1
00:00:06,841 --> 00:00:09,871
၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် Rachel Carson
ဟာ စာတစ်စောင် ရခဲ့ရာ

2
00:00:09,871 --> 00:00:13,280
တေးသီငှက်တွေ သစ်ကိုင်တွေပေါ်မှ ရုတ်တရက်
ပြုတ်ကျလာနေကြတာ သိလာခဲ့ရတယ်။

3
00:00:13,280 --> 00:00:16,640
စာရေးပို့သူက ငှက်တွေ သေရတာဟာ
DDT ခေါ် ပိုးသတ်ဆေးကြောင့် ဖြစ်တယ်၊

4
00:00:16,640 --> 00:00:20,320
မကြာမီတုန်းက ပိုးသတ်သူတွေက အနီးရှိ 
စိမ့်တောတွေမှာ ဆေးဖြန်းခဲ့ကြလို့ ဆိုပါတယ်။

5
00:00:20,320 --> 00:00:23,660
အဲဒီစာဟာ Carson အား DDT ကို စုံစမ်းဖို့
နှိုးဆွပေးလိုက်ပါတယ်။

6
00:00:23,660 --> 00:00:27,540
သူမဟာ သိပ္ပံပညာရှင်များနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို 
ထိန်းသိမ်းထားလိုကြသူတို့ထံမှနေပြီး

7
00:00:27,540 --> 00:00:30,402
ပိုးသတ်ဆေးကို နေရာတိုင်းမှာ
သုံးနေခြင်းက ငါးတွေ၊ ငှက်တွေနဲ့

8
00:00:30,402 --> 00:00:33,862
လူသားကိုယ်၌ အတွက်ပါ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်
ကြောင်း စိုးရိမ်မှုတွေ သိထားသူပါ။

9
00:00:33,862 --> 00:00:36,850
သူမဟာ နှစ်ပေါင်း များစွာကြာ
သူမ အလုပ်လုပ်ခဲ့ဘူးတဲ့

10
00:00:36,850 --> 00:00:40,356
United States Bureau of Fisheries ရှိ 
အဆက်အသွယ်များမှ စုံစမ်းကြည့်ခဲ့တယ်။

11
00:00:40,356 --> 00:00:45,501
“နွေဦး တေးသံကို တိတ်သွားအောင် လုပ်ပစ်ခဲ့တာ
ဘာများလဲ” သူမက မေးကြည့်ခဲ့တယ်။

12
00:00:45,501 --> 00:00:49,574
၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် Carson ဟာ သူမ တွေ့ရှိခဲ့
တာကို "Silent Spring" စာအုပ်ထဲ ရေးခဲ့တယ်။

13
00:00:49,574 --> 00:00:52,904
သူမရဲ့ စာအုပ်က ဓာတုပစ္စည်းတွေ အလွဲ
သုံးစားမှုတွေကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပြီး

14
00:00:52,904 --> 00:00:56,374
သဘာဝနှင့်လူ့ကျန်းမာရေးအတွက်
၎င်းတို့ရဲ့ အန္တရာယ်ကို ထောက်ပြခဲ့တယ်။

15
00:00:56,374 --> 00:01:01,337
"Silent Spring" ချက်ချင်း ချီးမွမ်းခံခဲ့ရ
သလို လုံးဝလက်မခံသူတွေ ပေါ်လာခဲ့ကြပြီး

16
00:01:01,337 --> 00:01:04,247
စာရေးသူကို သည်းသည်းမဲမဲ
တိုက်ခိုက်လာခဲ့ကြပါတယ်။

17
00:01:04,247 --> 00:01:10,123
နူးညံ့သိမ်မွေ့တဲ့ ဇီဝဗေဒပညာရှင်က ဘယ်လို
လုပ် အဲဒီလို ငြင်းခုံမှုကို ဆွပေးခဲ့တာလဲ။

18
00:01:10,123 --> 00:01:13,773
Carson ဟာ အလုပ်ကို ကြိုးစားအားထုတ်တဲ့
ဘွဲ့ယူ ကျောင်းသား အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး

