1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Koşmak: Basit. Sağ, sol, sağ, sol -- değil mi?

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
Yani, bunu iki milyon yıldır yapıyoruz.

3
00:00:05,000 --> 00:00:08,000
Uzun zaman önce söylenmemiş ya da yapılmamış

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
birşeyler söyleyeceğimi

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
varsaymak biraz küstahça görünebilir.

6
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
Ama keşfettim ki, koşmakla ilgili güzel şey şu;

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
bu etkinlik sırasında sürekli

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
acayip birşeyler oluyor.

9
00:00:19,000 --> 00:00:22,000
Örnekle anlatayım: Birkaç ay önce, New York City Maratonu'nu gördüyseniz,

10
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
garanti ederim ki,

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
hiç kimsenin daha önce görmediği birşey gördünüz.

12
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
Derartu Tulu adında Etiyopyalı bir kadın

13
00:00:29,000 --> 00:00:31,000
başlama çizgisinde göründü.

14
00:00:31,000 --> 00:00:33,000
37 yaşındaydı,

15
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
8 yıl içinde herhangi bir maraton filan kazanmamıştı,

16
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
ve daha birkaç ay önce

17
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
bebek doğururken neredeyse ölüyordu.

18
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
Derartu Tulu sporu bırakıp emekli olmaya hazırdı.

19
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
Ama dişini tırnağına takıp

20
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
son bir hesaplaşma için

21
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
büyük bir koşuda şansını denemeye karar verdi.

22
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
New York City Maratonu'nda.

23
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
Ancak -- Derartu Tulu için kötü haber -- aynı hedefe sahip başkaları da vardı.

24
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Örneğin, Olimpiyat altın madalyası sahibi

25
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
Paula Radcliffe -- o bir canavardı.

26
00:00:58,000 --> 00:01:02,000
Açık arayla, gelmiş geçmiş en hızlı kadın maratoncu.

27
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
Erkekler dünya rekorunun sadece 10 dakika gerisinde.

28
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Diyebiliriz ki Paula Radcliffe, geçilemez.

29
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
Girdiği yarış buydu.

30
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
Tabanca patladığında, kaybetmeye mahkum demeye bile gerek yok.

31
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
Mahkumdan daha mahkumdu.

32
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Ama, bizim mahkum-mahkum sıkı çıkar.

33
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
26 millik (42 km) yarışın 22. milinde

34
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
Derartu Tulu

35
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
lider grup içindedir.

36
00:01:23,000 --> 00:01:26,000
İşte acayip şey, orada olur.

37
00:01:26,000 --> 00:01:29,000
Paula Radcliffe, büyük ödül çekini

38
00:01:29,000 --> 00:01:32,000
Derartu Tulu'nun kaybeden ellerinden alıp eve götürmesi kesin olan kişi

39
00:01:32,000 --> 00:01:35,000
birden bire bacağını tutar ve geride kalmaya başlar.

40
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
Böyle bir durumda yapmamız gerekeni hepimiz biliyoruz, öyle değil mi?

41
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
Dirseğinizle çenesine şöyle bir çarpıp

42
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
bitiş çizgisine doğru uçarsınız.

43
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Derartu Tulu, bu senaryoyu çöpe attı.

44
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
Uçup gitmek yerine,

45
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
o da geride kalır, Paula Radcliffe'i tutar

46
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
ve der ki, "Haydi. Bizimle gel. Yapabilirsin."

47
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Ve Paula Radcliffe, maalesef, bunu başarır.

48
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
Lider grubu yakalar

49
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
ve bitiş çizgisine doğru hamle yapar.

50
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
Ama sonra, yeniden geriye düşer.

51
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
İkinci kez, Derartu Tulu onu yakalar ve çekmeye çalışır.

52
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Ve o noktada Paula Radcliffe der ki,

53
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
"Ben bittim. Koş."

54
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
Bu masal gibi bir hikaye, ve sonunu hepimiz biliriz.

55
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
Çeki kaybeder,

56
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
ama eve daha büyük ve daha önemli birşeyle döner.

57
00:02:11,000 --> 00:02:14,000
Ancak, Derartu Tulu senaryoyu bir kez daha bozar.

58
00:02:14,000 --> 00:02:17,000
Kaybetmek yerine, lider grubu da geride bırakır ve kazanır.

59
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
New York City Maratonu'nu kazanır

60
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
ve eve büyük bir ödül çekiyle döner.

