1
00:00:01,008 --> 00:00:04,010
Bạn đã bao giờ dịch bài của Erin McKean?

2
00:00:04,010 --> 00:00:07,012
Đây là đoạn trích cho những người chưa làm

3
00:00:07,012 --> 00:00:10,016
"Từ điển học" là thứ gì đó hỗn loạn.

4
00:00:10,016 --> 00:00:12,475
Đó là một từ hay ho để nói 
và tôi dùng từ đó hoài.

5
00:00:12,475 --> 00:00:14,414
Thêm nữa:

6
00:00:14,414 --> 00:00:18,033
"Hỗn loạn" cũng là một từ hay ho để dịch.

7
00:00:18,033 --> 00:00:21,032
Ở Hà Lan, tôi dùng "olleke bolleke", như

8
00:00:21,032 --> 00:00:24,000
"Olleke bolleke, rubisolleke"

9
00:00:24,000 --> 00:00:27,023
"olleke bolleke, rubisolleke, 
olleke bolleke, knol!"

10
00:00:27,023 --> 00:00:30,087
Thật may, dạng thơ ca gieo vần 
cho trẻ nhỏ này phổ biến

11
00:00:30,087 --> 00:00:33,064
ở hầu hết các vùng nói tiếng Hà Lan.

12
00:00:33,064 --> 00:00:37,006
Tiếng Hà Lan là tiếng mẹ đẻ
của khoảng 23 triệu người

13
00:00:37,006 --> 00:00:40,028
trong đó khoảng 16 triệu người 
hiện đang sinh sống tại Hà Lan

14
00:00:40,028 --> 00:00:44,071
6 triệu người sống tại phía Bắc nước Bỉ, 
còn được biết đến là vùng Flanders

15
00:00:44,071 --> 00:00:48,047
và có 400 nghìn người ở 
Cộng Hoà Suriname tại Nam Mỹ.

16
00:00:48,047 --> 00:00:51,084
Chúng tôi còn có cả 
"Hiệp Hội Ngôn Ngữ Hà Lan".

17
00:00:51,084 --> 00:00:53,092
Vậy thì, vấn đề là gì?

18
00:00:53,092 --> 00:00:56,527
Tiếng Hà Lan từ Hà Lan 
và tiếng Hà Lan tại vùng Flanders

19
00:00:56,527 --> 00:00:58,088
thì lại khá là khác nhau.

20
00:00:58,088 --> 00:01:01,067
Nếu buổi sáng bạn gặp Johan Cruyff,

21
00:01:01,067 --> 00:01:06,007
và nếu bạn gặp may 
thì anh ấy sẽ nói với bạn "Goeiemorgen".

22
00:01:06,007 --> 00:01:09,015
Kim Clijsters cũng nói "Goeiemorgen".

23
00:01:09,015 --> 00:01:12,028
Trong việc làm phụ đề,
cái này tất nhiên là không liên quan.

24
00:01:12,028 --> 00:01:15,056
Vậy một lần nữa, vấn đề nằm ở đâu?

25
00:01:15,056 --> 00:01:18,012
Chúng tôi cũng dùng những từ khác nhau.

26
00:01:18,012 --> 00:01:20,087
Người Hà Lan gọi cái này là "klokkromme."

27
00:01:20,087 --> 00:01:23,076
Còn người vùng Flanders 
chúng tôi gọi là "Gauss-curve."

28
00:01:23,076 --> 00:01:28,056
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng,
mỗi nhóm đều có "đặc tính không chắc chắn"

29
00:01:28,056 --> 00:01:30,092
hoặc sai lệch so với tiếng Hà Lan chuẩn

30
00:01:30,092 --> 00:01:33,079
điều này xảy ra ở hầu hết các vùng

31
00:01:33,079 --> 00:01:37,071
Theo năm tháng, người Hà Lan
không còn phân biệt được

32
00:01:37,071 --> 00:01:39,051
giới tính của các danh từ.

33
00:01:39,051 --> 00:01:42,084
Do vậy, người Hà Lan có thể thắc mắc

34
00:01:42,084 --> 00:01:45,004
là con bò này là giống đực hay cái

35
00:01:45,004 --> 00:01:47,079
hoặc cách ta nói đùa tại vùng Flanders.

36
00:01:47,079 --> 00:01:51,071
Mặt khác, ở Bỉ, cho dù thích hay không,

37
00:01:51,071 --> 00:01:53,744
ngôn ngữ của chúng ta bị ảnh hưởng bởi

38
00:01:53,744 --> 00:01:56,417
những đồng bào nói tiếng Pháp,

39
00:01:56,417 --> 00:01:59,342
dẫn đến thỉnh thoảng có cấu trúc lạ 
được mượn từ tiếng Pháp.

40
00:01:59,342 --> 00:02:02,076
Đây chính là vấn đề.

