WEBVTT

00:00:19.386 --> 00:00:21.246
"Yıldızlararası" filminde

00:00:21.270 --> 00:00:24.597
süper kütleli bir kara deliğe
yakından baktık.

00:00:24.621 --> 00:00:26.764
Parlak gaz arkasında,

00:00:26.788 --> 00:00:28.906
kara deliğin süper yerçekimi
halka şeklinde

00:00:28.930 --> 00:00:30.365
ışığı içine doğru büküyor.

00:00:30.389 --> 00:00:32.498
Ancak bu gerçek bir fotoğraf değil,

00:00:32.522 --> 00:00:34.308
bu bir bilgisayar grafik tasarımı --

00:00:34.332 --> 00:00:37.722
kara deliğin neye benzediğinin
sanatsal bir yorumu.

NOTE Paragraph

00:00:38.351 --> 00:00:39.517
Yüz yıl önce,

00:00:39.541 --> 00:00:43.142
Albert Einstein ilk genel 
görelilik kavramını yayınladı.

00:00:43.166 --> 00:00:44.605
Sonraki yıllar içinde,

00:00:44.629 --> 00:00:47.602
bilim insanları bunu destekleyen 
pek çok kanıt öne sürdüler.

00:00:47.626 --> 00:00:50.710
Bu teoriden çıkarılan
kara delik konusu ise

00:00:50.734 --> 00:00:53.084
hâlâ doğrudan gözlemlenemedi.

00:00:53.108 --> 00:00:56.314
Bir kara deliğin neye benzediği
hakkında fikrimiz olsa da

00:00:56.338 --> 00:00:59.117
daha önce hiç resmini çekemedik.

00:00:59.141 --> 00:01:01.320
Önümüzdeki birkaç yıl içinde

00:01:01.344 --> 00:01:05.508
ilk kara delik resmimizi görebilecek
olma ihtimalimiz sizi şaşırtabilir.

00:01:05.532 --> 00:01:09.490
Bu resmi elde edebilmek için 
uluslararası bilim insanları konseyi,

00:01:09.514 --> 00:01:11.025
dünya büyüklüğünde bir teleskop

00:01:11.025 --> 00:01:13.937
ve resmi son hâline getirecek
bir algoritmaya ihtiyacımız var.

00:01:13.961 --> 00:01:17.489
Bugün size bir kara delik resmi
gösteremiyor olsam da

00:01:17.513 --> 00:01:20.424
bu ilk resmi elde etmeye 
yönelik çalışmalardan kısa bir

00:01:20.448 --> 00:01:22.061
önizleme sunmak istiyorum.

NOTE Paragraph

00:01:23.968 --> 00:01:25.414
Benim adım Katie Bouman,

00:01:25.438 --> 00:01:28.004
MIT'de doktora öğrencisiyim.

00:01:28.028 --> 00:01:30.055
Bilgisayarların görüntü ve video analizi

00:01:30.079 --> 00:01:33.377
yapmasını sağlayan bir bilişim
laboratuvarında araştırma yapıyorum.

00:01:33.801 --> 00:01:35.963
Astrobilimci olmadığım hâlde

00:01:35.987 --> 00:01:37.272
bu heyecan verici projeye

00:01:37.296 --> 00:01:40.199
nasıl katkı sağladığımı
size göstermek istiyorum.

NOTE Paragraph

00:01:42.223 --> 00:01:45.154
Bu gece şehrin parlak
ışıklarından uzağa giderseniz,

00:01:45.178 --> 00:01:47.614
Samanyolu galaksisinin eşsiz manzarasını

00:01:47.638 --> 00:01:49.131
görme şansına erişebilirsiniz.

00:01:49.655 --> 00:01:52.117
Milyonlarca yıldız içinden
yakınlaştırma yaparsanız,

00:01:52.141 --> 00:01:55.896
sarmal Samanyolu'nun merkezine
doğru 26.000 ışık yılı mesafesinde,

00:01:55.920 --> 00:01:59.441
tam ortada bir yıldız kümesine ulaşıyoruz.

00:01:59.465 --> 00:02:02.671
Kızılötesi teleskoplarla yıldız
tozunu da aşarak

00:02:02.695 --> 00:02:06.562
uzay bilimciler bu yıldızları
16 yıl boyunca izledi.

