Voel je je gevangen in een kapot economisch model? Een model dat de levende wereld vertrapt en de levens bedreigt van onze nakomelingen? Een model dat miljarden mensen uitsluit terwijl het een enkeling onvoorstelbaar rijk maakt? Dat ons opdeelt in winnaars en verliezers en dan de verliezers hun tegenslag verwijt? Welkom bij het neoliberalisme, de zombie-doctrine die nooit lijkt te sterven, hoezeer ze ook in diskrediet is gebracht. Nu had je kunnen denken dat de financiële crisis van 2008 het neoliberalisme zou hebben doen ineenstorten. Ze had toch de centrale kenmerken ervan blootgelegd, namelijk het dereguleren van het zakenleven en de financiële wereld, de afbraak van sociale buffers, en het stimuleren van extreme onderlinge concurrentie. Een ieder zag nu zijn gebreken. Intellectueel ging het ook inderdaad onderuit. Maar toch domineert het ons leven. Waarom? Ik denk dat we nog geen nieuw verhaal vonden om het te vervangen. Met verhalen navigeren we de wereld. Ze stellen ons in staat complexe en tegenstrijdige signalen te interpreteren. Als we de zin van iets willen snappen, zoeken we geen wetenschappelijke uitleg, maar wel trouw aan een verhaal. Weerspiegelt wat we horen de manier waarop wij verwachten dat de mens en de wereld zich gedragen? Is het samenhangend? Gaat het vooruit zoals een verhaal moet vooruitgaan? We zijn wezens van het verhaal en een reeks feiten en cijfers, hoe belangrijk die ook zijn -- ik ben een empirist, ik geloof in feiten en cijfers -- maar feiten en cijfers staan machteloos tegenover een overtuigend verhaal. Het enige dat een verhaal kan vervangen... ... is een verhaal. Je kunt iemands verhaal niet wegnemen zonder hen een nieuw verhaal te geven. Het zijn niet de verhalen in het algemeen die ons aanspreken, maar wel bepaalde narratieve structuren. Er zijn een aantal basisplots die we opnieuw en opnieuw gebruiken, en in de politiek is er een fundamenteel plot dat enorm krachtig blijkt te zijn. Ik noem dat ‘het restauratieverhaal’. Het gaat als volgt. Onheil in het land! Veroorzaakt door machtige, snode krachten tegen de belangen van de mensheid. Maar de held zal in opstand komen tegen deze wanorde, die machtige krachten bevechten, hen tegen de verwachtingen in ten val te brengen en de harmonie in het land herstellen. Je hebt dit verhaal eerder gehoord. Het is het verhaal uit de Bijbel. Het is het ‘Harry Potter’-verhaal. Het is het ‘Lord of the Rings’-verhaal. Het is het ‘Narnia’-verhaal. Maar het is ook het verhaal van bijna elke politieke en religieuze transformatie van de voorbije millennia. In feite kun je zelfs beweren dat zonder een krachtig nieuw restauratieverhaal een politieke en religieuze transformatie wellicht onmogelijk is. Zo belangrijk is het. Nadat de laissez-faire-economie tot de Grote Depressie leidde, schreef John Maynard Keynes een nieuwe economie uit. Hij vertelde een restauratieverhaal, en het ging ongeveer als volgt. Onheil in het land! (Gelach) Veroorzaakt door de krachtige en snode krachten van de economische elite die beslag legde op de rijkdom van de wereld. Maar de held van het verhaal, de helpende staat, gesteund door de arbeiders en de middenklasse, zal die wanorde aanvechten. Ze zullen deze macht bestrijden door een herverdeling van rijkdom, door het besteden van publiek geld aan publieke goederen inkomsten en banen creëren, en de harmonie in het land herstellen. Zoals bij alle goede restauratieverhalen, vond dit weerklank door het hele politieke spectrum. Democraten en republikeinen, labour en conservatieven, links en rechts werden allen in grote lijnen keynesiaans. Maar toen het keynesianisme in de problemen geraakte in de jaren