61
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
Kalbimizi ısıtan bir hikaye bu.

62
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
Ama biraz daha derine bakarsanız,

63
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
orada olan biteni merak edebilirsiniz.

64
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
Bir aykırılık, aynı organizma içinde iki kez tekrar ediyorsa,

65
00:02:30,000 --> 00:02:32,000
bu tesadüf değildir.

66
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
Yarıştaki herkesten daha yarışçı ve daha şefkatli birisi varsa

67
00:02:35,000 --> 00:02:38,000
yine, bu tesadüf değildir.

68
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
Bana ayakları perdeli ve solungaçlı bir yaratık gösterirseniz,

69
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
bir şekilde suyla ilgisi olduğunu bilirim.

70
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
Öyle bir kalbi olan birisi varsa, ortada bir tür bağlantı olmalı.

71
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
Ve bunun cevabı, bence

72
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
Meksika'daki Bakır Kanyonlar'da bulunabilir.

73
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
Orada, uzak bir kabile,

74
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
Tarahumara yerlileri yaşıyor.

75
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
Tarahumaralar, üç konuda dikkat çekiciler.

76
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
Birincisi,

77
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
son 400 yıl içinde

78
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
temel hiçbir değişim geçirmemişler.

79
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
İspanyol istilacılar Kuzey Amerika'ya ulaştığında, iki seçenek vardı:

80
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
Ya savaşıp karşı koymak, ya da kaçıp uzaklaşmak.

81
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
Mayalar ve Aztekler savaştılar.

82
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Bu nedenle bugün çok az Maya ve Aztek var.

83
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Tarahumaralar'ın farklı bir stratejisi vardı.

84
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
Kaçtılar ve saklandılar.

85
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Labirent yapıdaki

86
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
kanyonlardan oluşan örümcek ağı sisteminde,

87
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
Bakır Kanyonlar'da.

88
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
Ve 1600'lerden beri orada kaldılar,

89
00:03:28,000 --> 00:03:32,000
hep oldukları şekilde.

90
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Tarahumaralar hakkındaki ikinci dikkat çekici şey şu ki,

91
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
ilerleyen yaşlarında dahi -- 70-80 yaşlarında --

92
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
maratonlar değil

93
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
mega-maratonlar koşuyorlar.

94
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
26 mil (42 km) değil,

95
00:03:44,000 --> 00:03:47,000
her seferinde 100-150 mil (160-240 km) koşuyorlar,

96
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
hem de bir sakatlık ya da sorun yaşamadan.

97
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
Tarahumaralar hakkındaki son dikkat çekici şey de şu ki,

98
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
bugün üzerinde konuşacağımız tüm şeylerden,

99
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
-- çözmeye çalışmak için

100
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
tüm teknolojimiz ve beyin gücümüzle uğraştığımız

101
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
kalp hastalığı, kolesterol ve kanser,

102
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
suç, savaş, şiddet ve klinik depresyon --

103
00:04:04,000 --> 00:04:07,000
tüm bunlardan Tarahumaralar'ın haberi bile yoktur.

104
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
Onlar özgürdür

105
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
tüm bu 'modern' hastalıklardan.

106
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
Peki bağlantısı nedir?

107
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
Yine, aykırılıklardan bahsediyoruz.

108
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
Burada bir tür neden - sonuç ilişkisi olmalı.

109
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
Bilim insanlarından oluşan takımlar,

110
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
Harvard ve Utah üniversitelerinde

111
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
beyinlerini sonuna kadar zorlayarak

112
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
Tarahumaraların her zaman bilegeldiği şeyi anlamaya çalışıyorlar.

113
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
Aynı tür gizemleri çözmeye çalışıyorlar.

114
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
Ve bir kez daha, gizem gizem içinde.

115
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
Belki de Derartu Tulu ve Tarahumaralar da

116
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
üç başka gizem içine sarmalanmış, ve böyle sürüp gidiyor:

117
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Üç şey -- eğer yanıtlarını biliyorsanız, gelin ve mikrofonu alın.

118
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Çünkü başka hiç kimse bilmiyor.

119
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
Eğer siz biliyorsanız, dünyadaki herkesten daha akıllısınız.

120
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Birinci gizem şu:

121
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
İki milyon yıl önce, insan beyni boyut olarak bir patlama yaşadı.

122
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
Australopithecus'un bezelye boyutlarında minik bir beyni vardı.