00:02:06.586 --> 00:02:09.689
Nefes kesen konu aslında görmedikleri şey.

00:02:10.199 --> 00:02:13.265
Bu yıldızlar görünmez bir 
nesne etrafında dönüyorlar.

00:02:15.559 --> 00:02:17.882
Bu yıldızların geçmişini inceleyerek,

00:02:17.906 --> 00:02:19.200
uzay bilimciler buna sebep

00:02:19.224 --> 00:02:22.199
olacak küçük ve ağır tek şeyin
süper kütleli bir kara delik

00:02:22.223 --> 00:02:24.345
olduğu sonucunu çıkardılar.

00:02:24.369 --> 00:02:28.547
Çok yakınına gelen her şeyi
yutan çok yoğun bir nesne --

00:02:28.571 --> 00:02:30.065
ışık dâhil.

NOTE Paragraph

00:02:30.089 --> 00:02:33.150
Daha da yakınlaştırırsak ne olur peki?

00:02:33.174 --> 00:02:37.907
Görmesi imkânsız diye tanımlanan
bir şeyi görmek mümkün mü?

00:02:39.509 --> 00:02:42.753
Radyo dalga uzunluğunda
yakınlaştırma yaptığımız zaman

00:02:42.777 --> 00:02:44.459
sıcak plazmanın yerçekiminden

00:02:44.483 --> 00:02:46.894
kaynaklanan ve kara deliğin
etrafını sarmış

00:02:46.918 --> 00:02:48.747
bir ışık halkası görmeyi umuyorduk.

00:02:48.771 --> 00:02:49.931
Başka bir deyişle,

00:02:49.955 --> 00:02:53.126
kara delik bize parlak materyalin
bir gölgesini gösteriyor

00:02:53.150 --> 00:02:54.992
ve karanlık bir küre hâlini alıyor.

00:02:55.446 --> 00:02:58.785
Bu parlak halka kara deliğin
olay ufkunu açığa çıkarıyor,

00:02:58.809 --> 00:03:01.209
yani yerçekimi kuvveti
öylesine büyük ki

00:03:01.233 --> 00:03:02.859
ışık bile bundan kaçamıyor.

00:03:04.713 --> 00:03:07.702
Einstein'ın denklemleri bu halkanın
boyut ve şeklini öngörüyor,

00:03:07.702 --> 00:03:10.884
yani bunun bir resmini elde etmek
yalnızca güzel olmakla kalmayacak,

00:03:10.908 --> 00:03:13.526
kara deliğin etrafındaki
şiddetli koşullarda bile

00:03:13.550 --> 00:03:16.016
bu denklemlerin geçerli
olduğunu kanıtlayacak.

NOTE Paragraph

00:03:16.480 --> 00:03:19.038
Ancak bu kara delik bizden çok uzak,

00:03:19.062 --> 00:03:22.160
Dünya'dan bu halka
aşırı küçük görünüyor --

00:03:22.184 --> 00:03:25.774
Bizim için ayın yüzeyinde
bir portakaldan farksız.

00:03:26.328 --> 00:03:29.152
Bu da onun bir fotoğrafını
çekmeyi aşırı zor kılıyor.

00:03:30.215 --> 00:03:31.517
Niçin?

00:03:32.082 --> 00:03:35.270
Basit bir denklemle açıklayabiliriz.

00:03:35.294 --> 00:03:37.710
Kırınım dediğimiz bir fenomen sayesinde

00:03:37.734 --> 00:03:39.089
görebileceğimiz en küçük

00:03:39.113 --> 00:03:41.783
nesnelere ilişkin temel sınırlarımız var.

00:03:42.359 --> 00:03:46.031
Bu denkleme göre gittikçe
daha küçük şeyler görebilmek için

00:03:46.055 --> 00:03:48.642
teleskoplarımızı büyütmemiz gerek.

00:03:48.666 --> 00:03:51.735
Ancak Dünya'daki en güçlü
optik teleskoplarla bile

00:03:51.759 --> 00:03:54.178
ayın yüzeyini resmetmek için gerekli olan

00:03:54.202 --> 00:03:56.400
çözünürlüğe yaklaşamıyoruz bile.

00:03:56.424 --> 00:04:00.041
İşte burada Ay'ın Dünya'dan çekilmiş
en yüksek çözünürlükte

00:04:00.065 --> 00:04:01.462
resimlerinden biri.

