0:00:07.745,0:00:11.880
2009'da iki araştırmacı[br]basit bir deney yaptı.

0:00:11.880,0:00:15.055
Güneş sistemimiz hakkında bildiğimiz[br]her şeyi aldılar

0:00:15.055,0:00:20.937
ve her gezegenin gelecekteki 5 milyar yıla[br]kadar nerede olacağını hesapladılar.

0:00:21.107,0:00:24.367
Bunu yapmak için[br]aynı başlangıç koşullarıyla

0:00:24.367,0:00:29.829
2.000'den fazla sayısal simülasyon[br]gerçekleştirdiler fakat biri dışında:

0:00:29.829,0:00:35.136
Merkür ile Güneş arasındaki mesafe,[br]bir simülasyondan diğerine

0:00:35.136,0:00:37.796
bir milimetreden daha az değiştirildi.

0:00:37.796,0:00:41.074
Şaşırtıcı bir şekilde,[br]simülasyonlarının yaklaşık %1'inde,

0:00:41.074,0:00:46.420
Merkür'ün yörüngesi o kadar sert[br]bir şekilde değişti ki, Güneş'e dalabilir

0:00:46.420,0:00:48.780
veya Venüs ile çarpışabilirdi.

0:00:48.780,0:00:49.810
Daha da kötüsü,

0:00:49.810,0:00:54.683
bir simülasyonda tüm iç Güneş sistemini[br]istikrarsızlaştırdı.

0:00:54.983,0:00:58.983
Bu bir hata değildi. Sonuçlardaki[br]şaşırtıcı çeşitlilik, Güneş sistemimizin

0:00:58.983,0:01:05.058
göründüğünden çok daha az kararlı[br]olabileceği gerçeğini ortaya koyuyor.

0:01:05.058,0:01:10.239
Astrofizikçiler, yerçekimi sistemlerinin[br]bu şaşırtıcı özelliğini

0:01:10.239,0:01:12.419
n-cisim problemi olarak adlandırırlar.

0:01:12.419,0:01:15.239
İki kütleçekim kütlesinin hareketlerini

0:01:15.239,0:01:17.949
tam olarak tahmin edebilen[br]denklemlerimiz olsa da

0:01:17.949,0:01:23.600
analitik araçlarımız daha kalabalık[br]sistemlerle karşılaştıklarında yetersiz.

0:01:23.600,0:01:28.861
Üç veya daha fazla nesnenin[br]yer çekimi hareketini tam olarak

0:01:28.861,0:01:34.431
tanımlayabilen genel bir formülün[br]tüm terimlerini yazmak aslında imkansız.

0:01:34.861,0:01:41.876
Neden? Sorun, bir n-cisim sisteminin[br]içerdiği bilinmeyen değişkenlerle ilgili.

0:01:41.876,0:01:45.186
Isaac Newton sayesinde,[br]cisimler arasında hareket eden

0:01:45.186,0:01:49.186
yer çekimi kuvvetini tanımlamak için[br]bir dizi denklem yazabiliriz.

0:01:49.186,0:01:53.213
Bununla birlikte, bu denklemlerdeki[br]bilinmeyen değişkenler için

0:01:53.213,0:01:55.633
genel bir çözüm bulmaya çalışırken,

0:01:55.633,0:01:58.002
matematiksel bir kısıtlama ile[br]karşı karşıyayız:

0:01:58.002,0:02:01.833
Her bilinmeyen için,[br]onu bağımsız olarak tanımlayan

0:02:01.833,0:02:04.043
en az bir denklem olmalı.

0:02:04.043,0:02:08.934
Başlangıçta, iki cisimli bir sistemin[br]hareket denklemlerindense

0:02:08.934,0:02:12.724
konum ve hızı için daha fazla bilinmeyen[br]değişkenleri olduğu görülmekte.

0:02:12.724,0:02:14.680
Ancak bir numara var:

0:02:14.680,0:02:18.915
Sistemin ağırlık merkezine göre iki cismin

0:02:18.915,0:02:22.265
göreceli konumunu ve hızını düşünün.

0:02:22.625,0:02:27.353
Bu, bilinmeyenlerin sayısını azaltır[br]ve geriye çözülebilir bir sistem kalır.

0:02:27.353,0:02:33.079
Yörüngede dönen üç veya daha fazla[br]nesneyle her şey daha da karmaşıklaşır.