123
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
Birden insanlar sahneye çıktı -- Homo erectus --

124
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
büyük, eski koca kafa.

125
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
O büyüklükte bir beyne sahip olmak için,

126
00:04:58,000 --> 00:05:01,000
yoğunlaştırılmış bir enerji kaynağına ihtiyacınız vardır.

127
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
Diğer bir deyişle, ilk insanlar ölü hayvanları yiyiyordu.

128
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
Tartışma yok, bu bir gerçek.

129
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
Tek sorun şu ki,

130
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
ilk keskin silahlar ancak 200,000 yıl kadar önce ortaya çıktı.

131
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
Yani bir şekilde, neredeyse iki milyon yıl boyunca

132
00:05:13,000 --> 00:05:16,000
hayvanları herhangi bir silah kullanmadan öldürdük.

133
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
Kullandığımız şey kuvvetimiz de değildi

134
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
çünkü biz ormandaki en büyük süt çocuklarıydık.

135
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
Tüm diğer hayvanlar bizden daha güçlüdür.

136
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
Sivri dişleri, pençeleri vardır. Çevik ve hızlıdırlar.

137
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
Biz Usain Bolt'un hızlı olduğunu sanırız. Bir sincap bile Usain Bolt'a dersini verebilir.

138
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
Hızlı değiliz.

139
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
Şu Olimpik bir oyun olabilirdi: Bir sincabı salıverin,

140
00:05:32,000 --> 00:05:35,000
kim yakalarsa altın madalya alsın.

141
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
Yani silah yok, hız yok, kuvvet yok, sivri diş yok, pençe yok.

142
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
Bu hayvanları nasıl öldürüyorduk? Birinci gizem.

143
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
İkinci gizem:

144
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
Kadınlar uzun süredir Olimpiyatlara katılıyorlar.

145
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Ama tüm kadın kısa mesafe koşucularının dikkat çekici özelliği,

146
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
hepsi kötüdür, berbattırlar.

147
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
Bu gezegene hızlı bir kadın yoktur

148
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
ve asla da olmamıştır.

149
00:05:54,000 --> 00:05:57,000
1 mili (1.6 km) en kısa sürede koşan kadın, 4.15'te koştu.

150
00:05:57,000 --> 00:05:59,000
Şuradan hangi liseli genci çevirsem

151
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
4.15'ten daha iyi koşar.

152
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Bir nedenle, gerçekten yavaşsınız!

153
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
(Gülüşmeler)

154
00:06:05,000 --> 00:06:08,000
Ama az önce bahsettiğimiz maratona geldiğinizde --

155
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
maraton koşmanıza sadece 20 yıldır izin veriliyor.

156
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
Çünkü 1980'lerden önce

157
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
tıp bilimi derdi ki, eğer bir kadın 26 mil (42 km) koşmayı denerse --

158
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
26 mil koşmayı denerseniz ne olacaktı, bilen var mı?

159
00:06:17,000 --> 00:06:21,000
1980'lerden önce maraton koşmanızın neden yasak olduğunu?

160
00:06:21,000 --> 00:06:24,000
(Bir dinleyici: Rahmi yırtılırdı.) Rahmi yırtılırdı.

161
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Evet. Üreme organlarınız yırtılırdı.

162
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
Rahmi vücudundan düşecekti, kelimenin tam anlamıyla.

163
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
Çok sayıda maratonda bulundum,

164
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
ama henüz düşeni görmedim.

165
00:06:33,000 --> 00:06:36,000
(Gülüşmeler)

166
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
Sonuçta, sadece 20 yıldır kadınların maraton koşmasına izin veriliyor.

167
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Bu çok kısa öğrenme eğrisinde,

168
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
sizler yırtılan organlardan kalkıp,

169
00:06:44,000 --> 00:06:46,000
10 dakika yakınına kadar geldiniz

170
00:06:46,000 --> 00:06:48,000
erkek dünya rekorunun.

171
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
Sonra 26 milin ötesine geçersek,

172
00:06:50,000 --> 00:06:53,000
tıp biliminin insanlar için ölümcül olduğunu söylediği mesafelere --

173
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
hatırlayın, Pheidippides 26 mil koştuğunda öldü --

174
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
50 ve 100 mile (80-160 km) geldiğinizde,

175
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
birden oyun değişir.