19
00:01:13,773 --> 00:01:16,814
John Hopkins University မှာ
ဇီဝဗေဒကို လေ့လာရင်း

20
00:01:16,814 --> 00:01:18,934
အချိန်ပိုင်း အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်ခဲ့ရတယ်။

21
00:01:18,934 --> 00:01:22,204
ဒါပေမဲ့ မကျန်းမာတဲ့ ဖခင်နဲ့ ညီမလေးကို
စောင့်ရှောက်ပေးရန်

22
00:01:22,204 --> 00:01:25,274
သူမရဲ့ ပါရဂူဘွဲ့သင်တန်း မပြီးဆုံးခင်
ထွက်သွားခဲ့ရတယ်။

23
00:01:25,274 --> 00:01:28,314
Bureau of Fisheries အတွက် အဏ္ဏဝါ ဇီဝဗေဒ
ရေဒီယို အစီအစဉ်အတွက်

24
00:01:28,314 --> 00:01:31,964
ရေးပေးသူအဖြစ် Carson ဟာ 
အချိန်ပိုင်း အလုပ်ကို လုပ်ခဲ့တယ်။

25
00:01:31,964 --> 00:01:36,054
အများပြည်သူရဲ့ အာရုံကိုဆွဲဆောင်နိုင်အောင်
သူမ ရေးသားနိုင်တာကို

26
00:01:36,054 --> 00:01:39,314
သူမ အကြီးအကဲတို့က
အားကျမိလို့ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင်

27
00:01:39,314 --> 00:01:43,354
သူမဟာ အဲဒီ ဗျူရိုတွင် အချိန်ပြည့် အလုပ်
ရတဲ့ ဒုတိယအမျိုးသမီး ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

28
00:01:43,354 --> 00:01:47,769
၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် သူမဟာ
သမုဒ္ဒရာဆိုင်ရာ စာအုပ်သုံးအုပ်အနက်

29
00:01:47,769 --> 00:01:52,165
ပထမစာအုပ် ထုတ်ဝေခဲ့ရာ သိပ္ပံပညာကို ရေအောက်
ကမ္ဘာရဲ့ အလှတရားနဲ့ ရေးဖွဲ့ခဲ့တယ်။

30
00:01:52,165 --> 00:01:56,514
သူမရဲ့ စူးစမ်းမှုတွေဟာ 
ကျယ်ပြန့်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ရရှိခဲ့တယ်။

31
00:01:56,514 --> 00:01:59,482
"Silent Spring" ထဲမှာကျတော့ Carson ဟာ
လူသားရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ

32
00:01:59,482 --> 00:02:03,824
သဘာဝတရားရဲ့ ချိန်ခွင်လျှာကို
ခြိမ်းခြောက်နေတာကို အလေးပေး ထောက်ပြခဲ့တယ်။

33
00:02:03,824 --> 00:02:07,360
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ ကောက်ပဲသီးနှံတွေကို
ပိုးမွှားများမှ ကာကွယ်ပေးရန် နဲ့

34
00:02:07,360 --> 00:02:12,490
စစ်သားတွေကို ပိုးမွှားများမှ ရရှိတဲ့ ရောဂါ
များမှ ကာကွယ်ပေးရန် DDT ကို သုံးခဲ့ကြတယ်။

35
00:02:12,490 --> 00:02:16,867
စစ်ပြီးသွားတဲ့ နောက်မှာ အဲဒီပိုးသတ်ဆေးကို
ကျယ်ပြန့်စွာ ကြဲဖြန်းပေးလာခဲ့ကြပြီး

36
00:02:16,867 --> 00:02:19,167
မကြာခဏဆိုသလို
အကျိုးရှိမှန်းတောင် မသိခဲ့ကြပါ။

37
00:02:19,167 --> 00:02:22,886
တခါတုန်းက အမေရိက တောင်ပိုင်းမှာ ပုရွက်ဆိတ်
တမျိုးကို သုတ်သင်ရန် ကြိုးပမ်းစဉ်

38
00:02:22,886 --> 00:02:29,060
တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေ ချေမှုန်းခံလိုက်ရကာ
ပုရွက်ဆိတ် အနည်းငယ်မျှ သုတ်သင်နိုင်ခဲ့တယ်။

