
żeby przyciągnąć afrykańskie komary malaryczne.

70
00:03:46,155 --> 00:03:48,887
I wiecie, co? Udało się.

71
00:03:48,887 --> 00:03:54,222
Udało się tak dobrze, że mamy już syntetyczny

72
00:03:54,222 --> 00:03:58,736
aromat sera limburskiego,
którego używamy w Tanzanii

73
00:03:58,736 --> 00:04:00,848
i okazał się dwa do trzech razy bardziej

74
00:04:00,848 --> 00:04:04,730
atrakcyjny dla komarów niż ludzie.

75
00:04:04,730 --> 00:04:08,251
Limburgio, bądź dumna ze swojego sera,

76
00:04:08,251 --> 00:04:11,448
gdyż jest on narzędziem do walki z malarią.

77
00:04:11,448 --> 00:04:18,244
(Brawa)

78
00:04:18,244 --> 00:04:21,178
To właśnie ser limburski.

79
00:04:21,178 --> 00:04:24,357
Moja druga historia jest równie niesamowita.

80
00:04:24,357 --> 00:04:27,972
To historia o najlepszym
przyjacielu człowieka. O psach.

81
00:04:27,972 --> 00:04:28,965
Pokażę wam,

82
00:04:28,965 --> 00:04:32,102
jak możemy wykorzystywać psy w walce z malarią.

83
00:04:32,102 --> 00:04:35,770
Żeby zabić komary, najlepiej

84
00:04:35,770 --> 00:04:38,725
nie czekać, aż dorosną, zaczną latać,

85
00:04:38,725 --> 00:04:41,812
kąsać i przenosić chorobę.

86
00:04:41,812 --> 00:04:45,715
Lepiej zabić je, kiedy jeszcze są larwami w wodzie.

87
00:04:45,715 --> 00:04:50,440
Dlaczego?

88
00:04:50,440 --> 00:04:54,592
Bo larwy w takiej sadzawce są skupione,

89
00:04:54,592 --> 00:04:57,274
wszystkie w jednym miejscu. Są unieruchomione.

90
00:04:57,274 --> 00:05:00,442
Nie mogą uciec z wody. Nie mogą latać.

91
00:05:00,442 --> 00:05:03,899
I łatwo się do nich dostać. Można po prostu podejść

92
00:05:03,899 --> 00:05:08,158
do sadzawki i zabić je na miejscu.

93
00:05:08,158 --> 00:05:12,030
Problem w tym, że

94
00:05:12,030 --> 00:05:15,191
sadzawki z larwami komarów

95
00:05:15,191 --> 00:05:17,914
są rozsiane w rozmaitych miejscach

96
00:05:17,914 --> 00:05:20,822
i kontrolerom takim jak na zdjęciu trudno jest

97
00:05:20,822 --> 00:05:24,800
znaleźć wszystkie wylęgarnie
i potraktować je środkiem owadobójczym.

98
00:05:24,800 --> 00:05:27,331
W zeszłym roku zastanawialiśmy się bardzo mocno,

99
00:05:27,331 --> 00:05:30,706
jak rozwiązać ten problem.
I wtedy zdaliśmy sobie sprawę,

100
00:05:30,706 --> 00:05:33,969
że, tak jak i my,

101
00:05:33,969 --> 00:05:38,480
larwy też mają swój wyjątkowy zapach.

102
00:05:38,480 --> 00:05:40,573
Przeprowadziliśmy więc kolejny szalony eksperyment.

103
00:05:40,573 --> 00:05:42,645
Zebraliśmy zapach larw komarów,

104
00:05:42,645 --> 00:05:47,011
nałożyliśmy go na kawałki materiału
i zrobiliśmy coś niezwykłego.

105
00:05:47,011 --> 00:05:49,404
Ustawiliśmy deskę z czterema otworami,

106
00:05:49,404 --> 00:05:52,207
zapach larw włożyliśmy do otworu z lewej.

