0:00:06.957,0:00:13.088
بەرزاییەکانی تبت کە ٤٥٠٠م[br]لە ئاستی ڕووی دەریاوە بەرزن،

0:00:13.088,0:00:17.058
کە ڕێژەی ئۆکسجین تیایدا[br]تەنها %٦٠.

0:00:17.058,0:00:21.311
لەکاتێکدا سەردانکەران و تازە نیشتەجێبووەکان[br]کێشەی ئەو بەرزییە زۆرەیان هەیە،

0:00:21.606,0:00:24.749
بەڵام خەڵکە ڕەسەنەکەی تبت بەخێرایی[br]سەردەکەون.

0:00:24.749,0:00:27.672
ئەم توانایە لەڕێگەی ڕاهێنانەوە [br]بەدەست نەهاتووە،

0:00:27.860,0:00:31.590
بەڵکو لەڕێی چەند گۆڕانێکی جێنەتیکی[br]بەدەست هاتووە کە ڕێگە دەدات بە لاشەیان

0:00:31.590,0:00:34.720
تاکوو سوود وەربگرن لە [br]زۆرترین ئۆکسجینی بەدەست هێنراو.

0:00:34.720,0:00:37.660
جیاوازییەکە هەر لە منداڵییەوە[br]بەدیاردەکەوێت

0:00:37.660,0:00:41.510
بەگشتی منداڵە تبتییەکان کێشێکی زۆرتر،

0:00:41.510,0:00:43.690
هەروەها ڕێژەی ئۆکسجینێکی خەستتریان هەیە،

0:00:43.690,0:00:49.400
بۆیە ئەمان زیاتر شیاوترن بۆ مانەوە وەک[br]لەو منداڵانەی دیکە کە لەوێ لەدایکدەبن.

0:00:49.400,0:00:52.840
وا دەخەمڵێنرێت کە ئەم گۆڕانکارییە [br]جێنەتیکییە پەرەیسەندبێت

0:00:52.840,0:00:57.167
لە ٣٠٠٠ ساڵ لەمەوپێشەوە یان زیاتر[br]و بەردەوام دەبێت.

0:00:57.167,0:00:59.364
وادەردەکەوێت کاتێکی زۆر لەمەوپێش بێت،

0:00:59.364,0:01:05.737
بەڵام ڕەنگە خێراترین خۆگونجاندن بێت کە[br]پەرەیسەندبێت لە پەرەسەندنی دانیشتواندا.

0:01:05.737,0:01:08.857
ڕوونە کە پەرەسەندنی مرۆڤ[br]کۆتایی پێنەهاتووە

0:01:08.857,0:01:10.937
کەوایە دواین گۆڕانکارییەکان چین؟

0:01:10.937,0:01:16.562
ئایا تەکنەلۆجیا و ئەو نوێکارییانەی زانست[br]کاریگەری لەسەر پەرەسەندنمان دەبێت؟

0:01:16.562,0:01:18.462
لەم چەند هەزار ساڵەی ڕابردوودا،

0:01:18.462,0:01:23.345
چەندین دانیشتوان گونجاندنی جێنەتیکییان [br]پەرەیسەندووە لەگەڵ ئەو ژینگەیەی کە تیایدان.

0:01:23.345,0:01:29.943
خەڵکی لە سیبریا و بەستەڵەکی باکور خۆیان[br]گونجاندووە لە کەشی زۆر سارددا بمێننەوە.

0:01:29.943,0:01:32.013
ئەوان درەنگتر سەرما بردوو دەبن،

0:01:32.013,0:01:36.097
هەروەها دەتوانن بەردەوامبن لە بەکارهێنانی[br]دەستیان لە پلەکانی ژێر سفریشدا

0:01:36.097,0:01:38.517
زۆر زیاتر لە زۆرینەی خەڵکی دیکە.

0:01:38.517,0:01:41.817
لاشەیان بڕێکى زیاتر لە ووزە بەکاردەهێنێت

0:01:41.817,0:01:44.737
کە گەرمی زیاتر بۆ لاشە بەرهەم دەهێنێت.

0:01:44.737,0:01:50.418
بەرەو باشوریش خەڵکی ( باجاو) لە [br]باشوری ڕۆژئاوای ئاسیا

0:01:50.418,0:01:54.418
دەتوانن ٧٠م بڕۆنە ژێر ئاوەوە و [br]بۆ ماوەی ١٥ خولەک بمێننەوە.