00:04:01.486 --> 00:04:04.043
Kabaca 13.000 piksel var

00:04:04.067 --> 00:04:08.117
ve her bir piksel 1,5 milyonu
aşkın portakal demek.

NOTE Paragraph

00:04:08.966 --> 00:04:10.938
O hâlde Ay'ın yüzeyindeki bir portakalı

00:04:10.962 --> 00:04:13.727
görebilmek için ne kadar
büyük bir teleskop gerek?

00:04:13.751 --> 00:04:15.965
Diğer bir deyişle, kara deliği?

00:04:15.989 --> 00:04:18.329
Öyle görünüyor ki hesap yaptığımız zaman,

00:04:18.353 --> 00:04:20.963
Dünya boyutunda bir teleskopa
ihtiyacımız olduğunu

00:04:20.987 --> 00:04:22.380
kolayca çıkarabiliyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:22.404 --> 00:04:23.428
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:04:23.452 --> 00:04:25.571
Dünya boyutunda bu teleskopu yapabilirsek,

00:04:25.595 --> 00:04:28.520
kara deliğin olay ufku anlamına gelen

00:04:28.544 --> 00:04:30.727
o eşsiz ışık halkasını
yorumlamaya başlarız.

00:04:30.751 --> 00:04:33.669
Bu resim, bilgisayar grafik
tasarımında gördüğümüz

00:04:33.693 --> 00:04:35.269
tüm detayları içermeyecek de olsa

00:04:35.293 --> 00:04:37.702
bir kara deliğin yakın çevresi hakkında

00:04:37.726 --> 00:04:40.213
önizleme yapmamızı sağlayacaktır.

NOTE Paragraph

00:04:40.807 --> 00:04:42.420
Yine de takdir edersiniz ki

00:04:42.444 --> 00:04:46.068
Dünya boyutunda bir teleskop
yapmak imkânsız.

00:04:46.092 --> 00:04:47.833
Mick Jagger'ın ünlü sözleri gibi,

00:04:47.833 --> 00:04:49.864
''Her zaman istediğinizi elde edemezsiniz,

00:04:49.864 --> 00:04:52.005
ama bazen çalışırsanız, 
ihtiyacınız olan şeyi

00:04:52.029 --> 00:04:53.244
bulabilirsiniz.''

00:04:53.268 --> 00:04:55.732
Tüm dünyadaki teleskoplar
birbirine bağlanarak,

00:04:55.756 --> 00:04:59.294
Event Horizon Teleskopu adı verilen
uluslararası bir ortaklıkla

00:04:59.318 --> 00:05:02.427
bir kara deliğin olay ufku
ölçeği üstünden yapısını ayrıştıran

00:05:02.451 --> 00:05:03.988
bilgisayar ortamında

00:05:04.012 --> 00:05:06.211
Dünya boyutunda bir teleskop yaratılıyor.

00:05:06.535 --> 00:05:09.922
Bu teleskoplar ağının
önümüzdeki yıl ilk kara delik

00:05:09.946 --> 00:05:11.761
fotoğrafını çekmesi tasarlanıyor.

00:05:13.945 --> 00:05:17.283
Dünya üzerindeki tüm teleskoplar
birlikte çalışıyor.

00:05:17.307 --> 00:05:20.019
Atomik saatlerin tam zamanlaması yoluyla

00:05:20.043 --> 00:05:22.700
gözlem yerlerinde araştırma
ekipleri binlerce terabayt

00:05:22.724 --> 00:05:25.686
veri toplayarak ışığı donduruyor.

00:05:25.710 --> 00:05:30.727
Bu veri daha sonra Massachusetts'deki
laboratuvarda işleniyor.

NOTE Paragraph

00:05:32.631 --> 00:05:34.425
Peki işe yarıyor mu?

00:05:34.449 --> 00:05:37.852
Galaksimizin merkezindeki
kara deliği görmek istiyorsak,

00:05:37.876 --> 00:05:40.858
bu imkânsız büyüklükteki
teleskopu yapmamız lazım, değil mi?

00:05:40.882 --> 00:05:43.114
Diyelim ki Dünya boyutunda

00:05:43.138 --> 00:05:44.980
bir teleskop yapabildik.

00:05:45.004 --> 00:05:47.459
Dünyayı dönen bir disko küresine

00:05:47.483 --> 00:05:49.230
çevirmek gibi bir şey olurdu bu.