107
00:05:52,207 --> 00:05:53,282
To było szybkie.

108
00:05:53,282 --> 00:05:55,726
Widzicie psa. Wabi się Tweed, to border collie.

109
00:05:55,726 --> 00:05:58,641
Sprawdza te otwory i... już znalazł.

110
00:05:58,641 --> 00:06:01,138
Wraca jeszcze sprawdzić pozostałe otwory,

111
00:06:01,138 --> 00:06:02,621
ale już wraca do pierwszego,

112
00:06:02,621 --> 00:06:05,278
upewnił się, że to właściwy.

113
00:06:05,278 --> 00:06:07,508
To oznacza, że psy mogą pomagać

114
00:06:07,508 --> 00:06:09,836
inspektorom znajdować znacznie więcej

115
00:06:09,836 --> 00:06:12,220
wylęgarni komarów w terenie,

116
00:06:12,220 --> 00:06:15,089
a więc dużo skuteczniej walczyć z malarią.

117
00:06:15,089 --> 00:06:18,803
Ta pani nazywa się Ellen van der Zweep.
Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie

118
00:06:18,803 --> 00:06:21,678
i uważa, że możemy osiągnąć o wiele więcej.

119
00:06:21,678 --> 00:06:25,396
Wiemy, że nosiciele pasożyta malarii

120
00:06:25,396 --> 00:06:28,372
pachną inaczej niż ludzie niezarażeni

121
00:06:28,372 --> 00:06:30,678
i Ellen jest przekonana, że możemy wytresować psy,

122
00:06:30,678 --> 00:06:34,368
żeby znajdywały nosicieli pasożyta.

123
00:06:34,368 --> 00:06:36,551
To oznacza, ze jeśli w jakimś społeczeństwie malaria

124
00:06:36,551 --> 00:06:40,444
została pokonana, ale zostali
pojedynczy ludzie z pasożytami,

125
00:06:40,444 --> 00:06:42,023
psy mogą ich odnaleźć,

126
00:06:42,023 --> 00:06:46,262
a my podać im leki przeciwmalaryczne
i zadać ostateczny cios malarii.

127
00:06:46,262 --> 00:06:49,770
Najlepszy przyjaciel człowieka walczy z malarią.

128
00:06:49,770 --> 00:06:52,808
Moja trzecia historia jest
być może jeszcze bardziej niezwykła

129
00:06:52,808 --> 00:06:57,657
i do dziś nigdy nie prezentowana publicznie.

130
00:06:57,657 --> 00:06:59,727
Tak, tak.

131
00:06:59,727 --> 00:07:02,933
Jest trochę szalona, ale myślę, że to najlepsza

132
00:07:02,933 --> 00:07:06,252
i ostateczna zemsta na komarach.

133
00:07:06,252 --> 00:07:09,426
Co więcej, ludzie już mi mówili,
że teraz będą się cieszyli

134
00:07:09,426 --> 00:07:12,488
z ukąszeń komarów.

135
00:07:12,488 --> 00:07:15,196
Pytanie oczywiście brzmi: co skłoniłoby kogokolwiek,

136
00:07:15,196 --> 00:07:17,806
żeby się cieszył z ukąszenia komara?

137
00:07:17,806 --> 00:07:19,066
Odpowiedź

138
00:07:19,066 --> 00:07:23,183
mam w kieszeni,

139
00:07:23,183 --> 00:07:25,893
o ile ją znajdę.

140
00:07:25,893 --> 00:07:29,239
To zwykła pastylka.

141
00:07:29,239 --> 00:07:32,121
Kiedy ją połknę, popijając wodą,

142
00:07:32,121 --> 00:07:36,396
może zdziałać cuda.

143
00:07:36,396 --> 00:07:38,069
Dziękuję.

144
00:07:40,287 --> 00:07:44,029
(Pije)

145
00:07:44,029 --> 00:07:48,045
Pokażę wam, jak to działa.