176
00:06:59,000 --> 00:07:02,000
Ann Trason, Nikki Kimball ya da Jenn Shelton gibi bir koşucuyu alıp,

177
00:07:02,000 --> 00:07:05,000
50 ya da 100 millik bir mesafede yarıştırıp, rakip dünyada kim olursa olsun

178
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
kimin kazanacağına dair bahse girebilirsiniz.

179
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
Size bir örnek vereceğim.

180
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
Birkaç yıl önce, Emily Baer

181
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
Hardrock 100 adlı bir yarışa katıldı. (100 mil=160 km)

182
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
Yarışın adı herşeyi açıklıyor.

183
00:07:16,000 --> 00:07:18,000
Bu yarışı bitirmeniz için size 48 saat veriyorlar.

184
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Emily Baer, 500 koşucu içinde yarışı

185
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
ilk 10 içinde, sekizinci olarak bitirdi.

186
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
Hem de her bir yardım noktasında durup

187
00:07:24,000 --> 00:07:27,000
bebeğini emzirdiği hâlde -- yarış sırasında.

188
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
Ve buna rağmen, 492 kişiyi geçti.

189
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
Son gizem: Nasıl oluyor da kadınlar

190
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
mesafe arttıkça güçleniyor?

191
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
Üçüncü gizem şu:

192
00:07:35,000 --> 00:07:38,000
Utah Üniversitesi'nde, maraton koşanların

193
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
bitiriş zamanlarını izlemeye başladılar.

194
00:07:40,000 --> 00:07:42,000
Buldular ki,

195
00:07:42,000 --> 00:07:44,000
eğer maraton koşmaya 19 yaşında başlarsanız,

196
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
her yıl gittikçe hızlanırsınız,

197
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
27 yaşınızda zirvenize ulaşıncaya kadar.

198
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
Bundan sonra,

199
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
zamanla geri düşer

200
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
ve yavaşlamaya başlarsınız,

201
00:07:54,000 --> 00:07:57,000
19 yaşınızda koştuğunuz hıza geri gelene kadar.

202
00:07:57,000 --> 00:07:59,000
Yani yaklaşık 7-8 yılda zirvenize ulaşır,

203
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
sonra yavaşça zirveden iner,

204
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
başladığınız noktaya dönersiniz.

205
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
Bu hıza dönmenizin de yine 8 yıl süreceğini düşünebilirsiniz,

206
00:08:07,000 --> 00:08:10,000
ya da 10 yıl -- hayır, cevap 45 yıldır.

207
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
64 yaşında erkekler ve kadınlar

208
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
19 yaşlarında koştukları kadar hızlı koşarlar.

209
00:08:15,000 --> 00:08:18,000
Başka hangi fiziksel etkinlikte

210
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
-- lütfen golf demeyin, zor birşey olsun --

211
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
ileri yaştaki yaşlılar

212
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
delikanlı performansı sergiler?

213
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
İşte size üç gizem.

214
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
Bu bulmacada öyle bir parça olabilir mi ki,

215
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
tüm bunları açıklasın?

216
00:08:33,000 --> 00:08:35,000
Ne zaman biri tarih öncesine bakarak

217
00:08:35,000 --> 00:08:38,000
size küresel bir yanıt vermeyi denerse gerçekten dikkatli olmalısınız.

218
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
Çünkü, ne de olsa tarih öncesi olduğundan,

219
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
canınız ne isterse söyleyip sıvışabilirsiniz.

220
00:08:42,000 --> 00:08:44,000
Ama ben size şunu sunacağım:

221
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
Bu bulmacanın tam ortasına öyle bir parça koyabilirsiniz ki,

222
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
birdenbire tutarlı bir resim oluşmaya başlar.

223
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
Eğer merak ediyorsanız, Tarahumaralar neden savaşmıyor

224
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
ve kalp hastalığından ölmüyor,

225
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
neden Derartu Tulu adlı fakir bir Etiyopyalı kadın

226
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
aynı anda hem en şefkatli, hem de en yarışçı kişi olabiliyor,

227
00:08:59,000 --> 00:09:01,000
ve nasıl bir şekilde

228
00:09:01,000 --> 00:09:03,000
silahlarımız olmadan yiyecek bulabiliyoruz?

229
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
Belki bunların nedeni,

230
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
biz her ne kadar kendimizi evrenin hâkimleri saysak da,

231
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
aslında sadece

232
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
bir av köpeği sürüsü olmak üzere evrimleşmiş olmamızdır.

233
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
Belki evrimimiz,

234
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
bir av sürüsü hayvanı olmaktı.