0:01:54.418,0:01:58.301
بۆماوەی هەزاران ساڵ ژیان لە دەریادا[br]وەکوو ڕاوچییەکی گەڕۆک،

0:01:58.301,0:02:05.282
بۆیە لە ڕووی جێنەتیکەوە گۆڕانیان بەسەردا[br]هاتووە و سپڵێکی گەورەیان هەیە کە بەکاردێت

0:02:05.282,0:02:08.522
وەکوو کۆگایەکی ئۆکسجین. [br]یارمەتیدەریانە بۆ مانەوەی زیاتر لەژێرئاودا

0:02:08.522,0:02:13.482
خۆگونجاندنێک کە شیاوە بۆ [br]چوونە قوڵایی دەریاوە.

0:02:13.482,0:02:16.232
هەرچەندە کە بەراوردی دەکەیت[br]وادەردەکەوێت کە گرنگ نەبێت،

0:02:16.232,0:02:19.949
توانای خواردنەوەی شیر[br]یەکێکی دیکەیە لە خۆگونجاندنەکان.

0:02:19.949,0:02:23.199
هەموو شیردەرەکان توانای خواردنەوەی[br]شیری دایکیان هەیە کاتێک کە منداڵن.

0:02:23.199,0:02:28.128
پاش لەشیر بڕانەوە ئەو جینە ناکارا دەبێت[br]کە ڕێ بە ئاژەڵەکە دەدات شیر هەرس بکات.

0:02:28.128,0:02:33.374
بەڵام کۆمەڵگەکانی باشوری-سەحرا لە ئەفریقا، [br]ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ڕۆژئاوای ئەوروپا

0:02:33.374,0:02:38.324
مانگایان بەکارهێناوە بۆ شیرەکەی، بۆیە [br]گۆڕانێکی زۆری بەسەرهەمەجۆری (DNA)دا هێناوە

0:02:38.324,0:02:44.206
کە ڕێگەی لە ناچالاکبوونی جینەکە گرتووە[br]لە ٧٠٠٠-٨٠٠٠ ساڵ لەمەو پێشەوە.

0:02:44.206,0:02:48.876
خواردنەوەی شیر لە ئەوروپا ڕەنگە بووبێت[br]بە سەرچاوەی دەستکەوتنی کالسیۆمی پێویست

0:02:48.876,0:02:53.016
بۆ بەشداری کردن لە بەرهەم هێنانی [br]ڤیتامین D لەکاتێکدا بەرەو باکور دەڕۆیشتن،

0:02:53.016,0:02:56.769
و ڕۆشنایی خۆر کەمبوویەوە [br]کە سەرچاوەی ئاسایی (ڤیتامین D)ە.

0:02:56.769,0:02:59.207
هەرچەندە هەمیشە بەم شێوە ئاشکرایە نییە،

0:02:59.207,0:03:04.223
هەموو ئەو گۆڕانکارییانە هەلی مانەوەی خەڵکی[br]زیاد دەکەن تاکوو تەمەنی منداڵ خستنەوە

0:03:04.223,0:03:06.463
بەم شێوەیە هەڵبژاردنی سروشتی بەڕێوەدەچێت،

0:03:06.463,0:03:10.007
ئەو هێزەی کە لە پشت هەموو[br]گۆڕانکارییە پەرەسەندووەکانەوەیە.

0:03:10.007,0:03:13.507
پزیشکی مۆدێرن زۆرێک لەو فشارەی[br]هەڵبژاردنی سروشتییەیان لابردووە

0:03:13.507,0:03:16.207
بەهێشتنەوەی ئێمە بە زیندوویی،[br]لەکاتێکدا جینی ئێمە

0:03:16.207,0:03:19.097
هەنێکجار یەکی گرتووە[br]لەگەڵ نەخۆشییەکی درم (گواستراوە)

0:03:19.097,0:03:20.667
کە ڕەنگە کوژەر بووبێت بۆمان.

0:03:20.667,0:03:25.057
دژە زیندەیی, پێکوت, ئاوی خاوێن[br]و پاککەرەوەی باش

0:03:25.057,0:03:28.893
هەموویان جیاوازی دروست دەکەن لەنێوان[br]جینەکانمان بەڵام مەترسییەکی وای نییە.

