WEBVTT

00:00:08.975 --> 00:00:10.915
"Przepraszam, padł mi telefon".

00:00:10.915 --> 00:00:13.254
"To nic takiego, wszystko w porządku".

00:00:13.254 --> 00:00:16.547
"Te zarzuty są kompletnie bezpodstawne".

00:00:16.547 --> 00:00:20.799
"Firma nie wiedziała 
o żadnych wykroczeniach".

00:00:20.799 --> 00:00:23.283
"Kocham cię".

00:00:23.283 --> 00:00:25.596
Słyszymy od 10 do 200 kłamstw dziennie.

00:00:25.596 --> 00:00:29.742
Poświęciliśmy mnóstwo czasu 
na wymyślanie metod ich wykrywania.

00:00:29.742 --> 00:00:31.550
Od średniowiecznych narzędzi tortur,

00:00:31.550 --> 00:00:34.912
przez poligrafy, urządzenia
monitorujące oddech i ciśnienie krwi,

00:00:34.912 --> 00:00:38.725
analizatory głosu, śledzenie wzroku,
podczerwone skanery mózgu,

NOTE Paragraph

00:00:38.725 --> 00:00:42.134
aż po 200-kilogramowy elektroencefalograf.

00:00:42.134 --> 00:00:45.186
Choć te urządzenia działają
w pewnych warunkach,

00:00:45.186 --> 00:00:48.156
większość z nich można oszukać 
po odpowiednim przygotowaniu.

00:00:48.156 --> 00:00:52.191
Żadne nie jest na tyle niezawodne,
żeby dopuścić je w sądzie.

00:00:52.191 --> 00:00:54.676
A jeśli problem nie tkwi w metodzie badań,

00:00:54.676 --> 00:00:58.445
lecz w założeniu, że kłamstwo
wywołuje reakcje fizjologiczne?

00:00:58.445 --> 00:01:01.071
A może podejść bardziej bezpośrednio,

00:01:01.071 --> 00:01:04.621
używając wiedzy na temat komunikacji,
żeby analizować same kłamstwa?

00:01:04.621 --> 00:01:06.701
Z psychologicznego punktu widzenia,

00:01:06.701 --> 00:01:09.983
kłamiemy częściowo po to,
żeby przedstawić siebie w lepszym świetle.

00:01:09.983 --> 00:01:12.859
Fantazjujemy o tym, kim chcielibyśmy być,

00:01:12.859 --> 00:01:14.812
zamiast być sobą.

00:01:14.812 --> 00:01:17.265
Gdy mózg fantazjuje,

00:01:17.265 --> 00:01:19.322
pozwala prześlizgnąć się wielu sygnałom.

00:01:19.322 --> 00:01:21.419
Świadomy umysł kontroluje tylko

00:01:21.419 --> 00:01:23.448
około 5% zdolności poznawczych,

00:01:23.448 --> 00:01:25.148
w tym komunikację,

00:01:25.148 --> 00:01:28.671
podczas gdy pozostałe 95%,
działa na poziomie podświadomym.

00:01:28.671 --> 00:01:31.674
Zgodnie z literaturą dotyczącą
postrzegania rzeczywistości,

00:01:31.674 --> 00:01:33.876
historie oparte 
na wymyślonych doświadczeniach

00:01:33.876 --> 00:01:37.688
różnią się jakością od prawdziwych.

NOTE Paragraph

00:01:37.688 --> 00:01:38.916
Wynika z tego,

00:01:38.916 --> 00:01:42.713
że kreowanie fałszywych historii
na tematy osobiste wymaga wysiłku

00:01:42.713 --> 00:01:45.016
i skutkuje użyciem 
innych wzorów językowych.

00:01:45.016 --> 00:01:48.089
Technika znana jako 
lingwistyczna analiza tekstu,

00:01:48.089 --> 00:01:49.342
pomogła zidentyfikować

00:01:49.342 --> 00:01:51.345
cztery najpopularniejsze wzory tego typu

00:01:51.345 --> 00:01:53.682
w podświadomym języku oszustwa.