235
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
Çünkü vahşi doğada sahip olduğumuz tek avantaj,

236
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
-- sivri dişlerimiz, pençelerimiz ya da hızımız değil --

237
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
gerçekten iyi yaptığımız tek şey, terlemektir.

238
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
Terli ve kokmuş olmakta gerçekten iyiyiz.

239
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
Dünyadaki tüm diğer memelilerden daha iyi terleriz.

240
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
Bu durum

241
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
sosyal hayatta biraz rahatsızlık yaratsa da,

242
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
iş koşmaya geldiğinde,

243
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
yüksek sıcaklıklarda yapılan uzun mesafelerde

244
00:09:38,000 --> 00:09:41,000
fevkaladeyiz, dünyanın en iyisiyiz.

245
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
Sıcak bir günde bir atı çıkarın,

246
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
5-6 mil sonra, atın önünde bir seçim vardır.

247
00:09:45,000 --> 00:09:48,000
Ya nefes alacak, ya da serinleyecektir.

248
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
Ancak ikisini birden yapamaz -- biz yapabiliriz.

249
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Peki ya bir av sürüsü hayvanı olarak evrimleştiysek?

250
00:09:53,000 --> 00:09:57,000
Bu dünyadaki tek doğal avantajımız,

251
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
bir grup olarak biraraya gelip

252
00:09:59,000 --> 00:10:02,000
Afrika bozkırlarında bir antilop seçip

253
00:10:02,000 --> 00:10:05,000
sürü hâlinde onun ölümüne kadar koşmaksa?

254
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
Tüm yapabildiğimiz budur;

255
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
sıcak bir günde gerçekten uzağa koşabiliriz.

256
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
Eğer bu doğruysa, doğru olması gereken birkaç şey daha var.

257
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
Bir av sürüsünün kilit kavramı "sürüdür"

258
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
Tek başınıza gider de bir antilop kovalamaya kalkarsanız,

259
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
Size garanti ederim ki, bozkırda iki ceset olacaktır.

260
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
Birlikte çalışmak için bir sürüye ihtiyacınız var.

261
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
Orada 64-65 yaşındakilere ihtiyacınız var,

262
00:10:24,000 --> 00:10:26,000
bu işi uzun süredir yapanlar onlar.

263
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
Hangi antilobu yakalamaya çalışacağınızı onlar anlar.

264
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
Antiloplar patlayıp dağılır, sonra yeniden toplanır.

265
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
O uzman izcilerin sürünün bir parçası olması gerekir.

266
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
10 mil geride olamazlar.

267
00:10:35,000 --> 00:10:37,000
Kadınların ve ergenlerin orada olması gerekir.

268
00:10:37,000 --> 00:10:40,000
Çünkü hayatınızda hayvan proteininden en çok yararlandığınız iki zaman

269
00:10:40,000 --> 00:10:43,000
emziren bir anne ya da gelişen bir ergen olduğunuz zamandır.

270
00:10:43,000 --> 00:10:45,000
Antilop orada ölü yatarken,

271
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
onu yemek isteyen insanların 50 mil (80 km) uzakta olması anlamsız.

272
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
Onların da sürünün parçası olması gerekli.

273
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
O gücünün zirvesindeki, 27 yaşındaki

274
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
avı indirmeye hazır gençlere de ihtiyacınız var.

275
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
Ve o yeni yetmelere de ihtiyacınız var,

276
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
tüm süreci yaşayarak öğrenmeleri için.

277
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
Sürü birarada kalır.

278
00:10:59,000 --> 00:11:02,000
Doğru olması gereken bir başka şey: bu sürü gerçekten maddeci olamaz.

279
00:11:02,000 --> 00:11:05,000
Antilobu kovalamaya çalışırken, tüm ıvır zıvırınızı peşinizde sürükleyemezsiniz.

280
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Huzursuz bir sürü olamazsınız, kin güdemezsiniz.

281
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
Mesela "O herifin antilobunu kovalamıyorum.

282
00:11:10,000 --> 00:11:12,000
Beni gıcık etti. Gitsin kendi kovalasın." diyemezsiniz.

283
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
Sürü, egosunu yutabilmeli,

284
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
işbirliği içinde çalışabilmeli.

285
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
Sonuçta ortaya çıkan, diğer bir deyişle,

286
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
dikkat çekici derecede benzer

287
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Tarahumaralar'a.