0:02:33.079,0:02:37.461
Göreceli hareketleri hesaba katmanın[br]aynı matematiksel hilesiyle bile,

0:02:37.461,0:02:41.796
onları tanımlayan denklemlerden daha[br]fazla bilinmeyenle baş başa kalıyoruz.

0:02:42.088,0:02:46.840
Bu denklem sisteminin genel[br]bir çözüme dönüştürülmesi için

0:02:46.840,0:02:49.166
çok fazla değişken var.

0:02:49.610,0:02:53.010
Peki, evrenimizdeki nesnelerin[br]analitik olarak

0:02:53.010,0:02:58.631
çözülemeyen hareket denklemlerine[br]göre taşınması gerçekte neye benzer?

0:02:58.631,0:03:01.881
Üç yıldızdan oluşan[br]Alpha Centauri gibi bir sistem

0:03:01.881,0:03:05.359
birbirine çarparak gelebilir[br]veya daha büyük olasılıkla,

0:03:05.359,0:03:10.471
bazıları uzun bir süre sabit durduktan[br]sonra yörüngeden atılabilir.

0:03:10.471,0:03:14.471
Oldukça olası olmayan birkaç[br]kararlı konfigürasyon dışında

0:03:14.471,0:03:19.791
her olası durum, uzun zaman[br]ölçeklerinde tahmin edilemez.

0:03:20.571,0:03:24.768
Her biri, konum ve hızdaki[br]en küçük farklılığa bağlı şekilde

0:03:24.768,0:03:29.316
astronomik olarak geniş bir potansiyel[br]sonuç yelpazesine sahip.

0:03:29.466,0:03:33.742
Bu davranış, fizikçiler tarafından[br]kaotik olarak bilinir

0:03:33.742,0:03:37.472
ve n-cismi sistemlerinin[br]önemli bir özelliği.

0:03:37.472,0:03:42.201
Böyle bir sistem hala belirleyicidir,[br]yani rastgele bir şeyi yok.

0:03:42.201,0:03:45.791
Birden fazla sistem tam olarak[br]aynı koşullardan başlarsa

0:03:45.791,0:03:48.241
her zaman aynı sonuca ulaşır.

0:03:48.241,0:03:53.790
Ama başlangıçta biraz destek verirseniz[br]tüm bahisler kapanır.

0:03:53.980,0:03:59.330
Bu, karmaşık yörüngelerin büyük bir[br]hassasiyetle hesaplanması gerektiği

0:03:59.330,0:04:01.900
insan uzay görevleri için açıkça geçerli.

0:04:02.489,0:04:06.489
Neyse ki bilgisayar simülasyonlarındaki[br]devamlı gelişmeler

0:04:06.489,0:04:09.379
felaketten kaçınmak için[br]çeşitli yollar sunar.

0:04:09.379,0:04:13.695
Çözümlere giderek daha güçlü işlemcilerle[br]yaklaşarak, n-cismi sistemlerinin

0:04:13.695,0:04:19.565
hareketini uzun zaman ölçeklerinde daha[br]güvenilir bir şekilde tahmin edebiliriz.

0:04:19.565,0:04:22.755
Eğer üçlü bir gruptaki bir cisim[br]çok hafifse,

0:04:22.755,0:04:25.885
diğer ikisine önemli bir kuvvet uygulamaz,

0:04:25.885,0:04:30.727
sistem çok iyi bir yaklaşımla[br]iki cisim sistemi gibi davranır.

0:04:30.727,0:04:34.727
Bu yaklaşım "kısıtlı üç cisim problemi"[br]olarak bilinir.

0:04:34.727,0:04:38.667
Örneğin, Dünya-Güneş yerçekimi[br]alanındaki bir asteroidi

0:04:38.667,0:04:43.027
veya bir kara delik ve bir yıldız[br]alanındaki küçük bir gezegeni

0:04:43.027,0:04:46.700
tanımlarken son derece[br]yararlı olduğu kanıtlandı.

0:04:46.700,0:04:50.450
Güneş sistemimize gelince,

0:04:50.450,0:04:52.880
en azından önümüzdeki[br]birkaç yüz milyon yıl boyunca

0:04:52.880,0:04:56.150
istikrarına makul ölçüde güven[br]duyabileceğimizden mutlu olacaksınız.

0:04:56.330,0:04:59.230
Eğer galaksinin[br]öteki bir yanından fırlatılan

0:04:59.230,0:05:02.000
başka bir yıldız bize doğru geliyorsa

0:05:02.000,0:05:03.850
tüm bahisler kapalı.