00:05:49.254 --> 00:05:51.454
Her bir aynanın ışığı toplaması gerekirdi,

00:05:51.478 --> 00:05:54.075
biz de bunları birleştirerek
bir resim oluşturabilelim.

00:05:54.099 --> 00:05:56.760
Şimdi de bu aynalardan
çoğunu kaldırdığımızı varsayalım,

00:05:56.784 --> 00:05:58.756
yalnızca birkaç tane kalsın.

00:05:58.780 --> 00:06:01.657
Yine tüm bilgiyi birleştireceğiz,

00:06:01.681 --> 00:06:03.674
ama şimdi bir sürü boşluk var.

00:06:03.698 --> 00:06:08.071
Kalan bu aynalar teleskopumuz
olan alanları temsil ediyor.

00:06:08.095 --> 00:06:12.174
Bu resim elde edebilmek için
inanılmaz küçük bir ölçüm.

00:06:12.198 --> 00:06:16.036
Yalnızca birkaç teleskop alanında
ışığı topluyor olmamıza karşın,

00:06:16.060 --> 00:06:19.483
Dünya döndükçe,
diğer yeni ölçümler elde ediyoruz.

00:06:19.507 --> 00:06:23.326
Yani disko küresi döndükçe,
bu aynaların lokasyonu değişiyor

00:06:23.350 --> 00:06:26.249
ve hedefin değişik yanlarını
görme imkânı ediniyoruz.

00:06:26.273 --> 00:06:30.291
Bu görüntüleme algoritmaları
disko küresinin boşluklarını dolduruyor,

00:06:30.315 --> 00:06:33.348
söz konusu kara delik resminin
oluşturulmasına imkân sağlıyor.

00:06:33.372 --> 00:06:36.008
Dünyanın her yerinde
teleskoplar olsaydı --

00:06:36.032 --> 00:06:37.973
yani tam bir disko küresi olsaydık --

00:06:37.997 --> 00:06:39.381
bunun bir önemi olmazdı.

00:06:39.405 --> 00:06:42.727
Ancak yalnızca birkaç örnek
görebiliyoruz, bu nedenle

00:06:42.751 --> 00:06:45.139
teleskop ölçümlerimize tam tamına uyan


00:06:45.163 --> 00:06:48.127
sonsuz sayıda muhtemel görsel var,

00:06:48.751 --> 00:06:51.767
fakat tüm görseller eşit oluşturulmuyor.

00:06:52.209 --> 00:06:56.667
Bu görsellerin bir kısmı bizim kabul
ettiğimiz koşullara daha çok uyuyor.

00:06:56.691 --> 00:06:59.913
Bu noktada ilk kara delik resminin
çekilmesinde benim rolüm

00:06:59.937 --> 00:07:02.707
teleskop ölçümlerimize uyumlu
en makul görseli bulacak

00:07:02.731 --> 00:07:04.953
algoritmaları tasarlamak.

NOTE Paragraph

00:07:06.487 --> 00:07:10.429
Tıpkı adli birimlerin
yüz yapısı bilgisi kullanarak

00:07:10.453 --> 00:07:13.967
kısıtlı tariflerle bir robot resim
oluşturması gibi,

00:07:13.991 --> 00:07:17.306
geliştirdiğim görsel algoritmalar da
kısıtlı teleskop verisi ile

00:07:17.330 --> 00:07:21.652
evrendeki şeylere benzeyen
bir resim oluşturmamıza yardım ediyor.

00:07:22.176 --> 00:07:25.827
Bu algoritmaları kullanarak,
seyrek ve karmaşık veriler arasından

00:07:25.851 --> 00:07:28.031
bir resim oluşturabiliyoruz.

00:07:28.055 --> 00:07:32.584
Burada benzetilmiş veriler kullanarak
yapılmış bir oluşturma görüyorsunuz,

00:07:32.608 --> 00:07:34.541
teleskoplarımızı galaksinin merkezindeki

00:07:34.565 --> 00:07:37.150
kara deliğe yöneltmiş gibi yapıyoruz.

00:07:37.174 --> 00:07:41.629
Bu yalnızca bir simülasyon olsa da
bu tür bir oluşturma yakın zamanda

00:07:41.653 --> 00:07:45.106
bir kara deliğin sağlam bir resmini
çekeceğimizin umudunu veriyor,

00:07:45.130 --> 00:07:47.725
bununla da halkasının
boyutuna karar vereceğiz.