00:01:53.682 --> 00:01:58.497
Po pierwsze, kłamiąc, 
kłamcy rzadziej wspominają o sobie.

00:01:58.497 --> 00:02:02.108
Piszą lub mówią więcej o innych,
często w trzeciej osobie,

00:02:02.108 --> 00:02:05.509
żeby zdystansować się
i oddzielić od własnego kłamstwa.

00:02:05.509 --> 00:02:07.158
Co brzmi bardziej fałszywie?

00:02:07.158 --> 00:02:09.990
"Absolutnie żadne przyjęcie
nie odbyło się w tym domu",

00:02:09.990 --> 00:02:12.432
czy "Nie wyprawiłem tutaj 
żadnego przyjęcia"?

00:02:12.432 --> 00:02:15.704
Po drugie, kłamcy mają tendencję
do negatywnego nastawienia,

00:02:15.704 --> 00:02:18.965
bo podświadomie wstyd im, że kłamią.

00:02:18.965 --> 00:02:21.523
Na przykład, kłamca może powiedzieć:

00:02:21.523 --> 00:02:25.047
"Przepraszam, mój głupi telefon padł,
nie znoszę go".

00:02:25.047 --> 00:02:28.617
Po trzecie, kłamcy upraszczają
sposób mówienia o zdarzeniach,

00:02:28.617 --> 00:02:32.155
bo mózg męczy się, 
budując złożone kłamstwa.

00:02:32.155 --> 00:02:33.359
Ocena i wartościowanie

00:02:33.359 --> 00:02:36.183
to złożone zagadnienia dla mózgu.

00:02:36.183 --> 00:02:38.678
Jak powiedział kiedyś prezydent USA:

00:02:38.678 --> 00:02:41.790
"Nie miałem kontaktów
seksualnych z tą kobietą".

00:02:41.790 --> 00:02:44.683
Wreszcie, choć kłamcy upraszczają opisy,

00:02:44.683 --> 00:02:48.018
mają tendencję do używania dłuższych
i bardziej zawiłych zadań.

00:02:48.018 --> 00:02:50.386
Umieszczają w nich zbędne słowa 
oraz nieistotne,

00:02:50.386 --> 00:02:52.257
ale prawdziwie brzmiące szczegóły,

00:02:52.257 --> 00:02:53.640
mające uwiarygodnić kłamstwo.

00:02:53.640 --> 00:02:55.994
Inny prezydent 
w obliczu skandalu oznajmił:

00:02:55.994 --> 00:02:59.534
"Mogę kategorycznie stwierdzić,
że to śledztwo wykazało,

00:02:59.534 --> 00:03:01.321
że nikt z pracowników Białego Domu

00:03:01.321 --> 00:03:03.700
ani nikt obecnie zatrudniony przez rząd

00:03:03.700 --> 00:03:06.779
nie był zamieszany
w ten dziwaczny incydent".

00:03:06.779 --> 00:03:10.188
Zastosujmy analizę lingwistyczną
do kilku znanych przykładów.

00:03:10.188 --> 00:03:13.444
Weźmy 7-krotnego zwycięzcę
Tour de France, Lance'a Armstronga.

00:03:13.444 --> 00:03:15.397
Jeśli porównać wywiad z 2005 roku,

NOTE Paragraph

00:03:15.397 --> 00:03:18.274
w którym zaprzeczył stosowaniu
środków dopingujących,

00:03:18.274 --> 00:03:21.212
do wywiadu z 2013, w którym
się do tego przyznaje,

00:03:21.212 --> 00:03:25.192
ilość użytych zaimków osobowych 
wzrosła niemal o 3/4.

00:03:25.192 --> 00:03:27.859
Zauważ kontrast 
między tymi dwoma cytatami.

00:03:27.859 --> 00:03:32.170
Pierwszy: "Facet w paryskim laboratorium

00:03:32.170 --> 00:03:36.131
otwiera twoją próbkę, wiesz, 
Jean-Francis jak-mu-tam bada ją.

00:03:36.131 --> 00:03:38.816
I wtedy dzwonią do ciebie z gazety:

00:03:38.816 --> 00:03:42.969
'6-krotnie wykazałeś doping EPO'".