288
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
Öyle bir kabile ki değişmeden kalmış

289
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
taş devrinden beri.

290
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Gerçekten geçerli bir iddia şu ki,

291
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
belki de Tarahumaralar'ın yaptığı,

292
00:11:32,000 --> 00:11:35,000
hepimizin iki milyon yıl boyunca yaptığı şeydir.

293
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
Modern zamanda yoldan çıkmış olanlar bizleriz.

294
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
Bilirsiniz, koşmaya uzak, yabancı birşey gibi bakarız.

295
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
Önceki gece pizza yediğiniz için yerine getirmeniz gereken bir ceza.

296
00:11:44,000 --> 00:11:46,000
Ama belki de başka birşeydir.

297
00:11:46,000 --> 00:11:49,000
Belki de sahip olduğumuz bu doğal avantajımızı alıp

298
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
bozan bizleriz.

299
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
Nasıl bozuyoruz? Herhangi birşeyi nasıl bozarız?

300
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Ondan para kazanmaya çalışarak.

301
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
Kutulayıp, paketleyip daha iyi hâle getirmeye

302
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
ve insanlara satmaya çalışırız.

303
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
Olan da budur

304
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
bizler o süslü-yastıklı şeyleri yaratmaya başladığımızda.

305
00:12:04,000 --> 00:12:07,000
Koşu ayakkabısı denen, koşmayı daha iyi hâle getirecek şeyleri.

306
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
Koşu ayakkabılarının şahsen beni sinirlendirmesinin nedeni,

307
00:12:10,000 --> 00:12:13,000
onlardan bir milyon tane almış ve sakatlanıp durmuş olmamdır.

308
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Ve sanırım, eğer burada koşan birileri varsa --

309
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
daha az önce Carol ile bir konuşmam oldu;

310
00:12:17,000 --> 00:12:20,000
iki dakika konuştuk ve konu plantar fasciitis'e (taban rahatsızlığı) geldi.

311
00:12:20,000 --> 00:12:23,000
Bir koşucuyla konuşursanız, garanti ederim ki 30 saniyede

312
00:12:23,000 --> 00:12:25,000
konu sakatlığa gelir.

313
00:12:25,000 --> 00:12:28,000
Peki eğer insanlar koşucu olarak evrimleştiyse, bu bizim tek doğal avantajımızsa,

314
00:12:28,000 --> 00:12:31,000
neden bu kadar kötüyüz? Neden sakatlanıp duruyoruz?

315
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
Koşu ve koşu sakatlıkları hakkındaki ilginç şey,

316
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
koşu sakatlıklarının zamanımıza özgü, yeni oluşudur.

317
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
Eğer halk hikayeleri ve mitoloji okursanız,

318
00:12:38,000 --> 00:12:40,000
her tür destanda, uzun hikayede

319
00:12:40,000 --> 00:12:42,000
koşmak her zaman

320
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
özgürlük, canlılık, gençlik ve sonsuz zindelik ile ilişkilendirilir.

321
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
Sadece bizim zamanımızda

322
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
koşmak korku ve acıyla ilişkili olmuştur.

323
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
Geronimo derdi ki,

324
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
"Tek dostlarım bacaklarımdır. Sadece bacaklarıma güvenirim."

325
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
Nedeni şuydu ki, Apaçi triatlonunda

326
00:12:56,000 --> 00:12:58,000
çölde uçtan uca 50 mil (80 km) koşar,

327
00:12:58,000 --> 00:13:00,000
yumruk yumruğa dövüşür, birkaç at çalar

328
00:13:00,000 --> 00:13:02,000
ve silah çekerdiniz eve dönmek için.

329
00:13:02,000 --> 00:13:04,000
Geronimo asla şunu demedi: "Ah, biliyor musun,

330
00:13:04,000 --> 00:13:07,000
şu aşillerim -- Bitiyorum, bu hafta bir ara vermem gerek"

331
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
ya da "Biraz farklı tür çalışmalıyım.

332
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
Yogamı yapmadım. Hazır hissetmiyorum."

333
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
İnsanlar her zaman koştular, koştular.

334
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
Bugün buradayız. Dijital teknolojiye sahibiz.

335
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
Tüm bilimimiz,

336
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
atalarımız

337
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
her gün olağanüstü birşey yapabildikleri için mümkün oldu.

338
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Bu da, sadece çıplak ayaklarına ve bacaklarına güvenerek

339
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
uzun mesafeler koşmalarıydı.