00:07:50.178 --> 00:07:53.377
Bu algoritmanın detaylarına
inmek istesem de

00:07:53.401 --> 00:07:55.575
şanslısınız ki bunun için vaktim yok.

NOTE Paragraph

00:07:55.599 --> 00:07:57.600
Yine de size evrenin neye benzediği

00:07:57.624 --> 00:07:59.926
ve bunu sonuç oluşturma ve
doğrulama yapmak için

00:07:59.950 --> 00:08:03.740
nasıl kullandığımızla ilgili
kısa bir bilgi vermek istiyorum.

00:08:05.180 --> 00:08:07.676
Teleskop ölçümlerimizi
kusursuz bir şekilde açıklayan

00:08:07.700 --> 00:08:10.065
sayısız muhtemel görsel olduğu için,

00:08:10.089 --> 00:08:12.734
bunlardan birini seçmemiz gerekiyor.

00:08:12.758 --> 00:08:14.596
Bunu yapmak için kara delik olma

00:08:14.620 --> 00:08:17.454
ihtimallerine göre sıralama yapıyoruz,

00:08:17.478 --> 00:08:19.960
sonra da en muhtemel olanı seçiyoruz.

NOTE Paragraph

00:08:19.984 --> 00:08:22.378
Tam olarak ne demek istiyorum?

00:08:22.402 --> 00:08:24.380
Varsayalım bize bir görselin Facebook'ta


00:08:24.404 --> 00:08:27.587
görünmesinin ne kadar olası olduğunu
söyleyen bir model yapıyoruz.

00:08:27.611 --> 00:08:29.312
Muhtemelen modelin bize

00:08:29.336 --> 00:08:32.893
sol tarafta bu karmaşık görseli birinin
paylaşmasının olası olmadığını

00:08:32.917 --> 00:08:35.200
ve sağ tarafta birinin böyle bir özçekim

00:08:35.200 --> 00:08:36.694
paylaşacağını söylesin isteriz.

00:08:36.718 --> 00:08:38.357
Ortadaki görsel bulanık,

00:08:38.381 --> 00:08:41.020
yani karmaşık resme oranla
bunu Facebook'ta daha çok

00:08:41.044 --> 00:08:42.404
görme ihtimalimiz olsa da

00:08:42.428 --> 00:08:45.388
selfiye oranla görme
ihtimalimiz çok daha düşük.

NOTE Paragraph

00:08:45.712 --> 00:08:48.002
Ancak konu kara delik görselleri olunca,

00:08:48.026 --> 00:08:51.528
bir merak konusu ortaya çıkıyor:
Daha önce hiç kara delik görmedik.

00:08:52.012 --> 00:08:54.303
Bu durumda olası
bir kara delik görseli nedir

00:08:54.327 --> 00:08:57.265
ve kara deliklerin yapısı hakkında
ne varsaymalıyız?

00:08:57.789 --> 00:09:00.421
''Yıldızlararası'' filmindeki
kara delik görseli gibi

00:09:00.445 --> 00:09:02.975
yaptığımız simülasyonlardan
görseller kullanabiliriz,

00:09:02.999 --> 00:09:05.937
ama bunu yaparsak bazı
sorunlara yol açabilir.

00:09:07.461 --> 00:09:10.841
Einstein'ın teorileri
doğru çıkmazsa ne olur?

00:09:10.865 --> 00:09:14.876
Yine de olan bitenin doğru
bir resmini oluşturmak isteriz.

00:09:14.900 --> 00:09:18.271
Einstein'ın denklemlerini
algoritmalarımıza çok fazla harmanlarsak

00:09:18.295 --> 00:09:21.050
görmeyi umduğumuz şeyi görürüz.

00:09:21.074 --> 00:09:23.350
Başka bir deyişle, galaksimizin ortasında

00:09:23.374 --> 00:09:26.297
dev bir fil olması ihtimali
için bu seçeneği açık bırakalım.

NOTE Paragraph

00:09:26.321 --> 00:09:27.471
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:09:27.942 --> 00:09:30.931
Değişik türde görseller
çok farklı özellikler taşır.