00:03:42.969 --> 00:03:44.908
Drugi: "Zatraciłem się w tym wszystkim.

00:03:44.908 --> 00:03:48.087
Jestem pewien, że byli inni,
którzy sobie z tym nie radzili,

00:03:48.087 --> 00:03:49.728
ja na pewno nie dawałem rady.

00:03:49.728 --> 00:03:52.750
Przywykłem do kontrolowania 
wszystkiego w życiu.

00:03:52.750 --> 00:03:55.412
Kontrolowałem wszystkie aspekty życia".

00:03:55.412 --> 00:03:58.318
Zaprzeczając, Armstrong opisał 
hipotetyczną sytuację

00:03:58.318 --> 00:04:00.321
skupioną wokół kogoś innego,

00:04:00.321 --> 00:04:02.793
całkowicie usuwając siebie z kontekstu.

00:04:02.793 --> 00:04:05.220
Gdy się przyznaje,
jest częścią oświadczenia,

00:04:05.220 --> 00:04:08.409
ujawnia swoje emocje i motywy.

00:04:08.409 --> 00:04:12.126
Użycie zaimków osobowych
jest tylko jedną z oznak oszustwa.

00:04:12.126 --> 00:04:15.089
Przyjrzyjmy się innemu przykładowi, 
wypowiedzi byłego senatora

00:04:15.089 --> 00:04:17.884
i kandydata na prezydenta, Johna Edwardsa:

00:04:17.884 --> 00:04:20.602
"Wiem tylko, że domniemany ojciec
oświadczył publicznie,

00:04:20.602 --> 00:04:22.148
że jest ojcem tego dziecka.

00:04:22.148 --> 00:04:25.704
Nie byłem zaangażowany 
w absolutnie żadne czynności,

00:04:25.704 --> 00:04:28.804
które wymagałyby, 
wyrażały zgodę lub popierały

00:04:28.804 --> 00:04:32.412
jakiekolwiek świadczenia dla tej kobiety 
lub domniemanego ojca dziecka".

00:04:32.412 --> 00:04:36.420
Jest to bardzo długa i zawiła forma 
stwierdzenia: "To dziecko nie jest moje".

00:04:36.420 --> 00:04:39.330
Do tego Edwards nigdy nie używa 
imion wspominanych osób,

00:04:39.330 --> 00:04:42.953
mówi "tamto dziecko", 
"ta kobieta", "ojciec dziecka".

00:04:42.953 --> 00:04:46.216
Zobaczmy, co miał do powiedzenia później,
przyznając się do ojcostwa:

00:04:46.216 --> 00:04:47.767
"Jestem ojcem Quinn.

00:04:47.767 --> 00:04:50.048
Zrobię co w mojej mocy,
aby zapewnić jej miłość

00:04:50.048 --> 00:04:52.537
i wsparcie, na które zasługuje".

00:04:52.537 --> 00:04:54.738
To oświadczenie jest
krótkie i bezpośrednie.

00:04:54.738 --> 00:04:58.327
Nazywa dziecko po imieniu i odnosi się
do swojej roli w jej życiu.

00:04:58.327 --> 00:05:00.981
Jak zastosować te techniki
wykrywania kłamstw?

00:05:00.981 --> 00:05:05.150
Po pierwsze pamiętaj, że wiele kłamstw,
z którymi spotykamy się na co dzień,

00:05:05.150 --> 00:05:07.452
jest znacznie mniej poważna
niż te przykłady

00:05:07.452 --> 00:05:09.614
i mogą być całkiem nieszkodliwe.

00:05:09.614 --> 00:05:12.528
Niemniej, zawsze warto zdawać 
sobie sprawę z oznak zmyślania,

00:05:12.528 --> 00:05:16.240
jak minimum odniesień do siebie, 
negatywny język,

00:05:16.240 --> 00:05:19.518
uproszczone opisy, czy zawiłe zdania.

00:05:19.518 --> 00:05:22.843
Być może uchronią cię one
od przereklamowanych towarów,

00:05:22.843 --> 00:05:26.333
niewydajnych produktów,
albo nawet okropnego związku.