zeventig, kwamen neoliberalen, mensen zoals Friedrich Hayek en Milton Friedman, op de proppen met hun nieuwe restauratieverhaal, en het ging ongeveer als volgt. Je raadt nooit wat er gaat komen. (Gelach) Onheil in het land! Veroorzaakt door de machtige en snode krachten van de almachtige staat, wiens collectiviseringsneigingen vrijheid, individualisme en kansen onderdrukken. Maar de held van het verhaal, de ondernemer, zal deze machtige krachten bevechten, de staat ontmantelen en door het creëren van rijkdom en kansen, de harmonie herstellen in het land. En ook dat verhaal resoneerde het hele politieke spectrum. Republikeinen en democraten, conservatieven en labour, werden allen in grote lijnen neoliberalen. Tegengestelde verhalen met een identieke verhaalstructuur. Dan, in 2008, viel het neoliberale verhaal uit elkaar, en kwamen de tegenstanders naar voren met ... ... niets. Geen nieuw restauratieverhaal! Het beste wat ze te bieden hadden was een afgezwakt neoliberalisme of een opgewarmd keynesianisme. En daarom zitten we vast. Zonder nieuw verhaal zitten we met het oude, mislukte verhaal dat maar blijft falen. We vervallen tot wanhoop wanneer onze verbeelding tekortschiet. Zonder verhaal dat het heden verklaart en de toekomst beschrijft, verdampt de hoop. Politieke mislukking is in de grond een mislukking van de verbeelding. Zonder restauratieverhaal dat ons vertelt waarheen, gaat er niets veranderen. Maar met zo'n restauratieverhaal kan bijna alles veranderen. Het verhaal dat wij moeten vertellen is een verhaal dat zoveel mogelijk mensen zal aanspreken, over de politieke breuklijnen heen. Het moet resoneren met diepe behoeften en verlangens. Het moet eenvoudig en begrijpelijk zijn en in de realiteit geworteld. Ik geef toe dat dit een hele opgave lijkt. Maar ik geloof dat in de westerse landen een verhaal als dit erop wacht om verteld te worden. In de afgelopen jaren is er al een fascinerende convergentie van bevindingen in verschillende wetenschappen, in de psychologie, de antropologie, de neurowetenschappen en de evolutionaire biologie, en die vertellen ons iets nogal geweldigs: dat menselijke wezens een enorme gave voor altruïsme hebben. Zeker, we hebben allemaal een beetje egoïsme en hebzucht in ons, maar bij de meeste mensen zijn dat niet onze dominante waarden. En we blijken ook buitengewoon te kunnen samenwerken. We overleefden de Afrikaanse savannes ondanks het feit dat we zwakker en langzamer waren dan onze roofdieren en de meeste van onze prooien, door een verbazingwekkend vermogen tot wederzijdse hulp, en die drang om samen te werken zit in onze geest geëtst door de natuurlijke selectie. Dit zijn de centrale, cruciale feiten over de mensheid: ons geweldige altruïsme en samenwerking. Maar er is iets vreselijk misgegaan. Onheil in het land! (Gelach) Onze goede natuur is gedwarsboomd door verschillende krachten, maar ik denk dat de meest krachtige ervan het dominante politieke verhaal van onze tijd is, dat ons vertelt dat we moeten leven in extreem individualisme en concurrentie met elkaar. Het dwingt ons om elkaar te bevechten, te vrezen en te wantrouwen. Het versplintert de samenleving. Het verzwakt de sociale banden die ons leven de moeite waard maken. En in dat vacuüm groeien deze gewelddadige, intolerante krachten. We zijn een maatschappij van altruïsten, maar worden geregeerd door psychopaten. (Applaus) Maar het hoeft niet zo te zijn. Echt niet, want we hebben een ongelooflijk vermogen tot saamhorigheid en verbondenheid en met een beroep op die hoedanigheid kunnen we die fantastische onderdelen van onze menselijkheid herstellen: ons altruïsme en onze samenwerking. Waar er versplintering