1
00:00:07,745 --> 00:00:11,880
2009'da iki araştırmacı
basit bir deney yaptı.

2
00:00:11,880 --> 00:00:15,055
Güneş sistemimiz hakkında bildiğimiz
her şeyi aldılar

3
00:00:15,055 --> 00:00:20,937
ve her gezegenin gelecekteki 5 milyar yıla
kadar nerede olacağını hesapladılar.

4
00:00:21,107 --> 00:00:24,367
Bunu yapmak için
aynı başlangıç koşullarıyla

5
00:00:24,367 --> 00:00:29,829
2.000'den fazla sayısal simülasyon
gerçekleştirdiler fakat biri dışında:

6
00:00:29,829 --> 00:00:35,136
Merkür ile Güneş arasındaki mesafe,
bir simülasyondan diğerine

7
00:00:35,136 --> 00:00:37,796
bir milimetreden daha az değiştirildi.

8
00:00:37,796 --> 00:00:41,074
Şaşırtıcı bir şekilde,
simülasyonlarının yaklaşık %1'inde,

9
00:00:41,074 --> 00:00:46,420
Merkür'ün yörüngesi o kadar sert
bir şekilde değişti ki, Güneş'e dalabilir

10
00:00:46,420 --> 00:00:48,780
veya Venüs ile çarpışabilirdi.

11
00:00:48,780 --> 00:00:49,810
Daha da kötüsü,

12
00:00:49,810 --> 00:00:54,683
bir simülasyonda tüm iç Güneş sistemini
istikrarsızlaştırdı.

13
00:00:54,983 --> 00:00:58,983
Bu bir hata değildi. Sonuçlardaki
şaşırtıcı çeşitlilik, Güneş sistemimizin

14
00:00:58,983 --> 00:01:05,058
göründüğünden çok daha az kararlı
olabileceği gerçeğini ortaya koyuyor.

15
00:01:05,058 --> 00:01:10,239
Astrofizikçiler, yerçekimi sistemlerinin
bu şaşırtıcı özelliğini

16
00:01:10,239 --> 00:01:12,419
n-cisim problemi olarak adlandırırlar.

17
00:01:12,419 --> 00:01:15,239
İki kütleçekim kütlesinin hareketlerini

18
00:01:15,239 --> 00:01:17,949
tam olarak tahmin edebilen
denklemlerimiz olsa da

19
00:01:17,949 --> 00:01:23,600
analitik araçlarımız daha kalabalık
sistemlerle karşılaştıklarında yetersiz.

20
00:01:23,600 --> 00:01:28,861
Üç veya daha fazla nesnenin
yer çekimi hareketini tam olarak

21
00:01:28,861 --> 00:01:34,431
tanımlayabilen genel bir formülün
tüm terimlerini yazmak aslında imkansız.

22
00:01:34,861 --> 00:01:41,876
Neden? Sorun, bir n-cisim sisteminin
içerdiği bilinmeyen değişkenlerle ilgili.

23
00:01:41,876 --> 00:01:45,186
Isaac Newton sayesinde,
cisimler arasında hareket eden

24
00:01:45,186 --> 00:01:49,186
yer çekimi kuvvetini tanımlamak için
bir dizi denklem yazabiliriz.

25
00:01:49,186 --> 00:01:53,213
Bununla birlikte, bu denklemlerdeki
bilinmeyen değişkenler için

26
00:01:53,213 --> 00:01:55,633
genel bir çözüm bulmaya çalışırken,

27
00:01:55,633 --> 00:01:58,002
matematiksel bir kısıtlama ile
karşı karşıyayız:

28
00:01:58,002 --> 00:02:01,833
Her bilinmeyen için,
onu bağımsız olarak tanımlayan

29
00:02:01,833 --> 00:02:04,043
en az bir denklem olmalı.

30
00:02:04,043 --> 00:02:08,934
Başlangıçta, iki cisimli bir sistemin
hareket denklemlerindense

31
00:02:08,934 --> 00:02:12,724
konum ve hızı için daha fazla bilinmeyen
değişkenleri olduğu görülmekte.

32
00:02:12,724 --> 00:02:14,680
Ancak bir numara var:

33
00:02:14,680 --> 00:02:18,915
Sistemin ağırlık merkezine göre iki cismin

34
00:02:18,915 --> 00:02:22,265
göreceli konumunu ve hızını düşünün.

35
00:02:22,625 --> 00:02:27,353
Bu, bilinmeyenlerin sayısını azaltır
ve geriye çözülebilir bir sistem kalır.

36
00:02:27,353 --> 00:02:33,079
Yörüngede dönen üç veya daha fazla
nesneyle her şey daha da karmaşıklaşır.