340
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
Peki buna nasıl geri döneceğiz?

341
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
Size söyleyeceğim ilk şey,

342
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
tüm ambalajdan, satışlardan, pazarlamadan kurtulun.

343
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Tüm o pis kokulu koşu ayakkabılarından kurtulun.

344
00:13:35,000 --> 00:13:37,000
Şehir maratonlarına odaklanmaktan vazgeçin.

345
00:13:37,000 --> 00:13:40,000
Orada 4 saatte koşarsanız berbatsınızdır,

346
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
3.59.59'da koşarsanız harikasınızdır,

347
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
çünkü bir diğer yarışa girmeye hak kazanmışsınızdır.

348
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
O oyun ve keyif hissine geri dönmemiz gerekli.

349
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
Ve bence bir de çıplaklığa.

350
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
Bu, Tarahumaralar'ı

351
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
zamanımızın en sağlıklı ve rahat kültürlerinden biri yapmıştır.

352
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
Peki ne yararı var? Ne olacak?

353
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Önceki gece yediğiniz dondurmayı yakmanızı mı sağlayacak?

354
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
Ama belki burada başka bir yarar daha vardır.

355
00:14:03,000 --> 00:14:06,000
Bunda uç bir noktaya gitmeden,

356
00:14:06,000 --> 00:14:08,000
bir dünya hayal edin ki

357
00:14:08,000 --> 00:14:10,000
herkes kapısından dışarı çıkıp

358
00:14:10,000 --> 00:14:12,000
öyle bir egzersiz yapabilse ki,

359
00:14:12,000 --> 00:14:15,000
bu onları daha dingin, daha rahat,

360
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
daha sağlıklı yapsa.

361
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Streslerinizi yaksa,

362
00:14:19,000 --> 00:14:21,000
artık ofisinize öfke saçan bir manyak gibi gelmeseniz,

363
00:14:21,000 --> 00:14:23,000
eve üzerinizde yine bir sürü stresle dönmeseniz.

364
00:14:23,000 --> 00:14:26,000
Belki bizim bugünkü hâlimizle

365
00:14:26,000 --> 00:14:29,000
Tarahumaralar arasında birşey vardır.

366
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
Bakır Kanyon'a geri dönelim

367
00:14:31,000 --> 00:14:34,000
ve Tarahumaralar gibi mısır yiyerek yaşayalım demiyorum.

368
00:14:34,000 --> 00:14:36,000
Ama belki arada bir yer vardır.

369
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
Ve onu bulursak,

370
00:14:38,000 --> 00:14:41,000
belki orada büyük, kocaman bir Nobel Ödülü vardır.

371
00:14:41,000 --> 00:14:44,000
Çünkü eğer birisi

372
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
varlığımızın büyük bölümü boyunca keyfini sürdüğümüz

373
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
o doğal yeteneği yeniden kurmak için bir yol bulsa,

374
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
-- 1970'lere kadar tadını çıkardığımız gibi --

375
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
bunun sosyal ve fiziksel,

376
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
ve politik, ve zihinsel

377
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
yararları hayret verici olurdu.

378
00:14:57,000 --> 00:15:00,000
Bugün benim gördüğüm, giderek büyüyen bir alt kültür var.

379
00:15:00,000 --> 00:15:03,000
Çıplak ayaklı koşucular, ayakkabılarından kurtulmuş insanlar.

380
00:15:03,000 --> 00:15:05,000
Her birinin bulduğu şey,

381
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
ayakkabılardan kurtulunca, stresten kurtulursunuz.

382
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
Sakatlıklardan ve hastalıklardan kurtulursunuz.

383
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
Ve bulduğunuz şey,

384
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
Tarahumaraların çok uzun süredir bildiği birşey:

385
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Bunun çok eğlenceli olabildiği gerçeği.

386
00:15:16,000 --> 00:15:18,000
Kendim bizzat deneyimledim.

387
00:15:18,000 --> 00:15:21,000
Tüm hayatım boyunca sakatlandım, ve sonra kırklarımın başında ayakkabılarımdan kurtuldum

388
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
ve koşu hastalıklarım da kayboldu.

389
00:15:23,000 --> 00:15:25,000
Umarım ki, bu hepimizin yarar göreceği birşeydir.

390
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
Ve hikayeyi dinleyen sizlere minnettarım. Çok teşekkürler.

391
00:15:28,000 --> 00:15:30,000
(Alkışlar)