00:09:30.955 --> 00:09:34.503
Kara delik simülasyonu görselleri
ve her gün Dünya'da çektiğimiz

00:09:34.527 --> 00:09:36.803
görselleri kolayca ayırabilmekteyiz.

00:09:36.827 --> 00:09:39.931
Belli bir görselin özelliklerini
çok fazla yansıtmadan

00:09:39.955 --> 00:09:43.204
algoritmalarımıza görsellerin
neye benzediğini anlatmamız lazım.

00:09:43.755 --> 00:09:45.648
Bunu deneyebileceğimiz bir yöntem

00:09:45.672 --> 00:09:48.734
farklı tür görsellerin özelliklerini 
yansıtmak ve varsaydığımız

00:09:48.758 --> 00:09:52.888
görselin oluşturduğumuz
görselleri nasıl etkilediğine bakmak.

00:09:54.542 --> 00:09:58.033
Tüm bu farklı tür görseller çok benzer
bir resim meydana getirirse

00:09:58.057 --> 00:10:00.114
resme dair yaptığımız varsayımların

00:10:00.138 --> 00:10:04.341
tarafsız olduğu konusunda
kendimize güvenmeye başlıyoruz.

NOTE Paragraph

00:10:04.365 --> 00:10:07.355
Tıpkı dünyanın değişik yerlerinde

00:10:07.379 --> 00:10:10.375
üç farklı polis ressamına
aynı tarifi vermek gibi.

00:10:10.399 --> 00:10:13.259
Eğer hepsi birbirine benzeyen
bir yüz oluşturursa,

00:10:13.283 --> 00:10:15.076
kendi kültürel önyargılarını

00:10:15.100 --> 00:10:18.716
çizimlerine yansıtmadıkları
kanısına varırız.

00:10:20.040 --> 00:10:23.355
Değişik tür görsel özelliklerini
yansıtmanın yollarından biri

00:10:23.379 --> 00:10:25.820
var olan görsellerden parçalar kullanmak.

00:10:26.374 --> 00:10:28.534
Yani bir yığın toplu görseli alıp

00:10:28.558 --> 00:10:31.276
küçük görsel yamalarına ayırıyoruz.

00:10:31.300 --> 00:10:35.585
Sonra her bir görsel yamaya
bir yapbozun parçaları gibi davranıyoruz.

00:10:35.609 --> 00:10:39.887
Çok sık gördüğümüz parçaları
bir görsel oluşturmak için kullanıyoruz,

00:10:39.911 --> 00:10:42.363
bu da bizim teleskop ölçümlerimize uyuyor.

NOTE Paragraph

00:10:46.600 --> 00:10:50.343
Değişik tür görseller çok farklı
yapboz parçası takımına sahip.

00:10:51.367 --> 00:10:54.173
O hâlde görseli oluşturmak için

00:10:54.197 --> 00:10:58.327
aynı veriyi kullanıp değişik
yapboz takımını kullanırsak ne olur?

00:10:58.351 --> 00:11:02.081
Öncelikle kara delik görsel
simülasyon yapboz takımıyla başlayalım.

00:11:03.941 --> 00:11:05.532
Pekâlâ, bu makul görünüyor.

00:11:05.556 --> 00:11:08.250
Bu bir kara deliğin
varsaydığımız görüntüsü.

00:11:08.274 --> 00:11:09.467
Peki bunu o küçük

00:11:09.491 --> 00:11:12.805
kara delik simülasyon görsel
parçalarıyla mı elde ettik?

00:11:12.829 --> 00:11:14.709
Başka bir yapboz takımı deneyelim,

00:11:14.733 --> 00:11:17.242
astronomik, konu dışı nesnelerden.

00:11:18.274 --> 00:11:20.400
Pekâlâ, benzer görünen bir görsel aldık.

00:11:20.424 --> 00:11:22.660
Gündelik görsellerden parçalar
almayı deneyelim.

00:11:22.684 --> 00:11:25.469
Telefonunuzun kamerasıyla
çektiğiniz fotoğraflar gibi?

00:11:26.672 --> 00:11:28.787
Harika, aynı görseli aldık.

00:11:28.811 --> 00:11:32.177
İşte değişik yapboz parçalarından
aynı görseli aldığımız zaman,

00:11:32.201 --> 00:11:34.247
yaptığımız varsayımların

00:11:34.271 --> 00:11:36.237
son görsel üzerinde

00:11:36.261 --> 00:11:39.182
çok fazla önyargı etkisi yapmadığı
kanısına varabiliriz.