41
00:02:02,076 --> 00:02:04,076
Nếu bình phẩm viên đến từ Hà Lan

42
00:02:04,076 --> 00:02:07,031
kiểm tra bài viết của
đồng nghiệp đến từ Bỉ,

43
00:02:07,031 --> 00:02:10,000
cô ấy sẽ thấy những từ

44
00:02:10,000 --> 00:02:12,008
mà cô ấy chưa từng dùng theo cách như vậy

45
00:02:12,008 --> 00:02:13,191
và ngược lại.

46
00:02:13,191 --> 00:02:15,071
Nếu cô ấy bắt đầu chỉnh lại chúng,

47
00:02:15,071 --> 00:02:17,084
trước khi cô kịp nhận ra,
cô ấy đã dính vào

48
00:02:17,084 --> 00:02:19,063
một cuộc tranh cải đúng sai
không hồi kết.

49
00:02:19,063 --> 00:02:22,008
Chuyện này đã xảy ra trong
những ngày đầu làm việc tại TED.

50
00:02:22,008 --> 00:02:26,056
Tôi thậm chí phải thừa nhận 
lần đầu tiên tôi dịch

51
00:02:26,056 --> 00:02:29,084
Tôi đã phải hỏi biên dịch viên
của nước tôi

52
00:02:29,084 --> 00:02:32,063
để kiểm tra bài viết,
bởi vì tôi cảm thấy không thoải mái

53
00:02:32,063 --> 00:02:34,063
với bài bình phẩm từ "phía bên kia".

54
00:02:34,063 --> 00:02:37,012
Nhưng tôi đã nhanh chóng học được là
nếu bạn chỉ cần gắn bó

55
00:02:37,012 --> 00:02:39,031
với một số luật cơ bản,

56
00:02:39,031 --> 00:02:42,019
bạn sẽ giải quyết được khó khăn này thôi.

57
00:02:42,019 --> 00:02:45,052
Đó là cái thứ mà hôm nay 
tôi muốn chia sẻ với bạn đây.

58
00:02:45,052 --> 00:02:49,024
Cách tốt nhất để kết thúc việc
"Ai mới là người đúng"

59
00:02:49,024 --> 00:02:51,071
là cần đồng ý
trên những chuẩn mực bạn dùng

60
00:02:51,071 --> 00:02:53,091
Với tiếng Hà Lan, điều này khá dễ.

61
00:02:53,091 --> 00:02:56,075
Từ đồng nghĩa, từ điển chính thức

62
00:02:56,075 --> 00:03:00,052
và cả ngữ pháp chuẩn
tất cả đều có thể truy cập trực tuyến.

63
00:03:00,052 --> 00:03:03,004
Cả ba cái đó được
chấp nhận và dùng phổ biến

64
00:03:03,004 --> 00:03:05,008
tại nước Hà Lan và Bỉ.

65
00:03:05,008 --> 00:03:07,004
Nếu ngay từ đầy bạn ngụ ý rằng

66
00:03:07,004 --> 00:03:09,063
bạn sẽ dùng chúng như là tiêu chuẩn

67
00:03:09,063 --> 00:03:12,004
bạn sẽ tránh được 
nhiều căng thẳng và tranh cãi.

68
00:03:12,004 --> 00:03:14,047
Nhưng thậm chí là với từ có tồn tại,

69
00:03:14,047 --> 00:03:16,481
nó cũng có thể 
ko quen thuộc với một trong hai vùng

70
00:03:17,761 --> 00:03:19,047
Lấy ví dụ từ "lokkromme"

71
00:03:19,047 --> 00:03:22,003
Người Bỉ rất ít khi dùng nó,

72
00:03:22,003 --> 00:03:24,745
nhưng mặt khác,
nó không quá khó hiểu

73
00:03:24,745 --> 00:03:27,015
đặc biệt là khi được đặt trong ngữ cảnh,

74
00:03:27,015 --> 00:03:29,047
như trường hợp này là trong Ted Talks.

75
00:03:29,047 --> 00:03:31,084
Không có lý do gì để thay thế nó

76
00:03:31,084 --> 00:03:34,028
bằng một từ mà không người Hà Lan nào dùng

77
00:03:34,028 --> 00:03:36,028
Tôi thích coi nó

78
00:03:36,028 --> 00:03:38,004
như là một từ đáng được phổ biến.

79
00:03:38,004 --> 00:03:41,724
Dĩ nhiên, nếu từ ít dùng khó hiểu.

80
00:03:41,734 --> 00:03:43,052
thì câu chuyện lại khác.

81
00:03:43,052 --> 00:03:44,071
Nhưng một lần nữa

82
00:03:44,071 --> 00:03:47,059
thay vì thay thế 
bằng từ của người vùng Flanders,

83
00:03:47,059 --> 00:03:50,012
tôi mời đồng nghiệp biên dịch của mình

84
00:03:50,012 --> 00:03:53,086
tìm một cách thay thế
mà cả hai chúng tôi đều chấp nhận.

