1
00:00:08,975 --> 00:00:10,915
"Przepraszam, padł mi telefon".

2
00:00:10,915 --> 00:00:13,254
"To nic takiego, wszystko w porządku".

3
00:00:13,254 --> 00:00:16,547
"Te zarzuty są kompletnie bezpodstawne".

4
00:00:16,547 --> 00:00:20,799
"Firma nie wiedziała 
o żadnych wykroczeniach".

5
00:00:20,799 --> 00:00:23,283
"Kocham cię".

6
00:00:23,283 --> 00:00:25,596
Słyszymy od 10 do 200 kłamstw dziennie.

7
00:00:25,596 --> 00:00:29,742
Poświęciliśmy mnóstwo czasu 
na wymyślanie metod ich wykrywania.

8
00:00:29,742 --> 00:00:31,550
Od średniowiecznych narzędzi tortur,

9
00:00:31,550 --> 00:00:34,912
przez poligrafy, urządzenia
monitorujące oddech i ciśnienie krwi,

10
00:00:34,912 --> 00:00:38,725
analizatory głosu, śledzenie wzroku,
podczerwone skanery mózgu,

11
00:00:38,725 --> 00:00:42,134
aż po 200-kilogramowy elektroencefalograf.

12
00:00:42,134 --> 00:00:45,186
Choć te urządzenia działają
w pewnych warunkach,

13
00:00:45,186 --> 00:00:48,156
większość z nich można oszukać 
po odpowiednim przygotowaniu.

14
00:00:48,156 --> 00:00:52,191
Żadne nie jest na tyle niezawodne,
żeby dopuścić je w sądzie.

15
00:00:52,191 --> 00:00:54,676
A jeśli problem nie tkwi w metodzie badań,

16
00:00:54,676 --> 00:00:58,445
lecz w założeniu, że kłamstwo
wywołuje reakcje fizjologiczne?

17
00:00:58,445 --> 00:01:01,071
A może podejść bardziej bezpośrednio,

18
00:01:01,071 --> 00:01:04,621
używając wiedzy na temat komunikacji,
żeby analizować same kłamstwa?

19
00:01:04,621 --> 00:01:06,701
Z psychologicznego punktu widzenia,

20
00:01:06,701 --> 00:01:09,983
kłamiemy częściowo po to,
żeby przedstawić siebie w lepszym świetle.

21
00:01:09,983 --> 00:01:12,859
Fantazjujemy o tym, kim chcielibyśmy być,

22
00:01:12,859 --> 00:01:14,812
zamiast być sobą.

23
00:01:14,812 --> 00:01:17,265
Gdy mózg fantazjuje,

24
00:01:17,265 --> 00:01:19,322
pozwala prześlizgnąć się wielu sygnałom.

25
00:01:19,322 --> 00:01:21,419
Świadomy umysł kontroluje tylko

26
00:01:21,419 --> 00:01:23,448
około 5% zdolności poznawczych,

27
00:01:23,448 --> 00:01:25,148
w tym komunikację,

28
00:01:25,148 --> 00:01:28,671
podczas gdy pozostałe 95%,
działa na poziomie podświadomym.

29
00:01:28,671 --> 00:01:31,674
Zgodnie z literaturą dotyczącą
postrzegania rzeczywistości,

30
00:01:31,674 --> 00:01:33,876
historie oparte 
na wymyślonych doświadczeniach

31
00:01:33,876 --> 00:01:37,688
różnią się jakością od prawdziwych.

32
00:01:37,688 --> 00:01:38,916
Wynika z tego,

33
00:01:38,916 --> 00:01:42,713
że kreowanie fałszywych historii
na tematy osobiste wymaga wysiłku

34
00:01:42,713 --> 00:01:45,016
i skutkuje użyciem 
innych wzorów językowych.

35
00:01:45,016 --> 00:01:48,089
Technika znana jako 
lingwistyczna analiza tekstu,

36
00:01:48,089 --> 00:01:49,342
pomogła zidentyfikować

37
00:01:49,342 --> 00:01:51,345
cztery najpopularniejsze wzory tego typu

38
00:01:51,345 --> 00:01:53,682
w podświadomym języku oszustwa.

39
00:01:53,682 --> 00:01:58,497
Po pierwsze, kłamiąc, 
kłamcy rzadziej wspominają o sobie.