37
00:02:33,079 --> 00:02:37,461
Göreceli hareketleri hesaba katmanın
aynı matematiksel hilesiyle bile,

38
00:02:37,461 --> 00:02:41,796
onları tanımlayan denklemlerden daha
fazla bilinmeyenle baş başa kalıyoruz.

39
00:02:42,088 --> 00:02:46,840
Bu denklem sisteminin genel
bir çözüme dönüştürülmesi için

40
00:02:46,840 --> 00:02:49,166
çok fazla değişken var.

41
00:02:49,610 --> 00:02:53,010
Peki, evrenimizdeki nesnelerin
analitik olarak

42
00:02:53,010 --> 00:02:58,631
çözülemeyen hareket denklemlerine
göre taşınması gerçekte neye benzer?

43
00:02:58,631 --> 00:03:01,881
Üç yıldızdan oluşan
Alpha Centauri gibi bir sistem

44
00:03:01,881 --> 00:03:05,359
birbirine çarparak gelebilir
veya daha büyük olasılıkla,

45
00:03:05,359 --> 00:03:10,471
bazıları uzun bir süre sabit durduktan
sonra yörüngeden atılabilir.

46
00:03:10,471 --> 00:03:14,471
Oldukça olası olmayan birkaç
kararlı konfigürasyon dışında

47
00:03:14,471 --> 00:03:19,791
her olası durum, uzun zaman
ölçeklerinde tahmin edilemez.

48
00:03:20,571 --> 00:03:24,768
Her biri, konum ve hızdaki
en küçük farklılığa bağlı şekilde

49
00:03:24,768 --> 00:03:29,316
astronomik olarak geniş bir potansiyel
sonuç yelpazesine sahip.

50
00:03:29,466 --> 00:03:33,742
Bu davranış, fizikçiler tarafından
kaotik olarak bilinir

51
00:03:33,742 --> 00:03:37,472
ve n-cismi sistemlerinin
önemli bir özelliği.

52
00:03:37,472 --> 00:03:42,201
Böyle bir sistem hala belirleyicidir,
yani rastgele bir şeyi yok.

53
00:03:42,201 --> 00:03:45,791
Birden fazla sistem tam olarak
aynı koşullardan başlarsa

54
00:03:45,791 --> 00:03:48,241
her zaman aynı sonuca ulaşır.

55
00:03:48,241 --> 00:03:53,790
Ama başlangıçta biraz destek verirseniz
tüm bahisler kapanır.

56
00:03:53,980 --> 00:03:59,330
Bu, karmaşık yörüngelerin büyük bir
hassasiyetle hesaplanması gerektiği

57
00:03:59,330 --> 00:04:01,900
insan uzay görevleri için açıkça geçerli.

58
00:04:02,489 --> 00:04:06,489
Neyse ki bilgisayar simülasyonlarındaki
devamlı gelişmeler

59
00:04:06,489 --> 00:04:09,379
felaketten kaçınmak için
çeşitli yollar sunar.

60
00:04:09,379 --> 00:04:13,695
Çözümlere giderek daha güçlü işlemcilerle
yaklaşarak, n-cismi sistemlerinin

61
00:04:13,695 --> 00:04:19,565
hareketini uzun zaman ölçeklerinde daha
güvenilir bir şekilde tahmin edebiliriz.

62
00:04:19,565 --> 00:04:22,755
Eğer üçlü bir gruptaki bir cisim
çok hafifse,

63
00:04:22,755 --> 00:04:25,885
diğer ikisine önemli bir kuvvet uygulamaz,

64
00:04:25,885 --> 00:04:30,727
sistem çok iyi bir yaklaşımla
iki cisim sistemi gibi davranır.

65
00:04:30,727 --> 00:04:34,727
Bu yaklaşım "kısıtlı üç cisim problemi"
olarak bilinir.

66
00:04:34,727 --> 00:04:38,667
Örneğin, Dünya-Güneş yerçekimi
alanındaki bir asteroidi

67
00:04:38,667 --> 00:04:43,027
veya bir kara delik ve bir yıldız
alanındaki küçük bir gezegeni

68
00:04:43,027 --> 00:04:46,700
tanımlarken son derece
yararlı olduğu kanıtlandı.

69
00:04:46,700 --> 00:04:50,450
Güneş sistemimize gelince,

70
00:04:50,450 --> 00:04:52,880
en azından önümüzdeki
birkaç yüz milyon yıl boyunca

71
00:04:52,880 --> 00:04:56,150
istikrarına makul ölçüde güven
duyabileceğimizden mutlu olacaksınız.

72
00:04:56,330 --> 00:04:59,230
Eğer galaksinin
öteki bir yanından fırlatılan

73
00:04:59,230 --> 00:05:02,000
başka bir yıldız bize doğru geliyorsa

74
00:05:02,000 --> 00:05:03,850
tüm bahisler kapalı.