85
00:03:53,086 --> 00:03:55,087
Tôi muốn kết thúc bằng vài lời

86
00:03:55,087 --> 00:03:57,047
về việc tôi luôn giữ trong đầu

87
00:03:57,047 --> 00:03:59,091
khi tôi kiểm tra hay
dịch qua tiếng Hà Lan

88
00:04:00,481 --> 00:04:03,015
Đầu tiên,
tôi nghĩ về người đọc của mình.

89
00:04:03,015 --> 00:04:05,237
Tôi viết cho người ở nhiều vùng khác nhau.

90
00:04:05,237 --> 00:04:08,036
Tôi muốn thử là họ

91
00:04:08,036 --> 00:04:10,028
và cố tránh những từ hoặc biểu cảm

92
00:04:10,028 --> 00:04:12,004
mà tôi biết là rất dễ gây bối rối

93
00:04:12,004 --> 00:04:15,028
Thứ hai, tôi nghĩ về người bạn biên dịch

94
00:04:15,028 --> 00:04:17,016
đặc biệt là lúc kiểm tra

95
00:04:17,016 --> 00:04:18,357
Trong lần kiểm tra của tôi

96
00:04:18,357 --> 00:04:21,072
tôi đã phạm lỗi khi đánh giá biên dịch

97
00:04:21,072 --> 00:04:24,043
khi mà tôi đã không liên lạc với cộng sự.

98
00:04:24,043 --> 00:04:27,007
Sau cùng, tôi nghĩ tôi chỉ

99
00:04:27,007 --> 00:04:29,068
sửa lại được vài cái lỗi quá hiên nhiên.

100
00:04:29,068 --> 00:04:32,072
Kể từ đó,
Tôi luôn liên lạc với biên dịch viên

101
00:04:32,072 --> 00:04:34,004
và mời họ cho ý kiến

102
00:04:34,004 --> 00:04:35,748
có đồng ý với yêu cầu của tôi không.

103
00:04:35,748 --> 00:04:39,031
Thứ ba, tôi nghĩ về việc biên dịch cho TED

104
00:04:39,031 --> 00:04:42,992
là để giúp phổ biến 
những ý tưởng thú vị của diễn giả.

105
00:04:43,000 --> 00:04:46,017
Chứ không phải là để "thắng"
tranh cải với biên dịch viên khác,

106
00:04:46,036 --> 00:04:48,075
phải làm việc cùng nhau

107
00:04:48,075 --> 00:04:50,006
để cung cấp cho TED

108
00:04:50,006 --> 00:04:52,095
cho càng nhiều khán giả càng tốt.

109
00:04:52,095 --> 00:04:56,051
Năm ngoái, 
một biên dịch viên của TED từ Hà Lan

110
00:04:56,051 --> 00:04:58,056
đã hỏi tôi rằng chúng tôi có nên

111
00:04:58,056 --> 00:05:00,043
chia bản dịch ra cho

112
00:05:00,043 --> 00:05:02,532
người nói tiếng Hà Lan ở Hà Lan và Bỉ

113
00:05:02,532 --> 00:05:04,092
Tôi nói với anh ta rằng với tôi

114
00:05:04,092 --> 00:05:06,039
cái đó chả có ý nghĩa gì cả

115
00:05:06,039 --> 00:05:08,006
khi mà nó phải mất gấp đôi nổ lực

116
00:05:08,006 --> 00:05:10,031
để tuyên truyền những ý tưởng.

117
00:05:10,031 --> 00:05:12,048
Nó thúc đẩy tôi tốt hơn

118
00:05:12,048 --> 00:05:15,019
tìm kiếm một nền tảng chung khắp các vùng

119
00:05:15,019 --> 00:05:17,036
Cuối cùng,
tôi có thể nói là

120
00:05:17,036 --> 00:05:19,019
biên dịch cho Ted thiệt là

121
00:05:19,019 --> 00:05:21,006
một trải nghiệm vô cùng phong phú với tôi

122
00:05:21,006 --> 00:05:23,075
Suy nghĩ cuối cùng của tôi là cho

123
00:05:23,075 --> 00:05:25,027
những người bạn biên dịch viên của TED.

124
00:05:25,027 --> 00:05:27,043
Tôi muốn tạo ra

125
00:05:27,043 --> 00:05:29,043
thứ kiểu như "Biểu đồ Hans Rosling",

126
00:05:29,043 --> 00:05:31,983
nhưng bạn sẽ phải làm với một wordle,

127
00:05:32,012 --> 00:05:33,583
nơi mà cái kích thước của cái tên

128
00:05:33,583 --> 00:05:36,008
thể hiện số lần tôi làm việc với họ.

129
00:05:36,008 --> 00:05:40,051
Tôi mong là tất cả các bạn
sẽ có một hội thảo tuyệt vời

130
00:05:40,051 --> 00:05:46,268
và TED Global 2011 thật thú vị.