is, kunnen we een bloeiend burgerlijk leven opbouwen met een rijke participatieve cultuur. Waar we geprangd zitten tussen markt en staat, kunnen we een economie bouwen die zowel mens als planeet respecteert. We kunnen deze economie creëren rond dat grote verwaarloosde gebied: de commons. De commons is noch markt, noch staat, noch kapitalisme, noch communisme, maar het bestaat uit drie hoofdelementen: een bepaalde hulpbron, een bepaalde gemeenschap die deze hulpbron beheert en de regels en onderhandelingen die de gemeenschap ontwikkelt om ze te beheren. Denk aan de breedbandgemeenschap of de gemeenschap van energiecoöperanten of de gedeelde grond voor de teelt van groenten en fruit die we kennen als volkstuinen. Een common kan niet worden verkocht, kan niet worden weggegeven, en de voordelen ervan worden gelijkelijk gedeeld onder de leden van de gemeenschap. Waar we werden genegeerd en geëxploiteerd, kunnen we nu onze politiek doen herleven. We kunnen de democratie heroveren van de mensen die ze ons afnamen. We kunnen nieuwe regels en methoden van verkiezingen gaan gebruiken om ervoor te zorgen dat financiële macht democratische macht nooit meer overtroeft. (Applaus) Representatieve democratie moet worden getemperd door de participerende democratie zodat we onze politieke keuzes kunnen verfijnen, en die keuze moet zoveel mogelijk op lokaal niveau worden betracht. Als er iets plaatselijk kan worden besloten, moet het niet nationaal worden bepaald. Ik noem dit geheel de politiek van verbondenheid. Ik denk dat dit de potentie heeft om een breed scala van mensen aan te spreken, en de reden hiervoor is dat een van de weinige waarden die zowel links als rechts delen verbondenheid en gemeenschap zijn. Ze verstaan er elk ietwat andere dingen onder, maar in ieder geval beginnen we met wat gemeenschappelijke taal. In feite kan je veel politiek zien als een poging ergens bij te horen. Zelfs fascisten zoeken gemeenschap, zij het een beangstigend homogene gemeenschap waar iedereen er hetzelfde uitziet, hetzelfde uniform draagt en dezelfde slogans zingt. Wat we moeten creëren is een gemeenschap op basis van overbruggende netwerken, geen netwerken binnen de groep. Een netwerk binnen de groep brengt mensen uit een homogene groep samen, terwijl een overbruggend netwerk mensen uit verschillende groepen samenbrengt. En mijn overtuiging is dat als we voldoend rijke en levendige overbruggende gemeenschappen creëren, we de drang van mensen kunnen dwarsbomen om zich in te graven in de veiligheid van een homogene verbindende gemeenschap die zich verdedigt tegen 'de ander'. Kort gezegd zou ons nieuwe verhaal iets als dit kunnen worden. Onheil in het land! (Gelach) Veroorzaakt door de krachtige en snode krachten van mensen die zeggen dat zoiets als een samenleving niet bestaat, die ons vertellen dat ons hoogste doel in het leven is om te vechten als zwerfhonden over een vuilnisbak. Maar wij, de helden van het verhaal, komen in opstand tegen dit onheil. We zullen die snode krachten bestrijden door het bouwen van rijke, boeiende, inclusieve en gulle gemeenschappen, en daarmee de harmonie herstellen in het land. (Applaus) Of je dit nu al dan niet het juiste verhaal vindt, hoop ik dat je het ermee eens bent dat we er een nodig hebben. We hebben een nieuw restauratieverhaal nodig, dat ons moet leiden uit de puinhoop waar we in zitten, dat ons vertelt waarom we in die puinhoop zitten en ons vertelt hoe eruit te geraken. Als we dat verhaal goed vertellen, zal het de hoofden infecteren over het hele politieke spectrum. Onze taak is het om het verhaal te vertellen dat het pad voorlicht naar een betere wereld. Dank je. (Applaus)