40
00:01:58,497 --> 00:02:02,108
Piszą lub mówią więcej o innych,
często w trzeciej osobie,

41
00:02:02,108 --> 00:02:05,509
żeby zdystansować się
i oddzielić od własnego kłamstwa.

42
00:02:05,509 --> 00:02:07,158
Co brzmi bardziej fałszywie?

43
00:02:07,158 --> 00:02:09,990
"Absolutnie żadne przyjęcie
nie odbyło się w tym domu",

44
00:02:09,990 --> 00:02:12,432
czy "Nie wyprawiłem tutaj 
żadnego przyjęcia"?

45
00:02:12,432 --> 00:02:15,704
Po drugie, kłamcy mają tendencję
do negatywnego nastawienia,

46
00:02:15,704 --> 00:02:18,965
bo podświadomie wstyd im, że kłamią.

47
00:02:18,965 --> 00:02:21,523
Na przykład, kłamca może powiedzieć:

48
00:02:21,523 --> 00:02:25,047
"Przepraszam, mój głupi telefon padł,
nie znoszę go".

49
00:02:25,047 --> 00:02:28,617
Po trzecie, kłamcy upraszczają
sposób mówienia o zdarzeniach,

50
00:02:28,617 --> 00:02:32,155
bo mózg męczy się, 
budując złożone kłamstwa.

51
00:02:32,155 --> 00:02:33,359
Ocena i wartościowanie

52
00:02:33,359 --> 00:02:36,183
to złożone zagadnienia dla mózgu.

53
00:02:36,183 --> 00:02:38,678
Jak powiedział kiedyś prezydent USA:

54
00:02:38,678 --> 00:02:41,790
"Nie miałem kontaktów
seksualnych z tą kobietą".

55
00:02:41,790 --> 00:02:44,683
Wreszcie, choć kłamcy upraszczają opisy,

56
00:02:44,683 --> 00:02:48,018
mają tendencję do używania dłuższych
i bardziej zawiłych zadań.

57
00:02:48,018 --> 00:02:50,386
Umieszczają w nich zbędne słowa 
oraz nieistotne,

58
00:02:50,386 --> 00:02:52,257
ale prawdziwie brzmiące szczegóły,

59
00:02:52,257 --> 00:02:53,640
mające uwiarygodnić kłamstwo.

60
00:02:53,640 --> 00:02:55,994
Inny prezydent 
w obliczu skandalu oznajmił:

61
00:02:55,994 --> 00:02:59,534
"Mogę kategorycznie stwierdzić,
że to śledztwo wykazało,

62
00:02:59,534 --> 00:03:01,321
że nikt z pracowników Białego Domu

63
00:03:01,321 --> 00:03:03,700
ani nikt obecnie zatrudniony przez rząd

64
00:03:03,700 --> 00:03:06,779
nie był zamieszany
w ten dziwaczny incydent".

65
00:03:06,779 --> 00:03:10,188
Zastosujmy analizę lingwistyczną
do kilku znanych przykładów.

66
00:03:10,188 --> 00:03:13,444
Weźmy 7-krotnego zwycięzcę
Tour de France, Lance'a Armstronga.

67
00:03:13,444 --> 00:03:15,397
Jeśli porównać wywiad z 2005 roku,

68
00:03:15,397 --> 00:03:18,274
w którym zaprzeczył stosowaniu
środków dopingujących,

69
00:03:18,274 --> 00:03:21,212
do wywiadu z 2013, w którym
się do tego przyznaje,

70
00:03:21,212 --> 00:03:25,192
ilość użytych zaimków osobowych 
wzrosła niemal o 3/4.

71
00:03:25,192 --> 00:03:27,859
Zauważ kontrast 
między tymi dwoma cytatami.

72
00:03:27,859 --> 00:03:32,170
Pierwszy: "Facet w paryskim laboratorium

73
00:03:32,170 --> 00:03:36,131
otwiera twoją próbkę, wiesz, 
Jean-Francis jak-mu-tam bada ją.

74
00:03:36,131 --> 00:03:38,816
I wtedy dzwonią do ciebie z gazety:

75
00:03:38,816 --> 00:03:42,969
'6-krotnie wykazałeś doping EPO'".