39
00:02:29,060 --> 00:02:33,170
အဲဒါနဲ့ အခြား မအောင်မှုတွေ ရှိခဲ့ပေမဲ့
US Department of Agriculture နဲ့

40
00:02:33,170 --> 00:02:37,096
ဓာတုကုမ္ပဏီတွေဟာ DDT ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူး
တွေကို ချီးကျူးလို့ မဆုံးနိုင်ခဲ့ကြပါ။

41
00:02:37,096 --> 00:02:41,170
အဲဒါအတွက် စည်းကမ်းချက်တွေ နည်းပါးခဲ့ပြီး
ပြည်သူတွေ ရှိနိုင်ခြေအန္တရာယ် မသိခဲ့ပါ။

42
00:02:41,170 --> 00:02:44,394
ဒါပေမဲ့ Carson ဟာ ဓာတုပစ္စည်းတွေ
အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှုက

43
00:02:44,394 --> 00:02:47,416
ပိုးမွှား မျိုးစိတ်တွေရဲ့
ခံနိုင်ရည်ကို ဆင့်ကဲမြှင့်ပေးခဲ့လို့

44
00:02:47,416 --> 00:02:51,746
ပိုလို့ကို အန္တရာယ်များတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ
ထုတ်လုပ်လာနေရပုံကို ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။

45
00:02:51,746 --> 00:02:54,330
DDT ဟာ ရေထဲတွင် မပျော်နိုင်လို့

46
00:02:54,330 --> 00:02:58,672
အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာ

47
00:02:58,672 --> 00:03:02,661
ပိုးမွှားတွေရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ၊ ပိုးမွှားတွေ
စားသုံးတဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ တစ်ရှူးများထဲမှာ၊

48
00:03:02,661 --> 00:03:05,731
အဆုံးမှာ လူသားတို့ထဲမှာပါ စုစည်းလာမှာကို
အခိုင်အမာ ညွှန်ပြခဲ့တယ်။

49
00:03:05,731 --> 00:03:09,907
DDT နဲ့ ထိတွေ့မှုကြောင့် မျိုးရိုးဗီဇ
ဖွဲ့စည်းပုံ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပြီး

50
00:03:09,907 --> 00:03:13,727
အနာဂတ် မျိုးဆက်များအဖို့ မသိရတဲ့ အကျိုး
ဆက်တွေ ရှိလာနိုင်တာကို သတိပေးခဲ့ပါတယ်။

51
00:03:13,727 --> 00:03:16,532
"Silent Spring" အား တုံ့ပြန်မှုဟာ
ပေါက်ကွဲမှုနဲ့ တူခဲ့ပါတယ်။

52
00:03:16,532 --> 00:03:20,482
လူအများအပြားအတွက် အဲဒီစာအုပ်က ဧရာမအန္တရာယ်
များနိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ ထိန်းချုပ်ရန်

53
00:03:20,482 --> 00:03:22,802
လှုံ့ဆော်ချက် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

54
00:03:22,802 --> 00:03:26,832
လူသားရဲ့ ကျန်းမာရေးအား ပိုးမွှားတွေ ခြိမ်း
ခြောက်မှု ထိန်းချုပ်ရာမှာ DDT အရေးပါတာကို

55
00:03:26,832 --> 00:03:30,792
Carson ဟာ ထည့်သွင်း မဖေါ်ပြခဲ့တာကို ဆင်ခြေ
ပေး ငြင်းခုန်ကြတဲ့ သူတွေလည်း ရှိခဲ့ကြတယ်။

56
00:03:30,792 --> 00:03:35,285
စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဟောင်း
Ezra Taft Benson ဆိုရင်

57
00:03:35,285 --> 00:03:40,497
“ကလေးမရှိ အပျိုဟိုင်းက မျိုးရိုးဗီဇကိစ္စ
ဒီလောက် စိုးရိမ်နေတာ ဘာကြောင့်လဲ”

58
00:03:40,497 --> 00:03:44,767
မေးလိုက်ပြီး Carson ဟာ “ကွန်မြူနစ်ဖြစ်ဖို့
များတယ်”လို့ ရှုတ်ချလိုက်တယ်။