146
00:07:48,045 --> 00:07:51,062
Mam w tym pudełku klatkę

147
00:07:51,062 --> 00:07:55,856
z kilkoma setkami wygłodzonych

148
00:07:55,856 --> 00:08:00,323
samic komarów,

149
00:08:00,323 --> 00:08:04,211
które zaraz wypuszczę. (Śmiech)

150
00:08:04,211 --> 00:08:07,331
Żartuję, żartuję.

151
00:08:07,331 --> 00:08:10,223
Tak naprawdę wsadzę tam rękę

152
00:08:10,223 --> 00:08:12,938
i pokażę wam, jak szybko zaczną kąsać.

153
00:08:12,938 --> 00:08:14,935
Patrzcie.

154
00:08:14,935 --> 00:08:18,357
Nie martwcie się, w laboratorium robię to cały czas.

155
00:08:18,357 --> 00:08:22,159
No dobra.

156
00:08:22,159 --> 00:08:27,202
A teraz pokażę wam nagranie

157
00:08:27,202 --> 00:08:28,570
dokładnie tego samego,

158
00:08:28,570 --> 00:08:31,329
tylko że to, co zobaczycie na nagraniu,

159
00:08:31,329 --> 00:08:34,895
stało się godzinę po tym, jak wziąłem pastylkę.

160
00:08:34,895 --> 00:08:39,619
Patrzcie. To nie działa. Przepraszam.

161
00:08:39,619 --> 00:08:42,018
Wkładam rękę, urządzam im krwawą ucztę,

162
00:08:42,018 --> 00:08:44,286
strząsam je i patrzymy, jak w miarę upływu czasu

163
00:08:44,286 --> 00:08:47,303
komary robią się bardzo, bardzo chore,

164
00:08:47,303 --> 00:08:49,462
tutaj w przyspieszeniu,

165
00:08:49,462 --> 00:08:52,826
a trzy godziny później, to, co widzicie na dole

166
00:08:52,826 --> 00:08:55,910
klatki, to martwe komary.

167
00:08:55,910 --> 00:09:00,241
Bardzo martwe komary. Powiem nawet, panie i panowie,

168
00:09:00,241 --> 00:09:02,106
że zamieniliśmy się z komarami rolami.

169
00:09:02,106 --> 00:09:06,826
To nie one nas zabijają. To my je zabijamy.

170
00:09:06,826 --> 00:09:14,983
(Brawa)

171
00:09:14,983 --> 00:09:21,067
(Śmiech)

172
00:09:21,067 --> 00:09:22,905
Maastricht, bądź gotowe!

173
00:09:22,905 --> 00:09:25,031
Pomyślcie, co możemy zrobić z taką pastylką.

174
00:09:25,031 --> 00:09:27,229
Możemy jej użyć, żeby opanować wybuchy

175
00:09:27,229 --> 00:09:30,615
epidemii chorób przenoszonych przez komary.

176
00:09:30,615 --> 00:09:32,632
Jeszcze lepiej, wyobraźcie sobie, co by się stało,

177
00:09:32,632 --> 00:09:35,691
gdyby na wielkim obszarze, każdy brał tę pastylkę

178
00:09:35,691 --> 00:09:37,952
przez ledwie trzy tygodnie.

179
00:09:37,952 --> 00:09:40,360
Dałoby nam to szansę faktycznie

180
00:09:40,360 --> 00:09:41,970
wyplenić malarię.

181
00:09:41,970 --> 00:09:46,064
Ser, psy i pastylka, żeby zabijać komary.

182
00:09:46,064 --> 00:09:49,702
Właśnie taką nieszablonową nauką
kocham się zajmować,

183
00:09:49,702 --> 00:09:52,207
dla dobra ludzkości,

184
00:09:52,207 --> 00:09:55,008
ale zwłaszcza dla niej, żeby mogła dorastać

185
00:09:55,008 --> 00:09:59,808
w świecie bez malarii. Dziękuję. (Brawa)