NOTE Paragraph

00:11:40.046 --> 00:11:43.299
Yapabileceğimiz diğer bir şey
günlük görsellerden oluşan

00:11:43.323 --> 00:11:45.812
parçalar gibi aynı yapboz parçalarını alıp

00:11:45.836 --> 00:11:49.436
pek çok farklı kaynak görsel
oluşturmak üzere kullanmak.

00:11:49.460 --> 00:11:50.731
Yani simülasyonlarımızda,

00:11:50.755 --> 00:11:54.530
bir kara deliğin astronomik rastgele
bir nesneye benzediğini varsayıyoruz,

00:11:54.554 --> 00:11:58.403
galaksimizin merkezinde bir fil
misali günlük görseller gibi.

00:11:58.427 --> 00:12:01.595
Aşağıdaki algoritmalarımızın sonucu
yukarıdaki gerçek simülasyon

00:12:01.619 --> 00:12:03.715
görseline çok benzer çıktığı zaman,

00:12:03.739 --> 00:12:07.085
algoritmalarımıza olan güvenimiz
artmaya başlıyor.

00:12:07.109 --> 00:12:08.976
Burada vurgulamak istediğim nokta

00:12:09.000 --> 00:12:10.934
bu resimlerin hepsi günlük fotoğrafların

00:12:10.958 --> 00:12:13.894
küçük parçaları bir araya
getirilerek oluşturuldu,

00:12:13.918 --> 00:12:16.353
tıpkı sizin cep telefonlarıyla
çektikleriniz gibi.

00:12:16.377 --> 00:12:19.823
Yani daha önce hiç görmediğimiz
bir kara delik görseli

00:12:19.847 --> 00:12:24.331
her zaman gördüğümüz resimler
birleştirilerek oluşturulabilir.

00:12:24.683 --> 00:12:27.328
Bu şekilde fikirleri resmetmek

00:12:27.352 --> 00:12:29.971
ilk kara delik resmini
çekmemizi sağlayacak

00:12:29.995 --> 00:12:32.442
ve umuyorum ki bilim insanlarının

00:12:32.466 --> 00:12:34.887
çalışmalarını dayandırdığı
teorileri doğrulayacak.

NOTE Paragraph

00:12:35.731 --> 00:12:38.339
Ancak tabii ki bu fikirleri
resmetme çalışması

00:12:38.363 --> 00:12:41.685
birlikte çalışma ayrıcalığına sahip
olduğum muhteşem araştırma

00:12:41.709 --> 00:12:43.596
ekibi olmadan asla mümkün olmazdı.

00:12:43.920 --> 00:12:45.083
Hâlâ şaşırıyorum,

00:12:45.107 --> 00:12:48.458
astrofizik alanında altyapım
olmadan bu projeye başlamama rağmen,

00:12:48.482 --> 00:12:51.101
bu eşsiz işbirliği sayesinde
başardıklarımız

00:12:51.125 --> 00:12:53.884
ilk kara delik resmini
çekmemizle sonuçlanabilir.

00:12:54.408 --> 00:12:57.106
Event Horizon Teleskopu
gibi büyük projeler

00:12:57.130 --> 00:12:59.944
farklı insanları aynı masada
toplayan bu disiplenler arası

00:12:59.968 --> 00:13:01.758
uzmanlık sayesinde başarılılar.

00:13:02.182 --> 00:13:03.888
Biz çok farklı astrobilimcileriz,

00:13:03.912 --> 00:13:06.144
fizikçiler, matematikçiler ve mühendisler.

00:13:06.168 --> 00:13:08.042
Bir zamanlar imkânsız diye düşünülen

00:13:08.066 --> 00:13:10.579
bir işi başaracak olmamızın sebebi bu.

NOTE Paragraph

00:13:10.603 --> 00:13:12.859
Lütfen bir adım atın

00:13:12.883 --> 00:13:14.979
ve bilimin sınırlarını zorlayın,

00:13:15.003 --> 00:13:18.904
her ne kadar bu size önce
bir kara delik kadar gizemli görünse de.

NOTE Paragraph

00:13:18.928 --> 00:13:20.102
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:13:20.126 --> 00:13:25.689
(Alkış)