0:03:28.893,0:03:32.424
بەهەمان شێوە توانای ئێمە بۆ [br]چارەسەرکردنی شێرپەنجەی منداڵان،

0:03:32.424,0:03:36.690
لابردنی بەشی هەوکردووی ڕیخۆڵە بە نەشتەرگەری،[br]و لەدایکبوونی منداڵی ئەو دایکانەی

0:03:36.690,0:03:41.223
کە حاڵەتی مەترسیدار و تایبەت[br]بە دووگیانییان هەیە،

0:03:41.223,0:03:46.014
هەمو ئەمانە ڕێگر دەبن لە هەڵبژاردەی سروشتی[br]بە ڕێگەدان بە خەڵکی زیاتر بۆ مانەوە

0:03:46.014,0:03:48.144
بۆ تەمەنێک کە نەوە بخەنەوە.

0:03:48.144,0:03:52.272
بەڵام تەنانەت ئەگەر هەموو مرۆڤێک[br]لەسەر زەوی توانای دەستخستنی دەرمانی هەبێت،

0:03:52.272,0:03:55.246
هێشتا کۆتایی بە پەرەسەندنی مرۆڤ ناهێنێت.

0:03:55.246,0:04:00.192
چونکە چەند شێوەیەکی دیکەی پەرەسەندن هەیە[br]بێجگە لە هەڵبژاردنی سروشتی.

0:04:00.192,0:04:02.452
پزیشکی مۆدێرن هەمەجۆری لە جێنەتیکدا[br]دروست دەکات

0:04:02.452,0:04:05.692
کە دەبێتە بکەری هەڵبژاردەی سروشتی

0:04:05.692,0:04:09.756
کە پێی دەوترێت لادانی جێنەتیکی.

0:04:09.756,0:04:14.902
لەگەڵ لادانی جینیدا، هەمەجۆری جێنەتیکی[br]لە دانیشتوانێکدا بە هەڕەمەکی ڕوودەدات.

0:04:14.902,0:04:19.970
لەڕاستیدا لەئاستی جێنەتیکیدا پزیشکی مۆدێرن[br]هەمەجۆری جینی زیاد دەکەن

0:04:19.970,0:04:24.270
چونکە بازدانی زیانمەند خەڵکی ناکوژێت[br]بۆیە لانابردرێن.

0:04:24.270,0:04:29.315
ئەم هەمەجۆرییە مەرج نیە ڕاستەوخۆ بگۆڕێت

0:04:29.315,0:04:32.605
بۆ گۆڕانێکی دیاری هەستپێکراو[br]لەناو خەڵکیدا.

0:04:32.605,0:04:36.338
توێژەران هەروەها لەوەشیان کۆڵیوەتەوە[br]کە کەی خۆگونجاندنی جێنەتیکی

0:04:36.338,0:04:40.018
بۆ ژینگەیەکی دیاریکراو و چەندێک[br]بەخێرایی خۆی بەدیاردەخات

0:04:40.018,0:04:44.408
لەڕێی گۆڕینی (Epigenetic)ەوە:[br]گۆڕانکارییەکان بەسەر جینەکان خۆیاندا نایەت،

0:04:44.408,0:04:48.685
بەڵکوو ئەگەر جینە دیاریکراوەکان دروست ببن [br]و لە چی کاتێکدا بەسەریاندا دێت.

0:04:48.685,0:04:51.409
ئەو گۆڕانکاریانە دەکرێت بە درێژایی تەمەن[br]ڕووبدەن

0:04:51.409,0:04:54.030
تەنانەت ڕەنگە بشگوازرێنەوە[br]بۆ نەوەکانی داهاتوو

0:04:54.030,0:04:58.780
لەگەڵ ئەمانەشدا توێژەران لە هەوڵی ئەوەدان[br]تا بزانن چەندێک گۆڕانکاری (Epigenetic)

0:04:58.780,0:05:02.296
توانای بەردەوامی دەبێت [br]بۆ چەند نەوەیەکی دیکە

0:05:02.296,0:05:06.550
وە چەند گۆڕانکاری دیکە[br]لە دانیشتواندا دەکات.

0:05:06.550,0:05:10.302
ڕەنگە هۆکاری دیکەی تریش هەبێت[br]کە یارمەتیدەر بێت بۆ پەرەسەندنی مرۆڤ.

0:05:10.302,0:05:12.990
پزیشکیی مۆدێرن و تەکنەلۆجیاش لە ئێستادا[br]زۆر نوێن،

0:05:12.990,0:05:17.420
تەنانەت بەراورد بە خێراترین و دوواین [br]گۆڕانکاری بەهۆی هەڵبژاردەی سروشتییەوە

0:05:17.420,0:05:22.307
بۆیە تەنها کات دەتوانێت پێمان بڵێت [br]کە ئێستامان چۆن داهاتوومان دەنەخشێنێت.