59
00:03:44,767 --> 00:03:49,796
ပိုးသတ်ဆေး ကုမ္ပဏီရဲ့ ရှေ့နေက
Carson နဲ့ သူမရဲ့ နောက်လိုက်တွေကို

60
00:03:49,796 --> 00:03:54,849
လုပ်ငန်းရှင်တွေကို “ယုတ်မာသူတွေ”လို ပုံ
ဖေါ်လိုတဲ့ “ဩဇာပေးမှုတွေ” စွပ်စွဲခဲ့ကြတယ်။

61
00:03:54,849 --> 00:03:59,099
အမှန်တကယ်က၊ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့ ကောင်းမှုတွေ
ကို ကျယ်ပြန့်စွာ ရေးနေကြချိန်မှာ Carson ဟာ

62
00:03:59,099 --> 00:04:03,032
အများပြည်သူတွေ နားမလည်ကြတဲ့ 
အန္တရာယ်တွေကို အာရုံစိုက်စေလိုခဲ့တာပါ။

63
00:04:03,032 --> 00:04:06,008
လူသားဟာ သဘာဝတရားကို 
ထိန်းချုပ်သင့်ပြီး ထိန်းချုပ်ရမယ် ဆိုတဲ့

64
00:04:06,008 --> 00:04:08,046
အများရဲ့ ခံယူချက်ကို သူမဟာ ငြင်းပယ်ခဲ့တယ်။

65
00:04:08,046 --> 00:04:11,836
အဲဒီအစား လူသားဟာ “သဘာဝကို မဟုတ်ဘဲ၊ မိမိကို
မိမိ ရင့်ကျက်အောင်၊ ကျွမ်းကျင်အ​ောင်”

66
00:04:11,836 --> 00:04:16,686
လျေ့ကျင့်ဖို့ လိုတယ်လို့ စိန်ခေါ်ခဲ့ပါတယ်။

67
00:04:16,686 --> 00:04:20,216
Carson ဟာ ကင်ဆာရောဂါနဲ့ 
၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်သွားခဲ့ရာ၊

68
00:04:20,216 --> 00:04:23,906
"Silent Spring" စာအုပ်ထုတ်ဝေပြီးလို့
နှစ်နှစ်အတွင်းမှာပါ။

69
00:04:23,906 --> 00:04:28,584
သူမစာအုပ်က ပတ်ဝန်းကျင်ကို တက်ကြွတိုက်ပွဲ
ဝင်မယ့် မျိုးဆက်ကို ပေါက်ဖွားလာစေခဲ့ပါတယ်။

70
00:04:28,584 --> 00:04:32,324
၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး
သမားတို့ရဲ့ ဖိအားပေးမှုကြောင့်

71
00:04:32,324 --> 00:04:36,046
ကွန်ဂရက်ဟာ National Environmental
Policy Act ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ

72
00:04:36,046 --> 00:04:41,559
ဆက်ဒရယ် အေဂျင်စီများက သူတို့ လုပ်ဆောင်ချက်
တွေရဲ့ အကျိုးဆက်တွေ အကဲခတ်လာရပါတယ်။

73
00:04:41,559 --> 00:04:42,989
အဲဒီ ဥပဒေကို ရုပ်လုံးဖေါ်ဖို့

74
00:04:42,989 --> 00:04:47,216
သမ္မတ Richard Nixon ဟာ Environmental
Protection Agency ကို ထူထောင်ခဲ့ရတယ်။

75
00:04:47,216 --> 00:04:53,566
၁၉၇၂ တွင် EPA မှ DDT သုံးစွဲမှု တစ်စိတ်
တစ်ပိုင်း တားမြစ်ချက်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

76
00:04:53,566 --> 00:04:58,254
Rachel Carson ဟာ သူမသေဆုံးသွားတဲ့
နောက်မှာတောင် သူမရဲ့ ရေးသားချက်များဖြင့်

77
00:04:58,254 --> 00:05:00,934
ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အကျိုးကို ရှေ့ဆက်
ထမ်းဆောင်ပေးနေတုန်းပါပဲ။