76
00:03:42,969 --> 00:03:44,908
Drugi: "Zatraciłem się w tym wszystkim.

77
00:03:44,908 --> 00:03:48,087
Jestem pewien, że byli inni,
którzy sobie z tym nie radzili,

78
00:03:48,087 --> 00:03:49,728
ja na pewno nie dawałem rady.

79
00:03:49,728 --> 00:03:52,750
Przywykłem do kontrolowania 
wszystkiego w życiu.

80
00:03:52,750 --> 00:03:55,412
Kontrolowałem wszystkie aspekty życia".

81
00:03:55,412 --> 00:03:58,318
Zaprzeczając, Armstrong opisał 
hipotetyczną sytuację

82
00:03:58,318 --> 00:04:00,321
skupioną wokół kogoś innego,

83
00:04:00,321 --> 00:04:02,793
całkowicie usuwając siebie z kontekstu.

84
00:04:02,793 --> 00:04:05,220
Gdy się przyznaje,
jest częścią oświadczenia,

85
00:04:05,220 --> 00:04:08,409
ujawnia swoje emocje i motywy.

86
00:04:08,409 --> 00:04:12,126
Użycie zaimków osobowych
jest tylko jedną z oznak oszustwa.

87
00:04:12,126 --> 00:04:15,089
Przyjrzyjmy się innemu przykładowi, 
wypowiedzi byłego senatora

88
00:04:15,089 --> 00:04:17,884
i kandydata na prezydenta, Johna Edwardsa:

89
00:04:17,884 --> 00:04:20,602
"Wiem tylko, że domniemany ojciec
oświadczył publicznie,

90
00:04:20,602 --> 00:04:22,148
że jest ojcem tego dziecka.

91
00:04:22,148 --> 00:04:25,704
Nie byłem zaangażowany 
w absolutnie żadne czynności,

92
00:04:25,704 --> 00:04:28,804
które wymagałyby, 
wyrażały zgodę lub popierały

93
00:04:28,804 --> 00:04:32,412
jakiekolwiek świadczenia dla tej kobiety 
lub domniemanego ojca dziecka".

94
00:04:32,412 --> 00:04:36,420
Jest to bardzo długa i zawiła forma 
stwierdzenia: "To dziecko nie jest moje".

95
00:04:36,420 --> 00:04:39,330
Do tego Edwards nigdy nie używa 
imion wspominanych osób,

96
00:04:39,330 --> 00:04:42,953
mówi "tamto dziecko", 
"ta kobieta", "ojciec dziecka".

97
00:04:42,953 --> 00:04:46,216
Zobaczmy, co miał do powiedzenia później,
przyznając się do ojcostwa:

98
00:04:46,216 --> 00:04:47,767
"Jestem ojcem Quinn.

99
00:04:47,767 --> 00:04:50,048
Zrobię co w mojej mocy,
aby zapewnić jej miłość

100
00:04:50,048 --> 00:04:52,537
i wsparcie, na które zasługuje".

101
00:04:52,537 --> 00:04:54,738
To oświadczenie jest
krótkie i bezpośrednie.

102
00:04:54,738 --> 00:04:58,327
Nazywa dziecko po imieniu i odnosi się
do swojej roli w jej życiu.

103
00:04:58,327 --> 00:05:00,981
Jak zastosować te techniki
wykrywania kłamstw?

104
00:05:00,981 --> 00:05:05,150
Po pierwsze pamiętaj, że wiele kłamstw,
z którymi spotykamy się na co dzień,

105
00:05:05,150 --> 00:05:07,452
jest znacznie mniej poważna
niż te przykłady

106
00:05:07,452 --> 00:05:09,614
i mogą być całkiem nieszkodliwe.

107
00:05:09,614 --> 00:05:12,528
Niemniej, zawsze warto zdawać 
sobie sprawę z oznak zmyślania,

108
00:05:12,528 --> 00:05:16,240
jak minimum odniesień do siebie, 
negatywny język,

109
00:05:16,240 --> 00:05:19,518
uproszczone opisy, czy zawiłe zdania.

110
00:05:19,518 --> 00:05:22,843
Być może uchronią cię one
od przereklamowanych towarów,

111
00:05:22,843 --> 00:05:26,333
niewydajnych produktów,
albo nawet okropnego związku.